سیاست خارجی

مقاله حاضر با هدف بررسی نقش گروه اتحاد علیه ایران هسته ای، به عنوان یک اتاق فکر و لابی سیاسی، در سیاست خارجی آمریکا به نگارش درآمده است. اتاق های فکر و لابی های سیاسی به عنوان یکی از بازیگران غیررسمی، همواره از زمان ظهور خود، به نحوی در سیاست خارجی آمریکا مداخله کرده اند. گروه اتحاد علیه ایران هسته ای، تمرکز خود را بر برنامه هسته ای ایران قرار داده است. این مرکز فکری که در سال 2008 توسط "مارک والاس" سفیر سابق ایالات متحده در سازمان ملل متحد در زمان ریاست جمهورى جرج دبلیو بوش، "ریچارد هالبروک" فرستاده ویژه آمریکا به افغانستان و سفیر این کشور در سازمان ملل متحد در زمان ریاست جمهورى بیل کلینتون، "جیم وولزى" رئیس سابق سیا و "دنیس راس" کارشناس مسایل خاورمیانه تاسیس شده ، فعالیت داخلی و بین المللی ویژه ای را علیه جمهوری اسلامی ایران به راه انداخته است. این مقاله با بهره گیری از تئوری سیستمی در نظریه تصمیم گیری، به دنبال پاسخ گویی به این سوال است که گروه اتحاد علیه ایران هسته ای از چه ابزارهایی برای تاثیرگذاری بر سیاست خارجی آمریکا بهره می گیرد و نقش این گروه فکری و سیاسی در سیاست خارجی آمریکا، در قبال پرونده هسته ای ایران چیست؟ پیوند گروه مذکور با مراکز اصلی قدرت و بازیگرانِ رسمیِ تاثیرگذار در فرآیندِ تصمیم سازیِ سیاست خارجی آمریکا، تعامل با افراد بلند پایهِ فعال در سیاست خارجی آمریکا و ارتباط با لابی های اصلی در آمریکا نمونه فعالیت های گروه اتحاد علیه ایران هسته ای است که نمایانگر نقش فعال این گروه در عرصه سیاست خارجی آمریکا است.

این مقاله به بررسی اهداف آمریکا و اروپا در مورد شرایط برجام، چرایی سیاست های آنها برای مهار نقش منطقه ای و محدودیت های موشکی جمهوری اسلامی ایران می پردازد. بحث اصلی مقاله این است که سیاست به اصطلاح «فشارحداکثری» آمریکا علیه کشورمان که با هدف تضعیف ایران از درون و به تبع عقب نشینی از مواضع منطقه ای اش طراحی شده، و به گونه ای هم توسط محافل و جریان اصلی قدرت در دولت های اروپایی، عمدتا به دلیل ناتوانی استراتژیک در مخالفت با سیاست های آمریکا حمایت می شود، در نهایت به نتیجه دلخواه خود نرسیده و حتی نتیجه برعکس داده است. اکنون ایران پنج مرحله اقدام برای کاهش تعهدات هسته ای خود در چارچوب برجام انجام داده، دامنه و عمق نفوذ استراتژیک خود در منطقه را تقویت کرده، بر قدرت بازدارندگی خود افزوده و با مدیریت نسبی اقتصاد داخلی مانع از فروپاشی کشور از درون شده است. در چنین شرایطی، آمریکا همچنان امیدوار به کارآمدی سیاست جاری خود علیه ایران است و احتمالا با اقدامات متقابل ایران از جمله کاهش تعهدات هسته ای و اقدامات دیگر بر فشارهای سیاسی خود بدون ورود به جنگ می افزاید. نویسنده نتیجه می گیرد که سیاست مقاومت حداکثری ایران هرچند سختی های اقتصادی زیادی را به کشورمان تحمیل کرده، اما حداقل آمریکا را وادار به عقب نشینی از اهداف اولیه خود کرده که تضعیف ایران و فروپاشی از درون بوده است. همین تحول بر نقش و ارزش استراتژیک ایران می افزاید. اکنون کشورمان باید به تلاش خود برای تقویت روابط در حوزه همسایگی و با قدرت های غیرغربی ادامه دهد و با تکیه بر ادغام اقتصادی و چندجانبه گرایی منطقه ای و با بهره گیری از موقعیت ممتاز جغرافیایی خود به مقاومت خود در برابر آمریکا ادامه دهد تا شرایط برای گفتگو از یک زاویه «برابر سیاسی» فراهم شود.

ارتکاب عمل متخلفانه زمینه ساز تحقق مسئولیت بین المللی مرتکب یا مرتکبین آن خواهد بود. این موضوع بعنوان یکی از قاعده های اساسی حقوق بین الملل مسئولیت شناخته می شود. بطور معمول مسئولیت بین المللی در نتیجه ارتکاب اقدام یا اقدامات متخلفانه از سوی یک دولت واحد ایجاد می شود، اما در شرایط خاص، فارغ از دولت مرتکب عمل متخلفانه، دولت یا دولت های دیگری نیز می توانند بعنوان مسئول قلمداد گردند. «طرح 2001 کمیسیون حقوق بین الملل راجع به مسئولیت بین المللی دولت ها» از این شرایط تحت عنوان «راهنمایی و فرمان دادن» و «اجبار» نام می برد. بطور کلی، این دو مفهوم را می توان تحت عنوان «معاونت در ارتکاب تخلفات بین المللی» دانست. موضوع اصلی در خصوص معاونت در اعمال متخلفانه بین المللی چگونگی تحقق آن، اشکال و صور مختلف معاونت و در نتیجه حدود مسئولیت معاون است. در واقع، چالش اصلی مقاله حاضر تنویر زوایای پنهان حدود مسئولیت معاون عمل متخلفانه بین المللی و تحلیل و بررسی تأثیر رفع وصف متخلفانه عمل مباشر بر نفی مسئولیت معاون یا تخفیف آن می باشد.

کره شمالی از سال 1985به فکر بهبود مناسبات با آمریکا از طریق کنار گذاشتن برنامه هسته ای خود بر آمد، اما با خط مشی های متفاوت روسای جمهور آمریکا از حزب جمهوریخواه و دموکرات مواجه شد. جمهوری خواهان آمریکا برنامه هسته ای و موشکی کره شمالی را نقض قوانین بین المللی می دانستند و در نتیجه خواستار تنبیه دولت آن کشور بودند، اما دموکرات ها به دنبال مصالحه برد – برد با آن دولت بودند. کره شمالی در مواجه با این دو سیاست متضاد، به سیاست سخت گیری و تعامل در برنامه هسته ای خود روی آورد و ترکیبی از خط مشی های واقعگرا و عملگرا را بروز داد.  سرانجام، در سال 2006 ، با آزمایش سلاح هسته ای جامعه بین الملل را در برابر عمل انجام شده قرار داد. از آن زمان، برنامه هسته ای و موشکی کره شمالی بدون وقفه ادامه دارد.

از زمان ملی شدن صنعت نفت ایران، این صنعت به عنوان یکی از مهم ترین منابع درآمد ملی به شمار می رفت. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز همچنان مسئله نفت، به عنوان یکی از مسائل مهم و ضروری در خصوص درآمدهای دولت ها محسوب می شد؛ به طوری که دشمنان انقلاب اسلامی در برهه های مختلف، باهدف تضعیف ایران اسلامی، سعی در تحریم نفتی این کشور داشته اند، چراکه با این تحریم ها به دنبال تأثیرگذاری بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران بودند. برغم تأکیدهای مکرر مبنی بر صادرات غیرنفتی، اما همچنان صنعت نفت ایران به عنوان یکی از صنایع مهم در کشور به شمار می رود. در سال های اخیر با شروع تحریم های همه جانبه علیه جمهوری اسلامی ایران، صنعت نفت نیز از این طوفان مستثنی نشده و آماج حملات تحریمی امریکا و اتحادیه اروپا قرارگرفته است. این پژوهش به دنبال بررسی تأثیرات تحریم های نفتی بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر ابعاد اصلی امنیت ملی اعم از نظامی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی می باشد؛ بدین ترتیب در گام اول، تأثیرات مثبت و منفی تحریم ها را به صورت توأمان، مبتنی بر نظرات خبرگان این حوزه شناسایی و احصا نموده و سپس در گام دوم به اولویت بندی تأثیرات مذکور با استفاده از روش پژوهش تحلیل سلسله مراتبی( AHP )خواهیم پرداخت. علت استفاده از این روش، بهره مندی هرچه بهتر از زمان و منابع موجود هست؛ به طوری که نتیجه پژوهش حاضر با تأکید بر اولویت های به دست آمده، راهنمای بسیاری از سیاستمداران و مدیران در بهره مندی از امکانات، زمان و منابع موجود خواهد بود. نتایج تحقیق نشان می دهد که بُعد اقتصادی امنیت ملی بیشترین تأثیر را از تحریم های نفتی می پذیرد و نیز در میان تمامی زیر مؤلفه های ابعاد امنیت ملی، مسئله افزایش تورم و کسری بودجه، بیشترین اوزان را در میان نظرات خبرگان به خود اختصاص داده اند.

مقاله حاضر با رویکردی انتقادی به واکاوی و مقایسه دو الگوی تأثیرگذار از مفهوم پایان یعنی نظریه پایان تاریخ ارائه شده توسط فرانسیس فوکویاما و نظریه پایان در پیدایش نارویداد ارائه شده توسط ژان بودریار می پردازد. از دیدگاه فوکویاما، تاریخ در نظامی بازار محور برخاسته از آرمان های رژیم لیبرال دموکرات موجود در ایالت متحده آمریکا به هدف نهایی خود یعنی ایجاد آزادی عالم گیر رسیده است. فوکویاما نظریه پایان تاریخ خود را بر پایهپیشرفت و توسعه علوم مدرن و فن آوری های نوین به همراه خوانشی نه چندان صحیح از نظریه «تکاپو برای واشناسی» هگل بنا می نماید. از سوئی دیگر، برخلاف فرانسیس فوکویاما که علوم و فن آوری های نوین را عامل هم گن سازی جوامع بشری و ساخت آرمان شهر در سایه نظام لیبرال دموکراسی می داند، ژان بودریار مدعی است که رویداد ها به دلیل سرعت حاصل از علوم و فن آوری های مدرن اهمیت خود را از دست داده اند و رقابت برای انتقال و تفسیر رویداد بسیار مهم تر از خود رویداد است. همچنین، بودریار پیدایش نارویداد را ازجمله مهم ترین اهداف نظام نوین جهانی تحت آمریکا می داند.