۱.
کلید واژه ها:
گرترود استاین موریس بلانشو شعرزدایی نام گذاری انقطاع یادآوری تکرار
این مقاله جستاری است بر اشعار گرترود استاین، نویسنده و شاعر پیشروی آمریکا. توصیف استاین از شعر، فرسنگ ها با پیشینیانش در مکاتبی مانند رومانتیسیم فاصله می گیرد. او شعر را صوتی بی تن می انگارد که از تجربه بودن در زبان سخن می راند. برای تبیین استاین در مجموعه مسمط هایی در اندیشه، مقاله پیش رو از موریس بلانشو، متفکر پساساختارگرای معاصر فرانسوی در باب زبان، هستی و مرگ بهره می جوید. سه مفهوم کلیدی بلانشو به کار بسته می شوند: «نام گذاری»، «انقطاع» و «یادآوری». استاین شعر را نامیدن و یا نام های بی نام می پندارد، زبانی که مکرر می نامد بی آن که مفهوم، شخص و یا موقعیتی خاص را تداعی کند. بدین روش، شعر، انقطاع را تجربه می کند؛ رویارویی با «دیگریِ» بیگانه که افق هایی تازه برای ذهن آشنازده به ارمغان می آورد. شعرزدای یعنی پایش شعر از ارجاع به واقعیت غالب، شعری بِکر که از معناپردازی های خوانندگانش دوری می گزیند. شاعر در این فضای خنثا جایگاهی ندارد؛ شعر به زبان تعلق دارد، به صداها، تکرارها و سکوت ها که با ظهور بر کاغذ، ماده و چیستی شان را به نمایش می گذارند.
۲.
کلید واژه ها:
نیچه فروغ فرخزاد نیهیلیسم منفعل نیهیلیسم فعال گذار نیهیلیستی دگردیسی جان
نیچه پس از اعلام مرگ ارزشهای تعقّل مدارانه افلاطونی، ابتدا نیهیلیسم را به دو گونه اساسی منفعل و فعّال تقسیم و آنگاه راه آفرینش ابرانسان و تصدیق همه جانبه زندگی را گذر از نیهیلیسم منفعل به فعال میداند که در فلسفه او تقریباً معادل مراحل دگردیسیهای جان: شتر، شیر و کودک است. شعر فروغ، از سویی بازتاب احساس یا اندوه فلسفی اوست و از سوی دیگر، با داشتن ویژگی هایی چون: بازتاب ارزش و حیثیت حیاتِ عاطفی و حسّی انسان، آزاداندیشی و نبرد با شیوه های ادراک رایج، واقع گرایی، باور به پویایی و جاودانگی و داشتن سیری تحوّلی برای پذیرش کامل زندگی، گویای مقابله ی او با این جهان بینی نیهیلیستی و گذر پیروزمندانه از نوعی نیهیلیسم منفعل به فعال است. هدف از این جستار جستوجوی پیوندگاه های فلسفه شاعرانه نیچه از رهگذر نیهیلیستی با جهان بینی خاصّ فروغ از رهگذر سیر تحوّلی- تکاملی اندیشه و شعر اوست. روش تحقیق، کیفی و رویکرد غالب ناظر بر تحلیل ها، رویکرد نقد فلسفی از گونه ی فلسفه ی غیرمفهومی و گاهی رویکرد توصیفی با تکیه بر گزاره های شاعرانه ی آن دو است.
۳.
کلید واژه ها:
روایت پژوهی روایت درمانی اشمیت قالب نامه نگارانه خداباوری
رهیافت های تازه روایت شناسی که عمدتاً با ساختارگرایی غرب مرتبط است، نشان می دهد که در کلیّت متن ادبی، اجزا به شکلی کنشگر با یکدیگر ارتباط دیالکتیکی برقرار می کنند که این امر دامنه پژوهش روایت را وسعت بخشیده و به دیگر رشته های علوم انسانی از جمله روانشناسی کشانده است. روایت درمانی یکی از مکاتب معاصر روانشناسی است که بخشی از نهضت گسترده علوم انسانی و اجتماعی مشهور به تغییر پارادایم را تشکیل می دهد. نگارندگان این مقاله تلاش می کنند با تکیه بر شالوده های نظری روایت و نقش آن در آثاری از اریک امانوئل اشمیت که در قالب رمان مراسله ای (نامه نگارانه) نگاشته شده اند به کارکرد نامه نگاری به شکل روایت درمانی بپردازند. رویکرد این پژوهش بررسی تظریه روایت درمانی و بررسی این فرضیه است که شخصیت های اصلی آثار اشمیت به مدد نامه نگاری در عمق مواجهه با خود، به خداباوری و در نهایت باور قلبی می رسند و از اضطراب، تنهایی و استیصال رهایی می یابند.
۴.
کلید واژه ها:
سمبولیسم غلامحسین ساعدی ژوزه ساراماگو سبک شخصی نقد تطبیقی
مکتب ها در شرایط اجتماعی و سیاسی خاصی ظهور کرده، به کمال می رسند. اغلب نویسندگان نیز در بیان اندیشه-های خود، خواه ناخواه تحت تأثیر مکتب حاکم قرار می گیرند. نویسندگانی که دارای نبوغ بیشتری بوده، برای تحلیل مسائل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و... سبکی خاص در درون آن مکتب بر می گزینند؛ از این رو، شناخت مکاتب فکری و سبک های شخصی نویسندگان، در آشنایی با اهداف آن ها سهم درخور توجهی دارد. هم چنین نگاهی نقادانه به آثار ادبی، شرایط مناسبی را برای کشف حقایق درونی آن ها فراهم می کند. در این پژوهش با بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و با تکیه بر روش تحلیل تطبیقی، عناصر سمبولیستی را در دو اثر ساعدی و ساراماگو بررسی کرده و نشان داده ایم که این مکتب ادبی با اصول خود توانسته است پایه های اندیشه تعالی گرایانه و فضای باز فکری را در میان اجتماع بنا کند. تأثیر این مکتب ادبی بر این آثار چنان است که اگر از شگردهای آن در بیان اندیشه های نهفته بهره گرفته نمی شد، چه بسا چنین آثار بزرگ و ارزنده ای به ثمر نمی رسید.
۵.
کلید واژه ها:
سمفونی مردگان خشم و هیاهو هارولد بلوم بدخوانی خلاق افق انتظار ژانر
از جمله نظریاتی که در باب تأثیرپذیری آثار ادبی ارائه شده است، نظریه بدخوانی خلاق هارولد بلوم است که در این نظریه به نوعی دیالکتیک ستیزه جویانه و ادیپی مابین مؤلف پیشاهنگ و مؤلف پیرو اشاره شده است و از تلاش های مؤلف دیرآمده برای رهایی از اضطراب تأثیرپذیری تحت عنوان بدخوانی خلاق نام برده شده است. از آنجا که خوانش اثر پیشاهنگ، افق انتظاری مشخص را برای خواننده ترسیم کرده است، تغییر این افق توسط نویسنده پیرو می تواند یکی از نمودهای بدخوانی خلاق باشد. تغییر افق به روش های گوناگونی امکان پذیر است که یکی از آنها اعمال تغییراتی در ژانر اثر است. هدف از نگارش این پژوهش، بررسی تغییراتی است که عباس معروفی نویسنده رمان سمفونی مردگان به منظور رهایی از اضطراب تأثیرپذیری از خشم و هیاهوی ویلیام فاکنر در ژانر اثر خود اعمال کرده است و به این وسیله خوانشی خلاقانه از اثر نویسنده نامدار پیش از خود ارائه داده است.
۶.
کلید واژه ها:
روایت داستانی مدرنیسم پسامدرنیسم فیلم سینمایی سنت
با تحلیل فیلم های سینمایی، پژوهش گران ادبیات می توانند وضعیت فرهنگی جامعه را بکاوند. یکی از انواع روایت های داستانی، روایت های پسامدرن است که از حدود 1960 میلادی به بعد، در ادبیات غرب ظهور کرد و اندکی بعد از آن نیز در روایت های سینمایی گسترش یافت. در ایران، در حالی که وضعیت پسامدرن به امری مسئله دار برای ادبیات داستانی درآمده است، به نظر می رسد در سینما این پدیده، به شکل روزافزونی در حال گسترش است. از آنجایی که هنوز به درستی مشخص نیست که فیلم های سینماییِ تولید شده با شگردهای پسامدرنیستی در ایران، ذاتاً روایت هایی پسامدرن هستند یا صرفاً رنگ و لعابی تقلیدی از شگردهای پسامدرنیستی دارند، این پژوهش قصد دارد به بررسی رویکرد ها و شگرد های پسامدرنیستی در دو فیلم سینمایی بپردازد و مشخص کند که آیا این متون را می توان روایت های سینمایی پسامدرنیستی قلمداد کرد یا نه. فیلم-های پرسه در مه (بهرام توکلی؛ 1388) و بی خود و بی جهت (عبدالرضا کاهانی؛ 1391) در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرند.
۷.
کلید واژه ها:
آلیس در سرزمین عجایب ادبیات کودک و نوجوان اقتباس ترجمه ترجمه سنتی فیلم
اقتباس حوزه ای جدید در مطالعات ادبی بینامتنی است که یکی از موضوعات آن بررسی چگونگی ترجمه متن و تبدیل آن به دیگر رسانه هاست. پژوهشگران این حوزه تبدیل متن ادبی به فیلم و دیگر رسانه ها را نوعی ترجمه می دانند که در آن نشانه های کلامی به نشانه های غیر کلامی تبدیل می شود. رمان آلیس در سرزمین عجایب یکی از آثاری است که، قتباس های سینمایی گوناگونی از آن صورت گرفته است. هدف ما در پژوهش حاضر، بررسی تغییرات فیلم آلیس در سرزمین عجایب ساخته برتون در مقایسه با رمان بوده است. بدین منظور، با توجه به دیدگاه کاهیر درباره انواع اقتباس سینمایی از متون ادبی به عنوان نوعی ترجمه و تعریف کوریگان از وفاداری فیلم به اثر ادبی ، عناصر داستان ازجمله شخصیت ها و چهار بخش از رمان که در طرح داستان نقش اساسی دارند، با فیلم مقایسه شد. حاصل آنکه اقتباس سینمایی برتون از این رمان نوعی ترجمه سنتی است که در آن، شخصیت ها، زمان، مکان، و طرح اصلی داستان حفظ شده، اما هویت آلیس دچار تغییر و تحول شده است.
۸.
کلید واژه ها:
رمان شنبه اثر اِیِن مک اِیوِن انسان گرایی لیبرال یازده سپتامبر نوشرق شناسی تروریسم اسلام هراسی
این مقاله به بررسی رمان شنبه اثر اِیِن مک اِیوِن به مثابه نمودگاه تفکر انسان گرایی لیبرال می پردازد. پس از مروری بر انگاره های انسان گرایی (اومانیسم) لیبرال چونان شاکله اصلی تفکر مک ایون و تناقضات موجود در آن، نویسندگان به چگونگی بازنمود این دیدگاه و جهان بینی در رمان در پرتو حادثه یازده سپتامبر، تهاجم به عراق، انگاره های نوشرق شناسی (neo-Orientalism) و آن چه در غرب به تروریسم اسلامی (Islamic terrorism) موسوم شده می پردازند. نویسندگان استدلال می کنند که این رمان به مثابه یکی از فرآورده های فرهنگی «الحاد جدید» - از متاخرترین و افراطی ترین نمودهای اومانیسم در غرب - به نوعی تمام وجوه تفکر اومانیستی و لیبرال (دین ستیزی، علم گرایی و خردگرایی، تاکید بر محوریت انسان و آزادی ها و حقوق او، تاکید بر اهمیت هنر و ادبیات و تاکید بر روابط انسانی) را بازتاب می دهد. با وجود پرسشگری ظاهری شخصیت اصلی رمان، پرسش های اساسی درباره وضعیت جهان معاصر ناپرسیده می مانند. به رغم مدعای اومانیستیِ پرهیز از سوگیری و پرداختن منصفانه به تمام جوانب یک مسأله، رمان مک ایون، چونان اثری تبلیغاتی، جانبدارانه با دامن زدن بر اسلام هراسی توجیه گر جنگی خونبار می شود و در خدمت قدرت قرار می گیرد.
۹.
کلید واژه ها:
پسااستعمار تاریخ جاعوط جویندگان استخوان رمان
زمانی که فرانسویان بر الجزایر حاکم بودند، ادبیات این کشور وسیله ی بود برای مبارزه علیه استعمارگر. بعد از استقلال، ادبیات سمت و سوی دیگری پیدا کرد: تعداد زیادی از نویسندگان در پی ردپای هویت چندپاره ی الجزایری و پاسخ به این سؤال که چرا هنوز خشونت کشور را ترک نکرده است قلم فرسائی کردند و به همین دلیل بسیاری کشته شدند از جمله طاهر جاعوط روزنامه نگار و نویسنده. دومین رمان او جویندگان استخوان (1984) بر ماندگاری خشونت در پسااستعمار متمرکزاست: با وجود خروج استعمارگر و پیروزی مردم در جنگ های استقلال، خشونت هنوز پابرجا و درحال گسترش است. هدف از نگارش این مقاله بررسی رمان به عنوان ژانری ترکیبی، برای یادآوری بخش هایی از تاریخ که به فراموشی سپرده شده، دست کاری شده یا اساساً نوشته نشده اند و تحلیل جویندگان استخوان است: این رمان جامعه ای که تسلیم روابط اداری فاسد و نفوذ اسطوره هایی که به مقاومت در برابر صلح در پسااستعمار دامن می زنند را به تصویر می کشد؛ جامعه ای که آرمانهایی را که برایشان جنگیده به دست فراموشی سپرده است.
۱۰.
کلید واژه ها:
پرولتکولت سانسور هنر و ادبیات رئالیسم سوسیالیستی استالین سیاست های ادبی
سانسور هنر و ادبیات یکی از سیاست های استالین در راستای اهداف انقلاب فرهنگی بود. پس از انقلاب اکتبر، هنر و فرهنگ روسیه دستخوش تغییراتی اساسی شد. حاکمان سیاسی با اعمال سانسور سعی داشتند فرهنگ پرولتاریایی را جایگزین فرهنگ قدیم نموده و انقلاب و دستاوردهای آن را زیبا جلوه دهند. یکی از مهمترین سازمان هایی که در جهت تحقق این هدف ایجاد شد، سازمان ادبی-هنری و فرهنگی- ارشادی پرولتاریا (مشهور به پرولتکولت) بود. باگدانوف از نظریه پردازان اصلی این سازمان به شمار می رفت که بر فعالیت نویسندگان نظارت داشت و پس از بررسی های سختگیرانه و اعمال سانسور اجازه ی چاپ آثار ادبی را صادر می کرد. ادبیات و هنر در راستای تحقق اهداف حکومت شوروی تبدیل به ابزار شده بود و هنر و کار از نظر اهمیت، در یک رده قرار می گرفتند. در این مقاله با تحلیل محتوای بخشنامه های پرولتکولت به بررسی نقش و تاثیر این سازمان بر جامعه ی ادبی روسیه در قرن بیستم خواهیم پرداخت.
۱۱.
کلید واژه ها:
کنش زبانی اجراگری محنت جنسیت جودیت باتلر جورج برنارد شاو پیگمالیون
هر چند ممکن است تلاشهای جودیت باتلر در نمایاندن رنج و محنتِ زنان، شناسایی و شناساندن معنایِ هویتِ جنسیّتی در کنار تردیدهای موجود هویتی تنانه تازه بنماید، با اینحال پیشینه ای بس دراز دارد. دردسرِ هویتی-جنسیّتی مورد توجّه وی آمیزه ای از رویکردهای زبانشناختی-فلسفی مبتنی بر مفاهیم پراگماتیک زبان است که مستقیما برگرفته از فلسفه زبانِ مشهود در آرای جان آستین و جان سِرل در باب کُنش زبانی است. توجّه پساساختارگرایانه باتلر به هستی شناسی ونگاه معناشناختی او به کُنش زبانی واجراگری حال و هوای فمینیسم فرانسوی دارد. توجّه مقاله حاضر به رویکرد کنش زبانی، اجراگری جنسیّتی باتلر و بررّسی پراگماتیک آن در پیگمالیون اثرجورج برنارد شاو می باشدوبیانگر دیدگاه های پیشرفته جورج برنارد شاو می باشد که یک زن بر خلاف تمام مصائب وارده می تواند همچنان موجودی قدردان باشد، قوی باشد، هویت مهجور خود را باز یابد، تغییر در شرایط را به سرعت تجربه کند، واستعداد وقابلیت های خود را بنمایاند.
۱۲.
کلید واژه ها:
فلسفه تاریخ نمونه های ازلی تاریخ الهی تاریخ ناقدسی پاستیش
ای. ال. داکتارو خالق رمان هایی است که با نوسان میانِ تاریخ و داستان، پرسش های بنیادینی در بابِ تاریخ و معنای آن مطرح می کنند. چون او در سنتِ تاریخ محورِ یهودی بالیده، تفسیرِ دیدگاهِ تاریخی اش اهمیت فراوانی در درک آثارش دارد و در میان رمان هایش، کتاب دانیال که صریحاً به مسئله تاریخ می پردازد، بیش از همه می تواند در شناختِ فلسفه تاریخِ او یاری مان کند. در این مقاله با تکیه بر آرای میرچا الیاده و تفحص در میراثِ فکریِ پیامبرانِ بنی اسرائیل می کوشیم تا بینش تاریخیِ دانیال، قهرمان داستان، را تحلیل کنیم. با اقتباس از نظریه الیاده نشان می دهیم که خوانش نوینِ دانیال از سنتِ فکریِ انبیا، از رابطه دیالکتیکِ میانِ اندیشه تاریخ مندِ نبوی و گسستگیِ تاریخیِ دیزنی لند، که موضوعِ بخشِ پایانیِ رمان است، زاده می شود و راهِ حلِ دانیال برای نجات از بی معنایی، گفتمانِ تاریخیی است که نه بر چرخه تکرار الگوها و نه بر توالیِ رویدادهای بی معنایِ تاریخِ ناقدسی، بلکه بر گسیختگی و عدمِ انسجامِ پاستیش استوار شده است.
۱۳.
کلید واژه ها:
آلبر کامو ایران ادبیات تطبیقی نظریه پذیرش خوانش ابداعی
آلبر کامو، نویسنده و متفکر فرانسوی و برنده جایزه نوبل ادبی سالیان متمادی مورد توجه ایرانیان بوده است. حجم بالای آثار ترجمه شده این نویسنده، اجرای نمایش نامه های او در تئاترهای ایران، تعداد زیاد مقالات و پایان نامه های نگاشته شده در مورد این نویسنده، توجه مطبوعات و مجلات به وی و... نشان دهنده استقبال خوب ایرانیان از این نویسنده است. نظریه پذیرش که توسط هانس روبرت یاوس و ولفگانگ آیز بسط یافت، نظریه ای خواننده محور است که به تفسیر و تاویل متن از سوی خواننده میپردازد. بخشی از این نظریه به بررسی بستر اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی جامعه مقصد توجه دارد. خوانش ابداعی نیز در این نظریه عبارت است از خوانشی که به تاثیرپذیری منجر می گردد. بدین ترتیب تحقیق پیش رو خواهد کوشید تا ضمن بررسی میزان و نحوه پذیرش کامو در ایران، به این سوال پاسخ دهد که آیا این پذیرش با خوانش ابداعی از آثار او همراه بوده است؟
۱۴.
کلید واژه ها:
پسااستعماری سیاه پوست هژمونی نژادپرستی محمد فیتوری لنگستون هیوز
در قرن های نوزدهم و بیستم، مسأله تبعیض نژادی و قومیتی از مهمترین جریاناتی بود که بر اثر آن سیاه پوستان آفریقا و آمریکا از متن جامعه رانده شدند. به دنبال آن، جنبشی ضد استعماری تحت لوای تفکرات پسا استعماری ظاهر شد که به شدت علیه تبعیض نژادی به مبارزه برخاست. در این میان ادبا و شعرا نیز علیه تفکرات نژادپرستانه و استعمارگرایانه به پاخاستند که از آن جمله می توان به «محمد فیتوری» و «لنگستون هیوز» اشاره نمود. تحقیق حاضر به جهت تقارب فکری این دو شاعر در حوزه پسااستعماری بر مبنای روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است. از خلال بررسی های انجام شده می توان گفت: این دو شاعر اگر چه در اصول اصلی و کلّی خود علیه تبعیض نژادی مشترک بوده و یک موضع دارند، امّا با این حال در بسیاری از جهات نیز با یکدیگر تفاوت دارند؛ به عنوان نمونه فیتوری با لحنی خشن تر از هیوز، علیه استعمار می تازد؛ در حالی که هیوز با لحنی آرام تر علیه استعمار، شعر می سراید
