علی شیروانی شیری

هدف پژوهش حاضر مقایسه ساختار و عناصر اصلی طرح درس در منابع منتخب بین المللی روش تدریس با منابع منتخب روش تدریس در ایران است. روش پژوهش از نوع مطالعه تطبیقی است و با رعایت چارچوب حاکم بر مطالعات تطبیقی از تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است. جامعه آماری شاملِ منابع منتخب بین المللی روش تدریس تمام کشورهایی است که در نظام آموزشی خود از طرح درس استفاده می کنند. با تأیید صاحب نظران امر، از میان منابع مختلف از صاحب نظران سه کشور پیشرو در زمینه طرح درس شاملِ آمریکا، انگلیس و کانادا به ترتیب هانتر (2004)، جان (2006) و ترو (2008) به صورت هدف مند به عنوان نمونه پژوهش، انتخاب و ساختار و عناصر اصلی طرح درس آن سه متخصص با منابع دو صاحب نظر پیشرو ایران از شعبانی (1390) و صفوی (1390) مقایسه شد. ابزار گردآوری اطلاعات، فرم فیش برداری از اسناد و مدارک، جستجو در شبکه جهانی اینترنت و مطالعات تطبیقی درباره طرح درس می باشد. رویکرد تجزیه وتحلیل داده ها توصیفی - تحلیلی است. یافته ها حاکی از آن است که ساختار و عناصر طرح درس در ایران بیشتر خطی است و فرایند طولانی تری نسبت به طرح درس در کشورهای منتخب دارد. این عامل فرایند طراحی و اجرای طرح درس را پیچیده تر می کند. شباهت ها بیش تر در عناصر، مواد و منابع، هدف های رفتاری و ارائه درس می باشد. این پژوهش با مقایسه و نقد و بررسی الگوهای رایج، الگویی با مشخصات غیر خطی، پویا، مارپیچی و فرارونده پیشنهاد می کند. در این الگو، افزون بر حفظ نقاط قوت طرح درس های رایج جهانی، سعی شده است تا نقاط ضعف آن الگوها نیز برطرف شود.

بررسی بخش «بخوان و بیندیش» کتاب های فارسی دوره ی دوم ابتدایی از منظر توجه به مؤلفه های اقتدار و آزادی   چکیده هدف از پژوهش حاضر تحلیل محتوای بخش «بخوان و بیندیش» کتاب های فارسی دوره ی دوم ابتدایی از منظر توجه به مؤلفه های اقتدار و آزادی است. روش این پژوهش توصیفی -تحلیلی است. نمونه ی تحلیل شده در این پژوهش شامل هجده داستان بخش «بخوان و بیندیش» کتاب های فارسی دوره ی دوم ابتدایی در سال تحصیلی 1401-1400 است. جمع آوری داده ها به روش اَسنادی و روش تجزیه و تحلیل دادها، تحلیل محتوا و با بهره گیری از آمار توصیفی است. یافته ها نشان می دهد از بین 104 جلوه گری شناسایی شده در کتاب های فارسی دوره ی دوم ابتدایی، 4/64% بر مؤلفه های آزادی بخش و 6/35% بر مؤلفه های اقتدارگرا تأکید داشتند. تحلیل داستان های بخش «بخوان و بیندیش» کتاب های فارسی دوره ی دوم دبستان، نشان داد که از نظر عددی، توجه بیشتری به مؤلفه های آزادی بخش شده است که چنین ظرفیتی در داستان ها از زوایای مختلف شناختی، عاطفی، ، هنری، اخلاقی و تربیتی  اهمیت دارد و زمینه ساز حرکت کودک از وابستگی به استقلال فکری، انتخاب گری و قدرت تصمیم گیری کودکان می شود. به گردآوران و مؤلفان کتاب های درسی پیشنهاد می شود که هم در انتخاب و گزینش داستان ها و هم در تألیف و بازنویسی داستان ها، از عناصر و شگردهای داستانی که تأمین کننده ی آزادی کودک است، بهره ببرند.            

پژوهش حاضر با هدف بررسی پیش بینی پرخاشگری بر اساس عوامل شخصیتی و الگوی ارتباطات خانواده نوجوانان شهر کره ای فارس انجام شده است. جامعه آماری در این پژوهش شامل کلیه نوجوانان دوره متوسطه اول و دوم در سال تحصیلی 99 – 98 به تعداد (1014 نفر) بود که از آن میان، تعداد 150 نفر از نوجوانان (85 نفر نوجوان دختر و 65 نفر نوجوان پسر)، با استفاده از روش نمونه گیری دردسترس به عنوان نمونه انتخاب شد. پرسشنامه های ویژگی های شخصیتی کاستا و مک کری (1992) و الگوهای ارتباطات خانواده ریچی و فیتزپاتریک (1990) و پرخاشگری بأس و پری (1992) توسط افراد نمونه تکمیل شد. روش آزمون همبستگی پیرسون بمنظور بررسی رابطه بین متغیرها و آزمون رگرسیون چند متغیره به روش همزمان بمنظور پیش بینی متغیر ملاک توسط متغیر های پیش بین، با استفاده از نرم افزار spss نسخه 24 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد عوامل شخصیتی بر حسب مؤلفه های روان نژندی بصورت مثبت در سطح معناداری 05/0، توافق گرایی در سطح معناداری 01/0 و مسئولیت پذیری در سطح معناداری 05/0 بصورت منفی قادر گردیدند، پیش بینی کننده متغیر پرخاشگری نوجوانان باشند. الگوهای ارتباطات خانواده بر حسب مؤلفه های جهت گیری گفت و شنود بصورت منفی در سطح معناداری 01/0، جهت گیری همنوایی بصورت مثبت در سطح معناداری 01/0، قادر گردیدند، پیش بینی کننده متغیر پرخاشگری نوجوانان باشند.

مقدمه و اهداف: یکی از اهداف پیامبران آسمانی در تربیت انسان، رساندن وی به مرحله توحید یا درجاتی از آن بوده است. توحید اساس دعوت همه پیامبران الهی و غایت مسیر هر انسانی می باشد. شناخت و ایمان به خدای یکتا تمام وجود انسان را متحول و زندگی انسان را معنا می بخشد. فطرت توحیدی ازجمله مفاهیم بنیادین در آموزه های قرآنی است که نیازمند تبیین است تا با داشتن تبیین و فهم روشنی از آن بتوان دلالت های تربیتی آن را در برنامه درسی دوره های مختلف تحصیلی تبیین نمود. در این مقاله تلاش خواهد شد تا با تبیین رویکرد فطرت گرایی توحیدی، دلالت های آن در برنامه درسی دوره ابتدایی تبیین و در اختیار دست اندرکاران، برنامه ریزان و معلمان قرار گیرد.با توجه به گستره برنامه درسی در تربیت رسمی و عمومی، و تنوع و سطوح مختلف اهداف، محتوا، راهبردهای های یادهی−یادگیری و روش های ارزشیابی در برنامه درسی با توجه به سطوح مختلف رشد مخاطب برنامه درسی و نیازها و شرایط فراگیر در دوره های مختلف، در این پژوهش تنها برنامه درسی دوره ابتدایی مورد مطالعه است. از طرفی دیگر، یکی از محاسن این پژوهش تخصصی نمودن وبه طور هدفمند، محدود کردن موضوع به اولین و مبنایی ترین و محوری ترین دوره تحصیلی یعنی دوره ابتدایی است.بنابراین، هدف کلی پژوهش، تبیین رویکرد فطرت گرایی توحیدی و تعیین دلالت های آن در برنامه درسی دوره ابتدایی بر اساس برنامه درسی ملی بود. بر این اساس، پژوهش در پی پاسخ به این پرسش کلی است که رویکرد فطرت گرایی توحیدی چیست و دلالت های آن در برنامه درسی دوره ابتدایی بر اساس برنامه درسی ملی کدامند؟ در سطحی دقیق تر پرسش های جزئی پژوهش نیز عبارتند از: الف. رویکرد فطرت گرایی توحیدی چیست و بر اساس برنامه درسی ملی چگونه تبیین می شود؟ ب. رویکرد فطرت گرایی توحیدی چه دلالت هایی درتعیین اهداف برنامه درسی دوره ابتدایی بر اساس برنامه درسی ملی دارد؟ ج. رویکرد فطرت گرایی توحیدی چه دلالت هایی در تعیین محتوای برنامه درسی دوره ابتدایی بر اساس برنامه درسی ملی دارد؟؛ د. رویکرد فطرت گرایی توحیدی چه دلالت هایی درتعیین راهبردهای یادهی−یادگیری در برنامه درسی دوره ابتدایی بر اساس برنامه درسی ملی دارد؟ و ه . رویکرد فطرت گرایی توحیدی چه دلالت هایی در تعیین روش های ارزشیابی در برنامه درسی دوره ابتدایی بر اساس برنامه درسی ملی دارد؟روش پژوهش: این پژوهش با توجه به عنوان، اهداف و پرسش های آن از نوع کیفی است. پژوهشگر با روش قیاسی به پرسش ها پاسخ خواهد داد. تحلیل محتوای کیفی قیاسی بر اساس مدل میرینگ[1] (2000) انجام می شود که در آن پژوهشگر نخست به تعریف و چگونگی گردآوری داده ها می پردازد و در گام های بعدی با توجه به نظریه، آن چه پژوهشگر به دنبال آن است از دل داده ها بیرون کشیده می شود و سپس با توجه به تحلیل به پرسش های پژوهش پاسخ داده می شود. در این روش پرسش ها و الگوهای گرفته شده از نظریه ها باید به روشنی توضیح داده شوند. این پژوهش به دنبال یافتن تعریف و تبیین مطلوب و معیارهای موجود و تعیین شده بر مبنای سند تحول بنیادین و برنامه درسی ملی در نظام تعلیم وتربیت جمهوری اسلامی ایران بود. برای تبیین چیستی و چگونگی و چرایی رویکرد فطرت گرایی توحیدی، منابع اصیل اسلامی و همچنین اسناد بالادستی نظام تعلیم وتربیت در جمهوری اسلامی مورد مطالعه، تأمل و تحلیل قرارگرفت. سپس برای تعیین دلالت های رویکرد فطرت گرایی توحیدی در حوزه شناسایی اهداف، محتوی، راهبردهای های یادهی−یادگیری، و روش های ارزشیابی در برنامه درسی دوره ابتدایی، برنامه درسی ملی مورد مطالعه دقیق قرارگرفت. تحلیل داده ها به شیوه قیاسی و بر اساس چهارچوب مستخرج از برنامه درسی ملی و معیارها و مؤلفه های مطرح در آن انجام شد. ایجاد مسیر بازشناسی، عامل اصلی اعتباریابی مورد نظر این پژوهش است.بحث و نتیجه گیری: در پاسخ به پرسش «رویکرد فطرت گرایی توحیدی چیست و بر اساس برنامه درسی ملی چگونه تبیین می شود؟»، با نگاهی انسان شناختی از منظر آموزه های قرآنی، می توان گفت فطرت یکی از مفاهیم بنیادی در توصیف انسان است.در این نگاه، فطرت سرشتی الهی در وجود آدمی است، یعنی آدمی نسبت به مبدأ عالم هستی، معرفت و گرایشی اصیل دارد. بنابراین، فطرت معرفت و میلی است که ضمیر وجود انسان نسبت به خداوند به عنوان یگانه خالق عالم هستی وجود دارد.با داشتن رویکرد فطرت گرایی توحیدی در برنامه درسی، انسان (در نقش مربی یا متربی) به عنوان مخاطب تربیت، دارای فطرت و سرشتی الهی است. این فطرت که هم از نوع شناختی و هم گرایشی است، قابلیت شکوفایی و فعلیت یافتن داشته و هم در معرض نسیان و فراموشی است.در پاسخ به پرسش «رویکرد فطرت گرایی توحیدی چه دلالت هایی درتعیین اهداف برنامه درسی دوره ابتدایی بر اساس برنامه درسی ملی دارد؟»، بر اساس یافته های پژوهش، می توان گفت هدف کلی تربیت در چنین نگاهی، بیدار و فعال نمودن مستمر فطرت خداجوی بشر و دست یابی به قرب الهی است که این تقرب با معرفت و عمل عبادت حاصل می شود چنانچه خداوند متعال نیز در قرآن می فرمایند «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ» (ذاریات، 56). اهداف جزئی نیز با در نظر داشتن تفاوت های فردی متربیان و تنوع استعدادها و ظرفیت های مختلف وجودی متربیان، و حوزه های مختلف تربیت و یادگیری و همچنین موضوعات درسی مختلف تعیین می شود.در پاسخ به پرسش سوم یعنی «رویکرد فطرت گرایی توحیدی چه دلالت هایی در تعیین محتوای برنامه درسی دوره ابتدایی بر اساس برنامه درسی ملی دارد؟»، باید گفت در این رویکرد، محتوای آموزشی محدود به جزئیات علمی و دانسته ها و مهارت های خاص نمی شود، بلکه افزون بر پرداختن به جزئیات ضروری و آگاهی های لازم زندگی، زمینه ساز داشتن فهمی عمیق و کلی از خلقت انسان و جهان و مبداء و مقصد وی است.درپاسخ به این پرسش که «رویکرد فطرت گرایی توحیدی چه دلالت هایی درتعیین راهبردهای یادهی−یادگیری در برنامه درسی دوره ایتدایی بر اساس برنامه درسی ملی دارد؟» باید افزود راهبردهای یادهی−یادگیری ناظر بر زمینه سازی ابراز گرایش های فطری، شناخت موقعیت یادگیرنده و اصلاح مداوم آن است. در این رویکرد، یادگیری حاصل تعامل خلاق، هدفمند و فعال یادگیرنده با محیط های متنوع یادگیری با درنظر داشتن جنبه های مختلف ارتباط با خود، خداوند، دیگران و سایر مخلوقات استدر پاسخ به پرسش «رویکرد فطرت گرایی توحیدی چه دلالت هایی در تعیین روش های ارزشیابی در برنامه درسی دوره ایتدایی بر اساس برنامه درسی ملی دارد؟» می توان اذعان داشت که در این رویکرد، ارزشیابی زمینه ای برای رشد مداوم و مستمر افراد از نظر شناختی و عاطفی و گرایشی و ارادی است. بهره گیری از شیوه خودارزیابی و زمینه سازی آن، ضمن حفظ کرامت انسانی افراد، به درک موقعیت فرد و خودشناسی وی کمک می کند. با درنظرداشتن این مبنای انسان شناختی که انسان ها در عین برخورداری از مشترکات اساسی، ظرفیت های متفاوت دارند و هر کس به اندازه توان و وسع خویش مکلف است؛ می توان سطوح و شیوه های متنوع و متناسب با هر وسع، و سطوح مختلفی از تکلیف، برای ارزشیابی در نظر گرفت.در تحلیل نتایج پژوهش می توان اظهار داشت که در تربیت با نگاه فطرت گرایی توحیدی، هدف دست یابی انسان به قرب الی الله است که از طریق بندگی خالصانه در پرتو شکوفایی فطرت الهی انسان «فِطْرَهَ اللهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا...» (روم، 30) صورت می گیرد.

هدف تحقیق حاضر شناسایی و تبیین مؤلفه های هویت ساز انسان از منظر نهج البلاغه است. این تحقیق در پارادایم کیفی و بر اساس نظریه داده بنیاد و از روش کدگذاری استقرایی داده ها انجام گرفته است. نمونه مورد تحلیل، کل متن نامه ها، خطبه ها و حکمت های نهج البلاغه بود که داده ها به شیوه ی هدفمند و با رعایت قاعده ی اشباع نظری گرد آوری شد. به منظور اعتبارسنجی تحقیق از روش مسیر ممیزی استفاده شده است. همچنین نتایج پس از اعمال نظر پنج نفر از صاحب نظران و خبرگان عرصه هویت اسلامی، جمع بندی و اصلاحات لازم صورت گرفت. به منظور پایایی و اعتبایابی یافته ها، ضریب توافق نمره گذاران برای واحدهای تحلیل تخصیص داده شده صورت گرفت. یافته های تحقیق حاکی از آن است که 22 کد محوری شامل حکمت ورزی، اندیشه ورزی در امور، کسب آگاهی از امور، تأمل ورزی در تاریخ، تجربه محوری، تربیت پذیری، انجام اصولی و دقیق امور، عمل متفکرانه، استواری در امور، اتکال به پروردگار، یقین ورزی، میانه روی در امور، حفظ نقطه تعادل، پرورش روحیات درونی، خودکنترلی، اخلاص در نیات و اعمال، خضوع، خداباوری، خودارزشمندپنداری، خودارزیابی، توجه به امور دنیایی و احساس تعهد و مسئولیت و 9 کد گزینشی شامل معرفت اندوزی، عملگرایی، استحکام سازی درونی، تعادل جویی، خودسازی، خدامحوری، خودنگری، دنیاداری، تعهدورزی به عنوان مؤلفه های هویت ساز از منظر نهج البلاغه احصا گردید.

نقشه مفهومی با برقراری ارتباط بین مفاهیم جدید و مفاهیم موجود در ساختار شناختی منجر به یادگیری معنادار می شود. دانش آموزان با استفاده از نقشه مفهومی مطالب بسیاری را با هم ترکیب می کنند و به ارتباط درونی بین مفاهیم پی می برند. هدف پژوهش حاضر اثربخشی کاربرد نقشه مفهومی بر درک دانش آموزان از توابع نمایی و لگاریتم است. روش پژوهش تلفیقی از دو روش کمی و کیفی است. جامعه آماری کل دانش آموزان منطقه آموزش و پرورش فرگ بود که 12دانش آموز کلاس یازدهم رشته علوم تجربی به عنوان نمونه هدفمند انتخاب شدند. دانش آموزان گروه اول، ابتدا به سوال های آزمون نقشه مفهومی و سپس به سوال های آزمون کتبی و گروه دوم ابتدا به سوال های آزمون کتبی و سپس به سوال های آزمون نقشه مفهومی و گروه سوم فقط به سوال های آزمون کتبی پاسخ می دهند. به این ترتیب که دانش آموزان هر دو گروه فرصت بازگشت به سوالات آزمونی که ابتدا انجام داده بودند و تصحیح پاسخ های خود را ندارند. برای ارزیابی تأثیر استفاده از نقشه مفهومی بر یادگیری دانش آموزان، همه دانش آموزان سه گروه به یک سوال، با عنوان آزمون مجموعی پاسخ می دهند. نتایج پژوهش نشان داد که استفاده از نقشه مفهومی در آموزش توابع نمایی و لگاریتم بر درک دانش آموزان و شناخت بدفهمی های آن ها از این مفاهیم بسیار مؤثر است.

هدف کلی این پژوهش، فهم تربیت زیبایی شناختی و هنری از دیدگاه آموزگاران دوره ابتدایی شهر یاسوج بود. ساحت تربیت زیبایی شناختی و هنری یکی از شش ساحت اصلی تربیت در سند تحول بنیادین در نظام تعلیم وتربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی ایران است. این پژوهش، به صورت مطالعه ای کیفی از نوع تحلیل استقرایی با نظام کدگذاری طراحی و اجرا شده است. مشارکت کنندگان این پژوهش 21 نفر از آموزگاران دوره ابتدایی شهر یاسوج بودند. داده های پژوهش از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته به شیوه هدفمند و با رعایت قاعده اشباع نظری گرد آوری شده و تحلیل آنها به شیوه تحلیل محتوای استقرایی انجام گرفته است. بر اساس یافته های پژوهش، الف) در بخش اهداف ساحت تربیت زیبایی شناختی و هنری مقوله های محوری استخراج شده عبارت اند از: 1. شکوفایی زیبایی و هنر، 2. هدف تربیت هنری لزوماً پرورش هنرمند حرفه ای نیست، 3. شناسایی استعداد و شکوفایی خلاقیت و رشد همه جانبه ابعاد احساسی، عاطفی و شناختی متربیان . ب) در بخش جهت گیری کلی ساحت تربیت زیبایی شناختی و هنری نیز مقوله های محوری، 1. هنر همچون هدف و 2. هنر همچون ابزار تشخیص داده شده اند. ج) در بخش اصول ساحت تربیت زیبایی شناختی و هنری 1. اصل تأثیر هنر و نگاه زیبایی شناسانه در یادگیری سایر دروس، 2. اصل تأثیر هنر و نگاه زیبایی شناسانه در کشف استعدادها و پرورش قدرت خلاقیت کودکان و 3. اصل رمزگشایی واکاوی و خلق معنا تشخیص داده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که بر اساس فهم آموزگاران، در نظام تعلیم وتربیت کشورمان تربیت هنری و زیبایی شناسی در دوره ابتدایی آن گونه که باید، مورد توجه قرار نگرفته و به درس هنر در دبستان اهمیت درخور داده نمی شود.

هدف این پژوهش، شناسایی چالش ها و ارائه راهکارهای آموزش تفکر خلاق در مدارس دوره ابتدایی شهر یاسوج بود. روش پژوهش حاضر کیفی از نوع پدیدارشناسی بود. به منظور گردآوری داده ها از تکنیک مصاحبه نیمه ساختاریافته با در نظر گرفتن قاعده اشباع نظری استفاده شد. با تحلیل محتوای استقرایی و بررسی موشکافانه داده ها در مراحل مختلف فرایند تحلیل داده ها، و استخراج کدهای معنادار، مقوله های محوری 25 گانه احصاء شد و در قالب دو کد گزینشی چالش های آموزش تفکر خلاق (12 مقوله) و راهکارهای آموزش تفکر خلاق (13 مقوله) دسته بندی شد. برای اعتباریابی پژوهش از روش مسیر ممیزی و روش بازبینی توسط مشارکت کنندگان، بررسی توسط گروه پژوهشگران و دقت علمی پژوهشگران استفاده شد. نتیجه به دست آمده از پژوهش حاکی از آن است که مقوله های محوری، می توانند عملکردی دوگانه داشته باشند بدین نحوکه هم می توانند آموزش تفکر خلاق را با چالش روبرو کنند و هم با در نظر گرفتن مسیر مناسب، راهکاری برای برطرف کردن چالش های آموزش تفکر خلاق باشند. از دیدگاه معلمان، آنچه موجب بروز خلاقیت می شود، در صورت عدم توجه و در نظر نگرفتن ضرورت ها توسط آموزش وپرورش، منجر به ایجاد موانع خواهد شد و توجه کردن به راهکارهای سیزده گانه، منجر به شکوفایی خلاقیت در دانش آموزان خواهد شد.

هدف پژوهش حاضر تدوین الگوی مناسب برای توسعه ی حرفه ای معلمان چندپایه بود. این پژوهش از نوع پژوهش های کیفی بود که با استفاده از روش نظریه داده بنیاد انجام شد .مشارکت کنندگان بالقوه پژوهش کارشناسان و معلمان چند پایه بودند که 20 نفر از آنها به شیوه نمونه گیری هدفمند مبتنی بر معیار انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختار یافته استفاده شد. جمع آوری داده ها تا رسیدن به مرحله اشباع نظری ادامه یافت. کیفیت یا اعتبار پژوهش با روش های درگیری طولانی مدت و مشاهده مداوم، بررسی توسط اعضا و زاویه بندی روش شناختی رعایت گردید. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از کد گذاری سه مرحله ای باز، محوری و انتخابی استفاده شد. طی مراحل سه گانه تحلیل داده ها ۳۷۱ کد باز و 25 کد محوری و 6 کد انتخابی حاصل و در قالب ابعاد شش گانه مدل پارادایمی شامل شرایط علی (فعالیت ها و برنامه های توسعه حرفه ای معلمان چندپایه و کمبود منابع مالی)، پدیده محوری «توسعه حرفه ای معلمان چندپایه» (شایستگی آموزشی، شایستگی های روان شناختی، شایستگی مدیریتی، شایستگی اخلاقی و شایستگی اجتماعی)، راهبردها (سیاست گذاری و تدوین قوانین حمایتی از معلمان چندپایه، برنامه های توانمندسازی و دانش افزایی معلمان چندپایه، تدوین محتوای آموزشی مناسب و در دسترس، افزایش بودجه و ارائه خدمات رفاهی و پشتیبانی سخت افزاری و نرم افزاری از مدارس چندپایه)، شرایط زمینه ای (بعد فرهنگی، بعد اجتماعی، بعد اقتصادی، بعد تاریخی و بعد سیاسی)، شرایط محیطی مداخله گر(ضعف بنیه علمی معلمان، عدم برخورداری از حمایت سازمانی لازم، محرومیت روستا، مشکلات ناشی ازدورافتادگی مناطق محروم و عوامل ساختاری) و پیامدها (پیامدهای توسعه حرفه ای برمعلمان، پیامدهای توسعه حرفه ای معلمان بر دانش آموزان و پیامدهای توسعه حرفه ای معلمان بر جامعه) جای گرفتند. یکپارچه سازی کد ها بر مبنای روابط موجود بین آن ها حول محور توسعه حرفه ای معلمان چندپایه در فعالیت های حرفه ای، شکل دهنده مدل پارادایمی است که توسعه حرفه ای معلمان چندپایه را منعکس می کند. نتایج نشان داد توسعه حرفه ای معلمان چندپایه فرایندی پیچیده و چند وجهی بوده و نیازمند سیاست گذاری های کلان، جامع نگر و تخصصی است. اتخاذ سیاست ها و برنامه ریزی های صحیح می تواند چشم انداز روشن و امید بخشی را در جهت نیل به هدف مطلوب توسعه عدالت آموزشی در مناطق محروم در پی داشته باشد.

یکی از موضوع های اساسی دنیای مدرن، مسئله ی هویت ملی است که در این مطالعه، پژوهش گران به دنبال تحلیل این مفهوم در متن بیانیه ی گام دوم رهبر معظم انقلاب هستند. در این پژوهش با رویکردی غیرپیدایشی، مؤلفه های هویت اسلامی-ایرانی بررسی شده است. به منظور داده کاوی، پژوهش گران از روش تحلیل محتوای قیاسی و روش تحلیلی-استنتاجی و برای داده یابی از روش اسنادی بهره گرفته است. نتایج نشان می دهد که به تمامی مؤلفه های هویت آفرینی اسلامی-ایرانی که جمعاً 24 مؤلفه است، توجه شده است. در این میان، مؤلفه های اقتدار (15 عبارت)، برجستگی (13 عبارت)، تداوم و جهت مندی (9 عبارت) و ارزشمندی (8 عبارت) بیشترین بسامد را دارا هستند و مؤلفه های کارایی (7 عبارت)، آگاهی (6 عبارت)، ثبات، تعهد، ادراک شخصی، تجربه، طرح مندی (5 عبارت)، ارتباط (4 عبارت)، پیوند، تأییدپذیری، وحدت، هماهنگی و نشان مندی (3 عبارت) و تمایز، انعکاس، کلیت، پذیرش، معناداری و دل مشغولی (2 عبارت) در درجات بعدی پردازش در متن قرار دارند که این امر، نشان از جامعیت بحث هویت آفرینی در متن بیانیه ی گام دوم دارد. درخصوص چگونگی روند هویت آفرینی اسلامی-ایرانی در متن بیانیه ی گام دوم باید گفت که تأکید اصلی رهبری معظم انقلاب اسلامی در درجه ی اول بر ایجاد بینش و بصیرت در آحاد ملت به ویژه نسل جوان نسبت به دستاوردها و زمینه های اقتدار و افتخارآفرینی انقلاب اسلامی بوده است. هم چنین ایشان با معرفی ارزشمندی های جامعه ی اسلامی-ایرانی، به دنبال معرفی جهت حرکت نسل جوان در پیشبرد اهداف انقلاب بوده اند و از کارآمدی وضعیت موجود با بیان مصادیق متعدد دفاع نموده اند.

هدف پژوهش حاضر تبیین مؤلفه های سبک زندگی بر اساس آموزه های تربیتی امام علی(ع) و کاربرد آن در تربیت بود. این پژوهش، کیفی و بر اساس نظریه داده بنیاد و از روش کدگذاری استقرایی داده ها انجام گرفت. نمونه مورد تحلیل، کل متن نامه ها، خطبه ها و حکمت های نهج البلاغه با ترجمه محمد دشتی و روایات و ادعیه رسیده از حضرت علی (ع) بود که داده ها به شیوه ی هدفمند و با رعایت قاعده ی اشباع نظری گرد آوری شد. در این پژوهش شش قلمرو تربیتی از آموزه های امام علی (ع) استخراج و مؤلفه های مربوط به هر قلمرو تبیین گردید. کاربرد های تربیتی نیز در تعیین اهداف، روش های یاددهی _ یادگیری، محتوای آموزشی و ارزشیابی مورد بررسی قرار گرفت. اهداف به دو دسته ی غایی (اطاعت و عبودیت حق تعالی) و واسطه ای (مؤلفه های بدست آمده در کد گذاری باز) تقسیم شده اند. روش های یاددهی _ یادگیری چون الگویابی، محبت، تمرین، تکرار و عادت دادن عملی، موعظه و نصیحیت، تشویق و تنبیه را یراساس مؤلفه های مستخرج از سبک زندگی امام علی (ع) می توان مطرح نمود. در ارزشیابی بر اصل توجه به تفاوت های فردی تأکید شده است.  محتوای آموزشی را  نیز می توان براساس مؤلفه های اصلی سبک زندگی علوی و با نگاهی جامع و چند ساحتی به انسان، تدوین و ارائه نمود. 

حقوق شهروندی، مجموعه ای از تکالیف اجتماعی و سیاسی افراد جامعه در قبال یکدیگر می باشد که در توسعه و رفاه اجتماعی همگان موثر است. دانشگاه و مدرسه، دو مرکز اساسی برای تربیت افراد در ابعاد مختلف وجودی انسان و از آن جمله بعد اجتماعی و سیاسی محسوب می شوند که تربیت شهروندی و آگاهی افراد از حقوق شهروندی خویش و دستیابی به مهارت های لازم برای حضور فعال و مشارکت جویانه در جامعه، از خلال این نوع تربیت می گذرد. هدف این پژوهش، واکاوی دانش، مهارت و نگرشِ دانش آموختگان دانشگاه فرهنگیان استان فارس در زمینه حقوق شهروندی بوده است. با توجه به ماهیت موضوع مورد مطالعه، رویکرد این پژوهش کیفی می باشد و از روش پدیدارشناسی استفاده شده است. مشارکت کنندگان در این پژوهش، 14 نفر از دانش آموختگان دانشگاه فرهنگیان سطح استان فارس بودند که در سال های 1395 و 1396 از دانشگاه فرهنگیان فارغ التحصیل شده بودند و به شیوه هدفمند انتخاب شدند. داده های این پژوهش از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته عمیق و با رعایت قاعده اشباع نظری گردآوری شد. فعالیت افراد در امور اجتماعی و سیاسی، ملاک انتخاب مشارکت کنندگان بود. براساس یافته های پژوهش، 214 مفهوم اولیه به دست آمد که در 6 طبقه با عنوان مضمون اصلی دسته بندی شدند. مضامین مذبور عبارتند از: 1- فرصت های ناشی از شناخت حقوق شهروندی 2- آسیب های ناشی از عدم شناخت حقوق شهروندی 3- رشد خلاقیت و ابتکار 4- مهارت نقد و بررسی مسایل و رویارویی با چالش ها 5- عضویت در گروه ها و تشکل ها 6- مشارکت در امور سیاسی است که در سه مقوله دانش، مهارت و نگرشِ حقوق شهروندی قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان داد که دانش آموختگان با وجود دانش و مهارت های قابل توجه در زمینه حقوق شهروندی، در نگرش سیاسی نیازمند بازبینی و رفع ابهامات هستند.

هدف از مطالعه حاضر بررسی رابطه هوش هیجانی، خلاقیت و سلامت روان دانشجویان کارشناسی پیوسته دانشگاه فرهنگیان استان فارس بود. برای اجرای پژوهش از روش توصیفی-پیمایشی استفاده گردید. جامعه آماری پژوهش شامل دانشجویان کارشناسی پیوسته کلیه پردیس ها و مراکز آموزش عالی دانشگاه فرهنگیان استان فارس به تعداد 1850 نفر می باشد. حجم نمونه آماری دانشجویان با استفاده از جدول مورگان محاسبه و تعیین گردید که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای 450 نفر از دانشجویان دختر و پسر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزارهای جمع آوری اطلاعات شامل: الف) پرسشنامه هوش هیجانی بار-اُن، ب) پرسشنامه خلاقیت تورنس و ج) پرسشنامه سلامت روان 28 GHQ بود که روایی و پایایی آنها بررسی و از این نظر معتبر تشخیص داده شدند. یافته های این پژوهش حاکی از آن بود که هوش هیجانی، سلامت روان و خلاقیت این افراد در حد قابل قبول است. بعلاوه، نتایج حاصل از تحلیل داده های آماری بین خلاقیت، هوش هیجانی و سلامت روانی دانشجویان رابطه مثبت و معناداری نشان داد.

نقش داستان در پرورش و تقویت مهارت پرسشگری کودک؛ بررسی موردی داستان حقیقت و مرد دانا علی شیروانی شیری* چکیده یکی از مهم ترین و بارزترین ویژگی های کودکان، پرسیدن پرسش های بی شمار در زمینه های گوناگون است. این ویژگی کودک که ریشه در کنجکاوی و حقیقت جویی وی دارد، از ویژگی های عمومی انسان است که در دوره ی کودکی بیشتر نمود دارد. هدف از این مقاله، تأملی در ویژگی پرسشگری کودک و چگونگی پرورش و جهت دهی این توانمندی از طریق داستان است. داستان های کودکان محمل و میدان گاه مناسب برای پرورش قدرت خلاقیت، تفکر، اندیشه ورزی و همچنین تقویت و جهت دهی به ویژگی پرسشگری کودک است. این تحقیق با رویکردی کیفی و با بررسی اسناد به گردآوری داده ها پرداخته است. مورد مطالعه در این پژوهش، داستان حقیقت و مرد دانا از بهرام بیضایی (1351) است که از این زاویه تحلیل می شود. یافته ها نشان می دهد که برخی از داستان های کودکان با خلق شکل و تجربه ای از زندگی، کودک را در معرض مجموعه ای از فرصت ها و موقعیت های هرچند ساختگی، اما به دقت طراحی شده قرار می دهند و برخی دیگر با دعوت از کودک به مشارکت در خلق معنای داستان، وی را پرسشگرانه و به طور فعال و مشارکت جویانه وارد فرایند خلق داستان می کنند و از این معناها نزد کودک تمرکززدایی می کنند. افزون بر این، نوع شخصیت پردازی ها، زاویه دید، وقایع و رخدادها، شیوه ی جلوه گری درون مایه، پی رنگ و... می تواند در ایجاد چالش ذهنی و ترغیب کودک به پرسشگری و دعوت از وی به مشارکت فعالانه در فرایند ساخت معنا در داستان یا مشایعت منفعلانه ی او مؤثر باشد. * استادیار گروه آموزشی علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان ali_shiravani@cfu.ac.ir تاریخ دریافت مقاله: 16/10/99 تاریخ پذیرش مقاله: 26/4/1400

هدف از پژوهش پیشِ روی، مطالعه درباره مفهوم قرآنی «احسان»، بررسی مصادیق و کاربرد های آن در قرآن کریم ، و استخراج اصول و کارکردهای این مفهوم برای تعلیم وتربیت امروز است. در این نوشتار، ابتدا معنای لغوی و اصطلاحی احسان در کتب لغت بررسی و سپس با توجه به آیات مربوط به این واژه، معانی و مصداق های احسان در قرآن ذکر شده است. این پژوهش با رویکرد کیفی و با به کارگیری روش گردآوری داده های کتابخانه ای و شیوه تحلیلی- استنتاجی صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش، تمام آیات مرتبط با موضوع و دیگر اسناد مرتبط با این حوزه درقالب کتاب و مقاله را شامل می شود و روش نمونه گیری ازنوع هدفمند بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد به دلیل گستردگی کاربرد مفهوم احسان در قرآن کریم و تأکید بسیار زیاد آموزه های قرآنی بر این مفهوم ارزشی می توان احسان را از مبانی ارزش شناختی تربیت قلمداد کرد. نیکی کردن به دیگران و انجام دادن کار به صورت نیکو و کامل را می توان اصول و قواعدی کلی به شمار آورد که در فرایند تربیت، راهنمای مربیان و متربیان قرار می گیرد. کارکردهای تربیتی احسان عبارت اند از: ارتقای بُعد اجتماعی حیات طیبه، کارکرد متممی آن برای ارزش عدالت، کارکرد تعاملی و دوسویه، کارکرد تعالی یابی، کارکرد عمل گرایانه و کارکرد تعلیلگری.

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین هویت اخلاقی و سبک های شناختی با سازگاری فردی و اجتماعی در دانش آموزان دختر مقطع متوسطه اول شهر آباده طشک بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر مقطع اول متوسطه شهر آباده طشک به تعداد (150 نفر) در سال تحصیلی 1398-99 بود. در این پژوهش با توجه به چارچوب جامعه آماری، 108 نفر از دانش آموزان به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه هویت اخلاقی، سبک های شناختی و سازگاری فردی و اجتماعی استفاده شد. روایی پرسشنامه ها با استفاده از روایی محتوایی و پایایی به وسیله آلفای کرونباخ بررسی و مورد تأیید قرار گرفت. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و آمار همبستگی پیرسون و رگرسیون چند گانه استفاده شد. نتایج به دست آمده نشان داد که، از میان مؤلفه های سبک های شناختی، بین مؤلفه های روش یادگیری از طریق (تماشاکردن، فکرکردن و انجام دادن)، و سازگاری فردی - اجتماعی رابطه مثبت برقرار گردید. از میان مؤلفه های هویت اخلاقی، بین مؤلفه مؤلفه های (درونی سازی و نمادی سازی)، و سازگاری فردی - اجتماعی رابطه مثبت برقرار گردید. همچنین متغیرهای هویت اخلاقی و سبک های شناختی یادشده بصورت مثبت قادر گردیدند پیش بینی کننده متغیر سازگاری فردی - اجتماعی باشند.

هدف کلی پژوهش حاضر، شناسایی آسیب های تعلیم وتربیت دینی در نظام آموزش وپرورش رسمی کشور و ارائه راهکارهای مناسب درجهت کاهش آنها باتوجه به نگاه معلمان، متخصصان و دانش آموزان در این زمینه می باشد. در عصر جدید که تقریباً همه روزه، شاخص های دانش و مهارت های زندگی در آن، از نو تعریف می شوند، یکی از مهم ترین مسائلی که توجه اغلب صاحب نظران تعلیم وتربیت را به خود جلب و پژوهش در این زمینه را ضروری نموده، رویکرد طرح نوین تربیت دینی در حوزه نظام آموزش وپرورش رسمی کشور است. این پژوهش در رویکرد کیفی و با روش مصاحبه نیمه سازمان یافته انجام گرفته است. جامعه پژوهشی، اساتید تعلیم وتربیت دانشگاه ها، معلمین دینی و پرورشی و دانش آموزان دوره متوسطه می باشند که به صورت هدف مند انتخاب شده اند و از اصل نمونه گیری با حداکثر تنوع و رسیدن به نقطه اشباع بهره گرفته ایم. رویکرد تجزیه وتحلیل داده ها نیز رویکردی توصیفی- تفسیری است. یافته ها نشان داد که عوامل آسیب زا و موانع تربیت دینی را می توان به: 1. عوامل مربوط به مسئولان و برنامه ریزان درسی و آموزشی و 2. عوامل مربوط به فرایند برنامه درسی (نیازسنجی، اهداف، محتوا، روش، معلم، فراگیر، زمان، مکان، ارزشیابی) تقسیم نمود. درنهایت با تجدیدنظر در تدوین همه مراحل برنامه ریزی درسی و هماهنگی بین بخشی همه نهادهای جامعه و توجه به برنامه درسی پنهان، بخشی از این آسیب ها قابل پیشگیری هستند.

هدف این پژوهش شناسایی مهارت ها و شایستگی های موردنیاز معلمی در آموزش و تربیت سیاسی و اجتماعی دانش آموزان است. پژوهشگران در این مطالعه تلاش کردند تا به این پرسش که مهارت ها و شایستگی های موردنیاز معلمی در آموزش و تربیت سیاسی و اجتماعی دانش آموزان کدم اند؟، پاسخ دهند. برای پاسخ به این پرسش اساسی، از روش بررسی اسنادی در جمع آوری اطلاعات و از روش تحلیلی- تفسیری در تحلیل اطلاعات استفاده شده است. یافته ها حاکی از آن است که نظام آموزش وپرورش نقش مهمی در آموزش و تربیت سیاسی و اجتماعی دانش آموزان دارد. معلم با ایجاد و تقویت مهارت های اجتماعی پایه در دانش آموزان سعی می کند تا با راهنمای عمل قرار دادن اصول تربیت اجتماعی که عبارت اند از؛ وحدت، مسئولیت، عدالت و مشارکت به اهداف تربیت اجتماعی نائل شود. در تربیت سیاسی دانش آموزان نیز انتظار می رود که معلم به مؤلفه های تربیت سیاسی که عبارت اند از؛ آزادی، استقلال، عدالت و دادن آگاهی سیاسی، توجه جدی داشته باشد چراکه تربیت سیاسی منجر به توسعه سیاسی در سطح جامعه می شود که آن نیز به معنای افزایش مشارکت مسئولانه آحاد افراد جامعه در سرنوشت سیاسی خود و جامعه خود خواهد بود.

هدف تحقیق حاضر مطالعه اصول و رو ش های آموزش توحید در آموزه های قرآن کریم و اهل بیت علیهم السلام می باشد. آموزش مفاهیم توحیدی به دلیل اهمیت موضوع و تأثیر عمیق آن بر حیات آدمی، از ارزش والایی برخوردار است. این موضوع را در قرآن کریم و آموزه های معصومین علیهم السلام مورد واکاوی قرار داده ایم و به اصول و روش هایی در این زمینه دست پیدا نموده ایم. این تحقیق با رویکردی کیفی و با به کارگیری روش گردآوری داده های کتابخانه ای در گردآوری داده ها و روش تحلیلی-استنتاجی در تحلیل داده ها صورت گرفته است. از جمله اصولی که در آموزه توحید مورد توجه بوده است، اصل توحید محوری، کرامت انسانی، مخاطب شناسی، پرداختن به باطن، حفظ ظاهر، انگیزش از جمله اصولی است که در آموزه های اسلام به چشم می خورد. این اصول با روش سؤال، پاداش، توجه به عوامل غیر معرفتی، نیاز سنجی، قرینه گویی و تنظیم و دسته بندی محتوای آموزشی قابل عرضه می باشد.

هدف پژوهش حاضر، مفهوم شناسی حسد در قرآن و بررسی خاستگاه و پیامدهای آن در بعد فردی و اجتماعی و ارائه راهکارهای تربیتی است. پژوهش حاضر با رویکردی کیفی و بهره گیری از داده های کتابخانه ای و روش تحلیلی استنتاجی انجام شده و جامعه پژوهش آن شامل تمامی آیات قرآنی مرتبط با موضوع پژوهش و سایر اسناد مرتبط در قالب کتاب و مقاله است. روش نمونه گیری از نوع هدفمند است و یافته ها حکایت از آن دارد که حسد ناشی از ضعف ایمان و سستی در اعتقادات است و حب دنیا از مهم ترین عوامل زمینه ساز حسد به حساب می آید. در تعاملات انسانی، گاه تمایزات فردی و گروهی، تبعیض میان افراد و گاه کمال طلبی انسان، او را به ورطه خود خواهی و دنیا طلبی می افکند که باعث می شود در تعاملات اجتماعی به دلیل برتری جویی و رقابت های مادی، به داشته ها و برخورداری های دیگران حسادت بورزد. ازجمله آثار و پیامدهای فردی حسد، سلب آرامش روحی و روانی، تضعیف ایمان و اعتقادات توحیدی از انسان و رضایت نداشتن از وضعیت موجود خود، قانع نبودن به داشته ها و شکرگزاری نکردن از خداوند است. در تعاملات اجتماعی نیز حسادت ممکن است همچون حلقه اولیه یک زنجیره ای از رذایل، پیدایش رذایل دیگر ازجمله خشم و غضب، خصومت و دشمنی، کینه ورزی و بخل ورزی را در وجود انسان باعث شود. همچنین از دست رفتن حرمت و کرامت انسان از دیگر پیامدهای حسد در تعاملات اجتماعی است. جلوگیری از برانگیختن خشم افراد، پرهیز از بخل ورزی، پرهیز از خصومت، دشمنی و کینه توزی، نداشتن تفاخر و ابراز نکردن توانمندی ها، کنترل حب دنیا، توجه به استعدادها و علایق خاص افراد، زمینه سازی احساس حرمت و کرامت، توزیع متناسب محبت، زمینه سازی روحیه شکرگزاری، آگاهی بخشی و ایجاد بینش الهی، الگوپردازی و تقویت ایمان متربیان از راهکارهای تربیتی پژوهش حاضر به شمار می آید.