۱.
کلید واژه ها:
کریستوا معناکاوی وجه نمادین وجه ایمایی رضا براهنی
کریستوا از مهم ترین پژوهش گران در حوزه نشانه شناسی به شمار می رود. نشانه شناسیِ کریستوا تحت عنوان معناکاوی شناخته می شود. معناکاوی علاوه بر بررسی شبکه های دلالتی، به شبکه های غیردلالتیِ رانه محور نیز توجه دارد. به همین دلیل، در معناکاوی با دو وجه روبه رو هستیم: وجه نمادین و وجه ایمایی. وجه نمادین اساساً متوجهِ زبان، دلالت و قراردادهای اجتماعی است، اما وجه ایمایی متوجهِ رانه ها، سائق ها و عواطفی است که به نحوی وارد زبان شده اند. از آنجایی که به زعم کریستوا، شعر نوعی عصیان در برابرِ زبان است و بدین ترتیب امکانِ جریان یافتنِ وجه ایمایی را در بسترِ زبان فراهم می آورد، در پژوهش حاضر کوشیده شده است، شعری از رضا براهنی، به طور موردی، بر اساس الگوی وی بررسی شود. این بررسی نشان می دهد وجه ایمایی از طریقِ شگردهایی مانند اصوات مستقل، بی معنایی، قطع و سکوت، تکرار، وزن، هم آوایی و هم معنایی در بستر زبان پدیدار می شود. کاربستِ این الگو در زمینه شعرپژوهی از اهمیّت ویژه ای در نقد عملی برخوردار است.
۲.
کلید واژه ها:
ادبیات ک‍ردی مَم و زین شَم و وَلی دیوانه عشق عذری ادبیات تطبیقی
«مَم و زین» و «شَم و وَلی دیوانه» در ادبیات کُردی از مشهورترین داستان های عاشقانه است که عشقی عفیف و سرشار از اندوه و ناکامی را به تصویر می کشند. این دو داستان در بسیاری از وجوه دارای اشتراک و مشابهت بوده و تاکنون، پژوهش مستقلّی در خصوص بررسی تطبیقی این دو اثر صورت نپذیرفته است؛ لذا نگارندگان در جستار حاضر بر آنند که با رویکردی توصیفی _ تحلیلی به بررسی این دو داستان بپردازند. سرآغاز عشق در داستان «شَم و وَلی دیوانه» از دوران کودکی و مکتبِ درس بوده و در داستان «مَم و زین»، دلدادگی از دوران نوجوانی شروع شده است و با ریشه دار شدن عشق، عاشقان شیفته سعی در وصال به محبوب داشته و در این راه از یاران و نزدیکان مساعدت می جویند، لکن وجود موانع و عوامل بازدارنده سبب ناکامی دو عاشق در وصال گشته و شیدایی و سرسپُردگی همیشگی را به دنبال داشته و این امر، تصویری از یأس و نااُمیدی را بر فضای دو داستان حاکم ساخته است.
۳.
کلید واژه ها:
بزرگ علوی چشم هایش اشتفان تسوایگ شطرنج باز رئالیسم شخصیت پردازی پیرنگ
اشتفان تسوایگ و بزرگ علوی، به عنوان دو نویسنده پرآوازه ادبیات معاصر آلمانی و فارسی و نمایندگان مکتب ادبی رئالیسم، با توجه به موقعیت سیاسی و اجتماعی عصر خویش، به آفرینش آثار رئالیستی روی آوردند و فضایی سرشار از واقعیت را به تصویر کشیدند. بزرگ علوی به واسطه تحصیل و زندگی در آلمان و آشنایی با آثار نویسندگان آلمانی زبان، به این سبک گرایید و از جمله آغازگران سبک داستان نویسی رئالیسم در ایران گشت. دیدگاه رئالیستی حاکم بر رمان چشم هایش، اثر بزرگ علوی شباهت بسیار زیادی با دیدگاه رئالیستی اشتفان تسوایگ در نوول شطرنج باز دارد. جستار ذیل کوششی برای تطبیق نمود مؤلفه های رئالیسم در دو اثر فوق است. بررسی مقایسه ای این آثار با تکیه بر نمود مؤلفه های رئالیسم مشخص خواهد کرد که علوی و تسوایگ از نظر سبک نوشتاری به هم نزدیک هستند و وجوه اشتراک آن ها حاکی از تأثیر تسوایگ بر علوی در خلق رمان چشم هایش می باشد.
۴.
کلید واژه ها:
مجمع مرغان منطق الطیر سیمرغ بینامتنیت عطار ادبیات تطبیقی
نمایشنامه ی مجمع مرغان ژان کلود-کَریِر، از جمله متون اقتباس شده از منطق الطّیر عطّار است. کَریِر در این اثر، سعی بر آن داشته که شکل اصلی داستان عطّار را حفظ کرده و با توجّه به ضرورت ها و محدودیت های متن نمایشی در آن تغییراتی انجام دهد. از جمله تغییرات شاخصی که او در این متن انجام داده، دگرگونی مفهوم «سیمرغ» است. در واقع، کَریِر هم جهت با مؤلفه های جهان-نگری خویش و نوعی شبه عرفان ناسوتی، معنای دیگری را برای سیمرغ در نظر گرفته و برخلاف عطّار مفهومی زمینی به سیمرغ بخشیده است. در نوشتار حاضر سعی بر آن داریم تا با استفاده از رویکردهای تحلیلی بینامتنیت ژُنتی به بررسی مفهوم سیمرغ در اثر کَریِر بپردازیم و در جستجوی پاسخ به این پرسش باشیم که شخصیّت اسطوره ای سیمرغ با چه تغییراتی در دلالت های نخستین و شناخته شده اش به تصویر کشیده شده است و چگونه یک متن معاصر غیرفارسی زبان، هم چون نمایشنامه ی مجمع مرغان، موفّق به انعکاس پیام عطّار در قالبی دیگر شده است؟
۵.
کلید واژه ها:
بهشت گمشده مرگ ایوان ایلیچ انواع مرگ فرهنگ فناناپذیری
مفهوم مرگ و فناپذیری انسان، از پندارهایی است که حضور مهیبش مصرانه چهره برافروخته اش را در همه جا نمایان می کند. به عبارتی، تمام جوانب زندگی، بالاخص فرهنگ، متاثر از نگاه ما به این واقعیت جهان شمول است. برخی مرگ را محدود به آن لحظه نمی دانند که قلب از تپش و ریه از دم و بازدم بازمی ماند. در نزد این گونه افراد ،مرگ حقیقتی است که ممکن است بارها برای یک فرد رخ دهد و برای مدتی کوتاه یا بلند بر او چیره باشد. در طول تاریخ، چنین نگرشی به نیرویی الهام بخش تبدیل شده است. جان میلتون و لئو تولستوی اشخاص برجسته ای هستند که میوه زیباشناختی این دیدگاه متعالی را چیده اند. مطالعه ی پیش رو بر آن است تا با تحلیلی موشکافانه از بهشت گمشده میلتون و مرگ ایوان ایلیچ تولستوی، روشن سازد که میلتون و تولتستوی به نوعی از طبقه بندی درباره مرگ اذعان داشتند و هر یک راهی را برای کنارآمدن و چه بسا مقابله با این واقعیت فراپیش همنوعانشان قرار دادند.
۶.
کلید واژه ها:
استعمار استعمارگر استعمارزده فرهنگ تمدن تاریخ هویت
ادریس شرایبی، از نویسندگان برجسته مراکشی تبار و فرانسوی زبان، در بسیاری از آثار خود، به طور مستقیم یا غیر مستقیم، به نقش و پیامدهای فرهنگی استعمار پرداخته و تصاویر ملموسی را از حضور نیروهای نظامی و کارگزاران سیاسی استعمارگر در جوامع مستعمره ارائه داده است. اِمه سزر نیز نویسنده و فعال سیاسی اهل مارتینیک بوده که در جوامع فرانسوی زبان به عنوان مرجع و الگویی در تفکرات و مبارزات ضداستعماری به حساب می آید. در این مقاله میکوشیم تا با تکیه بر آراء و اندیشه های اِمه سزر، آنچنان که در دو اثر گفتاری در باب استعمار (1950) و فرهنگ و استعمار (1963) تشریح شده اند، به تبیین و تحلیل تأثیرات استعمار بر تاریخ، تمدن، و هویت ملت های استعمارزده بپردازیم. سپس، به منظور بهتر نشان دادن نمودهای درونی و بیرونی این تأثیرات، جلوه های متعدد و متنوعی از آن را در چهار رمان ادریس شرایبی بررسی میکنیم. این آثار شامل ماضی ساده (1954)، بزهای نر (1955)، تمدن، مادرم (1972)، و دیده شده، خوانده شده، شنیده شده (1998) میشود.
۷.
کلید واژه ها:
لوکاچ پژوهش های معاصر رذیلت فضیلت بودنِ روانشناختی باید های اخلاقی
اثر فلسفی شیلر "در باب تربیت زیبایی شناختی انسان در رشته ای از نامه ها" انسان شناختی به شخصیت انسان و جامعه می پردازد و سه نوع شخصیت را مورد مداقه قرار میدهد: بربر، متوحش و شخصیت سوم، شخصیت های غیر اخلاقی و شخصیت ایده آل اخلاقی. لوکاچ و پژوهش های معاصر شخصیت های نمایشی شیلر را در ارتباط با نامه های تربیت زیبایی شناختی – بی آنکه به تحلیل انسان شناختی این نامه ها بپردازند- تجلی کمشکش درونی میان فضیلت و رذیلت می دانند که از آن می توان به نزاع میان باید های اخلاقی و بودنِ روانشناختی نیز تعبیر کرد. چنانچه در آثار ادبی و در اثر فلسفی شیلر شاهد حضور و تطور اندیشه های انسان شناختی شیلر باشیم، درک، دریافت و تحلیل کامل این انسان شناسی - انسان شناسی اثر فلسفی و آثار نمایشی - و بدین ترتیب تحلیل شخصیت های نمایشی در گرو نگاهی همزمان به این آثار است. بدین منظور با نگاهی به نظریه ی لوکاچ، پژوهش های معاصر و تربیت زیبایی شناختی شیلر به تحلیل شخصیت های آثار نمایشی پرداخته و سعی بر ارائه تصویری کامل از انسان شناسی شیلر خواهد بود .
۸.
کلید واژه ها:
نقره دختر دریای کابل الن شوالتر رویکرد زیست شناسانه رویکرد فرهنگی رویکرد روانکاوانه رویکرد زبانی
بحث زنان و محوریت آن ها در آثار ادبی از مسائل مهمی است که طی دو قرن اخیر، توجه عده زیادی از پژوهشگران را در عرصه های مختلف اجتماع، فرهنگ، سیاست و حتی ادبیات به خود معطوف کرده است منظور از نقد فمینیست یا نقد زن محور، صرفاً پرداختن به شورش زنان علیه مردان و یا مردانه عمل کردن آن ها در آثار نیست، بلکه گاه به تصویر درآوردن خشونتهای یک مرد را علیه زن به تصویر می کشد. در این جستار کوشیده ایم تا به بررسی زمینه های برجسته فکری رمان نقره دختر دریای کابل اثر حمیرا قادری با توجه به رویکردهای چهارگانه نقد "الن شوالتر" اعم از رویکرد زیست شناختی، فرهنگی، روانکاوانه و زبانی بپردازیم. رمان نقره دختر دریای کابل به سیر تاریخی سرزمین افغانستان در بازه ای بیش از نیم قرن در سالهای 1880 میلادی تا 1940 میپردازد. قادری با استفاده از شگردهای زنانه به خوبی از عهده برجسته سازی مسائل زنان رنج کشیده افغانستان در این رمان برآمده است و توانسته رمان خود را به عنوان اثری تأثیرگذار عرضه کند.
۹.
کلید واژه ها:
گلستان سعدی بندورا نظریه شناختی-اجتماعی تعلیم و تربیت
گلستان، تاثیرگذارترین کتاب نثر در ادبیات فارسی است که سعدی، شاعر و نویسنده پارسی گوی در آن به ذکر واقعیات زندگی انسان و نصایح اخلاقی، در یک دیباچه و هشت باب به نثر مُسَّجَع پرداخته است. امروزه بررسی رفتارهای مختلف انسانی در گلستان از منظر روان شناسی قابل تأمل است. این پژوهش، به دور از ملاک ارزش گذاری، به روش مقایسه ای بر آن است تا نظرات سعدی را در حکایت های گلستان با نظریه شناختی-اجتماعی بندورا مقایسه کند. شیوه پژوهش، کتابخانه ای و اسنادپژوهی است و روش تحلیل نیز جنبه تطبیقی دارد و در طرح هر مفهوم به نمونه های چندی اشاره شده است. یافته های پژوهش، حاکی از آن است که ﺳﻌﺪی از ﻗﺎﻟﺐ ﺣکﺎیﺖ ﺑﺮای ﺑیﺎن ﺑﻬﺘﺮیﻦ روش های زﻧﺪﮔی ﺑﻬﺮه می گیرد و سعی دارد ﺑﺮای ﺑﻬﺒﻮد رواﺑﻂ و رﻓﺘﺎرﻫﺎی اﻧﺴﺎﻧی، راﻫکﺎرﻫﺎیی ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺧﻮد اراﺋﻪ نماید. این مفاهیم اﻣﺮوزه ﺑﺎ ﻧﻈﺮیﻪ شناختی-اجتماعی بندورا ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دارد. نتایج تحقیق نشان می دهد که سعدی به مفاهیم عمده نظریه شناختی-اجتماعی بندورا نظیرِ یادگیری مشاهده ای و فرایند مؤثر بر آن، موجبیت متقابل و عاملیت انسانی در حکایات پرداخته است.
۱۰.
کلید واژه ها:
ادبیات تطبیقی هزار و یک شب داستانهای آسیایی گوبینو نگاه زن مدارانه
ادبیات آیینهی هر اجتماع انسانی است و توجه به سیمای زن در ادبیات هر فرهنگ میتواند گویای جایگاه زن در اجتماع خویش باشد. بررسی ادبیات متاسفانه بیانگر این مطلب است که این آیینه تصویر زیبایی از زنان به خوانندهی خود ارائه نمیدهد. این اصل در داستانهایی با ریشهی هندی بیشتر نمود پیدا میکند، چرا که آیین هندو با مردسالاری و زنستیزی همراه بوده است. هزار و یک شب نیز با ریشهای هند و ایرانی از این قاعده مستثنی نیست و این درونمایه بر نویسندگان شرقشناس نیز تاثیر گذاشته است. گوبینو از جمله شرقشناسان فرانسوی علاقمند به هزار و یک شببوده که حکایات بسیاری با درونمایههای شرقی نگاشتهاست. در مقاله حاضر سعی شده است که با تحلیل نمودهای زنستیزی در هزار و یک شبو داستانهای آسیایی گوبینو به تاثیر پذیری این نویسنده از هزار و یک شبپرداخته شود. این بررسی نشان از تشابه نمودهای زنستیزی در دو اثر یاد شده دارد.
۱۱.
کلید واژه ها:
آزادگی بندگی بیان تمثیلی رمانتیسم شعر نو
مفاهیم انسانی در تمامی زمانها، مکانها و زبانهای بشری ارزش یکسانی داشته اند. ازجمله، «آزادگی» که همیشه مورد ستایش بوده و ادبای بسیاری به اشکال گوناگون آن را فریاد زده اند. در تقابل با آن، صفت نکوهیده «بندگی» قرار می گیرد که در طول تاریخ، همواره مذموم بوده است. خوانشی کنجکاوانه و از سر شوق در اشعار وی یی و اخوان ثالث ما را بر آن داشت تا در این مقاله به بررسی دو مفهوم «بندگی» و «بردگی» از نگاه دو شاعر بپردازیم و گوشه هایی ازعقاید این دو طلایه دار قافله شعر و ادب مکتب رمانتیسم فرانسه و جنبش شعر نو فارسی پیرامون فلسفه هستی را پیش چشم دوستداران ادبیات فرانسه و ایران قراردهیم. این پژوهش تحلیلی تطبیقی است از اشعار «مرگ گرگ» اثر وی یی و «سگ ها و گرگ ها» سروده اخوان ثالث که در قالب تمثیل و زبانی نمادین به وضوح مفاهیم «وارستگی» و «وابستگی» را منعکس می کندو درنهایت، «بندگی» را تقبیح و «آزادگی» را تسبیح نموده و خواستار آزادگی انسان و انسانی آزادشده است.
۱۲.
کلید واژه ها:
ادبیات معاصر روسیه زاخار پریلپین آدمکش و دوست کوچکش هویت ملی قهرمانان جدید
زاخار پریلپین، از نویسندگان معاصر روسیه است که داستان هایی با موضوعات ملی گرایانه دارد. پریلپین در آثار خود در عین ستایش از هر تلاشی برای حفظ سرزمین و وطن، نابسامانی های بی شماری را نیز که در نتیجه تحولات سیاسی و اجتماعی در روسیه رخ داده است، با زبانی منتقدانه به نمایش می گذارد. در داستان آدمکش و دوست کوچکش، نویسنده موضوعاتی همچون جنگ چچن، اهمیت هویت روسی در روسیه جدید، از دست رفتن هویت ملی، امید به آینده ای روشن برای روسیه و موضوعاتی از این دست را مطرح کرده است که همگی نشان دهنده گرایشات وطن پرستانه او هستند. با تحلیل نشانه شناختی این داستان، می توان بازتاب فروپاشی اجتماعی و اخلاقی و ضرورت ظهور قهرمانان جدید برای نجات روسیه را دریافت. از نظر نویسنده، خدمت به روسیه و حفظ هویت روسی والاترین هدف است که هر وسیله ای برای رسیدن به آن قابل توجیه است و به همین دلیل مرگ افرادی که قهرمان داستان مسبب آن بوده، نادیده انگاشته می شود و توجه خواننده را به امیدی معطوف می کند که در دل همسر قهرمان جوانه می زند.
۱۳.
کلید واژه ها:
ساختارگرایی علم گرایی ترجمه (نا)پذیری تعادل کتفورد نایدا
نوشتار پیش رو جستاری است نظری در باب پارادایم فکری «ساختارگرایی» به مثابه ی یکی از مهم ترین و تأثیرگذارترین جنبش-های فکری قرن بیستم میلادی که حتی امروز نیز بسیاری از پژوهش ها در حوزه های مختلف علم متأثر از بنیان های فکری آن صورت می گیرد. این نوشتار به دو بخش اصلی تقسیم می شود؛ در بخش اول پس از بیان زمینه ی تاریخی شکل گیری ساختارگرایی، برخی از اساسی ترین ریشه های نظری و بنیان های فکری آن را با اتکا به آرای فردینان دو سوسور، کلود لوی استروس و ولادیمیر پراپ در حوزه های زبان شناسی، انسان شناسی، و حکایت شناسی به اختصار مرور می کنیم. مهم ترین این بنیان ها عبارتند از علم گرایی، تحقق گرایی، تقلیل گرایی، و نیز ذره نگری و کل نگری توامان. پرسش اصلی این است که این اصول و بنیان های فکری چگونه در نظریه های مطرح شده در خصوص ترجمه ظهور و بروز داشته اند. در بخش دوم به ارتباط بین ساختارگرایی از یک سو و ترجمه، تعادل، و ترجمه(نا)پذیری از سوی دیگر می پردازیم و رد پای این الگوی فکری را در آرای دو تن از برجسته ترین نظریه پرداز ان معاصر در مطالعات ترجمه (کتفورد و نایدا) بررسی می کنیم.
