آینه معرفت

آینه معرفت

آینه معرفت زمستان 1389 شماره 25 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

رابطه بین «حمل اولی ذاتی و شایع صناعی» ملاصدرا و « قضایای تحلیلی و ترکیبی» کانت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حکم تحلیلی ترکیبی حمل اولی ذاتی شایع صناعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳۷ تعداد دانلود : ۶۷۶
در این مقاله ابتدا ریشه تاریخی تقسیم احکام به تحلیلی و ترکیبی از نظر کانت و تقسیم حمل به ذاتی اولی و شایع صناعی از نظر ملاصدرا مورد توجه قرار گرفته و پس از توضیح آنها، با نگاهی تطبیقی به این دو تقسیم بندی تلاش شده است، به پرسش هایی مانند آیا قضایایی که از حمل اولی ذاتی بر خوردارند، همان «قضایای تحلیلی» هستند و آیا قضایایی که از حمل شایع صناعی برخوردارند، همان «قضایای تر کیبی» هستند و به عبارت دیگر، آیا میان این دو تقسیم بندی این همانی برقرار است یا خیر، پاسخ داده شود. برای پاسخگویی به این پرسش ها این اصطلاحات را به اجمال شرح داده ایم. در ادامه این دو تقسیم بندی را در موارد مختلف با یکدیگر مقایسه کرده، افتراق و اشتراک آنها را بیان کرده ایم و در پایان به این نتیجه رسیده ایم که این دو تقسیم بندی به رغم شباهت هایی که با یکدیگر دارند، مطابقت کامل نداشته و تشابه آنها تنها در کلیات است نه در جزئیات.
۲.

ریشه زبانی اختلاف قرائت ها از نظریه اصالت وجود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: وجود اصیل ماهیت اعتباری جهت شیئی جهت گزاره ای دامنه جهت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۶۴ تعداد دانلود : ۶۷۸
بر اساس نظریه اصالت وجود، وجود اصیل و ماهیت اعتباری است. از جنبه اعتباری بودن این ادعا دو قرائت متفاوت در دست است که با همه زیرشاخه هایش، بیش از آنکه حاکی از مفروضات متفاوت باشد، ریشه در تفکیک دامنه جهت دارد، لذا اساسا زبانی است. پیامدهای متفاوت و بعضا ناسازگار این قرائت ها در مباحث فلسفی در درجه نخست، نتیجه انتخاب ناخودآگاه موضع در باب دامنه جهت است نه لازمه منطقی مبادی صدرالمتالهین که بر پایه آنها نظریه اصالت وجود استوار شده است.
۳.

تطابق ذهن و عین در معرفت شناسی صدرایی و کانتی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اتحاد عاقل و معقول عینیت وحدت استعلایی ادراک نفسانی فعالیت ذهن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶۹ تعداد دانلود : ۸۴۴
مساله عینیت یکی از عمیق ترین مسائلی است که همواره ذهن عموم متفکران را متوجه خود ساخته است. دو فیلسوف برجسته اسلامی و غربی، ملاصدرا و کانت، این مساله را به نحو عمیق تری مورد کنکاش قرار داده اند. این جستار در صدد بیان این موضوع است که مسائل پیرامون معرفت در نظرگاه ملاصدرا تنها بر مبنای اصول هستی شناختی وی (ذو مراتب بودن هستی و به نحو اخص نفس انسان) و ابداعات خاصی که بر محوریت اتحاد عاقل و معقول مبتنی است از قابلیت توجیه بیشتری برخوردار است و در این راستا چگونگی و نتایج بدیع و عمیق این راه حل هستی شناختی و مقایسه آن با راه حل معرفت شناختی کانت را پی می گیرد.
۴.

بازنگاهی معاصر به فلسفه ریاضیات هگل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: کیفیت کمیت نامتناهی کوانتوم ریاضیات هگل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۶۲ تعداد دانلود : ۷۳۰
کوشش ما در این نوشتار به چند مهم خلاصه می شود. ابتدا تصویر نسبتا روشنی از فلسفه ریاضیات هگل که اندکی مهجور مانده، ارائه می کنیم؛ سپس جایگاه ریاضیات و میزان اهمیت آن را در نظام هگلی کندوکاو می کنیم و در نهایت قرائت های پنهان و آشکار عصر معاصر را مطرح و اندکی به فراخور داوری می کنیم.
۵.

رویکردهای مختلف به مساله وجود خداوند و نگاه ابن سینا به قرینه گروی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: ابن سینا وجود خدا قرینه گروی برهان صدیقین سینوی موضوع مابعدالطبیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴۵ تعداد دانلود : ۶۴۳
آیا اعتقاد به خداوند نیازمند برهان است؟ قرینه گروی معتقد است که وظیفه معرفتی انسان اقتضا می کند که برای اعتقاد خود به وجود خداوند دلیل داشته باشد. در مقابل، ایمان گروی وجود خداوند را بی نیاز از استدلال قلمداد می کند. حتی در برخی تقریرهای ایمان گروی، استدلال عقلی در تعارض با ایمان دینی دانسته شده است. در فلسفه اسلامی به معنای عام آن هر دو نظریه طرفدارانی دارد. ابن سینا را می توان یکی از مشهورترین طرفداران نظریه نخست دانست. با تامل در آثار ابن سینا متوجه می شویم که او باور خداباوران به وجود خداوند را نیازمند استدلال می داند و معتقد است که دلیل مناسب برای اثبات وجود خداوند در دسترس است و خود یکی از مهم ترین استدلال ها را در این زمینه در اختیار ما قرار می دهد. یک پرسش اساسی این است که آیا استدلال اقامه شده توسط ابن سینا استدلالی تنبه بخش نیست؟ مطالعه آثار ابن سینا به ویژه آنجا که در باره موضوع مابعدالطبیعه سخن می گوید نشان می دهد که استدلال او را باید اثبات کننده و نه تنبهی قلمداد کنیم. دلیل اشرف در اثبات وجود خداوند از دیدگاه ابن سینا مبتنی بر تامل بر اصل وجود است هر چند که دلایل دیگر را بی ارزش نمی داند، لذا شاید بتوان در ابن سینا از دلیل شخصی در مقابل دلیل کلی سخن گفت. توجه به مباحثی همچون بداهت نفس الامری قضایای بدیهی ما را به این نتیجه می رساند که قرینه گروی ابن سینا از نوع فردی است و نه گروهی.
۶.

پرستش، اصل بنیادین فلسفه اخلاق استاد مطهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: فلسفه اخلاق اخلاق نظریه پرستش مکاتب اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳۵ تعداد دانلود : ۸۴۸
استاد مطهری در میان گرایش ها و نظریات گوناگون در گستره مکاتب اخلاقی، به پرستش الهی به عنوان بنیاد اساسی مکتب اخلاقی اسلام معتقد است. مبنای دیدگاه فوق از نظر ایشان این است که هر گونه کار اخلاقی عبادت خداست حتی اگر شخص به آن توجه نداشته باشد. پرستش از نظر استاد دارای دو جنبه است باطنی یعنی سیر انسان از خلق به خالق و ظاهری عبارت است از نوع آداب و اعمالی که باید پرستش به آن شکل صورت گیرد. در این مقاله پس از تبیین هویت معرفتی و حکمت های اخلاقی و تربیتی پرستش، جنبه های معیاری آن، کنکاش خواهد شد و در نهایت به صورت مورد پژوهانه، مبانی معرفت شناسانه نظریه پرستش، مورد بحث قرار خواهد گرفت. در ادامه اثبات خواهد شد که نظریه پرستش با توجه به دارا بودن مولفه های لازم عقلی و نقلی، می تواند یک مکتب اخلاقی - منطقی و معتدل باشد
۷.

لطف لطیف از دیدگاه مولوی و محقق سبزواری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: مولوی نبوت لطف محقق سبزواری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۰۱ تعداد دانلود : ۵۹۷
لطف خداوند، از دیدگاهی دو نوع است: تکوینی و تشریعی. آفرینش و تربیت جهان و جهانیان لطف تکوینی و ارشاد و تربیت موجودات صاحب اختیار، لطف تشریعی است. در این نوشتار، لطف اخیر مورد نظر است و آن عبارت است از اموری که آدمی را به طاعات نزدیک و از معاصی دور می گرداند، به شرط آنکه جبر و الجا در آن نباشد. در این راستا، ضمن توجه به آرا متکلمان، جنبه های گوناگون لطف از دیدگاه مولانا و حکیم سبزواری، بیان و سرانجام، موارد توارد و تشابه یا افتراق نظر آن دو معین شده است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۷۸