احمد عابدی سروستانی

با توجه به کاستی های نظام آموزش رسمی در پاسخ به نیازهای واقعی و بهنگام افراد، نظام آموزش غیررسمی به عنوان یک ضرورت درآمده است. ازآنجاکه موفقیت سازمان های ترویجی در دستیابی به توسعه پایدار به استفاده درست از آموزش های غیررسمی بستگی دارد، پژوهش حاضر با روش توصیفی-همبستگی و با هدف بررسی دیدگاه مروجان کشاورزی استان گلستان نسبت به اهمیت و کاربرد ویژگی های آموزش غیررسمی انجام گردید. بدین منظور با استفاده از روش نمونه گیری ساده تصادفی، 71 نفر از مروجان کشاورزی موردمطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که مروجان کشاورزی اهمیت متوسطی برای ویژگی های آموزش غیررسمی قائل هستند و اگرچه همبستگی مثبت و معنی دار بین میزان اهمیت و میزان کاربرد ویژگی های آموزش غیررسمی وجود دارد، اما متناسب با اهمیت ویژگی های آموزش غیررسمی، در عمل از آنها استفاده نمی شود. از بین محورهای پنج گانه آموزش غیررسمی، «تعامل محوری» بیشترین وزن و «انعطاف پذیری» کمترین وزن از نظر اهمیت دارد. از نظر کاربرد، «مهارت محوری» بیشترین وزن و «تعامل محوری» کمترین وزن را به خود اختصاص داده است. مهم ترین ضعف مروجان کشاورزی مربوط به «نوشتن اهداف رفتاری»؛ «شناخت یادگیری بزرگ سالان» و «شناخت تفاوت بین آموزش های رسمی، غیررسمی و آزاد» می باشد. پیشنهاد می شود برای درک صحیح و کاربرد آموزش های غیررسمی در توسعه پایدار، تجارب یادگیری مناسب درباره این نوع از آموزش برای مروجان کشاورزی تدارک دیده شود.

یکی از موضوعات مطرح در تعامل انسان با طبیعت این پرسش است که چه ارتباطی بین ارزش های محیط زیستی افراد و رفتار آنان با محیط زیست وجود دارد. به همین دلیل، پژهش حاضر با هدف تبیین ارتباط متقابل جهت گیری های ارزشی نسبت به محیط زیست و رفتارهای دوستدار محیط زیست در پارک های جنگلی انجام گردید. بدین منظور، با استفاده از روش تحقیق توصیفی و فنّ پیمایش، تعداد 300 نفر از مراجعه کنندگان به پارک های جنگلی استان گلستان با روش نمونه گیری تصادفی مورد بررسی قرار گرفتند. جمع آوری اطلاعات با استفاده از پرسشنامه انجام شد که روایی آن با مراجعه به متخصصان محیط زیست و پایایی آن با انجام یک مطالعه راهنما و محاسبه ضریب کرانباخ آلفا مورد تائید قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های تحلیل واریانس، ضریب همبستگی پیرسون و آزمون تی-استودنت استفاده گردید. نتایج نشان داد که در بین مراجعه کنندگان پارک های جنگلی، جهت گیری ارزشی غیرانسان محور نسبت به محیط زیست، قوی تر از انسان محوری است و سن و جنسیت تاثیری در آن ندارد. همچنین، بین ارزش های غیر انسان محور (شامل زیست بوم محوری و خدامحوری) و رفتارهای دوستدار محیط زیست یک ارتباط مثبت و معنی دار وجود دارد، در حالی که ارتباط معنی داری بین این رفتارها با انسان محوری وجود ندارد. با توجه به یافته ها پیشنهاد می شود برای حفاظت مؤثر از محیط زیست، جایگاه مناسبی به ارتقاء ارزش های غیر انسان محور در فرهنگ عمومی جامعه داده شود و بررسی های لازم پیرامون شکاف بین ارزش ها و رفتار افراد در قبال محیط زیست بعمل آید.

امروزه، پایداری اقتصادی عاملی حیاتی در ماندگاری جمعیت روستایی و عشایری شناخته می شود. پژوهش حاضر در سال 1393 انجام شده و به تدوین و اعتبارسنجی شاخص های ارزیابی پایداری اقتصادی در سامان های عرفی مراتع ییلاقی سهند پرداخته است. ابتدا 59 شاخص ارزیابی پایداری اقتصادی تدوین و از طریق پرسشنامه در معرض قضاوت متخصصان دانشگاهی، کارشناسان امور اجرایی و نخبگان محلی قرار گرفت. برای اعتبارسنجی و دستیابی به اجماع نظر، علاوه بر آماره های توصیفی، از آزمون کروسکال والیس استفاده شد و در نهایت، شاخص هایی با مد، میانه و میانگین امتیاز بیشتر از سه، انحراف معیار کمتر از یک و ضریب تغییرات کمتر از 3/0، به شرط اجماع نظر متخصصان، کارشناسان و نخبگان محلی، انتخاب شدند. در پژوهش حاضر، تعداد سی شاخص مورد تأیید کارشناسان امور اجرایی، متخصصان و نخبگان محلی در قالب هشت مؤلفه معرفی شده است، که برنامه ریزان و مدیران منابع طبیعی به ویژه مراتع می توانند از آنها در ارزیابی و سنجش پایداری اقتصادی سامانه های عرفی مراتع ییلاقی بهره گیرند.

حفاظت از منابع طبیعی نه تنها به فنّاوری، بلکه به نهادها و سازمان هایی وابسته است که در سطح محلی در مدیریت آن دخالت دارند. سازمان های محلی مانند شوراهای اسلامی، هم یک گزیدار در ایجاد یک چارچوب سازمانی پایدار و مناسب برای مدیریت منابع طبیعی محسوب می شوند و هم یک عامل مؤثر در جلب همکاری و مشارکت آحاد جامعه هستند. به همین دلیل بسیاری از کشورها به دنبال تشویق و بکارگیری ظرفیت مشارکتی اجتماعات محلی در قالب ساماندهی به تشکل ها و شوراهای مختلف می باشند. وجود شوراهای اسلامی روستایی در ایران، که هم گسترش وسیعی دارند و هم از پشتوانه قانونی و حقوقی برخوردارند، باعث شده است که یک ظرفیت قابل توجه برای حفاظت مشارکت محور از منابع طبیعی فراهم باشد. مقاله حاضر با درک اهمیت این موضوع به تشریح قابلیت های مشارکتی شوراهای اسلامی روستایی در ایجاد یک نهاد یا سازمان اجتماعی پایدار به منظور حفاظت از محیط زیست طبیعی می پردازد و در آن به نتایج یک تحقیق پیمایشی اشاره شده است که با هدف بررسی ایستار و ساختار مشارکتی شوراهای اسلامی روستایی به منظور حفاظت از منابع طبیعی انجام گرفته است. نتایج این پژوهش که درباره شوراهای اسلامی 52 روستای واقع در مناطق جغرافیایی تحت حفاظت محیط زیست فارس انجام شده است نشان می دهد که بُعد مشارکتی ساختار سازمانی شوراهای اسلامی نسبتاً مناسب است و از این نظر، شوراهای اسلامی آمادگی ایفای نقش نهاد حفاظتی در زمینه محیط زیست را دارند. این در حالی است که ایستار اعضای شوراهای اسلامی مورد مطالعه هم نسبت به مشارکت عمومی و هم نسبت به حفاظت از منابع طبیعی در حدّ مطلوبی است و آنان خواستار همکاری در حفاظت از منابع طبیعی در سطوح بالای مشارکت هستند، به طوری که میانگین وزنی مشارکت آنان در سطح مشارکت تابعی قابل ارزیابی است. این در حالی است که بیشتر اعضای شوراهای اسلامی معتقد به فعّالیت این شوراها در نظارت بر حفاظت از منابع طبیعی هستند و زمینه های تصمیم گیری و اجرا، به ترتیب در مراتب بعدی قرار دارند. تفویض مناسب اختیار به منظور افزایش قدرت تصمیم گیری شوراهای اسلامی، مشارکت تعاملی ادارات و سازمان ها با شوراهای اسلامی در حفاظت محلی از منابع طبیعی، توجه به ارتقاء نگرش اعضای شوراهای اسلامی نسبت به مشارکت عمومی و قائل شدن نقش نظارتی در حفاظت از منابع طبیعی برای شوراهای اسلامی از پیشنهادات تحقیق حاضر می باشند.

هدف: تحقیق حاضر با هدف شناسایی ملزومات راه اندازی کسب و کار در نواحی روستایی و چگونگی تأثیر آموزش های فنی وحرفه ای بر فراهم سازی این ملزومات در استان گلستان به انجام رسیده است. روش: روش تحقیق مبتنی بر پیمایش پرسشنامه ای بود. جامعة آماری این تحقیق شامل 1482 نفر از کارآموزان روستایی آموزش های فنی و حرفه ای در استان گلستان بودند که طی سال های 1390-1388 در این دوره ها شرکت کرده بودند. حجم نمونه ازطریق فرمول کوکران به تعداد 225 نفر مشخص شد و به روش نمونه گیری خوشه ای پرسشنامه های تحقیق دربین پاسخ گویان توزیع شدند. یافته ها: نتایج نشان داد آموزش های فنی وحرفه ای بر مواردی مانند «کسب آموزش های فنی و تخصصی در کسب و کار مربوطه » و « افزایش اعتمادبه نفس در کار » بیشترین تأثیر را دارند. در تحلیل عاملی تأثیر آموزش های فنی و حرفه ای بر راه اندازی کسب و کار روستایی ، به استخراج چهار عامل با عنوان های «کسب مهارت های فنی و عملی کسب و کار» ، «ایجاد روحیة کارآفرینی» ، «انگیزه سازی برای خوداشتغالی» و «مهارت های عمومی و اجتماعی کسب و کار» منجر شد که این عوامل 358/69% از واریانس کل اثرهای آموزش فنی وحرفه ای بر شروع کسب وکار را تبیین کردند. نتایج تحلیل رگرسیون لوجستیک نیز نشان داد «تحصیلات»، «تجربة کار قبلی»، «قصد خوداشتغالی»، «کسب مهارت های عملی کسب و کار» و «انگیزة خوداشتغالی» بر احتمال خوداشتغالی کارآموزان تأثیر مثبت دارند. محدودیت ها/ راهبردها: سختی امکان دسترسی به کارآموزان که پیشنهاد می شود بایگانی جامعی از روند اشتغال کارآموزان تهیه شود. راهکارهای عملی: نیازسنجی اولیه از مهارت های کارآموزان و همچنین، انگیزه های آن برای شرکت در برنامه های آموزش فنی وحرفه ای، برقراری پل ارتباطی با کارآموزان برای ترغیب آن ها به بازآموزی و درنهایت، ارائة مراحل قانونی و اداری برای راه اندازی کسب وکار مستقل در برنامه های آموزشی سازمان. اصالت و ارزش: اولویت بندی نیازها و ملزومات خوداشتغالی در نواحی روستایی و معرفی چگونگی اثربخشی آموزش های فنی وحرفه ای بر خوداشتغالی کارآموزان برای این سازمان.

زندگی عشایر مبتنی بر کوچ مستمر به منظور تأمین علوفه مورد نیاز دام از مراتع و دسترسی به شرایط مساعد آب و هوایی است. این روش زندگی دارای سابقه طولانی در ایران است که متناسب با شرایط اقلیمی شکل گرفته است. در سده اخیر و به دلیل پیامدهای مُدرنیسم، تحوّلات زیادی در شیوه زندگی سنتی عشایر به وجود آمده است، به نحوی که عشایر کارکرد گذشته خود را ندارند. از جمله این تحوّلات می توان به تغییرات زمان حرکت و کوچ عشایر اشاره کرد که اغلب به ورود زودهنگام دام به مراتع می انجامد. این پدیده اثر مخربی بر مراتع دارد. با عنایت به این مهم، مقاله حاضر به ارائه نتایج یک تحقیق پیمایشی می پردازد که با هدف بررسی کوچ و ورود زودهنگام عشایر فارس به مراتع ییلاقی انجام شده است. یافته ها نشان می دهند ورود زودهنگام عشایر به مراتع ییلاقی استان عمومیت دارد و میانگین آن در بین سه ایل قشقایی، خمسه و ممسنی به ترتیب برابر 5/17، 1/2 و 4/41 روز و در مجموع، میزان متوسط آن 8/12 روز است. همچنین اغلب عشایر دام های خود را به صورت پیاده از قشلاق به سمت ییلاق کوچ می دهند و این روش در مقایسه با انتقال دام با ماشین، به کاهش میزان ورود زودهنگام دام به مراتع ییلاقی می انجامد. نتایج مطالعه حاضر نشان داد عشایر در هنگام کوچ احساس امنیت کافی ندارند و از نظر آنان، گیاه بهمن و همچنین خشکسالی می تواند به ترتیب 18 و 26 روز کوچ را به جلو اندازد. در مجموع، از دید عشایر، مهمترین عامل در کوچ زودرس، به ترتیب کمبود آب و کمبود علوفه برای دام است

هنجارهای فرهنگی با تأثیر بر نظام ارزش های فردی و گروهی، تعامل انسان با طبیعت را مشخص می کنند. از مهمترین این هنجارها می توان به هنجارهای اخلاقی اشاره کرد که در آن، طبیعت و اجزای آن از نظر جایگاه اخلاقی ارزش گذاری میشوند. از این نظر، دیدگاه های متفاوتی وجود دارند که به طور رایج در سه دسته کلی انسان محور، زیست محور و زیست بوم محور بررسی قرار شده اند. با وجود این ، محدود کردن هنجارهای اخلاقی تعامل انسان با طبیعت به این سه دسته جای تردید دارد، زیرا جهان بینی های دیگری پیرامون رابطه انسان با طبیعت وجود دارند. برای مثال، می توان به جهان بینی های دینی مبتنی بر سنت ادیان اشاره کرد که مبانی ارزشی دیگری را ارائه می کنند. به همین دلیل، این نیاز وجود دارد تا با توجه به فرهنگ و باورهای مردم، این قبیل هنجارها بررسی شوند. پژوهش حاضر با هدف کشف و تبیین هنجارهای اخلاقی تعامل انسان با طبیعت و در سه مرحله با استفاده از روش تحقیق توصیفی و فن پیمایش انجام شده است. مراحل اول و دوم پژوهش در دانشگاه شیراز و مرحله سوم در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان به انجام رسید. جمعیت مورد مطالعه در این پژوهش؛ دانشجویان مقطع تحصیلی کارشناسی بودند و از فن مقیاس بندی چندبُعدی و نظریه رویه ها به ترتیب در مراحل اکتشافی و تائیدی استفاده گردید. پژوهش حاضر با تایید نظریه ارائه شده نشان داد که سه دیدگاه هنجاری شامل انسان محوری، زیست بوم محوری و خدا محوری پیرامون تعامل اخلاقی انسان با طبیعت در بین جمعیت مورد مطالعه وجود دارد که می توان آن را در قالب یک مقیاس بررسی کرد که با توجه به یافته های پژوهش حاضر معرفی و ارائه شده است.

هر جامعه ای نیازمند آن است تا میزان پیشرفت و دستاورد برنامه های اجتماعیاش به گونة مستمر بررسی و کاوش شود. این کار با ارزشیابی امکا ن پذیر است که یکی از عناصر مهم هر الگوی برنامه ریزی مناسب را تشکیل میدهد. یکی از مهم ترین پرسش های مطرح در باب ارزشیابی این است که یک برنامه چقدر به اهدافش رسیده یا کامیاب بوده است. پاسخ به این پرسش با ارزشیابی اثربخشی داده میشود. البته ارزشیابیِ اثربخشی برنامه های اجتماعی با چالش هایی روبه روست. در مقالة حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی میکوشیم تا ضمن معرفی این چالش ها، راهکارهای انجام آن را تبیین کنیم. درمجموع شناخت مفهومی اثربخشی و چگونگی سنجش و تعیین معیارهای درخور برای آن در برنامه های اجتماعی، از مهم ترین چالش ها به شمار میآیند و بهترین راهکار در ارزشیابی اثربخشی این قبیل برنامه ها، سنجش تأثیرات اجتماعی آنها در محیط پیرامون است.

بحران های زیست محیطی با به خطر انداختن حیات در زمین، موجب شده است تا انسان به ناچار به دنبال راه حل و جلوگیری از گسترش این بحران ها برآید. از آنجا که نقش انسان در بروز بحران های زیست محیطی انکارناپذیر است، برخی معتقدند برای حفاظت از محیط زیست، باید یک چارچوب یا آیین نامه رفتاری برای تعامل درست انسان با طبیعت تدوین شود تا همگان به رعایت آن ترغیب گردند. در این راستا، فلاسفه در چند دهه اخیر سعی کرده اند تا با بسط تفکرات و الزامات اخلاقی به موجودات ماسوای انسان، سهم خود را در تبیین این آیین نامه رفتاری ایفا نمایند. در این بین، انسان شناسی برآمده از اندیشه اسلامی، توان ارائه چارچوب جامعی برای تعامل درست اخلاقی انسان با طبیعت را دارد. این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی میکوشد تا شرح جامعی از تبیین رهیافت اخلاق زیست محیطی با نام «خودبوم شناسی» ارائه دهد.

کاربرد برخی از فناوری های نوین در یک قرن اخیر علاوه بر افزایش تولید محصولات کشاورزی، موجب به خطر افتادن پایداری زیست محیطی نیز شده است. این در حالی است که با تخریب و آلودگی محیط زیست، ضمن تهدید حیات در زمین، ظرفیت تولید غذای کافی و سالم برای جمعیت رو به رشد نیز کاهش خواهد یافت. این تحولات که با تغییر در هنجارها و ارزش های جامعه و همچنین شکل گیری روابط جدید در تبادل محصولات کشاورزی همراه بوده است، ترویج نوعی از اخلاق کاربردی به نام اخلاق زیست محیطی در بین کشاورزان و دست اندرکاران بخش کشاورزی را لازم کرده است تا بهتر بتوان به حفاظت از منابع تولید در کشاورزی مانند آب، خاک، دام ها و گیاهان امید داشت.روش کار: مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با این هدف تهیه شده است که مهمترین دلایل برای پرداختن ترویج کشاورزی به اخلاق زیست محیطی در راستای حفاظت از منابع تولید در کشاورزی را تشریح نماید.نتیجه گیری: از آنجا که کشاورزی دارای بعد اخلاقی است، ضرورت دارد تا ترویج کشاورزی برای حفاظت از منابع تولید و اطمینان از مخرب نبودن فعالیت های کشاورزی بر محیط زیست، جایگاه مناسبی به اخلاق زیست محیطی در فعالیت های خود اختصاص دهد. این ضرورت از منظر آموزشی بودن برنامه های ترویج، داوطلبانه بودن تغییر رفتار در ترویج کشاورزی و همچنین تربیت کارکنان مورد نیاز قابل توجیه است. بنابراین، توصیه می شود تا ترویج کشاورزی در راستای تحقق یکی از مهمترین اهداف خود، یعنی حفظ محیط زیست، آموزش اخلاق زیست محیطی به کشاورزان و ارشاد آنان را به صورتی دنبال نماید که آنان بتوانند در کار و حرفه خود، تصمیمات درستی در چگونگی رفتار با منابع تولید بگیرند و تعامل مناسب تری با محیط زیست طبیعی داشته باشند.

حفاظت از محیط زیست به آحاد جامعه وابسته است و طرز تلقی و نگرش آنان، بر نوع رفتار آنها با محیط زیست تاثیر می گذار. این که آنان چه درکی از رابطه خود با محیط زیست دارند و چگونه برای آن ارزش قائلند، در نهایت، سازنده محیط زیستی است که آنان در آن پرورش یافته و با سایر مخلوقات تعامل می کنند برخورداری افراد از اخلاق زیست محیطی مناسب، یک تضمین درونی برای رفتار درست با سایر مخلوقات و جلوگیری از صدمه به محیط زیست محسوب می شود. به همین دلیل، در مباحث جاری پیرامون حفاظت از محیط زیست، بر آموزش اخلاق زیست محیطی و تربیت انسانهای اخلاق مدار در تعامل با محیط زیست، تاکید فراوانی می شود.روش کار: درمقاله حاضر سعی شده است تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی نشان داده شود که چرا مراکز علمی و پژوهشی می باید به اخلاق زیست محیطی بپردازد و برای این کار، به کدام ویژگیهای پژوهش پیرامون اخلاق زیست محیطی می باید توجه داشته باشند.نتیجه گیری: مقاله حاضر نتیجه می گیرد که ازدیاد دانش زیست محیطی و ارتقا عمل به اخلاق زیست محیطی در جامعه، از وظایف مراکز تعلیم و تربیت و از جمله دانشگاهها و مراکز علوم دینی است و در این خصوص، به دلیل وسعت، چند رشته ای و چندگانه بودن و همچنین زیست منطقه گرایی اخلاق زیست محیطی، پژوهشها می باید به صورت مستمر و پیرا رشته ای انجام شوند تا با کمک آن، به ارایه نظریه ها و رهیافتهای مورد نیاز و همچنین، تدوین یک نظام نامه جامع اخلاق زیست محیطی، همت گماشت.

امروزه، وخامت بحران های زیست محیطی تا حدی است که حیات انسان و سایر موجودات بر کره خاکی را به مخاطره انداخته است. به همین دلیل، مبانی نظری تعیین کننده تعامل انسان با طبیعت، از جمله اخلاق، مورد توجه علاقه مندان به محیط زیست می باشد و تبیین نظریه اخلاق زیست محیطی مناسب، از ضروریات حفاظت و بهره برداری از محیط زیست محسوب می گردد. اخلاق زیست محیطی رایج، بر طیفی از مبانی ارزش ذاتی قرار دارند که انسان محوری و زیست بوم محوری، دوسر آن را تشکیل می دهند اما، در سال های اخیر تعامل مناسب انسان با محیط زیست طبیعی و راه حل بحران های زیست محیطی در بازگشت به مبانی دینی و معنوی جستجو می شود. در مقاله حاضر سعی شده است تا دیدگاه های اخلاق زیست محیطی با توجه به دو پرسش اساسی اخلاق درباره «کانون ارزش ذاتی» و «معیار عمل اخلاقی» تشریح شوند و نشان داده شود که چرا تبیین اخلاق زیست محیطی مبتنی بر دیدگاه خدا محوری، دیدگاهی جامع تر برای حفاظت از محیط زیست می باشد. در ادامه نیز، با ارایه رهیافت خود بوم شناسی، تلاش شده است تا رهیافتی در اخلاق زیست محیطی بر مبنای خدا محوری ارایه گردد که با الهام از انسان شناسی اسلام و با تاکید بر بعد روحانی نفس انسان، تعامل مناسب انسان و محیط زیست را بر مبنای خودشناسی و صیانت نفس بنا می نهد.

به دلیل واقع شدن کشور ایران در مناطق خشک و نیمه خشک کره زمین، تامین آب شیرین سالم کافی همواره مشکل بوده است. این واقعیت، سختی زندگی مرتعداران و مدیریت دام و بازدهی پایین تولید علوفه در مراتع را به دنبال داشته است. از زمان های بسیار دور پیشینیان با تفکر و ابداع، مشکل کم آبی را با کمک دانش بومی حل کرده اند. لذا در مناطق مختلف کشور می توان سازه های بومی جمع آوری و نگهداری آب باران را برای مقابله با کم آبی مشاهده کرد. در برخی مناطق کشور این سازه ها به دلیل نبود دیگر فنآوری ها و به دلیل تطابق با شرایط اقلیمی هر منطقه، تنها راه تامین آب مورد نیاز انسان و دام هستند. اگر چه استفاده از سازه های بومی به دلیل تحولات اجتماعی – اقتصادی دهه های اخیر، همانند گذشته نیست اما آنها کماکان می توانند در مراتع مناطق خشک و نیمه خشک به عنوان راه حلی موثر برای رفع کمبود آب شیرین محسوب شوند. این سازه ها عبارتند از: سطح صیقل، آب انبار سنگی، سنگ آب، چاه مالداری، آب انبار عشایری، چلپ آب و برکه عشایری. اهمیت آنها را می توان با توجه به وسعت زیاد مراتع کشور و شرایط خاص اقلیمی و جغرافیایی حاکم بر آنها، بهتر درک کرد. زیرا یکی از دلایل مدیریت ناصحیح مراتع در کشور کمبود آب شیرین برای مصرف انسان و شرب دام در آنها می باشد. برای مثال، می توان به مراتع قشلاقی و بعضا مراتع ییلاقی اشاره کرد که بسیاری از مرتعداران عشایر به دلیل نبود آب به کوچ زودرس ناچار می شوند. در این راستا سازه های بومی تامین آب در مراتع منطقه گزیندای خرد گرایانه هستند. برای این منظور می توان با تلفیق دانش بومی و دانش رسمی پیرامون این سازه ها، سازگاری آنها را برای شرایط خشک و نیمه خشک جغرافیایی برای تامین آب ارتقا بخشید. به همین دلیل مقاله حاضر، به معرفی سازه های بومی جمع آوری و نگهداری آب در مراتع مناطق خشک و نیمه خشک استان فارس و راه های چگونگی بهبود آنها با کمک دانش رسمی می پردازد.

سازمان ترویج کشاورزی، هم نهادی آموزشی است که برای کمک به توسعه کشورها پدید آمده و هم نهادی اجتماعی است که پیرو سیاست ها و باورهای ناشی از مبانی نظری حاکم بر توسعه کشورها عمل می کند. این مبانی نظری در طول زمان تغییر کرده اند و هم اکنون شاهد اهمیت یافتن پارادایم(1) مشارکتی توسعه در مقابل پارادایم نوسازی هستیم. از این رو، جایگاه و ماهیت نظام ترویج باید متناسب با این تغییرات مورد تحلیل و تبیین قرار گیرند. مقاله حاضر در صدد است با تشریح مفاهیم توسعه و مشارکت و بررسی ماهیت نظام ترویج در پارادایم نوسازی و پارادایم مشارکتی توسعه، جایگاه ترویج در پارادایم مشارکتی توسعه را تبیین کند.

مدیریت مؤثر و کارآمد، پیش بینی تحولات آینده و مهیا سازی عوامل مرتبط، برای مواجهه با آنهاست. امروزه با توجه به تغییرات سریع و فراگیرِ جهانی، ضروری است که سازمان ترویج کشاورزی نیز ضمن پاسخگویی به نیازهای موجود، خود را برای مدیریت مؤثرِ تحولات آتی آماده سازد. این تحولات در اجزای مختلف نظام های ترویجی شامل سازمان، گروه هدف، روش ها، تمهیدات و هدف ها، به وقوع می پیوندد. سازمان ترویج، هنگامی پویایی خود را حفظ می کند که قادر باشد چالش های مرتبط با تحولات محیطی و درون سازمانی خود را به خوبی مدیریت کند. مقاله حاضر، همین موضوع را با استفاده از مقوله " آینده نگری" مورد کنکاش قرار داده است. در این مقاله، چگونگی تحقق رویکردهای فراگیر آتی ترویج کشاورزی در سطح جهان با کمک پنج جزء فناوری نرم افزاریِ نظریه مدیریتی سازمان های فراگیر بررسی شده است.