مطالعات فرهنگ - ارتباطات (نامه پژوهش فرهنگی سابق)

با پیشرفت و توسعه رسانه ها، جهان به مرحله جدیدی گام نهاد که در آن رسانه ها، ضمن گام برداشتن در مسیر تکامل و تنوع، به یکی از اجزای اصلی جوامع بشری تبدیل شدند. در این دوره، گستره دسترسی مخاطبان به رسانه ها، توانایی استفاده و درعین حال حفظ استقلال فکری و اندیشه ای، اجتناب از انفعال، بهره مندی از تفکر انتقادی و افزایش توانایی گزینش و انتخاب رویارویی با این فرایند پیچیده و فراگیر و در نهایت تولید پیام های ارتباطی از طریق تکوین و تکامل سواد رسانه ای قابل حصول تلقی گشت. اگر سوادرسانه ای را علم تنظیم کننده روابط میان مخاطب و رسانه ها بر اساس هنجارهای درونی شده بدانیم، نباید از جایگاه آن در سیاست های رسانه ای کشورها غافل شویم. برای تحلیل این سیاست ها، مدل های مختلفی ارائه شده است که جامع ترین آنها مدل EC کمیسیون اروپا است. این مدل چهار مولفه دسترسی، استفاده، درک انتقادی و تولید ارتباطی را در حوزه سواد رسانه ای مطرح می کند. در این تحقیق، بر اساس مدل EC و مولفه های مطرح در آن و روش پژوهش اسنادی- تحلیلی اسناد نهاد شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان مهمترین نهاد سیاست گذار در جمهوری اسلامی بررسی و تحلیل شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که بیشترین میزان توجه در اسناد به مولفه استفاده و دسترسی بوده و مولفه درک انتقادی و توانایی های ارتباطی مخاطبان کمتر مورد توجه قرار گرفته است. نکته قابل توجه در این اسناد استفاده از واژه سواد الکترونیکی، سواد اطلاعاتی، سواد دیجیتالی و عدم استفاده از واژه سواد رسانه ای است.

هدف اصلی تحقیق حاضر «بررسی نقش وبلاگ ها در شکل گیری آگاهی های سیاسی- اجتماعی دانشجویان کارشناسی ارشد رشتة علوم ارتباطات اجتماعی» است. روش این تحقیق پیمایشی و ابزار اندازهگیری آن پرسش نامه بوده است. جامعة آماری این مطالعه را دانشجویان کارشناسی ارشد رشتة علوم ارتباطات اجتماعی ورودی سال های 1390 و 1391 تشکیل می دهند که تعداد آنها 140 نفر است. در این تحقیق به دلیل کم بودن جامعة آماری، کل جامعة آماری بررسی شد و لذا روش نمونه گیری آن، تمام شماری است. براساس یافته های این تحقیق، مشخص شد اکثریت پاسخگویان 3 تا 6 سال است که از اخبار و بلاگ ها استفاده می کنند و تاحدّی با وبلاگ ها و وبلاگ های معتبر آشنایی دارند. اغلب پاسخگویان با کاربرد وبلاگ آشنایی زیادی دارند. آنها برای کسب اطلاعات بیشتر و معتبرتر در مورد یک فرد مشهور به سایت ها و شبکه های اجتماعی رجوع می کنند. افراد معتقدند که دسترسی آنها به اینترنت برای مطالعة وبلاگ ها زیاد است، اما آنها چندان زمان خود را به مطالعة وبلاگ اختصاص نمی دهند. از نظر آنها فیلترینگ وب در دسترسی آنها به وبلاگ ها نقش داشته است. بیشتر افراد تاحدّی به مطالب وبلاگ ها اعتماد دارند و تاحدّی اخباری را که از وبلاگ ها کسب کرده اند برای ارائه به دیگران معتبر می دانند؛ لذا چندان مطالب وبلاگ ها را ملاک تصمیم گیری های خود قرار نمی دهند و از نظرشان وبلاگ ها منابع چندان مناسبی برای دست یافتن به جزئیات رویدادها و اخبار نیستند.

پژوهش حاضر با هدف آزمون مدل پذیرش فناوری و تاثیر ارزش های فرهنگی های هافستد (مردانگی/زنانگی، ابهام گریزی، فردگرایی/جمع گرایی و فاصله قدرت) بر پذیرش فناوری اینترنت در بین دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی با استفاده از رویکرد مدل یابی معادلات ساختاری انجام گرفت. تعداد 275 نفر از این دانشجویان با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبتی به مثابه نمونه انتخاب شدند. نتایح تحقیق نشان داد که ارزش های فرهنگی مردانگی/زنانگی اثر مثبتی بر متغیرهای مدل پذیرش فناوری (سودمندی و سهولت استفاده ادراک شده) دارند. اثر ابهام گریزی نیز بر این متغیرها منفی بود. اثر فاصله قدرت نیز بر سهولت استفاده ادراک شده منفی و معنادار بود. شاخص های برازش مدل نیز نشان دادند که الگوی نظری ارائه شده با داده های گردآوری شده برازش مناسبی دارد. در مورد نتایج و کاربردهای تحقیق نیز بحث شد.

در طراحی الگوی توسعه جمهوری اسلامی ایران، موارد اختلاف متعددی در میان نخبگان وجود دارد؛ یکی از این موارد اختلافی، مبانی طراحی الگوی توسعه نظام ارتباطات و فضای مجازی به شکل اعم و مواردی مانند طراحی مبانی شبکه های اجتماعی بومی، به صورت خاص است؛ این مقاله به شناخت و واکاوی همین اختلاف ذهنیت ها در این حوزه می پردازد؛ اینکه آیامی توان فضای مجازی، اینترنت، رسانه های اجتماعی و به طور خاص شبکه های اجتماعی را براساس فرهنگ و هویت هر کشور، سیاستگذاری، مدیریت و برای توسعه برنامه ریزی کرد؟ و اگر ممکن است، اصول حاکم بر آن چه خواهد بود؟ و ... . این مقاله، تفاوت عمده ای با عموم کارهای پژوهشی موجود در کشور دارد؛ عموم پژوهش های صورت گرفته در کشور، در این حوزه، با اتخاذ رویکردی ماتریالیستی و احتساب فرهنگ به مثابه یک متغیر وابسته در برابر متغیرهای مستقلی مانند فناوری، به دنبال یافتن نوع و عمق تأثیرات فضای سایبر، رسانه ها و شبکه های اجتماعی بر فرهنگ و هویت ما هستند. در حالیکه در این مقاله، با استفاده از روش کیو، سعی براین بوده است تا ذهنیت های موجود در بین نخبگان، مدیران، سیاستگذاران، فعالان و دست اندرکاران حوزه فضای مجازی را نسبت به نقشی که می تواند فرهنگ و هویت، به مثابه یک متغیر مستقل بر ایجاد شبکه های اجتماعی بومی داشته باشد، را شناخت؛ در این تحقیق با تجزیه و تحلیل پرسشنامه هایی که در اختیار فعالان مؤثر فضای مجازی کشور قرار داده شد، به صورت روشن، در پایان 5 نوع ذهنیت نسبت به این مسئله (نقش فرهنگ و هویت ملی در شکل گیری شبکه های اجتماعی) یافته شد که ابعاد هرکدام از آنها در این مقاله به صورت اختصار ولی گویا توضیح داده شده است؛ امری که پیش از این در پژوهش های مشابه سابقه نداشته است. و در پایان این مقاله نیز براساس درکی که از این ذهنیت ها و نسبت مابین آنها پیدا شده، توصیه هایی عملیاتی برای سیاستگذاران کشور در این حوزه مطرح گردیده است.

امروزه رسانه های نوین یکی از پرنفوذترین و پرمخاطب ترین رسانه ها نزد جوانان به شمار می رود. توجه بیش ازاندازة جوانان به این رسانه ها برای آن ها مسائل زیادی به دنبال دارد؛ یکی از این مسائل، اعتیاد به چنین رسانه هایی است. در همین راستا، تحقیق حاضر با هدف مطالعة میزان اعتیاد به بازی های رایانه ای و ارائة راهکارهایی برای مقابله با آن در میان دانش آموزان مقطع متوسطة استان آذربایجان شرقی انجام شده است. تحقیق به روش پیمایشی انجام شده و جامعة آماری آن را دانش آموزان مقطع متوسطة استان آذربایجان شرقی تشکیل می دادند که بالغ بر 204 هزار و 562 نفر بودند. از این تعداد 700 نفر براساس روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی برای مطالعه انتخاب شده اند. همچنین، ابزار گردآوری اطلاعات در این تحقیق، پرسش نامه بوده است. برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار SPSSنسخة 21 و لیزرل 5/8 استفاده شده است. نتایج بهدستآمده از تحقیق نشان می دهد میزان شیوع اعتیاد به بازی های رایانه ای در سطح متوسط به بالا (5/50 درصد) بوده است. همچنین خانواده، سرمایة اجتماعی و وضعیت روحی و روانی دانش آموزان ازجمله عواملی هستند که دانش آموزان را در مقابله با اعتیاد به بازهای رایانه ای توانمند می سازند و در مقابل عوامل دیگر نظیر اوقات فراغت، محرومیت نسبی و تعداد دوستان بهویژه تعداد دوستان خارج از مدرسه، میزان اعتیاد به بازی های رایانه ای را در میان دانش آموزان افزایش می دهد.

هدف این مقاله تعیین میزان تأثیر جنگ نرم بر هویت فرهنگی دانشجویان دانشگاه های شهرستان بهبهان است که با استفاده از روش تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی در جامعه آماری شامل 13095 نفر و نمونه آماری 335 نفر انجام شده است. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته بوده و داده های جمع آوری شده با استفاده از روش های آماری توصیفی و استنباطی از قبیل جداول توزیع فراوانی، آزمون های تی تک نمونه ای و مستقل تجزیه و تحلیل شده است. نتایج نشان داد حدود نیمی از دانشجویان مورد مطالعه بیشتر از حد متوسط در معرض جنگ نرم قرار دارند و میزان پایبندی به مؤلفه های هویت فرهنگی ملی، مذهبی و قومی در دانشجویانی که بیشتر در معرض جنگ نرم بوده اند نسبت به دانشجویانی که کمتر در معرض جنگ نرم بوده اند به طور معنا داری کمتر است و میزان آمادگی آنها برای پذیرش مؤلفه های فرهنگی تبلیغی دشمن به طور معنا داری بیشتر است. همچنین نتایج حاکی از آن بود که در وضعیت کنونی، دانشجویان هنوز وابستگی و پایبندی مطلوبی به هویت فرهنگی ایرانی- اسلامی دارند

با پیچیده شدن و گسترش جوامع، اهمیت ارتباطات در بعد سیاسی افزایش یافته است. شبکه های اجتماعی مجازی تغییر های اساسی در ماهیت و اشکال رفتار سیاسی در جوامع مختلف ایجاد کرده اند و نقش مهمی در اعتماد و مشارکت سیاسی افراد دارند. دراین راستا، هدف این نوشتار، بررسی تأثیر ات استفاده از شبکة اجتماعی فیس بوک بر اعتماد و مشارکت سیاسی جوانان شهر تبریز است. تحقیق حاضر، به صورت پیمایشی و با استفاده از پرسش نامة محقق ساخته با حجم نمونة 600 نفر در بین جوانان 18 تا 30 سال کلان شهر تبریز در سال 1392 انجام شده است. روش نمونه گیری، نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که بین مدت زمان عضویت، میزان استفاده و نوع استفاده از فیس بوک با اعتماد و مشارکت سیاسی رابطة معنا داری وجود دارد. استفاده از فیس بوک برای کسب اخبار و اطلاعات به تقویت اعتماد سیاسی و مشارکت سیاسی متعارف در بین شهروندان منجر می شود؛ اما استفاده از آن برای سرگرمی و تفریح، دوست یابی، تشکیل گروه و شرکت در بحث های گروهی، مشارکت سیاسی غیرمتعارف را تقویت می کند.

در دنیای معاصر انسان به فضای حیاتی خود عرصه دیگری به نام گذران اوقات فراغت افزوده است. تفاوت ها و افتراق ها در سرمایه اقتصادی، سلیقه ها و ترجیحات متفاوتی در نحوه گذران اوقات فراغت ایجاد می کند. هدف مقاله شناسایی میزان انواع فراغت ها، رابطه شیوه های گذران اوقات فراغت دانشجویان با سرمایه اقتصادی خانواده آنان و مقایسه شیوه های مختلف گذران اوقات فراغت در دو دانشگاه است. روش تحقیق پیمایشی و جامعه آماری دانشجویان دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال در سال 92 می باشد . حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 804 نفر و روش نمونه گیری طبقه بندی نامتناسب و تصادفی ساده بوده است. انواع فراغت به پنج گروه فکری، اجتماعی، تفریحی سرگرمی، هنری فرهنگی و جسمانی طبقه بندی شد. نتایج حاکی از آن است که میانگین فراغت فکری در بین دانشجویان دانشگاه تهران و فراغت تفریحی سرگرمی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد بیشتر است. در دانشگاه تهران انواع فراغت به غیر از جسمانی با سرمایه اقتصادی رابطه معناداری دارند و شدت رابطه به ترتیب: هنری فرهنگی، اجتماعی، فکری و تفریحی سرگرمی است و زمان اختصاص یافته به جسمانی بیشترین و هنری - فرهنگی کمترین میزان است. در دانشگاه آزاد اسلامی انواع فراغت به غیر از فکری با سرمایه اقتصادی رابطه معناداری دارند و شدت رابطه به ترتیب: اجتماعی، تفریحی سرگرمی و هنری فرهنگی است و زمان اختصاص یافته به تفریحی سرگرمی بیشترین و هنری فرهنگی کمترین میزان را به خود اختصاص داده اند