طرح درس

پژوهش حاضر با هدف تدوین مدلی برای نظارت حمایتی صورت گرفته است. روش این پژوهش از نوع توصیفی پیمایشی است. جامعه آماری آن را کلیه اعضای هیات علمی رشته های علوم تربیتی، معلمان راهنما، ارزشیابان، کارشناسان و مسؤولان آموزشی مناطق و نواحی آموزش و پرورش کل کشور تشکیل می دهد. برای انتخاب گروه نمونه 500 نفری، ابتدا از روش نمونه گیری خوشه ای و در دل خوشه ها از روش نمونه گیری طبقه ای نسبی استفاده شده است. با توجه به مبانی نظری و مطالعات جهانی، مؤلفه های نظارت حمایتی استخراج و زیر طبقات هر مؤلفه نیز به طور جداگانه مشخص شدند و پس از اطمینان از روایی و پایایی ابزارهای سنجش (93/0) اطلاعات لازم جمع آوری گردید. برای پاسخگویی به سؤالات به ترتیب از آزمون هایT تک نمونه ای، تحلیل عاملی و آلفای کرونباخ استفاده شده است. نتایج نشان داد که هر پنج مؤلفه چارچوب ادراکی، فلسفه و اهدف، مبانی نظری، مراحل اجرا، نظام بازخورد و ارزشیابی مدل استخراج شده تایید شدند به طوری که مؤلفه های چارچوب ادراکی پس از بررسی کارشناسان، استادان و ناظران به ترتیب ارزشهای ویژه به نام های؛ ارزشیابی پایان سال، مشاهده، توسعه حرفه ای، تعیین اهداف، طرح درس و تعهد حرفه ای نامگذاری شده و مدلی ارائه گردید.

تأثیرهای شگرف عصر اطلاعات بر ابعاد مختلف زندگی و روند پر سرعتی که بیش از پیش ادامه دارد؛ انسانها را نیازمند توشه ای از مهارتها و توانمندیهای نوین نموده است چنانکه با استفاده از این توانمندیها، امکان موفقیت در این عصر متغیر و متحول فراهم میشود. این توانمندیها که با عنوان سواد اطلاعاتی شناخته میشوند، افراد را قادر میسازند تا نیاز به اطلاعات را تشخیص دهند، و به جایابی، ارزیابی منتقدانه، و استفاده مؤثر و مسئولانه اطلاعات بپردازند و در واقع با فراگیری نحوة یادگیری به «فراگیرانی تمام عمر» تبدیل شوند. هدف از انتشار این مقاله، ارائه نخستین طرح درس پیشنهادی سواد اطلاعاتی برای دوره های تحصیلات تکمیلی کشور است که مبتنی بر پژوهشی کیفی طراحی شده و بر روی گروهی از دانشجویان دوره های تحصیلات تکمیلی کشور آزمون، اجرا و ارزیابی شده است؛ با این قصد که امکان به چالش گذاشتن این طرح درس و امکان دریافت نظرها و پیشنهادها توسط صاحب نظران مهیا و گامی در راستای اجرای درس سواد اطلاعاتی در سطوح مختلف آموزشی برداشته شود. برای تهیه طرح درس سواد اطلاعاتی، مبانی نظری سواد اطلاعاتی مورد مطالعه قرار گرفت و روشها و مدلهای آموزش سواد اطلاعاتی بررسی و طرح درس اولیه سواد اطلاعاتی طراحی شد. برای سنجش سطح توانمندیهای سواد اطلاعاتی جامعه پژوهش با استفاده از روش تجربی «پیش آزمون ـ پس آزمون» تک گروهی ـ که به روش غیراحتمالی انتخاب شده بودند ـ اجرا شد. مقایسة میانگین پاسخهای دو آزمون، میزان تأثیر و سودمندی درس سواد اطلاعاتی را نمایان ساخت و براساس آن نخستین ویرایش طرح درس سواد اطلاعاتی برای دوره های تحصیلات تکمیلی برای اجرای این درس در سطوح آموزش عالی کشور طراحی گردید

مسائل و مباحث مختلف و مهم ناشی از رویکردهای متفاوت به دوگانه نظر و عمل، و به تعبیری دیگر دانشگاه و حرفه بخش قابل توجهی از ادبیات شهرسازی دو دهه اخیر را به خود اختصاص داده است. میزان ارتباط میان آموزش های دانشگاهی و توانایی های لازم در عرصه های حرفه ای یکی از مقولات مطرح در این میان است. اینکه به چه میزان عناوین مباحث مطرح در یک طرح درس می تواند دانش و مهارت موردنیاز حرفه مندان را در عرصه تجربه عملی پوشش دهد، پرسشی است که در پژوهش حاضر و برای درس نظری «بافت فرسوده و تاریخی» در مقطع کارشناسی مدنظر قرار گرفته است. مطالعه حاضر نشان می دهد ارتباط منسجم و مؤثری میان آموخته های دانشجویان در این درس و عرصه بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده در کشور وجود ندارد. طرح درس «بافت فرسوده و تاریخی» با لحاظ دانش و مهارت موردنیاز در عرصه عمل، می تواند نویدبخش پرورش متخصصانی توانمند جهت مداخله در بافت های ناکارآمد شهری کشور باشد. شایان ذکر است در مرحله اول پژوهش، برای بررسی ادبیات نظری موضوع از روش مطالعه اسنادی و تحلیل محتوا بهره گرفته شد. در مرحله دوم نیز، برای شناخت وضعیت حال حاضرِ آموزش درس «بافت فرسوده و تاریخی» در دانشگاه های کشور و ارزیابی تأثیرگذاری آن بر نحوه عملکرد شهرسازان در دفاتر خدمات نوسازی، روش پرسشنامه مدنظر قرار گرفت.

دستیابی به عملکرد بهینه اساتید در ارائه تدریس باکیفیت از آرمان های حیاتی سازمان های آموزشی می باشد. علی رغم تحقیقات متعدد در این زمینه هنوز شواهد تجربی و پژوهشی کم کیفیتی آموزش را انعکاس می کنند. بر همین اساس پژوهش حاضر باهدف تأثیر تعهد سازمانی بر طرح درس و اجرای تدریس اساتید ترتیب داده شده است. گردآوری اطلاعات پیمایشی از طریق۳۰۰ پرسشنامه قابل اعتماد به صورت تصادفی طبقه ای از بین اساتید دو دانشگاه علوم پزشکی تبریز و ارومیه جمع آوری گردید. نتایج تحلیل مسیر نشان داد که تعهد سازمانی به میزان قابل توجهی رفتار اساتید را در رابطه با طرح درس و اجرای تدریس پیش بینی می کند، یعنی برخورداری از تعهد موجب می شود که اساتید برای ارائه تدریس خوب نسبت به طرح درس و اجرای تدریس رفتار مسئولیت پذیرانه تری را نشان دهند. این تعهد سازمانی از طریق تعهدات هنجاری، عاطفی و مستمر توسط اساتید پشتیبانی می شود و به نوعی به نقش روابط پنهانی سازمان و کارکنان اشاره دارد. یافته های این پژوهش رهبران سازمان های آموزشی را در جهت ارتقای کیفیت تدریس اساتید از طریق تقویت روابط آنها با سازمان یاری می نماید و نقش تعهد سازمانی را در این زمینه برجسته می کند.

هدف: تعیین نگرش دانشجویان نسبت به سرفصل دروس مقطع کارشناسی ارشد رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در گرایش مدیریت اطلاعات.  روش پژوهش: این پژوهش به روش پیمایشی- تحلیلی انجام شده است. در این پژوهش نمونه گیری انجام نشده و جامعه آماری شامل دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در گرایش مدیریت اطلاعات تمامی دانشگاه های دولتی و آزاد اسلامی ایران است. پایایی پرسش نامه با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ و برای آزمون روایی محتوا و روایی سازه پرسش نامه و برازش مدل، از نرم افزار لیزرل استفاده و مشخص شد که پاسخ ها از برازش مطلوب برخوردار است. یافته ها: متوسط رتبه نگرش دانشجویان در مورد ضرورتِ وجوبی مفاهیم مرتبط با کارایی، اثربخشی، بهره وری و محتوای سرفصل دروس: مبانی علم اطلاعات و دانش شناسی (در حد زیاد)؛ کتابخانه ها و جامعه اطلاعاتی (در حد زیاد)؛ روش تحقیق (در حد زیاد)؛ سمینار تحقیق (در حد متوسط)؛ آمار در علم اطلاعات و دانش شناسی (در حد زیاد)؛ روش های بازنمایی اطلاعات (در حد زیاد)؛ ذخیره و بازیابی اطلاعات (در حد زیاد)؛ معماری پایگاه های اطلاعاتی (در حد متوسط)؛ نظام های اطلاعات مدیریت (در حد متوسط)؛ مدیریت دانش سازمانی (در حد زیاد)؛ و ارزشیابی نظام ها و خدمات اطلاعاتی (در حد متوسط) است. نتیجه گیری: دانشجویان مورد پیمایش، به نحو بارزی معتقدند که سرفصل دروس مقطع کارشناسی ارشد رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در گرایش مدیریت اطلاعات نیاز به بازنگری دارد.

 دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر، با بازنگری در برنامه درسی، سرفصل جدیدی از دروس مهندسی شیمی از جمله مجموعه دروس ترمودینامیک را تدوین کرده است. این کار با هدف هماهنگی با روند فعلی آموزش مهندسی شیمی در سراسر جهان و پاسخگویی به انتظارات صنعت از فارغ التحصیلان مهندسی شیمی انجام گرفته است. بر اساس برنامه پیشنهادی پیشین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تمرکز بخشی از درس ترمودینامیک 2 بر چرخه های ترمودینامیکی بود. ناگزیر محتوای دروس پوشش کافی از برخی موارد مختص رشته مهندس شیمی از جمله انواع تعادلات فازی (تعادلات دیگر علاوه بر تعادل بخار- مایع) نداشت. در این مقاله به بیان گزیده ای از مطالب در خصوص محتوا و سرفصل مطالب دروس ترمودینامیک مهندسی شیمی، کتاب های مرجع رایج و روش های تدریس این درس در دانشگاه های منتخب دنیا پرداخته می شود. در نهایت محتوا و سرفصل پیشنهادی، به انضمام نکاتی در خصوص روش های یاددهی، رویکرد یادگیری فعال و منابع مناسب موجود برای مجموعه دروس ترمودینامیک، با هدف بهبود طراحی درس و آموزش ترمودینامیک مهندسی شیمی ارائه می گردد. هدف تحقیق حاضر بهبود محتوا و طرح درس و روش های آموزش مجموعه دروس ترمودینامیک مهندسی شیمی است.

اهمیت آموزش و لزوم برنامه ریزی آموزشی و ضرورت ابزار طرح درس به ویژه در آموزشهای مهندسی امری انکارناپذیر است، از این رو، نیاز به استاندارد بودن و به روز بودن آن به منظور ارائه طرح درسی با جامعیت و کیفیت بهتر امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. طرح درس برنامه ای از پیش تعیین شده است که نوع، تعداد و واحد دروسی را که دانشجویان در رشته ها و سطوح مختلف موظف به گذراندن آن هستند، مشخص می کند. به روزرسانی و بازنگری طرح درسها به منظور ارتقای سطح کیفی آموزشی کشور، متناسب با شرایط روز جامعه و جهان، امری ضروری است. در این پژوهش مدلی برای طراحی طرح درس ارائه شده است. بدین منظور وجود داشتن یک رویه مناسب در ایجاد و طراحی طرح درسها ضروری است. در این تحقیق با توجه به کارایی بالای ابزارQFD  برای درک نیازهای مشتریان و تبدیل صدای مشتری به مشخصات فنی، این ابزار مد نظر قرار گرفته و بر اساس پژوهشهای انجام شده، مدلی مناسب بر پایه ابزار QFD برای طراحی طرح درس ارائه و از آن برای یک نمونه کاربردی در رشته مهندسی صنایع استفاده شده است. در نتیجه این امر ضرورت تغییر برخی طرح درسها استخراج شد که مهمترین این تغییرات ایجاد سرفصلهای نرم افزاری و گنجاندن پروژه های اجرایی و عملی است و البته، شایان ذکر است که در خصوص برخی دروس، تغییر ساعت درسی (افزایش واحد درسی) و گنجاندن مباحث جدیدتر نیز از جمله نتایج به دست آمده است.

زمینه: اطلاع نگاشت، نوعی فناوری، به منظور ارائه اطلاعات به صورت دیداری و مصوّر است.هدف: پژوهش حاضر تجربه زیسته دبیران کار و فناوری استان خوزستان را از تدوین و استفاده از طرح درس اطلاع نگاشت بر اساس رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسانه مورد واکاوی قرار می دهد. با گسترش آموزش های ترکیبی (حضوری و غیرحضوری) استفاده از یک طرح درس نوین و متناسب با بستر الکترونیکی ضروری به نظر می رسد.روش: مشارکت کنندگان با راهبرد نمونه گیری ملاکی انتخاب شدند، لذا افرادی انتخاب شدند که ضمن تمایل به مشارکت با پژوهشگران، سال ها تجربه تدریس را دارا بودند و در کارگاه آموزشی نحوه تنظیم طرح درس اطلاع نگاشت شرکت کرده بودند. برای گردآوری اطلاعات از فن مصاحبه ساختارمند و ظرفیت رایانامه استفاده شد، بدین منظور با 15 نفر از دبیران کار و فناوری استان خوزستان مصاحبه به عمل آمد. اطلاعات با استفاده از راهبرد کلایزی تحلیل شدند. برای اعتباربخشی به یافته ها از راهبردهایی چون سه سویه سازی و تبادل نظر با همتایان استفاده شد.یافته ها: درونمایه های استخراج شده شامل کارسازی عاملان انسانی (بعد یادگیری مخاطب، بعد آگاهی مخاطب، فرصت های ویژه برای دبیران و فرصت های ویژه برای دانش آموزان) و ذات طرح درس اطلاع نگاشت (چندجنبه ای بودن، ویژگی های خاص و ساختارشکنی) بود.نتیجه گیری: طبق نتایج به دست آمده، استفاده از طرح درس اینفوگرافیک، امکان مرور سریع یک موضوع، توضیح فرآیندهای پیچیده، نمایش یافته ها، مقایسه و در مقابل هم قرار دادن گزینه های مختلف و افزایش آگاهی مخاطبان در خصوص یک موضوع خاص را در پی دارد. تکنولوژی ابزارهای یادگیری مانند چند رسانه ای باعث می شود دانش آموزان در یادگیری درگیر شوند و با علاقه یاد بگیرند؛ نتایج به صورت مدل و همچنین روایت گونه گزارش شد.

هدف پژوهش حاضر مقایسه ساختار و عناصر اصلی طرح درس در منابع منتخب بین المللی روش تدریس با منابع منتخب روش تدریس در ایران است. روش پژوهش از نوع مطالعه تطبیقی است و با رعایت چارچوب حاکم بر مطالعات تطبیقی از تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است. جامعه آماری شاملِ منابع منتخب بین المللی روش تدریس تمام کشورهایی است که در نظام آموزشی خود از طرح درس استفاده می کنند. با تأیید صاحب نظران امر، از میان منابع مختلف از صاحب نظران سه کشور پیشرو در زمینه طرح درس شاملِ آمریکا، انگلیس و کانادا به ترتیب هانتر (2004)، جان (2006) و ترو (2008) به صورت هدف مند به عنوان نمونه پژوهش، انتخاب و ساختار و عناصر اصلی طرح درس آن سه متخصص با منابع دو صاحب نظر پیشرو ایران از شعبانی (1390) و صفوی (1390) مقایسه شد. ابزار گردآوری اطلاعات، فرم فیش برداری از اسناد و مدارک، جستجو در شبکه جهانی اینترنت و مطالعات تطبیقی درباره طرح درس می باشد. رویکرد تجزیه وتحلیل داده ها توصیفی - تحلیلی است. یافته ها حاکی از آن است که ساختار و عناصر طرح درس در ایران بیشتر خطی است و فرایند طولانی تری نسبت به طرح درس در کشورهای منتخب دارد. این عامل فرایند طراحی و اجرای طرح درس را پیچیده تر می کند. شباهت ها بیش تر در عناصر، مواد و منابع، هدف های رفتاری و ارائه درس می باشد. این پژوهش با مقایسه و نقد و بررسی الگوهای رایج، الگویی با مشخصات غیر خطی، پویا، مارپیچی و فرارونده پیشنهاد می کند. در این الگو، افزون بر حفظ نقاط قوت طرح درس های رایج جهانی، سعی شده است تا نقاط ضعف آن الگوها نیز برطرف شود.