آموزش محیط زیست و توسعه پایدار

پژوهش حاضر با هدف تبیین عناصر برنامه درسی فعالیت فوق برنامه با تأکید بر آموزش محیط زیست برای دانش آموزان دوره دوم ابتدایی انجام گرفته است. این پژوهش در زمره تحقیقات کاربردی می باشد که با روش تحقیق زمینه ای انجام شده است. بر این اساس با مطالعه و بررسی اسناد و مدارک برنامه درسی فعالیت فوق برنامه برخی از کشورها الگویی، برای برنامه درسی مذکور استخراج شد سپس از نظر متخصصان و معلمان دوره دوم ابتدایی اعتبار سنجی شد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه متخصصان برنامه درسی و معلمان دوره دوم ابتدایی شهرستان میاندوآب (35 متخصص و 445 معلم) بود که از این میان کلیه متخصصان برنامه درسی به شیوه نمونه گیری تمام شماری و با استفاده از جدول مورگان 210 معلم به شیوه نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. سپس جهت تجزیه وتحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی) و در آمار استنباطی (آزمون خی دو) استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که بیش از 90 درصد متخصصان برنامه درسی و معلمان دوره دوم ابتدایی ویژگی های اهداف، محتوا، راهبردهای یاددهی-یادگیری و ارزشیابی را در الگوی مذکور تأیید نموده اند (05/0<p)..

این پژوهش با هدف شناسایی و اولویت بندی مجموعه ای نمایا از مؤلفه های مؤثر در، تلفیق میان رشته ای آموزش محیط زیست پایدار در آموزش عالی کشاورزی انجام شد. با بررسی مطالعات و تحقیقات پیشین، دو مؤلفه پایه و 35 مؤلفه داخلی به دست آمد. این مؤلفه ها بر اساس نظر اعضای هیئت علمی و صاحب نظران رشته های کشاورزی منابع طبیعی و محیط زیست، با استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره TOPSIS و ANP فازی اولویت بندی و تأیید گردید. پس از تجزیه وتحلیل داده ها، با توجه به وزن نهایی به دست آمده در بخش «ارتباط توسعه پایدار محیط زیست و آموزش عالی کشاورزی»، مؤلفه های: مفاهیم حفاظت از منابع خاک، احیای اراضی کشاورزی و ساماندهی زمین، افزایش بهره وری و عوامل و منابع تولید در بخش کشاورزی، به ترتیب در رتبه های اول تا سوم قرار گرفتند و در بخش دوم نشانگر «گستردگی و جامع بودن محتوای برنامه درسی کشاورزی در تلفیق با مفاهیم پایداری محیط زیست » با کسب درجه اهمیت 262/0، مشخص شد. نتایج این پژوهش نشان داد که تکراری بودن برخی مفاهیم در قسمت گستردگی محتوا از عامل های مهم در جهت تلفیق میان رشته ای آموزش محیط زیست پایدار در آموزش عالی کشاورزی می باشد و همچنین تمرکز محتواهای آموزشی در درون رشته های علمی نیز بدون توجه به مفاهیم توسعه پایدار از دیگر موارد مهم در این مبحث می باشد.

هدف اصلی این پژوهش تحلیل جایگاه خرید سبز بین دانشجویان دانشگاه های پیام نور شهر تهران و درعین حال بررسی یک مدل توسعه یافته مفهومی از عوامل مؤثر بر نگرش و قصد خرید محصولات سبز نزد این قشر از مصرف کنندگان بود. روش انجام تحقیق حاضر از نوع توصیفی - پیمایشی بوده و در این راستا از پرسش نامه 5 گزینه ای لیکرت استفاده شد. برای توصیف داده ها از آمار توصیفی و به منظور تجزیه وتحلیل آنها و آزمون فرضیه های تحقیق از آمار استنباطی شامل: مدل معادلات ساختاری (SEM)، تحلیل عاملی تأییدی (CFA)، رگرسیون سلسله مراتبی و آزمون t با دو نمونه مستقل بهره گرفته شد. بر اساس نتایج حاصله از تحلیل این داده ها، متغیرهای «نگرش های محیط زیستی»، «اثرات میان فردی»، «دانش محیط زیستی» و «تمایل به جمع گرایی» تأثیر مثبت و معنی داری بر نوع «نگرش به محصولات سبز» داشتند. ضمن اینکه نتایج تحقیق نشان داد که تأثیر «توجه به سلامتی» بر نگرش به محصولات سبز معنی دار نمی باشد. در این رابطه همچنین نتایج آزمون نشان داد که «نگرش به محصولات سبز» بر «قصد خرید محصولات سبز» تأثیر مثبت و معنی داری دارد و متغیرهای «تمایل به پرداخت» و «ضرورت درک شده محصول» خود را به ترتیب به عنوان متغیرهای میانجی و تعدیل گر نمایان کردند.

هدف این پژوهش، بررسی عوامل تبیین کننده نگرش و رفتار محیط زیستی هنرجویان هنرستان کشاورزی شهید مطهری شیراز بود. برای این منظور از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه برای گردآوری داده ها استفاده شد. پرسشنامه حاوی آزمون پارادایم اکولوژیکی نوین دانلپ و همکاران و تعدادی سؤال باز و بسته بود. روایی ظاهری و محتوایی پرسشنامه توسط متخصصان و کارشناسان مورد تأیید قرار گرفت. جهت تأیید پایایی پرسشنامه، مطالعه راهنما صورت گرفت که مقدار آلفای کرونباخ آن برای بخش های مختلف بین 61/0 تا 83/0 به دست آمد. جامعه موردمطالعه شامل کلیه هنرجویان رشته های مختلف کشاورزی در مقطع دیپلم در هنرستان کشاورزی شهید مطهری شیراز در سال تحصیلی 93-92 بودند. در زمان انجام پژوهش تعداد هنرجویان در کلاس های دوم و سوم در رشته های مختلف کشاورزی 98 نفر بود که از این میان بر اساس جدول کرجسی و مورگان تعداد 80 نفر آنها با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی با انتساب متناسب به عنوان نمونه انتخاب شدند. نتایج پژوهش حاکی از وجود نگرش و رفتار محیط زیستی نسبتاً مطلوبی در بین هنرجویان بود. از طرفی تماس با منابع اطلاعاتی مرتبط با محیط زیست هنرجویان در حد پایینی قرار داشت. فزون بر آن، تفاوت معنی داری در نگرش محیط زیستی هنرجویان سال دوم و سال سوم مشاهده نگردید. نتایج حاصل از رگرسیون نشان داد هنجارهای گروه مرجع، دسترسی به اطلاعات و فرزند کشاورز بودن مهم ترین تبیین کننده های نگرش محیط زیستی هنرجویان هستند.

بررسی بهزیستی در افراد و عوامل تأثیرگذار بر آن از دیرباز ازجمله مسائل موردعلاقه محققان حوزه های علوم روانشناسی، علوم رفتاری و اجتماعی و به تازگی محققان مدیریت و نوآوری بوده و تئوری ها، چارچوب ها و مدل های فراوانی در این زمینه ارائه شده است. در این میان استراتژی بازارگرایی و نوآوری محیط زیستی در شرکت از جمله عواملی است که تأثیر آن بر بهزیستی کمتر مورد تحقیق و تفحص قرار گرفته است. این پژوهش با هدف بررسی اثر بازارگرایی بر بهزیستی در شرکت های دانش بنیان انجام شده است که دراین ارتباط بر نقش میانجی گری نوآوری های محیط زیستی نیز تأکید شده است. جامعه هدف این پژوهش از دو گروه مشتریان و مدیران و کارکنان شرکت های دانش بنیان مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران که در حوزه نوآوری های محیط زیستی فعالیت دارند، تشکیل شده است. روش نمونه گیری برای گروه اول، روش در دسترس و برای گروه دوم، روش تصادفی ساده بوده است. برای جمع آوری داده از پرسشنامه استفاده شده و روش تحلیل داده ها مدل سازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار Smart PLS 3.0 بوده است. مطابق نتایج پژوهش، مشتری گرایی و رقیب گرایی از طریق نقش میانجی گری نوآوری محیط زیستی بر بهزیستی تأثیر مثبت دارد و هماهنگی بین وظیفه ای هیچ تأثیری بر نوآوری محیط زیستی و در نتیجه بر بهزیستی ندارد.

این پژوهش کاربرد آموزش سیار را در یادگیری ترکیبی محیط زیست در آموزش عالی از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم دریایی شهرستان چابهار مورد بررسی قرار داد. جامعه ی آماری شامل کلیه ی اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم دریایی شهرستان چابهار تشکیل داد و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی و جدول مورگان، تعداد 86 نفر به عنوان نمونه انتخاب شد. برای جمع آوری داده ها، از پرسشنامه ی «پولارا» استفاده شد.  در پژوهش حاضر، «دانش، نگرش و مهارت اعضای هیئت   علمی در کاربرد آموزش سیار»، «زمینه های به کارگیری آموزش سیار توسط دانشجویان در یادگیری ترکیبی محیط زیست»، «رابطه ی آموزش سیار با میزان ارتباطات محیط زیستی دانشجویان» و «زیرساخت های ضروری جهت آموزش سیار در نظام آموزش عالی» بررسی شد. روایی صوری و محتوایی توسط پنج نفر از اعضای هیئت علمی تأیید شد. پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ، 86/۰ به دست آمد. طبق نتایج حاصل، دانش، نگرش و خودکارآمدی اعضای هیئت علمی جهت استفاده از آموزش سیار در یادگیری ترکیبی محیط زیست در خارج از کلاس درس معنادار بود. اما در زمینه «افزودن آموزش سیار در داخل کلاس درس» تأثیر معناداری مشاهده نشد.همچنین طبق دیدگاه اعضای هیئت علمی، در راستای بهبود ارتباطات محیط زیستی دانشجویان، کاربردهای مختلفی از تلفن همراه، در آموزش محیط زیست خارج از کلاس درس مؤثرتر است. البته جهت گسترش آن در فرایند یادگیری ترکیبی محیط زیست، باید زیرساخت های لازم فراهم شود.

امروزه، مسائل محیط زیستی تهدیدی جدی برای پایداری جوامع روستایی ایجاد نموده اند. در این خصوص، بسیاری از صاحب نظران بر این باورند که بخش قابل توجهی از این مسائل به طور عمده ریشه در رفتارهای غیرمسئولانه انسان در مواجهه با محیط زیست دارد. ازاین رو، کنکاش و واکاوی رفتارهای محیط زیستی افراد یک پیش شرط کلیدی برای رفع مسائل محیط زیستی به شمار می رود. با در نظر گرفتن اهمیت موضوع، هدف اصلی این تحقیق توصیفی- همبستگی بررسی عوامل تعیین کننده رفتارهای از حفاظت محیط زیست در مناطق روستایی شهرستان تبریز بود. جامعه آماری این پژوهش، تمامی سرپرستان خانوارهای روستایی در شهرستان تبریز بودند (34308=N) که با توجه به فرمول بارتلت و همکاران (Bartlett et al., 2001)، تعداد 380 نفر از آنان با روش نمونه گیری چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بود که روایی محتوایی آن با نظرات پانلی از کارشناسان تأیید شد. برای تعیین پایایی ابزار تحقیق پیش آزمون انجام گرفت که مقدار آلفای کرونباخ محاسبه شده برای مقیاس های اصلی پرسشنامه در حد مناسب (در دامنه بین 689/0 تا 867/0) بود. نتایج تحقیق حاکی از آن بود که روستاییان مورد مطالعه رفتارهای حفاظت از محیط زیست را در سطح نسبتاً پایینی بروز می دادند. با توجه به نتایج کسب شده، متغیرهای آگاهی از پیامدهای عدم انجام رفتارهای حفاظت از محیط زیست، استفاده از منابع اطلاعاتی و ارتباطی در زمینه موضوعات محیط زیستی، سابقه کار کشاورزی و نگرش نسبت به انجام رفتارهای حفاظت از محیط زیست، اصلی ترین عوامل تعیین کننده انجام رفتارهای حفاظت از محیط زیست در مناطق روستایی شهرستان تبریز بودند. همچنین، نتایج تحقیق نشان داد که بین انجام رفتارهای حفاظت از محیط زیست از سوی روستاییان برحسب وجود/ عدم وجود تشکل های محیط زیستی، تفاوت معنی دار وجود داشت، به نحوی که روستاییان در مناطق دارای تشکل به میزان بیشتری رفتارهای حفاظت از محیط زیست را بروز می دادند.

آثار مخرب زیست محیطی، کاهش سلامتی انسان و دیگر موجودات زنده و بحران امنیت غذایی، یکی از مهم ترین مسائل پیش روی جامعه جهانی می باشد که ذهن بسیاری از محققان را به خود مشغول ساخته است. سؤال اینجاست که آیا طبیعت خود کشاورزی به تنهایی مسئول این همه اثرات مخرب است یا اینکه رفتار کنشگران درون نظام کشاورزی، محرک و تشدیدکننده این اثرات ناپایداری است؟. لذا در پژوهش حاضر، سعی بر آن است که با استفاده از مطالعه کیفی به نوع شناسی و عمق رویداد رفتارهای ناپایدار بهره برداران زراعی شهرستان کرمانشاه پرداخته شود. در این راستا نمونه های موردمطالعه، کشاورزان و کارشناسان اجرایی جهاد کشاورزی و محیط زیست بودند که با توجه به تعداد دهستان ها (10 دهستان)، از طریق نمونه گیری هدفمند (از نوع زنجیره ای) انتخاب گردیدند. تعداد مشارکت کنندگان این پژوهش ۳۳ نفر بودند. به منظور گردآوری داده ها از مصاحبه عمیق و گروه های متمرکز بهره گرفته شد و فرایند جمع آوری داده ها تا رسیدن به اشباع تئوریک ادامه پیدا کرد. روایی و پایایی نتایج، توسط روش تکثرگرایی داده ها و بازخورد از مشارکت کنندگان مورد تأیید قرار گرفت. رفتار ناپایدار زراعی در قالب 8 تم اصلی استخراج شد. روابط موجود در بین این رفتارها نیز با استفاده از نرم افزار Cmap نمایش داده شد. بررسی های به عمل آمده و گفت وشنودهای صورت گرفته، تصویری جدیدی از رفتار ناپایدار زراعی در اختیار محقق قرار داد و پرده از این حقیقت برداشت که رفتارهای ناپایدار زراعی تحت تأثیر شرایط، عوامل و محرک های درونی و بیرونی مختلفی به وجود می آیند.

بحران های محیط زیستی یکی از مهم ترین چالش هایی است که جامعه بشری با آنها مواجه است. این تحقیق در پاسخ به چرایی وجود بحران های محیط زیستی علی رغم تشکیل نهادهای مرتبط و فراگیر شدن مفاهیم مرتبط با توسعه پایدار- و واکاوی جایگاه محیط زیست و چگونگی رابطه انسان با آن در اندیشه اسلامی انجام شده است. هدف این پژوهش که با استفاده از روش توصیفی از نوع تحلیل اسنادی به انجام رسیده، تبیین، تحلیل و مقایسه سه گذرگاه تفکر منطقی، انتقادی و فلسفی توسعه پایدار است. نقد و تحلیل دیدگاه های موجود حاکی از آن است که علاوه بر پیشرفت های قابل ملاحظه در جهان و برپایی معاهدات بین المللی، کنوانسیون ها و سمپوزیوم ها در زمینه پایداری، در راستای حفظ محیط زیست و بقای انسان نبوده و نگاه صرف فنی و مادی، تاکنون پاسخگوی مسائل پیش روی توسعه و پایداری، نبوده است. لذا دستیابی به افق های بلندمدت پایداری و ابعاد آن، نیازمند چشم اندازی عمیق تر و فراتر از مسائل فنی محض و علم سکولار است. این مقاله تفکر فلسفی را که بر اخلاق و فلسفه اسلامی مبتنی است و بر مطالعه بحران های زیست محیطی با کمک هم زمان عقل، عرفان، اخلاق، قرآن و شریعت تأکید دارد، پیشنهاد می نماید.

مطالعه عوامل مؤثر بر رفتار محیط زیستی مدخل مهمی برای کنترل پیامدهای محیط زیستی در یک اجتماع، شهر یا یک سکونتگاه است. رفتار محیط زیستی تحت تأثیر عوامل انسانی و محیطی متفاوتی قرار دارد که درک آنها نیاز به بررسی دقیق و نزدیک موقعیت های فردی و اجتماعی دارد. در این مقاله با استفاده از پیمایش های صورت گرفته؛ (مصاحبه های عمیق و مشاهده) و تحلیل داده های حاصل با استفاده از روش داده بنیاد؛ تلاش شده است تا عوامل مؤثر بر رفتار محیط زیستی در نمونه ای از جامعه ایران بررسی شود. پیمایش های صورت گرفته بر تجربیات مشارکت کنندگان در بستر سکونتگاه متمرکز بوده است. نتایج حاصل از این مطالعه که با استفاده از پارادایم چهار گانه استرن ارائه شده است، نشان می دهد عوامل نگرشی (ارزش ها، عقیده و هنجار) دارای بیشترین تنوع از موضوعات تأثیرگذار بر رفتار محیط زیستی هستند؛ بر همین اساس ارزش های انسان محور یکی از مهم ترین عوامل مؤثر بر رفتار محیط زیستی است. یافته نهایی این تحقیق (مقوله مرکزی) که با عنوان «رویه ارزشی» نام گذاری شده است، نشان می دهد جریان های اجتماعی به عنوان رویه های رایج رفتاری، در کنار ارزش های تثبیت شده، تأثیر بسزایی بر رفتار محیط زیستی جامعه موردمطالعه دارد. رویه ها شکل مرسوم و عملی رفتار هستند که به وسیله ارزش ها پشتیبانی و تقویت می شوند و توان نفوذ به اکثر قرارگاه های رفتاری از جمله مسکن را دارند.