روانشناسی تربیتی (روانشناسی و علوم تربیتی سابق)

نوجوانانی که از حمایت خانواده محروم هستند، با احساس عدم امنیت، ترس و اضطراب رشد می کنند. طبق پژوهش های پیشین، مشکلات ساختاری خانواده و وجود عوامل زمینه ساز نامناسب محیطی باعث ایجاد آسیب های روانی در دختران بدسرپرست می گردد. لذا انعطاف پذیری روان شناختی و ادراک شایستگی به عنوان چارچوبی به منظور درک آسیب شناسی روانی و سلامت روان مطرح می باشد. بر این اساس، پژوهش حاضر در پی بررسی تأثیر آموزش خود شفقت ورزی بر ادراک شایستگی و انعطاف پذیری روان شناختی دختران بد سرپرست می باشد.طرح پژوهش نیمه آزمایشی بر اساس پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل بود که به همین منظور ۲۴ نفر از دختران مراکز شبانه روزی شهر کرج به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و با گمارش تصادفی در دو گروه کنترل و آزمایش قرار گرفتند. شرکت کنندگان پرسشنامه های ادراک شایستگی، اجتناب و آمیختگی و پذیرش و توجه آگاهی را پیش از آموزش و پس از آن تکمیل کردند. دوره آموزشی خود شفقت ورزی طی هشت جلسه هفتگی به مدت 5/2 ساعت برگزارشد. یافته های حاصل از این پژوهش با تحلیل کوواریانس نشان دادند آموزش خودشفقت ورزی با اطمینان 95 درصد منجر به افزایش ادراک شایستگی (شناختی 57%، اجتماعی 60% و فیزیکی 44%) و انعطاف پذیری روان شناختی (اجتناب و آمیختگی 57% و پذیرش و توجه آگاهی 71%) در گروه آموزش شده است. با توجه به نتایج به دست آمده می توان از آموزش خودشفقت ورزی به عنوان روشی مؤثر در افزایش ادراک شایستگی و انعطاف پذیری روان شناختی در دختران بد سرپرست استفاده نمود.

هدف پژوهش حاضر توصیف، تحلیل و ترکیب تحلیل های ارائه شده در زمینه عوامل اثرگذار بر راهبرد خودتنظیمی در یادگیری بود. روش این پژوهش فراتحلیل و جامعه آماری پژوهش را کلیه مقالات با درجه علمی و پژوهشی، طرح پژوهشی در مرکز تحقیقات سازمان آموزش وپرورش و پایان نامه های موجود در دانشگاه های محقق اردبیلی و رازی در بین سال های 1380-1394 که به بررسی تأثیر عوامل اثرگذار بر راهبرد خودتنظیمی در یادگیری پرداخته بودند، تشکیل می داد. از بین پژوهش های انجام شده 11 مورد برای بررسی برگزیده شد. تجزیه وتحلیل داده ها با کمک سه نرم افزار CMA₂، Excel و Spss.v.₂₂ انجام گرفت. در سطح آمار توصیفی از فراوانی و درصد فراوانی و در سطح آمار استنباطی برای محاسبه اندازه اثر از g هگز و مدل اثرات ثابت و اثرات تصادفی، برای بررسی معنی داری فراوانی پژوهش ها از روش شمارش کای اسکوئر و جهت ترکیب اندازه اثرها از روش ترکیب احتمالات t واینر استفاده شد. به منظور بررسی وجود سوگیری انتشار در مطالعات اولیه از نمودار فونل استفاده شد که سوگیری انتشار را در مطالعات اولیه در متغیر راهبرد خودتنظیمی نشان داد. برای رفع این مشکل از آزمون برازش دووال و توییدی برای هر دو مدل اثرات ثابت و تصادفی استفاده گردید. به منظور بررسی همگنی مطالعات از آزمون I2 و Q استفاده شد که نشان داد مطالعات اولیه همگن نیستند. اندازه اثر محاسبه شده برای مطالعات تحت هر دو مدل ثابت و تصادفی از نظر آماری برای متغیر مورد بررسی معنادار بود. همچنین نتایج ترکیب احتمالات t واینر نشان داد بین اندازه اثرهای ترکیب شده تفاوت معناداری وجود دارد. درنهایت 10 عامل اثرگذار بر راهبرد خودتنظیمی شناسایی و اثرگذاری آن ها معنی دار ارزیابی شد. در بین عوامل شناسایی بالاترین شاخص اندازه اثر محاسبه شده مربوط به متغیر یادگیری مشارکتی از نوع جیک ساو بود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر بسته بازی طراحی شده مبتنی بر هوش اخلاقی بر افزایش وجدان، خویشتن داری و مسئولیت پذیری اجتماعی کودکان بااستعداد دبستانی بود. روش پژوهش، نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش کلیه دانش آموزان دختر با استعداد پایه های چهارم، پنجم و ششم  ابتدایی منطقه سه تهران بودند. از میان مدارس ابتدایی دخترانه منطقه 3، مدرسه ای به طور تصادفی انتخاب شد. از میان دانش آموزان بااستعداد در پایه های مورد نظر تعدادی دانش آموز بنابر تشخیص آموزگاران کلاس شان انتخاب شدند. سپس از میان آن ها تعداد 30 دانش آموز به تصادف انتخاب شدند و بااستعداد بودن آن ها نیز از طریق آزمون هوش گاردنر تائید شد. دانش آموزان به طور تصادفی در دو گروه آزمایش (16 نفر) و کنترل (14 نفر) گمارده شدند. بسته بازی بر اساس نظریه و کتاب هایی در زمینه بازی و هوش اخلاقی بوربا (2001) طراحی شد و به تائید پنج متخصص روانشناسی کودک و نوجوان رسید. این بسته در گروه آزمایش طی 9 جلسه یک ساعته اجرا شد. ابزار مورد استفاده پژوهش پرسشنامه مسئولیت پذیری کردلو (1389)، هوش اخلاقی علی اکبری دهکردی، گلپایگانی و محتشمی (1394) و هوش چندگانه گاردنر بود. نتایج تحلیل داده ها با استفاده از آزمون کوواریانس برای دو متغیر وجدان و خویشتن داری و نیز آزمون t برای متغیر مسئولیت پذیری نشان داد که بسته بازی طراحی شده در افزایش مؤلفه های وجدان (003/0 = p)، خویشتن داری (006/0= p)، و مسئولیت پذیری (001/0= p) مؤثر واقع شده است و به طور معناداری نمرات پس آزمون گروه آزمایش در این سه مؤلفه از گروه کنترل بالاتر بود. مرحله پیگیری به دلیل محدودیت زمانی و در دسترس نبودن نمونه مورد مطالعه اجرا نشد.

 هدف پژوهش حاضر، بررسی افق ها، تنگنا ها و راهکارهای برنامه معلم پژوهنده به مثابه اقدام پژوهی بر پژوهشگری معلماناست. برای درک تجربه زیسته معلمان پژوهنده از روش نمودشناسی تفسیری و جهت تجزیه وتحلیل اطلاعات گردآوری شده از روش تحلیل محتوا به روش کیفی استفاده شده است. نمونه های پژوهش شامل 20 نفر (10 مرد و 10 زن) از معلمان و دبیران شرکت کننده در برنامه معلم پژوهنده هستند و به گونه ای انتخاب شدند که هم دوره ضمن خدمت اقدام پژوهی را گذرانده باشند و هم گزارش های آن ها حداقل از منتخبین بوده باشد. سؤالات پژوهش عبارت بودند از؛ افق های اقدام پژوهی بر پژوهشگری معلمان کدامند؟ تنگناهای اقدام پژوهی بر پژوهشگری معلمآنچه هستند؟ مهم ترین راهکارهای کاهش تنگناهای اقدام پژوهی بر پژوهشگری معلمان کدامند؟ داده ها از راه مصاحبه ژرف نیمه ساختاریافته و مشاهده هدفمند جمع آوری و سپس نگاشته و به روش ون منن تحلیل شدند. بر بنیاد یافته های پژوهش مهم ترین افق های اقدام پژوهی بر پژوهشگری معلمان شامل نزدیک کردن فاصله نظر و عمل،گسترش مشارکت و تبادل اطلاعات و تجارب، دوری از عوام زدگی و پاسخ گویی علمی به چالش ها، تولید دانش بومی و کاربردی، رشد خودباوری و احساس خودارزشمندی و بهبود کیفیت تدریس بود. مهم ترین تنگنا های آن نیز شامل گسترش عدم صداقت علمی،عدم وجود انگیزه و احساس نیاز به پژوهشگری، عدم وجود فرهنگ پژوهش و پژوهشگری، کیفیت پایین دوره های آموزشی و فقدان تسلط معلمان، عدم دسترسی به منابع و امکانات لازم، نبود نگرش مثبت در بین مسئولان و معلمان نسبت به اقدام پژوهی و دقت پایین در داوری گزارش ها بود. درنهایت راهکارهای کوتاه مدت و بلندمدت توسط شرکت کنندگان برای کارآمدتر کردن برنامه معلم پژوهنده و رفع تنگناهای موجود بیان شد.

اختلال نقص توجه و بیش فعالی، اختلالی عصب-تحولی است. تصمیم گیری پرخطر و ضعف حافظه فعال از مؤلفه های این اختلال هستند که پیامدهای منفی آن ها شناخته شده است. هدف از مطالعه ارتقاء حافظه کاری و کاهش تصمیم گیری پرخطر توسط تحریک قشر پیشانی به وسیله دستگاه تحریک الکتریکی مغز در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی بود. روش این مطالعه از نوع شبه آزمایشی و با طرح مطالعه پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود که شرکت کنندگان 24 کودک مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی ۷ تا ۱۱ سال بودند. کودکان به طور تصادفی به دو گروه مداخله و کنترل تقسیم شدند. گروه مداخله در 10 جلسه یک روز در میان و هر جلسه بیست دقیقه مورد مداخله قرار گرفتند. ارزیابی ها یک روز پیش از شروع، یک روز پس از پایان مداخله و دو ماه پس از پایان مداخله انجام شد. برای ارزیابی تصمیم گیری پرخطر از آزمون خطرپذیری بادکنک و برای ارزیابی حافظه کاری از آزمون یک محرک پیشین استفاده شد. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از روش اندازه گیری مکرر استفاده شد.یافته های به دست آمده از تجزیه وتحلیل نمودارها نشان دادند که برنامه تحریک الکتریکی مغز باعث بهبود تصمیم گیری پرخطر و حافظه کاری در این کودکان شد. نتایج به دست آمده از پژوهش نشان دادند که در حافظه کاری (01/0>p) گروه درمان بعد از مداخله بهبود حاصل شد. به این صورت که در پیش آزمون تفاوت چندانی بین گروه کنترل و آزمایش در حافظه کاری دیده نشد امّا در پس آزمون نمرات گروه آزمایش به طور معناداری نسبت به گروه کنترل افزایش یافته بودند.

پژوهش حاضر با هدف مقایسه پردازش هیجانی، کمک طلبی و اهداف پیشرفت در دانش آموزان با اضطراب امتحان بالا و پایین انجام گرفت. روش پژوهش توصیفی از نوع علّی-مقایسه ای بود. تمامی دانش آموزان دوره متوسطه دوّم شهر اردبیل در سال تحصیلی 94-1393 جامعه آماری این پژوهش را تشکیل می دادند که از میان آن ها با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای 160 دانش آموز (80 نفر در هر گروه) انتخاب شده و به پرسشنامه پردازشگر باکر و همکاران، پرسشنامه کمک طلبی ریان و پنتریچ، پرسشنامه اهداف پیشرفت میگلی و همکاران و پرسشنامه اضطراب امتحان اسپیلبرگر پاسخ دادند. برای تجزیه وتحلیل داده ها از تحلیل واریانس چندمتغیری استفاده شد. یافته ها نشان داد که بین دانش آموزان با اضطراب امتحان بالا و پایین از نظر پردازش هیجانی، کمک طلبی و اهداف پیشرفت تفاوت معناداری وجود دارد (01/0>P). بدین صورت که در مقایسه با دانش آموزان با اضطراب امتحان پایین، میانگین نمره های پردازش هیجانی، پذیرش کمک طلبی، اهداف تبحری و اهداف عملکرد-رویکرد دانش آموزان با اضطراب امتحان بالا به طور معناداری کمتر (01/0>P) و میانگین نمره های اجتناب از کمک طلبی و اهداف عملکرد-اجتناب شان به طور معناداری بیشتر (01/0>P) بود؛ بنابراین، می توان نتیجه گرفت که پردازش هیجانی، کمک طلبی و اهداف پیشرفت از جمله متغیرهای مورد توجه در دانش آموزان با اضطراب امتحان بالا بوده و نیازمند برنامه هایی برای آموزشِ مدیریت صحیح این متغیرها می باشند.

هدف این مطالعه بررسی ساختار عاملی و پایایی پرسشنامه جهت گیری هدف معلم بود. به این منظور 300 معلم پایه اول تا ششم ابتدایی به صورت تصادفی خوشه ای طبقه ای از میان معلمان مقطع ابتدایی شهر تهران انتخاب شدند و به مقیاس جهت گیری هدف باتلر (2007) پاسخ دادند. این تحقیق توصیفی و از نوع اعتباریابی است و ساختار عاملی پرسشنامه توسط تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی و پایایی ابزار توسط آلفای کرونباخ و روش آزمون-بازآزمون موردبررسی قرار گرفت. نتیجه تحلیل مؤلفه های اصلی با چرخش واریماکس راه حل های 4 عاملی را نشان داد که 33/51 درصد از واریانس کل را تبیین کرد. نتایج حاصل از تحلیل عاملی تأییدی شاخص های برازش خوب مدل را نشان داد. آلفای کرونباخ کل مقیاس برابر 82/0 به دست آمد و ضریب همبستگی در روش آزمون-بازآزمون 0.72 به دست آمد که به طورکلی نشان دهنده پایایی قابل قبول ابزار است. به طورکلی نتایج نشان دهنده برازش خوب مقیاس جهت گیری هدف باتلر در جامعه ایران و پایایی مناسب این پرسشنامه است که می توان از آن برای تعیین جهت گیری هدف معلمان استفاده نمود.

هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل مؤثر در بی انگیزگی تحصیلی در بین دانشجویان مشغول به تحصیل در دانشگاه فرهنگیان است. جامعه آماری پژوهش، شامل دانشجویان دانشگاه فرهنگیان خرم آباد است که تعداد 15 نفر به عنوان نمونه پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و همچنین اشباع نظری انتخاب شد. داده های استخراج شده از مصاحبه های نیمه ساختاریافته با استفاده از روش پدیدارشناسی و کدگذاری استخراج مضمون های اصلی و فرعی مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته های حاصل از پژوهش نشان داد که کادر آموزشی شامل: نحوه برخورد کادر آموزشی و جایگاه علمی اساتید، امکانات دانشگاه شامل: تغذیه و امکانات فضایی دانشگاه، محتوی دروس شامل: سنخیت محتوی، کاربرد در آینده و محتوی دروس تخصصی، دوستان و مسائل مربوط به خود دانشجو و همچنین مسائل مربوط به سیاست های دانشگاه فرهنگیان شامل: سیاست مربوط به شغل و سیاست چگونگی برگزاری کلاس ها از جمله عواملی هستند که در بی انگیزگی تحصیلی دانشجویان مشغول به تحصیل نقش دارند. یافته های حاصل از پژوهش می تواند جزء برنامه های اصلاحی دانشگاه فرهنگیان جهت رفع بی انگیزگی تحصیلی دانشجویان قرار گیرد.

هوش موفّق، خِرَد و خلاقیت را می توان از ویژگی های مهم موفقیت در یادگیری زبان انگلیسی به شمار آورد. این پژوهش برای تعیین نقش پیش بینی کنندگی هوش موفّق، خِرَد و خلاقیت در یادگیری زبان انگلیسی در دختران و پسران انجام گرفته است. روش این پژوهش از نوع توصیفی و همبستگی، و جامعه آماری کلیه زبان آموزان، زبان انگلیسی دختر و پسر شهرستان های قائم شهر، بابل و ساری که در سال97 1396 مشغول به تحصیل بودند، که از این تعداد، نمونه ای به حجم 625 نفر انتخاب گردید که 351 نفر از آن ها پسر و 274 نفر دختر بودند، که به سه پرسشنامه هوش موفّق استرنبرگ با مجموع (36) سؤال  و ضریب پایایی 88/0 و پرسشنامه خِرَد آردلت(29) با ضریب پایایی 84/0 و پرسشنامه خلاقیت عابدی با (60) سؤال و ضریب پایایی 89/0،که در مجموع به (125) سؤال پاسخ دادند. برای تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون  چند متغیری استفاده شده است. نتایج نشان داد که مؤلفه های هوش موفق و خلاقیت می توانند در پیش بینی یادگیری زبان نقش داشته باشند.نتایج پژوهش حاضر همچنین نشان داد که هوش موفّق، خِرَد و خلاقیت از عوامل بسیار مهم در یادگیری زبان انگلیسی هستند که با اجرای صحیح آن ها در کلاس وآموزش آن ها به زبان آموزان می توان به طور مستقیم فرایند یادگیری را ارتقا بخشید.