سیاست خارجی

حقوق بین الملل، دانشی است که از سوی رویکردهای گوناگون نقد شده، و نقش آن در تثبیت نابرابری و سلسله مراتب حاکم بر جهان مورد تأکید و بررسی قرار گرفته است. «رویکرد جهان سوم به حقوق بین الملل» در موضع انتقادی خود به این نظام، بر مصائب تاریخی محرومان و فرودستان جهان متمرکز است، و انگشت اتهام را به خود حقوق بین الملل بعنوان یکی از عوامل مهم در تثبیت این فرودستی، نشانه گرفته و آن را نقطه عزیمت خود قرار داده است. این رویکرد انتقادی، نظام بین الملل حقوق بشر را نیز، برغم ظاهر فریبنده آن، از نقدهای خود مصون نگذاشته است و بر کارکرد آن در مشروع سازی فرایندی که منجر به تداوم و نیز استحکام این نابرابری می شود، تأکید می کند.  در این مقاله، با روش توصیفی، تحلیلی، پس از  واکاوی نقدهای اصلی این رویکرد به حقوق بین الملل، به بررسی ماهیت و اهداف آن، و نیز نقد این رویکرد به حقوق بشر پرداخته خواهد شد. 

سیاست خارجی به عنوان هنر اجرایی، به هنر تکنولوژیکی در سده بیست و یکم بدل شد. با دگردیسی های نظام بین الملل، رسانه ها به عنوان ناظر محیطی، کنترل حکومت بر فرآیند شناختی سیاست را کاهش دادند. کنش گری این نیروی اجتماعی در عرصه سیاست باعث تغییر حاکمیت و تکوین جوامع سایبری شد. اما در حالی که افکار عمومی، رسانه ها را منبع شناختی می پندارد، حاکمیت آن را منبع قدرت تلقی می کند. با این وجود، اهمیت رسانه ها در سیاست خارجی نه یک تحول دفعی، بلکه یک فرآیند تدریجی بود. به بیان دیگر، رسانه ای شدن سیاست خارجی به عنوان یک موضوع فرآیندی و سرمایه بی بدیل تصمیم گیران، به الگوی دولت ورزی نوین بدل شد. بر این اساس، فهم پیوند بین رسانه های جمعی و سیاست خارجی به عنوان اهتمام اصلی نوشته جاری است. طبق فرضیه این پژوهش، رسانه ها و سیاست خارجی در ارتباط متقابلند. به این معنا که رسانه ها به عنوان منبع شناختی رخدادهای سیاسی هستند و سیاست گذاران هم برای فهم مطالبات عمومی به رسانه ها رجوع می کنند. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیلی و تطبیقی، به آزمون فرضیه مبادرت می ورزد.

سازمان ملل متحد هفتاد و پنج سال پیش، با مشارکت 51 کشور و با تجاربی آموخته از جنگ جهانی دوم، با هدف استقرار و پاسداری از صلح و امنیت بین المللی و احترام به کرامت بشری، پا به عرصهء وجود نهاد. امروز این سازمان با 193 عضو، شش رکن اصلی و تعداد کثیری ارکان فرعی و آژانس های تخصصی، به درخت تنومندی تبدیل شده که تقریباً در تمامی عرصه های مهم زندگی بشری اعم از حیات سیاسی، امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایفای نقش می کند. بررسی کیفیت کنش گری و میزان تأثیرگذاری سازمان ملل در نظام بین المللیِ پرتحول و نامطمئنِ امروز، مستلزم مطالعات و بررسی های گسترده نقش سازمان ملل متحد در هریک از عرصه های یادشده و به کارگیری ابزارهای دقیق ارزیابی میزان پیشرفت ها می باشد. موضوع زنان به عنوان نیمی از جامعه بشری و اساساً رویکرد جنسیتی، امروزه به عنوان مقوله ای حسّاس و مورد توجهِ کلیه نهادهای بین المللی، منطقه ای و داخلی مطرح می باشد. عوامل متعددی در برجسته سازی رویکرد مزبور نقش داشته اند. سازمان ملل متحد از جمله نهادهایی است که طی 75 سال گذشته در روند تحول مزبور، سهم بسزایی داشته و نقش بی بدیلی ایفا کرده است. چگونگی و نحوه تأثیرگذاری سازمان ملل در تحقق این رویکرد، سؤال اصلی این پژوهش می باشد. بررسی ها نشان می دهد که سازمان ملل متحد از طریق تصویب اسناد معتبر بین المللی، تأسیس نهادهای ویژهء زنان و برگزاری کنفرانس های جهانی با موضوع زنان، در تقویت رویکرد جنسیتی و هنجارسازی در مقوله زنان در عرصه های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، نقشی پویا و فعال داشته و با جدیت موضوع زنان را پی گیری می کند.

تغییر معادلات و ارتباطات امنیتی در شبه جزیره کره در دوران پسا جنگ سرد سبب اهمیت استراتژیک این منطقه در توازن قوای قدرت های بزرگ منطقه ای و جهانی و مناسبات امنیتی حاکم شده است. در این محیط، کره جنوبی یک بازیگر قدرتمند اقتصادی و تأثیرگذار محسوب می شود که با توجه به تهدید کره شمالی سعی دارد نقش فعال تری را در جهت افزایش امنیت خود ایفا کند. کره جنوبی در کنار اتحاد استراتژیک دفاعی با امریکا از گزینه های دیگری نیز برای افزایش امنیت دفاعی و اقتصادی خود استفاده می کند که یکی از آنها عضویت در رژیم های چندجانبه کنترل صادرات می باشد. با افزایش رشد اقتصادی کره جنوبی به وسیله صنعتی سازی کالاهای صادراتی و توانایی این کشور در صادرات اقلام دفاعی و همچنین علاقه مندی شرکت های کره جنوبی برای مراودات تجاری با جهان اتخاذ استراتژی هایی برای عضویت در رژیم های کنترل صادرات حائز اهمیت می باشد. حال سؤال مقاله حاضر این است که چگونه رژیم های چندجانبه کنترل صادرات بر امنیت کره جنوبی تأثیر می گذارد؟ به عبارت دیگر عضویت در رژیم های کنترل صادرات چگونه بر امنیت دفاعی و اقتصادی کره جنوبی مؤثر است. یافته ها نشان می دهد، کره جنوبی با عضویت در اکثر رژیم های کنترل صادرات پیوستگی خود را با بلوک غرب حفظ می کند و امنیت انتقال تکنولوژی در صادرات منطقه شرق آسیارا برای کشور خود تأمین می کند و همچنین بااستفاده از ترتیبات و قوانین رژیم های کنترل صادرات با تهدیدات امنیتی منطقه ازجمله کره شمالی مقابله می نماید.

از سیاست خارجی به عنوان بیرونی ترین بخش دولت یاد می شود که ضمن معرفی سیاست های کلان کشور به سایر کنشگران، کلیه اهداف سیاسی و منافع ملی را در سطح بین الملل موردپیگیری قرار می دهد. به طورکلی، مجموعه گسترده ای از عوامل داخلی و محیطی به اصول و مبانی سیاست خارجی شکل می دهند. ویژگی های فیزیکی و ساختارهای درونی دولت و جامعه بخش مهمی از عوامل داخلی را در برمی گیرند و نظام بین الملل، ساختار و تحولات آن جزء عوامل محیطی هستند. در این مقاله به بررسی عوامل محیطی و نحوه تاثیرگذاری آنها بر سیاست خارجی پرداخته می شود. پرسش اصلی آن است که «تحولات درونی نظام بین الملل چه تاثیری بر رفتار سیاست خارجی دولت ها دارد؟». بررسی های به عمل آمده نشان می دهد که «دولت ها متناسب با تحولات درونی نظام بین الملل از آغازِ پیدایش تا فروپاشی آن، سه رفتار مشخص را از خود بروز می دهند که عبارتند از خود-گسترشی، خود-حفاظتی و خود-خویشتن داری ». بررسی این رفتارها بر اساس مراحل مختلف نظام بین الملل هدف اصلی این مقاله است.

آلمان با بازیابی ظرفیت های خود متعاقب برتری های اقتصادی، حضور فعال در موضوعات منطقه ای و بین المللی را تقویت و نهادینه کرده است. تحولات مرتبط با موضوع هسته ای جمهوری اسلامی ایران و روندهای منتهی به «برجام» ازجمله این موضوعات است. یافتن پاسخ به این پرسش که «آلمان چرا، چگونه و با چه پیامدهایی به نقش آفرینی در این موضوع پرداخته است، هدف اصلی مقاله را شکل می دهد. فرضیه این مقاله بر این پایه استوار است که آلمان با تکیه بر مناسبات سنتی با ج.ا.ایران و تأکید بر راهبرد نوین خود مبنی بر «مسئولیت بیشتر» با هدف «کمک به ارتقای امنیت بین المللی» و «نقش آفرینی در سطح جهانی» وارد مذاکرات هسته ای و برجام شد. مرور بر رفتار آلمان در این زمینه در پنج دوره فیشر، وستروله، اشتاین مایر، گابریل و ماس بعنوان وزرای خارجه آلمان و البته عمدتاً تحت رهبری مرکل صدراعظم آلمان نشان می دهد که اولویت آلمان در موضوع هسته ای «قاعده مند کردن رفتار ایران»، «پرهیز از جنگ» و همزمان، «تضمین خواسته و رؤیای اسرائیل مبتنی بر مهار ایران» بوده است. این حضور و نقش آفرینی روند تحولات مرتبط با برنامه هسته ای ایران را در سه سطح بین المللی، منطقه ای و دوجانبه یعنی روابط ج.ا.ایران و آلمان تحت تأثیر قرار داده است.