۱.
کلید واژه ها:
زیبایی شناختی آشوب معرفت شناختی آنتروپی فرم محتوا
تحقیق حاضر برای فراهم آوردن رابطه و پلی به منظور پر کردن فاصله ی میان دو پدیده ی علم و هنر از طریق جلوه گر ساختن این رابطه در دنیای تئاتر و دراماتیک کردن دنیای علم در فرم و محتوای نمایشی تلاش می کند. در همین راستا، هدف تحقیق حاضر، نمایان ساختن دلالت های معرفت شناختی نظریه ی آشوب از منظر زیبایی شناسی در آرکادیا (1993)، نمایشنامه ی تام استاپرد، با بررسی جنبه هایی چون زبان، فرم، ساختار و محتوا است. استاپرد با نشان دادن واقعیت به عنوان یک "بازی" یا "نمایش"، دلالت های نظریه ی آشوب و آنتروپی را در نمایش علمی آرکادیا به تصویر می کشد. با این همه، استاپرد نگاه زیباشناختی به "آشوب" دارد. به همین دلیل "آشوب" برای وی، مکانی برای فرصت ها است. جایی که بی نظمی، خود پدیدآورنده ی نظم است. پس "آشوب" را آن گونه که در اذهان رواج دارد با تعابیر منفی چون هرج و مرج، بی نظمی، بی هدفی و از این دست مترادف نمی کند، بلکه آن را خاستگاه انرژی می داند که از پی آن تغییر، دگرگونی، خلاقیت، ابتکار و امید به منصه ی ظهور درآمده اند.
۲.
کلید واژه ها:
داستان کایزر گروتسک هری پاتر نابهنجاری ناهماهنگی
یکی از مؤثّرترین مقولات نظری برای نهیب زدن و جوابگویی به مسائل دنیایی معاصر، گروتسک است. گروتسک مقوله ای کم و بیش وهمی و تخیّلی است، چون بسیاری مقوله ها در آن درهم می آمیزند و در آن می توان ناهنجاری، شگفتی، خنده، وحشت و بیش از همه عنصر خیال را دید. گروتسک از دیرباز در هنر و ادبیّات، آگاهانه یا به طور ناخودآگاه مورد توجّه بوده، امّا در قرن اخیر این موضوع بیشتر در ادبیّات مدرن به خصوص در قالب داستان، مورد توجّه قرار گرفته است. اشتراکات ساختاری گروتسک و فانتزی سبب شده است تا در بسیاری از موارد تمایز میان داستان های گروتسک و فانتزی امکان پذیر نباشد؛ از این رو در این گفتار شاخص ترین عناصر گروتسک با استناد به رویکر کایزر، در داستان هری پاتر با شیوه ی توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از روش کتابخانه ای و سندکاوی مورد واکاوی قرارگرفته است. خوانش انتقادی هری پاتر حکایت از این دارد که با توجّه به مشاهده-ی عناصر اصلی گروتسک در این اثر، می توان این داستان را براساس رویکرد کایزر نمونه ای از گروتسک به شمارآورد
۳.
کلید واژه ها:
تاریخ اجتماعی رمان تاریخی توده های مردم تاریخ از پایین جورج لوکاچ
یکی از مهمترین حوزه هایی که موضوعات مربوط به تاریخ اجتماعی در آن تجلی یافته، رمان تاریخی است. در واقع «رمان تاریخی» یکی از مهمترین حلقه های پیونددهنده تاریخ و ادبیات است. اما آنچه بیش از همه این پیوند را نمایان میسازد پرداختن رمان تاریخی به موضوعات تاریخیِ کمتر سیاسی و بیشتر اجتماعی است. یعنی موضوعاتی از قبیل زندگی روزانه مردم عادی، زنان، طبقات روستایی و دهقانان، فلکلور، موسیقی و ... است. از سوی دیگر این موضوعات دقیقاً همان موضوعات مورد پژوهش در تاریخِ اجتماعی است. بنابراین رمان تاریخی بیش از هر گونه تاریخی دیگر، به تاریخ اجتماعی نزدیک است. به دیگر سخن رمان تاریخی، به نحوی تاریخ اجتماعی را در خود بازنمایی میکند. چگونگی این بازنمایی، شاید بیش از هر چیز دیگر در آثار جورج لوکاچ مورد توجه قرار گرفته است. از این رو، مقاله پیش رو تلاش دارد تا بر مبنای دیدگاه لوکاچ، این بازنمایی را که مورد توجه بسیار اندک پژوهشگران تاریخ اجتماعی و ادبیات معاصر واقع شده، مورد تحلیل و بررسی قرار دهد.
۴.
کلید واژه ها:
شگرف روزمرگی زنانگی خانه آشنای غریب
ماری ایندیای نویسنده زن مشهور ادبیات معاصر فرانسه است که به بازنمایی تصویر ادبیات فانتستیک در دنیای امروز پرداخته. رمان های او دربردارنده ی عناصر خیالی و فراطبیعی و درون مایه های وهم انگیز اند. در داستان های او حقیقت زندگی با دنیای غیر واقعی ترکیب می شود و درخواننده حسی غریب بر می انگیزد. خودنگاره ی سبز یکی از رمان های اوست که با ساختاری پیچیده این حس را در ذهن تداعی می کند، حسی که فروید از آن به عنوان «شگرف» یاد کرده و در مقاله ای به همین نام به تعریفش می پردازد . این مقاله تحلیلی است از رمان خودنگاره ی سبز از منظر ادبیات شگرف و شگردهای ایندیای در خلق این نوع ادبیات. ایندیای از مفهوم شگرف برای به تصویر کشیدن غرابت زنانگی شخصیت های زن استفاده کرده تا نشان دهد که چگونه ساختارهای جنسیتی و هنجارهای اجتماعی که در ابتدا امری طبیعی به شمار می روند به تدریج تبدیل به مسئله ای ناخوشایند شده و حسی شگرف ایجاد می کنند.
۵.
کلید واژه ها:
شعر قرن بیستم شعر اعتراف حسب حال رابرت لووِل سهراب سپهری
شعر اعتراف (Confessional Poetry) همگام با دیگر انواع شعری در قرن بیستم پا به منصه ظهور گذاشت تا شاید مرهمی بر دردهای انسان آشفته، و گریزگاهی از جهانی پیچیده باشد. ماشا لوییس روزنتال (Macha Louis Rosenthal 1917-1996) چنین اصطلاحی را نخستین بار هنگام بررسی و تحلیل دفتر شعر رابرت لووِل (Robert Lowell 1917-1977) (1295-1356 ش.) با عنوان تأمّلات زندگانی (Life Studies) (1959) به کار برد. برخی از مهم ترین خصیصه های این نوع شعری عبارت اند از بیان آشکار احساسات و احوالات درونی، بازتاب آمال و آرزوهای شاعر، اشاره به حریم های فردی و خانوادگی در شعر، به کارگیری اسامی و نام های خاص از جمله مکان و زمان و افراد، بهره گیری از زبانی ساده و بی پیرایه، حقیقت نمایی (Verisimilitude) و جلب اعتماد خواننده. منظومه بلند «صدای پای آب» سهراب سپهری و شعر «آخرین بعد از ظهر من با عمو دِوِروکس وینسلو» اثر رابرت لوول به عنوان نمونه هایی برتر از این گونه شعری برای بحث و بررسی در این مقاله انتخاب شده اند.
۶.
کلید واژه ها:
سبک زندگی گروه مرجع گروه غیر نیما یوشیج اریک لاندوفسکی
در بسیاری از ارتباطات اجتماعی که در بافت های زمانی و مکانی خاصی صورت می گیرند، دو گروه «مرجع» و «غیر» مطرح می شوند که در مقابل یکدیگر به تعامل می پردازند؛ از دیدگاه لاندوفسکی، نشانه شناس اجتماعی فرانسه، چهار خط سیر هویتی متفاوتی وجود دارد که او آن ها را تعبیر به " سبک های متفاوت زندگی" می کند و در هریک از این سبک ها، گروه های غیر، به تناسب گروه هنجارمدار مرکزی ، مسیرحرکتی خاصی دارند: اسنوب، داندی، آفتاب پرست و خرس اشکال غیریتی را نشان می دهند که هریک به نسبت گروه مرجع هنجارمدار، رفتار خاصی از خود نشان می دهند. بر این مبنا، هدف این پژوهش آن است که در گفتمان نامه های نیما، شیوه های رفتاری او در برخورد با هستی جهان، پدیده-ها و عناصر پیرامون، افراد و محیط های اجتماعی گوناگون مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد تا چگونگی حضور نیما در جهان و در ارتباط با آن و نیز تفاوت رویکرد و دیدگاه او با دیگران در این زمینه نشان داده شود و از این راه سبک زندگی وی و گوشه هایی از هویت و شخصیّت وی آشکار گردد.
۷.
کلید واژه ها:
ادبیات تطبیقی توفیق الحکیم گوته عهدالشیطان فاوست
«ادبیات تطبیقی» بررسی پیوند و تعامل ادبیات در زبان های مختلف و «اقتباس» از جمله مهم ترین مباحث پژوهش های تطبیقی است. توفیق الحکیم، نویسنده معاصر مصری و گوته ادیب نامدار آلمانی، درونمایه اصلی داستان «عهد الشیطان» و «فاوست» را پرداختن به شخصیت انسان از دریچه فلسفه تعادلی قرار داده اند. هدف این پژوهش بررسی و تطبیق چگونگی تأثیرپذیری شخصیت های داستان «عهد الشیطان» توفیق الحکیم از «فاوست» گوته با روش توصیفی – تحلیلی و رویکرد تطبیقی است. توفیق الحکیم در «عهد الشیطان» با تأثیرپذیری از «فاوست» جدال انسان با حقیقت را مطرح می کند. سپس با طرح فرضیه، پیامد این جدال و کشمکش را به تصویر می کشد. نکته قابل ملاحظه اینکه هرچند شخصیت های داستان «عهد الشیطان» از «فاوست» تأثیر پذیرفته اند و شاید بتوان گفت اقتباسی ماهرانه از «فاوست» گوته هستند، اما توفیق الحکیم تلاش نموده تا در این شخصیت ها بر اساس طبیعت و سرشت خویش و اوضاع حاکم بر جامعه مصر، تغییراتی پدید آورد و شخصیت های جدیدی را در عرصه ادبیات عربی عرضه دارد.
۸.
کلید واژه ها:
شاملو شعر سپید بودلر عشق مرگ ملال آزادی
احمد شاملو، شاعر ایرانی سده ی بیستم میلادی، بنیان گذار «شعر سپید» در ادبیات فارسی به شمار می آید و آشنایی خوبی با ادبیات جهان داشت. مضامین شعر او زن و عشق، مرگ و مسائل وجودی، آزادی و عدالت خواهی را دربرمی گیرد. شارل بودلر بنیان گذار مکتب «انحطاط» و از پیشگامان نمادگرایی محسوب می شود. دستمایه های مهم شعر او شهر و زندگی شهری، زن و عشق، مرگ و ملال، آزادی و نوگرایی می باشد. با وجود فاصله ی حدوداً یک قرن میان این دو، بین شعر و شخصیت شان شباهت هایی هست. در این مقاله ضمن بررسی مقایسه ای چند مورد از این دستمایه ها، میکوشیم به شباهت ها و تفاوت های رویکرد این دو شاعر ایرانی و فرانسوی در قبال مضامین فوق بپردازیم. روش این پژوهش رویکرد تطبیقی برپایه ی نقد مضمونی و بررسی اجتماعی می باشد. در طی بررسی از رهیافت فیلیپ شاردن در مقاله اش با عنوان «تماتیک تطبیقی» (1989) استفاده خواهیم نمود. مبنای راهبردی برای بررسی در این جُستار، واحد «تِم» یا مضمون (یا دستمایه) است و از بررسی تیپ ها، مفهوم ها، موتیف ها، اسطوره ها و یا خرده-مضمون ها پرهیز شده است.
۹.
کلید واژه ها:
پرنسس نشانه شناسی اجتماعی تصویر فمنیسم پسااستعمار زن شرقی طرح جلد
مقاله حاضر به بررسی چگونگی ایدئولوژی بصری در گسترش تفکر نئوامپریالیسمی می پردازد. نویسنده با استفاده از رویکرد نشانه-شناسی اجتماعی تصویر و فمنیسم پسااستعمار و با بهره گیری از نظریات منتقدانی نظیرکرس، لیوون و ویتلاک در پی پاسخ به این پرسش بنیادی است که چگونه تصاویر، به ویژه طرح جلد کتاب ها، به ابزاری در جهت پیش برد اهداف کلان روایت نئولیبرالیسم انسان گرا در دو دهه اخیر تبدیل شده اند؟ بدین منظور دو طرح جلد از چاپ های متفاوت کتاب پرفروش پرنسس (1992)، نوشته جین سسون، بررسی می شود تا به چگونگی استفاده از تصاویر زنان شرقی در راستای بازتاب گفتمان های سیاسی متفاوت پرداخته شود. چنین استدلال می شود که با تغییر گفتمان سیاسی حاکم برغرب پس از واقعه یازده سپتامبر (11/9) طرح جلد چنین کتاب هایی نیز تغییر کردند تا با گفتمان نئوامپریالیسمی و اسلام هراسی حاکم بر غرب هم گام شوند. طرح جلدهای جدید، علاوه بر پررنگ کردن تقابل «زن غربی/زن شرقی» و به تبع تداعی ساختار سلسله مراتبی «غرب/شرق»، «ما/آنها» و «خود/دیگری» (همانند طرح های پیشین)، می کوشند استراتژی نظامی تجاوزکارانه اخیر غرب را در اذهان جهانی به یک «مداخله خیرخواهانه» و آزادی طلبانه فمنیسمی تقلیل دهند.
۱۰.
کلید واژه ها:
آخرین نوار کراپ باور غلط جهش اعتقادینمایشنامه خودآگاهی اِگزیستانسیالیسم
شخصییت کراپ در نمایشنامه آخرین نوار کراپ نوشته ساموئل بکت، یکی از شخصیت های پوچ گرای تاریخ "تأتر پوچی" است. در این مقاله شخصیت پوچ گرای کراپ با توجه به فلسفه ی اگزیستانسیالسم ، به ویژه مفهوم "باور غلط" و "جهش اعتقادی" مورد بررسی قرار گرفته است و نبود ایمان را در این شخصیت مورد کنکاش قرار می دهد. این مقاله سرانجام نشان خواهد داد که زندگی در تاریکی که ترجیح خود شخصیت کراپ است، نتیجه "باور غلطی" است که سارتر آنرا توضیح داده است. با توجه به این دو مفهوم که از سارتر و کی یر کگار گرفته شده است، در خواهیم یافت که خودآگاهی و ایمان تنها راه خروج از چنین پوچ گرایی است. انسان تا زمانیکه خود را انکار کند و به خود دروغ بگوید، بر خود آگاهی خود پرده کشیده است و آن را نادیده می گیرد. همچنین ایمان در فلسفه ی کی یر کگار به فرد کمک می کند تا در مقابل نیستی های وجود، خود را نبازد و با باوری استوار پیش برود.
۱۱.
کلید واژه ها:
زیست قدرت پساسراسربین تروریسم زیرزمین امپراطوری نظارت سیال ادوارد باند
ادوارد باند در نمایشنامه هایش به آسیب شناسی خشونت فراگیر اجتماعی که نتیجه گسترش سرمایه داری تهاجمی، سازمان های سیاسی-اقتصادی و نهادهای امنیتی و نظارتی ناشی از آن است، می پردازد. باند در زیرزمین با نگاهی آخرالزمانی جامعه ای در 2070.م را به تصویر می کشد که نهادهای نظارتی و ساختارهای سرمایه داری در آن ارتباطات انسانی را از هم گسسته و تروریسم، خشونت و نظارت در آن نهادینه گشته. این نظارت و سراسربینی در زیرزمین با استفاده از فن آوری های اطلاعاتی صورت می گیرد. لذا، در این پژوهش درونمایه پساسراسربین، ساختارهای پسافوکویی قدرت و ماهیت تروریسم در زیرزمین بررسی می شود و مفهوم زیست قدرت، نظریه های مرتبط با دوگانه امپراطوری / مردم و آسیب شناسی های مربوط به گسترش تروریسم در جهان از فوکو، هارت و نگری و بودریار برای نقد سیاسی-اجتماعی این نمایشنامه به کار بسته می شوند. نتیجه اینکه که قدرت حاکم بر جامعه غربی که با شیوه های نظارت پساسراسربین صورت می گیرد، عاملی برای گسترش خشونت و تلافی جویی های تروریستی در سطح جامعه جهانی است.
۱۲.
کلید واژه ها:
گفتمان کلان روایت منطق گفتگویی موریسون رمان دلبند مفصل بندی
رمان دلبند از تونی موریسون روایت برهنه ایست از تاریخ شصت میلیون برده ی سیاه که به واسطه ی استیلای فراروایت سفیدپوستان آمریکا از بین رفتند و همچنین تلاش نویسنده برای برساختن گفتمانی خاص سیاهان. شخصیت های رمان هر کدام با توجه به تصویری که از گذشته در ذهن دارند، آن را به یاد می آورند و دوباره آن را برمی سازند. شخصیت های سیاه در فضای چندآوایی رمان آزادانه آنچه را که به واسطه ی استیلای فراروایت سفیدپوستان غیرقابل گفتن بوده و ناگفته مانده به یاد می آورند و در نهایت گفتمان سفید را به چالش می کشند، معانی مسدود را احیا و دالهای شناور را بر طبق مفاهیم فرهنگی خود درون یک گفتمان خاص مفصل بندی میکنند. در نتیجه معیار معقول بودن گفتمان برتر مورد پرسش قرار میگیرد و ساختار شکنی سبب بحران درون گفتمان هژمون می شود. در نقد رمان یاد شده از نظریه های ژان فرانسوا لیوتا ر، میخائیل باختین، ارنستو لاکلا و شنتال موفه که بر چگونگی تعلیق گفتمان برتر توسط فرهنگ های به حاشیه رانده شده تاکیید دارند استفاده شده است.
۱۳.
کلید واژه ها:
رئالیسم کارناوالی-تلخ خند تنزل صدای دیگری بارداری بدن زن حامل
در این مقاله تمهید رئالیسم کارناوالی-تلخ خند از منظر میخاییل باختین را در شعر ”استعاره ها“ اثر سیلویا پلت بررسی می کنیم و نشان می دهیم که این شگرد تا چه اندازه مخاطب را از ایدئالیسم پرورده اجتماعی دور می کند و بیان متفاوتی از واقعیات ارائه می دهد. پلت تصاویر تلخ خندی می آفریند و آن ها را در فضایی کارناوالی قرار می دهد تا با تنزل تصویر ایدئال از مادر با ردار، صدا، تجربه و درک او از بارداری را به عنوان صدای دیگری به گوش مخاطب برساند. درک مخاطب از واقعیت نیز مرهون فضای کارناوالی و تصاویر تلخ خندی است که پلت با بیان هزل گونه و متفاوت در همه جا آرامش ذهنی و احساسی خواننده را به چالش می کشد. این مقاله با بررسی رئالیسم کارناوالی-تلخ خند که پلت آن را به صورت تمهید دفاعی علیه زبان مسلط و ایدئال گرا به کار می برد نشان می دهد نوشتار زنانه تا چه حد می تواند بر غنای تجربه انسانی و درک انسان از واقعیات بیفزاید و اینکه ارزش کار پلت، صراحت بیان و شجاعت او در انجام این مهم تا چه حد ستودنی است.
۱۴.
کلید واژه ها:
نشانه شناسی شعر ریفاتر ماتریس ساختاری کتیبه اخوان هیپوگرام انباشت
مسأله اصلی در این مقاله، بررسی و تحلیل شعر کتیبه اخوان، بر مبنای نظریه نشانه شناسی مایکل ریفاتر است، در این نظریه، ابتدا اشعار به دو شیوه خوانش اکتشافی(Heuristic) و خوانش پس نگر(Retroactive ) بررسی می شوند که در مرحله اول به جستجوی معنا و در مرحله دوم به دلالت های زبانی توجه می شود، در روش تحقیق مبتنی بر نشانه شناسی، کتیبه به شیوه خوانش پس نگرانه (Retroactive ) بررسی می شود و در این مرحله به دلالت های زبانی آن توجه می شود، در این خوانش پس از مشخص کردن عناصر غیردستوری، ارتباط پنهانی و درونی عناصر متن در قالب انباشت و منظومه های توصیفی تبیین می گردد، سپس به دریافت هیپوگرام ها یا موضوعات کلیدی روی آورده می شود و نهایتا به دریافت و کشف ماتریس یا شبکه ساختاری شعر ختم می شود. فرض بر این است که در شعر کتبیه می توان به خوانش دوم یا پس نگرانه دست یافت و عناصر غیر دستوری، انباشت ها، منظومه های توصیفی و شبکه ساختاری آن را نشان داد.
