آفاق امنیت

این مقاله در پی پاسخ دادن به این پرسش است که چگونه انقلاب اسلامی ایران، به عنوان یک گفتمان مهم و ملهم از اسلام اصیل و اندیشه امام خمینی(ره) در جهان اسلام، که تاثیرات فراوان و ماندگاری بر متفکران و رهبران نهضت ها و نیز جنبش های جهان اسلام داشته است، بر مبنای اینکه؛ «ژئوپلیتیک محور مقاومت» پس از پیروزی انقلاب اسلامی با تعریف گفتمان جدید در مقابل اهداف و برنامه های غرب، ایالات متحده و استکبار جهانی با نقش محوری و رهبری ایران تعریف می شود. ماهیت و مبانی نظری و گفتمانی انقلاب اسلامی«امام خمینی» و محور مقاومت پرداخته، تاثیرات (نظری و عینی) انقلاب اسلامی ایران بر محور مقاومت در مقابل استکبار و رژیم اشغالگر را بررسی کرده است (سوال).گفتمان انقلاب اسلامی ایران، اثری انکارناپذیر بر دیگر مناطق دنیا دارد، و نیز نهضت و جنبش های اسلامی اثر گذاشته است، مصادیقی چون «اسلام خواهی»، «استکبارستیزی»،«مردم سالاری»، «بیداری اسلامی» و «تداوم اندیشه و عمل مقاومت در نهضت ها» پرتوی از بازتاب انقلاب اسلامی ایران هستند (فرضیه). در مقاله حاضر، اثبات این فرضیه از طریق تحلیل گفتمان به مثابه روش و تحلیل نظری استفاده شده است (روش) و در پی نشان دادن تاثیر انقلاب اسلامی بر قوت و گسترش محور مقاومت در منطقه است برای رهایی از استکبار(هدف). اثبات نقش و تاثیر گفتمان انقلاب اسلامی و اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) بر نهضت های اسلامی در ترسیم آینده محور مقاومت از نتایجی است که این مقاله بدان دست یافته(یافته ها).

پس از شکل گیری نظام سیاسی نوین در عراق پسا صدام، این کشور شاهد ظهور و رشد امواجی از سلفی گری بوده که در سال 2004 در قالب القاعده و سپس در سال 2014 به صورت داعش، در این کشور نمایان شدند القاعده به سبب ظهور و گسترش در افغانستان پدیده ای نو نبوده، اما تبدیل آن به گروه موسوم به دولت اسلامی در عراق و شام (داعش) این مساله را در اذهان پژوهش گران ایجاد کرد که چرا داعش در عراق ظهور کرد و گسترش یافت. بر این اساس سوال اصلی این مقاله به این شکل طراحی شده که مهم ترین عوامل زمینه ساز ظهور و گسترش داعش در عراق کدام است؟ و در پاسخ به این سوال فرضیه ای ابتدایی طراحی شده بدین صورت که دولت شکننده (بحران های ناشی از منازعه بر سر مسایل سیاسی، اقتصادی و نظامی) و جامعه ی نابسامان (شکاف های قومی مذهبی جامعه ی عراق) منجر به ظهور و گسترش داعش گردید. ادعای اصلی مقاله این است که شکنندگی دولت از یک سو در قالب 1) مشکلات ناشی از بحران مشروعیت سیاسی نظام فدرال در چالش میان گروه ها و جریان های سیاسی، 2) ناتوانی اقتصادی کشور در شکل دادن به رفاه اقتصادی و ایجاد توسعه ی اقتصادی متوازن و هم چنین منازعه بر سر منابع طبیعی کشور و به کنترل درآوردن آن و نیز 3) ضعف نیروهای نظامی و انتظامی کشور که با شکست در مقابل داعش همراه بود و از سوی دیگر، نابسامانی جامعه در قالب خشونت های قومی و مذهبی، زمینه را برای ظهور و گسترش این نیرو در عراق پس از 2003 فراهم نمود.

درس های آمریکا از جنگهای مستقیم به خصوص در خاورمیانه، به سیاست گذاران این کشور نشان داد که مداخله های مستقیم به غیر از هزینههای سنگین مالی و تلفات انسانی دستاوردی برای آنان ندارد. از اینرو، راهبرد سیاست خارجی آمریکا به راهبرد «موازنه از راه دور» تغییر کرده است. راهبرد موازنه از راه دور به عنوان یک راهبرد جهانی، بر این اصل تاکید دارد که ایالات متحده باید با روش های کم هزینه تر، تحولات سه منطقه مهم اروپا، شرق آسیا و خاورمیانه را مدیریت کند. راهکار پیشنهادی این راهبرد، استفاده از قدرت همپیمانان در مناطق برای موازنه با قدرت متخاصم هژمونی طلب است. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی و مطالعات اسنادی، ضمن تشریح مفهومی راهبرد موازنه از راه دور و انگیزهها و مزایای احتمالی سیاستگذاران ایالات متحده برای استفاده از این راهبرد، به وضعیت فعلی هر یک از این سه منطقه به خصوص خاورمیانه و برنامههای آتی ایالات متحده منطقه در خاورمیانه میپردازد. یافته های مقاله نشان می دهد که گرایش ایالات متحده به راهبرد موازنه از راه دور، نه صرفاً نتیجه شکست سیاست گذشته خاورمیانهای این کشور و هزینه بالای راهبرد دخالت مستقیم، بلکه این راهبرد، نتیجه محاسبات سیاست شرق دور آمریکا نیز بوده است.

«قانون صلاحیت دادگستری جمهوری اسلامی ایران برای رسیدگی به دعاوی مدنی علیه دولتهای خارجی» مصوب 30/1/1392 این حق را به اشخاص حقیقی و حقوقی داده که، به استناد اصل اقدام متقابل، بتوانند برای مقابله و جلوگیری از نقض مقررات و موازین حقوق بین الملل از اقدامات دولتهای خارجی، که مصونیت قضایی دولت جمهوری اسلامی ایران یا مقامات رسمی آن را نقض می کنند، در دادگستری تهران دعوا اقامه نمایند. زیاندیدگان می توانند خسارات ناشی از هر گونه اقدام و فعالیت دولتهای بیگانه را که مغایر حقوق بین الملل است(بند الف ماده یک) و نیز خسارات ناشی از فعالیت اشخاص یا گروههای وحشت افکن که دولت خارجی آنها را تشویق یا از آنها حمایت می کند(بند ب ماده یک) مطالبه کنند. این دعاوی مطابق تشریفات قانون ایین دادرسی مدنی و سایر مقررات مربوط رسیدگی و حکم صادر و اجرا می شود. حال، با توجه به اینکه دولت امریکا با اصلاح قانون FASI مصوب 1996 مصونیت قضایی دولت ایران را نقض نموده ، مسأله اصلی آن است آیا به استناد قانون مذکور، دولت و اشخاص حقیقی یا حقوقی می -توانند، با توجه به تشویق و حمایت دولت امریکا از اعتراضات داخلی ایران، برای جبران خسارات خود علیه دولت امریکا در دادگاههای ایران دعوا اقامه کنند؟ به نظر می رسد اظهارات مقامات سیاسی و بیانیه های وزارت امورخارجه امریکا را نتوان مصداق فعل زیان بارِ توصیف شده در بند الف ماده یک این قانون تفسیر کرد؛ چون بند الف به فرضی نظر داشته که فعل زیان بار به نحومستقیم موجب خسارت شود، لیکن، بتوان بر مبنای بند ب ماده یک، که دولت خارجی، بدون هیچ گونه دخالت مستقیم در رکن مادی فعل زیان بار، وقوع آن را تشویق و حمایت می نماید، علیه ایالات متحده در دادگاههای ایران اقامه دعوا نموده و خسارت مطالبه کرد.

عربستان سعودی می کوشد تا از مسائل قومی ایران به عنوان فرصتی برای تضعیف این کشور بهره گیرد. بر این اساس، شبکه العربیه وابسته به ریاض همواره در پی برجسته سازی مسائل قومی ایران جهت واگرایی بیشتر قوم عرب ساکن در استان خوزستان است. این مقاله در پی شناخت عملیات روانی بخش عربی وبگاه العربیه در قبال این قوم طی سال های 2016 و 2017 میلادی می باشد. العربیه حوزه های گوناگونی را در عملیات روانی خود مورد استفاده قرار می دهد اما آن چه در این مقاله مورد تاکید است، احساس محرومیت نسبی اعراب خوزستان در حوزه اقتصادی و امکانات اولیه برای زندگی است. یافته های مقاله نشان می دهد که العربیه با تاکید مداوم بر ثروت عظیم نفتی، گازی و آبی مناطق عرب نشین خوزستان، در تلاش است تا سیاست قومی ایران را تبعیض آمیز نشان دهد تا حس محرومیت نسبی اقتصادی و امکاناتی اعراب خوزستان را تقویت کرده و زمینه ساز کنش های قومی واگرایانه آن ها از جمهوری اسلامی ایران شود.

با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و شروع فرایند جهانی شدن، ما شاهد تغییر و تحول در حوزه جنگ بودیم. برای سال ها مفهوم جنگ برگرفته از اندیشه کلاوزویتس دارای مشخصاتی بود که آن را از حالت صلح یا غیرجنگی جدا می کرد. با این وجود تغییرات به وجود آمده در عرصه بین الملل، شروع روند تغییر در حوزه جنگ را از اواخر قرن 20 و به طور مشخص اوایل قرن 21 رقم زد. سبکی از جنگ که دارای پیچیدگی و ابهام های خاص خود است. از این رو بسیاری از کارشناسان با این سوال روبه شده اند که جنگ های جدید چه ویژگی هایی دارند؟ در تلاش برای پاسخ به این سوال استراتژیست ها مفهوم جنگ هیبریدی را خلق نمودند. مفهومی که به رقم تلاش ها همچنان مبهم و گنگ است و تحلیل گران برای تحلیل جنگ های جدید در این قالب با مشکل مواجه اند. این مقاله با بررسی مهمترین ویژگی های جنگ های جدید از جمله کم رنگ شدن خط تمایز بین جنگ و صلح، ترکیب بازیگران دولتی و غیردولتی در یک میدان رزم، ترکیب انگیزه های جنگ و در نهایت ترکیب سبک جنگ متعارف و نامتقارن سعی کرده است گره از این ابهام گشوده و یک چارچوب منظم تحلیلی از مفهوم جنگ هیبریدی ارائه نماید.