آموزش محیط زیست و توسعه پایدار

تلاش کشورها برای افزایش درآمد ملی و رفاه اگر همراه با ملاحظات محیط-زیستی نباشد، زیان های جبران ناپذیری ازجمله تغییرات سریع آب و هوایی و تخریب محیط زیست را به همراه خواهد داشت. ازاین رو در سال های اخیر توجه زیادی به کیفیت و پایداری محیط زیست در سطوح ملی و فراملی شده است. بسیاری از دولت ها متوجه شده اند که نمی توانند عملکرد محیط زیستی را صرفاً مرتبط با توسعه اقتصادی ببینند و به سایر ابعاد توسعه به خصوص توسعه اجتماعی توجه نکنند. در سطح جهانی نیز ضرورت بهبود ابعاد محیط زیستی و توسعه انسانی یکی از مهم ترین موضوعات موردبحث در کنفرانس ریو 20 ملل متحد در سال 2012 به عنوان بخشی از اهداف توسعه هزاره بوده است. ازآنجایی که شاخص توسعه انسانی توانایی توصیف هم زمان توسعه اجتماعی و توسعه اقتصادی را در درون خود دارد، هدف اصلی این مطالعه بررسی تأثیر ابعاد شاخص توسعه انسانی خصوصاً آموزش بر شاخص عملکرد محیط زیستی است. نتایج حاصل از برآورد الگوی داده های تابلویی از نوع اثرات ثابت با روش حداقل مربعات تعمیم یافته EGLS در گروه کشورهای منتخب، 101 کشوری که در رتبه بندی عملکرد محیط زیستی در دوره موردبررسی میانگین نمره بالای 50 را کسب کردند، طی دوره زمانی 2005-2015 نشان می دهد که ابعاد سه گانه شاخص توسعه انسانی یعنی شاخص های سلامت، آموزش و رفاه رابطه مثبت و معنی داری با عملکرد محیط زیستی دارند.

آموزش و یادگیری یکی ارکان مهم توسعه پایدار می باشد. سواد اطلاعاتی می تواند به کشاورزان در دستیابی و استفاده از اطلاعات برای داشتن کشاورزی پایدار کمک نماید. پژوهش پیمایشی حاضر با هدف بررسی سواد اطلاعاتی کشاورزان در منطقه طرق مشهد و عوامل مرتبط با آن انجام گرفت. بدین منظور با روش تحقیق توصیفی-همبستگی 176 نفر از کشاورزان با روش نمونه گیری ساده تصادفی موردبررسی قرار گرفتند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه بود که روایی آن با استفاده از روایی صوری و مراجعه به اساتید گروه کتابداری دانشگاه فردوسی مشهد و همچنین گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان مورد تأیید قرار گرفت. پایایی پرسشنامه با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برابر 79/0 به دست آمد. نتایج نشان داد که سواد اطلاعاتی کشاورزان در حدّ متوسط قابل ارزیابی می باشد. همچنین، سواد اطلاعاتی مستقل از سن، تعداد قطعات اراضی کشاورزی و درآمد سالانه کشاورزان بود؛ اما بین سواد اطلاعاتی کل با سابقه کار کشاورزی، یک رابطه منفی و معنی دار وجود داشت. از بین ابعاد پنج گانه سواد اطلاعاتی، کشاورزان موردمطالعه در زمینه «پایبندی به اصول اخلاقی و قانونی کاربرد اطلاعات» در وضعیت بهتر و در زمینه «دست یابی به اطلاعات موردنیاز به شکل مؤثر و کارآمد» ضعیف تر بودند. ارائه آموزش به کشاورزان به منظور ارتقاء قابلیت کسب اطلاعات کشاورزی و به کارگیری این اطلاعات، از پیشنهادهای تحقیق حاضر می باشد.

با توجه به گستردگی مسائل محیط زیستی و ضرورت توجه به آنها بخصوص بحران کم آبی در کشور ایران، نیاز مبرمی به آگاه سازی و آموزش عمومی جهت اتخاذ رفتارهای مناسب در این زمینه احساس می شود. یکی از روش های هدفمند و اصولی برای مواجهه با این بحران، تمرکز بر روی زمینه ی ارتباطات محیط زیستی می باشد، چراکه دامنه ی گسترده ای از جامعه ی انسانی را تحت تأثیر خود قرار داده و می تواند آنان را در راستای حفظ محیط زیست خود ترغیب نماید. با توجه به بررسی های انجام گرفته در زمینه ی ارتباطات محیط زیستی، می توان به این نتیجه رسید که پژوهش های اندکی در این زمینه صورت گرفته است. در این پژوهش با استفاده از دو روش کیفی و کمی، تحلیل بر روی سه منبع خبری ایرنا، وزارت نیرو و صداوسیما با تأکید بر بحران کم آبی در کشور ایران صورت گرفته است. در این پژوهش به پیشنهاد و معرفی ارزش های خبری برای تحلیل رتوریکی محیط زیست در وضعیت بحران پرداختیم و بر این اساس تحلیل آماری و رتوریکی بر روی اخبار منعکس گردیده از سه ارگان ذکرشده صورت پذیرفته است. نتایج نشان می دهد که رسانه ی خبری ایرنا با بیشترین تعداد خبر و صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران با کمترین تعداد خبر به پوشش خبری از بحران کم آبی پرداخته اند و همچنین تحلیل های کیفی نشانگر لزوم وجود تعریفی درست از مسائل پیچیده ی محیط زیستی نزد کنشگران رسانه و تمرکز بیشتر رسانه های تصویری بر روی اخبار محیط زیستی می باشد. درنهایت به ارائه ی پیشنهاد های پژوهشی و ارائه ی راهبرد پرداخته شده است.

این تحقیق از نظر هدف، کاربردی می باشد و از نظر جمع آوری داده ها، توصیفی و از نوع پیمایشی است. هدف از انجام این پژوهش، تعیین اولویت گروه های تحصیلی آموزش عالی در راستای تحقق توسعه پایدار استان سیستان و بلوچستان بوده است. برای انجام این پژوهش، شاخص های توسعه پایدار، از مدل بومی توسعه پایدار استان سیستان و بلوچستان استخراج شده و پس از تعیین وضعیت موجود شاخص ها، وضعیت مطلوب هریک از شاخص ها توسط ۴ پانل تخصصی متشکل از ۵۰ نفر خبره با روش دلفی فازی تعیین شده است. درنهایت نیز اولویت بندی گروه ها و زیرگروه های تحصیلی آموزش عالی با کمک خبرگان و با استفاده از روش AHP و نرم افزار Expert Choice انجام شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که گروه آموزشی «مهندسی، تولید و ساخت» دارای اولویت اول، گروه آموزشی «علوم انسانی و هنر» دارای اولویت دوم و گروه آموزشی «علوم تربیتی» دارای اولویت سوم برای توسعه پایدار استان سیستان و بلوچستان می باشند.

پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل علی روابط ادراک از حمایت اجتماعی و مسئولیت پذیری محیط زیستی با توجه به نقش واسطه ای سرمایه های روان شناختی در میان دانش آموزان مقطع متوسطه دوم شهرستان لارستان به روش تحلیل مسیر انجام شد. روش: برای این منظور 341 نفر (181 نفر دختر و 160 نفر پسر) از دانش آموزان مقطع متوسطه دوم به روش نمونه گیری طبقه ای نسبی انتخاب و به پرسش نامه ای خود گزارشی متشکل از مقیاس های حمایت اجتماعی واکس (1999)، سرمایه های روان شناختی لوتانز (2007)، مسئولیت پذیری محیط زیستی هوی سائوس (2005) پاسخ دادند. جهت اطمینان از پایایی خرده مقیاس ها از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید. به طورکلی نتایج پژوهش نشان داد که حمایت اجتماعی (حمایت خانواده، معلمان، همسالان) از طریق واسطه گری سرمایه های روان شناختی (تاب آوری، امیدواری، خودکارآمدی، خوش بینی) بر مسئولیت پذیری محیط زیستی دارای اثر غیرمستقیم و مثبت می باشد. از میان مؤلفه های سرمایه روان شناختی، خوش بینی و امیدواری دارای بیشترین اثر مستقیم بر مسئولیت پذیری محیط زیستی می باشد. در بین ابعاد حمایت اجتماعی، حمایت خانواده بیشترین اثر غیرمستقیم را بر مسئولیت پذیری محیط زیستی دارد.

تحقیق حاضر با هدف واکاوی نگرش کشاورزان توت فرنگی کار شهرستان سنندج نسبت به کشت پایدار این محصول انجام شد. تحقیق از نوع توصیفی همبستگی بوده است که به روش پیمایشی انجام شد. با بهر ه گیری از فرمول کوکران و نمونه گیری تصادفی ساده، 150 نفر از توت فرنگی کاران به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش پرسش نامه بود که روایی صوری آن مورد تأیید اساتید ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه کردستان قرار گرفت. با استفاده از مطالعه راهنما، پایایی پرسش نامه برای بخش سنجش نگرش کشاورزان به کشت پایدار برابر 65/0 به دست آمد که معرف مناسب بودن آن می باشد. برای گروه بندی و مقایسه کشاورزان موردمطالعه از تحلیل خوشه ای و تحلیل واریانس استفاده شد. یافته های حاصل از تحلیل خوشه ای نشان داد کشاورزان موردمطالعه را می توان به سه دسته کشاورزان با نگرش ضعیف، متوسط و قوی نسبت به کشت پایدار توت فرنگی گروه بندی نمود. یافته های حاصل از تحلیل واریانس بیانگر اختلاف معنادار بین این سه گروه از کشاورزان با سطوح مختلف نگرش، ازنظر تعداد اعضای خانوار، میزان مشارکت در فعالیت های ترویجی و میزان اعتماد به رسانه های اطلاعاتی بود. با توجه به یافته های پژوهش پیشنهادهایی ارائه شد که می تواند در ترغیب کشاورزان به کشت پایدار توت فرنگی ارزشمند باشد.

یکی از موضوعات موردتوجه مجامع بین المللی و دیدگاه غالب طرفداران محیط زیست، افزایش آلودگی و کاهش کیفیت محیط زیست به سبب رشد و توسعه یک جانبه صنعت است که با وجود تأثیرگذاری فراوان بر رشد و توسعه اقتصادی مناطق، منجر به ایجاد مخاطرات بسیاری برای ساکنان کره زمین شده و با کاهش باروری محیط زیست، به تخریب محیط زیست می انجامد. اما دیدگاه مطرح شده، با دیدگاه اقتصاددانان توسعه که بیان می کنند که در مراحل اولیه توسعه، ارمغان رشد، وخامت در محیط زیست است، اما سپس به سطح خاصی از اوج می رسد و در این نقطه، رشد تمایل به بهبود در محیط زیست دارد (فرضیه U وارون)، بالأخص برای مناطق درحال توسعه مانند کشور ایران، مغایر بوده و همین امر، پژوهشگران تحقیق حاضر را به بحث و بررسی پیرامون ارتباط میان رشد اقتصادی و آلودگی محیط زیست در کشور ایران و تأیید یا رد فرضیه U وارون کوزنتس، با کاربرد شاخص های صنعتی شدن، وضعیت اقتصادی و مصرف انرژی و آموزش در دوره زمانی 1365 تا 1395 و مدل سازی این فرضیه واداشت؛ نتایج حاصل از تخمین مدل تحقیق نشان دهنده تأیید فرضیه کوزنتس و معنی داری نقش صنعتی شدن، مصرف انرژی (به صورت معکوس) و وضعیت اقتصادی و عدم تأثیرگذاری شاخص آموزش (به شیوه کنونی)، در بهبود کیفیت محیط زیست می باشد.

هدف این تحقیق شناسایی و مدل سازی عوامل مؤثر بر اتخاذ پایداری محیط زیستی در سیستم های اطلاعاتی توسط مراکز خدمات درمانی است. جامعه آماری شامل دو گروه است. گروه اول شامل 12 خبره که از نظرات آنها جهت تعیین عوامل اصلی و تعیین روابط علت و معلولی آنها استفاده شد. جامعه دوم را، 250 نفر از کارکنان، پرستاران، سرپرستاران و سوپروایزرهای مرکز آموزشی و درمانی الزهرا (س) اصفهان تشکیل می دهند. بر اساس نتایج بررسی ادبیات تحقیق و مصاحبه با خبرگان دانشگاهی و حوزه فناوری اطلاعات مراکز درمانی، مجموعاً 24 عامل در 5 بعد الزامات قانونی، مسئولیت پذیری محیط زیستی، مشروعیت محیط زیستی، مصرف منابع و عدالت محیط زیستی شناسایی گردید. جهت بررسی روایی پرسش نامه تحقیق، از روایی محتوا و روایی سازه به کمک تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. همچنین پایایی کلی پرسش نامه بر اساس آلفای کرونباخ برابر با 888/0 است. پس از گردآوری داده های موردنیاز، در ابتدا با استفاده از مدل سازی ساختاری تفسیری، سطح ابعاد مدل در سه سطح تعیین شد. در بالاترین سطح مدل عامل عدالت محیط زیستی و در پایین ترین سطح آن عوامل الزامات قانونی و مسئولیت پذیری محیط زیستی قرار گرفت. بر اساس مدل ساختاری تفسیری تحقیق، مدل تحلیل مسیر پژوهش طراحی و با استفاده از نرم افزار AMOS اجرا گردید. نتایج حاصل از تحلیل مسیر حاکی از این بود که از بین شش مسیر تعیین شده در مدل ساختاری تفسیری، تنها مسیر الزامات قانونی به مصرف منابع معنادار نیست. همچنین بیشترین اثر کل استاندارد را مصرف منابع بر مسئولیت پذیری محیط زیستی دارد.

هدف پژوهش حاضر نقش مطلوبیت اجتماعی و پذیرش در پیش بینی خودکارآمدی تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه بود. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری دانش آموزان پسر دوره دوم متوسطه ناحیه 4 آموزش وپرورش شهر تبریز در سال تحصیلی 97-1396 بودند که از این جامعه تعداد 340 نفر بر اساس جدول مورگان و به روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای  انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه خودکارآمدی تحصیلی مک ایلروری و بانتینگ (2002)، پرسش نامه مطلوبیت اجتماعی کراون و مارلو (1964) و پرسش نامه پذیرش اجتماعی مارلو و کراون (1960) استفاده شد. داده های به دست آمده با استفاده از آزمون معناداری ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه (هم زمان) در نرم افزار SPSS.21 تجزیه وتحلیل گردید. نتایج پژوهش نشان داد که بین مطلوبیت اجتماعی با خودکارآمدی تحصیلی رابطه منفی و معنادار و بین پذیرش اجتماعی با خودکارآمدی تحصیلی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد که متغیرهای مطلوبیت و پذیرش اجتماعی قادرند تغییرات متغیر (خودکارآمدی تحصیلی) را در دانش آموزان به طور معناداری پیش بینی کنند. بنابراین طرح ریزی مطالعات بیشتر جهت شناخت بهتر عواملی در جهت ارتقای مطلوبیت و پذیرش اجتماعی و خودکارآمدی تحصیلی توصیه می شود.    

حرکت در مسیر توسعه پایدار نیازمند مشارکت مردم است و لازمه آن نیز آگاهی مردم درباره توسعه پایدار است. به نظر می رسد مؤلفه های جامعه مدنی به ویژه سرمایه اجتماعی نتوانسته اند شرایط مطلوبی برای رشد دانش درباره توسعه پایدار فراهم آورند. هدف مقاله حاضر مطالعه ارتباط آگاهی از توسعه پایدار و سرمایه اجتماعی در یک شرایط واقعی در جامعه ایران و در بین شهروندان مشگین شهری است. روش تحقیق پیمایش بوده، ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه محقق ساخته، جمعیت آماری آن نیز شهروندان بالای 18 سال ساکن مشگین شهر بوده است. با فرمول کوکران تعداد 382 نفر با روش خوشه ای تصادفی به عنوان نمونه برگزیده شدند. نتایج توصیفی پژوهش نشان داد «آگاهی شهروندان از مفهوم و مؤلفه های توسعه پایدار» با میانگین 1/4 در بازه 1 تا 6 در حد متوسط رو به بالاست. نتایج استنباطی نشان داد که: «آگاهی از مفهوم و مؤلفه های توسعه پایدار» با دو بعد «ارتباط با مردم» و «هنجارهای متقابل» سرمایه اجتماعی ارتباط معنی دارد و مستقیم دارد اما ارتباط آن با بعد «اعتماد اجتماعی» سرمایه اجتماعی رابطه معنی دار نیست. تحلیل رگرسیونی تحقیق نشان داد 36 درصد تغییرات متغیر وابسته را دو بعد «ارتباط با مردم» و «هنجارهای متقابل» که در تحلیل رگرسیونی باقی مانده اند تبیین می کنند. برای بهبود آگاهی از مفهوم و مؤلفه های توسعه پایدار، دانش درباره توسعه پایدار باید وارد شبکه های ارتباطی افراد جامعه شود. مهم تر از آن اعتماد در جامعه باید افزایش یابد تا زمینه رشد دانش درباره توسعه پایدار را فراهم آورد.