آموزش محیط زیست و توسعه پایدار

هدف این تحقیق توصیفی، تأثیر باورهای محیط زیستی  بر رفتارهای مشارکتی کشاورزان در حفاظت از آب بود. جامعه آماری تحقیق، کشاورزان سرپرست خانوار روستایی حوضه آبخیز زریوار بخش مرکزی شهرستان مریوان بودند (2097N=). حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 237 نفر محاسبه شد. افراد نمونه با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای تناسبی مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار تحقیق، پرسشنامه بود که روایی ظاهری و محتوایی آن با استفاده از نظرسنجی از متخصصان مورد تأیید قرار گرفت. روایی همگرای پرسشنامه با محاسبه مقادیر میانگین واریانس استخراج شده (AVE) و پایایی ترکیبی (CR) در حد مطلوب به دست آمد.  پایایی پرسشنامه، از طریق انجام آزمون مقدماتی و  محاسبه ضرایب آلفای کرونباخ  مورد تأیید قرار گرفت. برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزارهای AMOS و SPSS استفاده شد. نتایج آمار توصیفی نشان داد که بیشترین و کمترین مقدار میانگین مؤلفه های متغیر باورهای عمومی به ترتیب به مؤلفه های وابستگی متقابل انسانی (08/3 از 5) و مستثنا بودن انسان (78/1 از 5) اختصاص دارند. همچنین، میانگین محاسبه شده برای باورهای ویژه کشاورزان بالاتر از سطح متوسط (75/3 از 5) و برای رفتار مشارکتی کشاورزان در زمینه حفاظت از آب پایین تر از سطح متوسط (51/2 از 6) به دست آمد. یافته های تحقیق نشان داد که متغیرهای باورهای عمومی و ویژه کشاورزان تأثیر مثبت و معنی داری بر رفتار مشارکتی در حفاظت از آب آنها داشتند. به طوری که این متغیرها توانستند در حدود 29 درصد از واریانس رفتار مشارکتی  حفاظت از آب  را تبیین کنند.

هدف از تحقیق حاضر تدوین مدل اخلاق محیط زیستی بر اساس تفکر مراقبتی به واسطه تفکر انتقادی دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر همدان بود. روش این تحقیق از نوع همبستگی بود و داده های آن به شیوه میدانی و با استفاده از پرسشنامه جمع آوری گردید. نمونه آماری مطالعه شامل 986 نفر از دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر همدان بودند که به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری برای جمع آوری داده ها، پرسشنامه اخلاق محیط زیستی، پرسشنامه تفکر مراقبتی و پرسشنامه تفکر انتقادی بود. روایی صوری پرسشنامه ها توسط 15 تن از اساتید علوم تربیتی تأیید شد. همچنین، پایایی آن ها با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه اخلاق محیط زیستی، تفکر مراقبتی و پرسشنامه تفکر انتقادی به ترتیب  895/0 α=،  915/0 α=  و 923/0 α= تعیین شد. داده ها با بهره گیری از روش مدل معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزارهای SPSS و  Smart PLS تحلیل شدند. نتایج نشان داد که مدل ساختاری اخلاق محیط زیستی بر اساس تفکر مراقبتی به واسطه تفکر انتقادی دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر همدان از برازش مناسبی برخوردار است. بر اساس این مدل، تفکر مراقبتی و همچنین تفکر انتقادی اثر معناداری بر اخلاق محیط زیستی دارند، اما تفکر مراقبتی اثر معناداری بر تفکر انتقادی ندارد. بنابراین، می توان نتیجه گیری کرد که از تفکر مراقبتی و انتقادی برای تبیین و پیش بینی اخلاق محیط زیستی دانش آموزان دوره دوم متوسطه می توان استفاده کرد.

کشاورزی مهم ترین بخش در تهیه محصولات غذایی است. با توجه به اینکه کشاورزان برای تولید محصولات بیشتر از فناوری های جدید استفاده می کنند، می توانند اثرات تخریبی زیادی بر محیط زیست داشته باشند. آنچه در زمینه محیط زیست مهم و قابل تأمل می باشد اثری است که دانش محیط زیستی بر روی بهبود رفتارهای محیط زیستی دارد. لذا پژوهش حاضر با هدف واکاوی عوامل تأثیرگذار بر دانش محیط زیستی گندم کاران انجام گرفت. جامعه آماری پژوهش حاضر 380 نفر از گندم کاران آبی کار بخش مرکزی شهرستان کهگیلویه بود که بر اساس جدول کرجسی و مورگان 181 نفر از گندم کاران به عنوان نمونه انتخاب گردید و روش نمونه گیری روش تصادفی ساده انتخاب شد. روایی صوری این پرسشنامه از طریق متخصصان موضوعی تأیید شد و آلفای کرونباخ برای سنجه های 56/0 تا 83/0 حاکی از پایایی مناسب پرسشنامه بود. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار  SPSS 21 انجام شد.یافته های پژوهش نشان داد که گندم کاران بخش مرکزی، از دانش محیط زیستی مناسبی برخوردار نیستند. همچنین نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی نشان داد که متغیرهای میزان درآمد غیر کشاورزی، پایبندی به عرف، شرکت در دوره های آموزشی-ترویجی، عضویت، سابقه کشت گندم و تحصیلات از مهم ترین تعیین کننده های دانش محیط زیستی گندم کاران بودند.

مشارکت جامه روستایی در مدیریت منابع طبیعی نشان می دهد که مدیریت بحران های منابع طبیعی بدون مشارکت فعال زنان روستایی به دلیل نقش فعال آن ها در واحد تولیدی و کشاورزی امکان پذیر نخواهد بود. در این راستا این پژوهش با هدف کلی نقش سرمایه اجتماعی بر خودکارآمدی زنان روستایی در حفاظت از جنگل های زاگرس با نقش میانجی آگاهی محیط زیستی انجام شد. جامعه آماری موردمطالعه شامل تمامی زنان روستایی بالای 15 سال در استان لرستان به تعداد 231000 نفر بودند. حجم نمونه با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران 226 نفر با روش طبقه بندی با انتساب متناسب (بر اساس سطح جنگل) برآورد گردید. تجزیه وتحلیل داده ها در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی از طریق نرم افزار SPSS_Win19 و SMART PLS انجام شد. روایی ظاهری و محتوایی این پژوهش توسط پانل متخصصان و روایی همگرا با محاسبه شاخص میانگین استخراج شده (AVE) و پایایی آن از طریق محاسبه ضریب های آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی بررسی و تأیید شد. نتایج پژوهش نشان داد از دیدگاه زنان روستایی مهم ترین دلایل تخریب جنگل های زاگرس شامل تخریب تأمین سوخت هیزمی و مصارف روستایی و چرای بی رویه دام بود و مهم ترین راهکارهای حفاظت جنگل، تغییر شیوه معیشت جنگل نشینان و قرق نمودن جنگل ها برای ورود بیش ازحد دام بود. علاوه بر این، نتایج پژوهش بیانگر آن بود که سرمایه اجتماعی به طور مستقیم و غیرمستقیم (از طریق آگاهی محیط زیستی) بر خودکارآمدی زنان روستایی در حفاظت از جنگل های زاگرس تأثیرگذار است. علاوه بر این نتایج معادلات ساختاری نشان داد که سرمایه اجتماعی و آگاهی محیط زیستی قادرند ۴/69 درصد از واریانس متغیر وابسته پژوهش (خودکارآمدی) را تببین نمایند.

کم شدن منابع آبی کشور به عنوان یکی از معضلاتی است  که یک بخش مهم آن از تغییرات اقلیم نشات گرفته  و دامن گیر کشور شده است. آگاه سازی دانشجویان از این مسئله  یکی از وظایف دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی است که به واسطه برنامه درسی سبز میسر می شود. از سویی دیگر تئوری جنوب یکی از نظریاتی است که خاستگاه اجتماعی داشته و در دهه اخیر در دنیا مطرح شده است. این مقاله به امکان استفاده برنامه درسی سبز در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی از منابع دانش مطرح شده در تئوری جنوب در جهت مقابله یا سازگاری با بحران آب می پردازد. این پژوهش از نوع هدف کاربردی و از نوع ماهیت کیفی است. ازلحاظ گردآوری داده ها، توصیفی - تحلیلی از نوع اسنادی است و از میان اسناد موردبحث در این خصوص، اسنادی که در زمان انجام پژوهش در دسترس بوده استفاده شده است. استفاده از منابع دانش تئوری جنوب در مواجهه با بحران آب یا تنش آبی سبب می شود دانش از انحصار گروه خاصی که در منطقه مشخصی زندگی می کنند خارج شده و تجارب مناطق مختلف کشور در حل مشکلات ملی آب به کار گرفته شود و دانشگاه به عنوان محلی جهت آموزش نحوه صحیح استفاده از آب در زندگی امروزی در نظر گرفته شود. نتایج به دست آمده از این پژوهش مشخص کرد که منابع تأمین دانش می تواند در محتوای برنامه درسی دانشگاهی با عنوان برنامه درسی سبز مورداستفاده قرار گیرد.  

بروز مسائل و مشکلات زیست محیطی در میان شرکت های تولیدی ازجمله شرکت آرتاویل تایر اردبیل، ضرورت توجه به مسئولیت اجتماعی سازمان ها را  فراتر از ارائه خدمات و تهیه کالا می داند. ازاین رو این مقاله با هدف بررسی ادبیات مربوط به مسئولیت اجتماعی شرکتی و بازاریابی سبز و تجزیه و تحلیل نقش این دو عامل در عملکرد محیط زیستی انجام شده است که به تبیین روابط بین مسئولیت اجتماعی شرکتی و  بازاریابی سبز با عملکرد محیط زیستی می پردازد. این تحقیق با استفاده از روش معادل سازی ساختاری و اطلاعات به دست آمده از پرسشنامه توزیع شده میان 39 نفر از کارکنان آرتاویل تایر اردبیل، اجرا شده است. یافته های پژوهش نشان داد، رابطه مثبت و معناداری بین تعهد به مسئولیت اجتماعی شرکت و عملکرد محیط زیستی شرکت آرتاویل وجود دارد (531/0=β). بر مبنای بخش دیگر یافته ها، بازاریابی سبز تأثیر مثبت و معنی داری  بر عملکرد محیط زیستی دارد (128/0=β) و با افزایش توجه به بازاریابی سبز، عملکرد محیط زیستی نیز بیشتر می شود. ازاین رو، ارتباط بین تعهد به مسئولیت اجتماعی، بازاریابی سبز و عملکرد محیط زیستی شرکت ها مثبت و معنادار بوده و قدرت اثرگذاری تعهد به مسئولیت اجتماعی بر عملکرد محیط زیستی بیشتر از بازاریابی سبز است.

شاخص اهداف توسعه پایدار در سال های اخیر توجه بسیاری از محققان و سیاست گذاران را به خود جلب کرده است. شاخص توسعه انسانی نیز که بر اساس چند شاخص مهم و کلیدی محاسبه می شود اگرچه یک روش قدیمی تر برای مقایسه کشورها در بعد سلامت و آموزش به حساب می آید اما همچنان در بین محققان و سیاست گذاران یک شاخص موردقبول است. هدف از این مطالعه بررسی وضعیت ایران در شاخص توسعه انسانی و شاخص اهداف توسعه پایدار و نیز بررسی همبستگی این دو شاخص بر اساس اطلاعات تمام کشورها است. در این تحقیق از روش همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی در نرم افزار SPSS به منظور بررسی ارتباط بین دو شاخص استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که ارتباط معنی دار و قوی بین این دو شاخص برقرار است. در بررسی همبستگی بین اهداف 17 گانه اهداف توسعه پایدار با شاخص توسعه انسانی مشخص شد که اهداف 15 و 17 ارتباط معنی داری با شاخص توسعه انسانی ندارند. درحالی که ارتباط دیگر اهداف با شاخص توسعه انسانی معنی دار بود. به طورکلی می توان نتیجه گیری کرد بین شاخص توسعه انسانی و شاخص اهداف توسعه پایدار ارتباط معنی دار قوی وجود دارد. درحالی که آرمان 17 با هیچ کدام از زیر شاخص ها دیگر و شاخص توسعه انسانی ارتباط ندارد. یکی از نقطه ضعف های اهداف توسعه پایدار مدنظر قرار دادن آرمان های بلند پروازانه است و این موضوع بسیج مردم و حکمرانان را برای رسیدن به تمام این اهداف ایده آل سخت خواهد کرد.

سهل انگاری به مسائل مربوط به مواد زائد از دلایل مهم آلودگی فضای روستاهای ایران می باشد. در این راستا، مدیریت پسماند به عنوان یکی از محورهای مهم توسعه در روستا- شهرها، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بر این اساس، تحقیق حاضر در پی ارزیابی مدیریت پسماند در روستا- شهر تنگ کتویه از توابع شهرستان داراب است. این تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی می باشد که در آن از روش اسنادی برای بررسی سوابق و تبیین مسئله و از روش پیمایشی برای جمع آوری داده ها با ابزار مشاهده، مصاحبه و تکمیل پرسشنامه بین ساکنان استفاده شده است. در این راستا، با توجه به تعداد خانوارهای ساکن در این روستا و استفاده از فرمول کوکران، تعداد 292 خانوار به عنوان حجم نمونه محاسبه گردید. همچنین داده ها با بهره گیری از روش تلفیقی -AHP Entropy و با کمک نرم افزارهای Excel، Expert Choice و SPSS به صورت آمار توصیفی و استنباطی تجزیه وتحلیل شده اند. نتایج این تحقیق نشان داد که از میان خانوارهای پاسخگوی ساکن در روستا- شهر تنگ کتویه، وضعیت کلی مدیریت پسماند در 5/11 درصد از خانوارها در سطح بسیار مناسب و 9/8 درصد از آن ها بسیار ضعیف بوده است. همچنین بر اساس فرآیند وزن دهی متغیرهای مستقل مشخص شد، ارتقاء سطح آگاهی، ارزش اقتصادی فروش پسماندها، بااهمیت تر استنباط شده اند. بر این اساس، نتایج حاصل از مدل تحلیل مسیر نشان داد، از میان متغیرهای موردبحث، سطح تحصیلات با اثر کلی 56/0 بیشترین تأثیر و متغیر جنسیت با اثر کلی 03/0 کمترین تأثیر را بر روی سطح کیفی مدیریت پسماند افراد ساکن در روستا- شهر تنگ کتویه داشته اند.

کشاورزی شهری با اهداف کلانی چون حفظ و استفاده بهینه از منابع طبیعی، تولید محصولات سالم و ارگانیک و غنی سازی اوقات فراغت، در صورت اجرای صحیح به عنوان یکی از راهکارهای توسعه پایدار شهری است. این مطالعه ابتدا، نشانگرهای نوع شناسی کشاورزی شهری را شامل مکان های مستعد، مجریان و شرکای مستعد، نیازهای آموزشی، کانال های ارتباطی و گیاهان مستعد توصیف می نماید. سپس نقش آموزش در توسعه کشاورزی شهری و اثر آن بر توسعه پایدار شهری به روش علی-ارتباطی تحلیل می شود. پژوهش حاضر با استفاده از روش پیمایش در استان زنجان اجرا شده است. جامعه هدف شامل 367 نفر از کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان است. تعداد نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان و نمونه گیری با روش خوشه ای انجام شد و از مجموع هشت شهرستان به صورت کاملاً تصادفی سه شهرستان به علاوه ستاد استانی سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان انتخاب شد. ابزار پژوهش پرسشنامه بود که روایی ظاهری، محتوایی و همگرایی آن بررسی و مورد تأیید قرار گرفت. پایایی ابزار با استفاده از آزمون کرونباخ آلفا و پایایی ترکیبی با مقادیر بالای 7/0 مورد تأیید قرار گرفت. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای SPSS 24 و AMOS 24 انجام گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که آموزش تأثیر معنی داری بر توسعه کشاورزی شهری دارد و توسعه کشاورزی شهری نقش قابل توجهی در توسعه پایدار شهری ایفا می کند. همچنین آموزش و توسعه کشاورزی شهری 30% از تغییرات توسعه پایدار شهری را تبیین نمودند؛ بنابراین فرهنگ سازی و آموزش جهت توسعه کشاورزی شهری مورد پیشنهاد است.

امروزه کارآفرینی سبز به عنوان راهبردی اثربخش برای توسعه اقتصادی- اجتماعی کشورها شناخته شده است و توسعه آن می تواند نقش مهمی در اشتغال زایی پایدار، کاهش مشکلات محیط زیستی، کاهش بیماری ها و باروری بیشتر زمین های کشاورزی داشته باشد. هدف اصلی پژوهش حاضر طراحی مدل توسعه کارآفرینی سبز در بخش کشاورزی شهرستان کرمانشاه بود. این پژوهش برحسب هدف کاربردی و رویکرد کلی آن کیفی بوده و با استفاده از روش نظریه داده بنیاد انجام گرفته است. در این پژوهش، با استفاده از روش های نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی، با 14 نفر از متخصصان حوزه کشاورزی و کارآفرینی سبز مصاحبه عمیق و نیمه ساختارمند به عمل آمد. داده های حاصل از مصاحبه ها از طریق کدگذاری باز، محوری و انتخابی، تجزیه وتحلیل شد. الگوی پارادایمی توسعه کارآفرینی سبز از شرایط علی (ظرفیت علمی- پژوهشی دانشگاه ها، موقعیت راهبردی شهرستان کرمانشاه، وجود عوامل محیطی و طبیعی، وجود نیروی انسانی، وجود تجهیزات کشاورزی و روش های جایگزین، وجود کارشناسان خبره)، عوامل زمینه (وجود زمینه های صادرات، جهانی شدن)، متغیرهای مداخله گر (گسترش مسائل حمایتی ازنظر فنی و اقتصادی، برنامه ریزی ها و سیاست گذاری ها در جهت توسعه کارآفرینی سبز، توقف حمایت از تولیدکنندگان سموم شیمیایی)، راهبردها (ترویج و فرهنگ سازی، آموزش کشاورزان، ایجاد توانایی در تمایز محصولات، ایجاد قوانین و مقررات تعریف شده، برنامه ریزی در زمینه تأیید و فروش محصولات سبز، ایجاد تشکل ها، یکپارچه کردن زمین های کشاورزی) و  پیامدها (ایجاد اشتغال، تضمین سلامتی انسان و محیط زیست، توسعه پایدار روستایی، نوآوری و ارزش آفرینی و بسترسازی برای پرورش نسل سالم کودکان و نوجوانان) برای شهرستان کرمانشاه تشکیل شده است.