درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۰۱ تا ۴۲۰ مورد از کل ۷۳٬۳۴۵ مورد.
۴۰۱.

عوامل توفیق معراج السعاده در اقناع مخاطب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال ۱۳ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۷) 153 - 180

کلید واژه ها: معراجُ السعاده ملا احمد نراقی اخلاق اسلامی اقناع مخاطب عوامل توفیق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳ تعداد دانلود : ۸۴
از میان انواع آثار، کتب اخلاقی باید به اقناع مخاطب توجه بیشتری داشته باشند، زیرا اصولاً با این هدف نوشته شده اند که بر رفتار مخاطبان تأثیر بگذارند؛ رذایل اخلاقی شان را بزدایند و آنان را به انجام کارهای نیک برانگیزند. یکی از مهم ترین آثار اخلاقی شیعی به زبان فارسی، معراج السعاده نام دارد. ملّا احمد نراقی (درگذشته به سال 1244 یا 1245 ق) جامع السعادات پدرش ملّا مهدی (متوفّی 1209 ق) را از عربی به فارسی به صورت آزاد ترجمه کرده، مطالبی به آن افزوده و در تنظیم مطالب هم اصلاحاتی انجام داده است؛ به گونه ای که خود در مقدمه کتاب که نامش را معراج السعاده گذاشته، از «تألیف» سخن می گوید. نراقی در طرح مباحث اخلاقی این کتاب از آیات قرآن مجید، احادیث و روایات معتبر شیعه، کتب اخلاقی پیشین، دیدگاه های حکمای یونانی و ادبیات غنی فارسی بهره برده است. این کتاب از همان دوران جایگاهی والا در میان کتب اخلاقی فارسی یافت. نشانه های این توفیق در مقاله شرح داده خواهد شد. رواج و اشتهار این اثر علاوه بر اینکه به ارزش مطالب مندرج و اعتبار فاضلین نراقی (ملّا مهدی و ملّا احمد نراقی) مربوط است، به ویژگی هایی از متن بازمی گردد که منجر به اقناع مخاطب می شود. در این مقاله بر متن کتاب معراج السعاده تمرکز خواهد شد و عوامل توفیق ملّا احمد نراقی در ارتباط گیری با مخاطبان و اقناع آنان از نظر خواهد گذشت.
۴۰۲.

الگوی همبستگی اجتماعی در کلام امام رضا (ع) بر اساس نظریۀ داده بنیاد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال ۱۱ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۴۳ 55 - 81

کلید واژه ها: امام رضا (ع) همبستگی اجتماعی نظریه داده بنیاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵ تعداد دانلود : ۷۳
در عصر حاضر پالایش جوامع بشری از چندگانگی و فروکاستن از نزاع های ویرانگر و ستیزه گری، کانون توجه بسیاری از اندیشوران با رویکردهای متنوع قرار گرفته و تلاش های صلح خواهانه و آشتی جویانه در جست وجوی راهبردهای مؤثر برای تحقق همبستگی اجتماعی هستند. هدف اساسی این پژوهش، تبیین مؤلفه های همبستگی اجتماعی از رهگذر یافتن متغیرهای مؤثر، زمینه ای، بازدارنده و پیامدها در قالب الگویی  نظام مند است. این پژوهش بر اساس نوع هدف، بنیادی و به لحاظ روش کیفی و دارای رویکرد استقرایی است. بدین منظور با بهره گیری از نظریه داده بنیاد، پس از فرآوری مجموعه روایات امام رضا (ع)، مقوله های اخلاقی کلان و خُرد مدل، استخراج شده و الگوی همبستگی اجتماعی ارائه می شود. یافته های پژوهش گویای آن است که تحقق همبستگی اجتماعی مستلزم توجه به مقوله های متعددی است. در این زمینه، اخلاق مداری، دوستی، خویشتن داری، بخشایشگری، همزیستی مسالمت آمیز و تأمین امنیت، مهم ترین متغیرهای مؤثر، فروتنی، یاری رسانی به دیگران، مداراجویی و مسئولیت پذیری مهم ترین مقوله های زمینه ساز هستند. متغیرهای بازدارنده در این الگو عبارتند از: تعامل غیرضابطه مند، اشاعه فساد، اختلاف آفرینی و گسست های خانوادگی. پیامد اصلی همبستگی اجتماعی نیز ارتقای منزلت و قدرت یابی اجتماعی است.
۴۰۳.

نقش تحولات شهری در پیدایش چالش های زیست مؤمنانۀ زنان در ایران(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال ۱۱ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۴۲) 122 - 152

کلید واژه ها: تحولات شهری شهرنشینی چالش زندگی زنان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۷۰
با ورود مدرنیته به ایران «شهر» به معنای امروزین آن متولد شد و تاکنون دگرگونی های زیادی را گذرانده است. از آنجا که دگرگونی ها در سامانه کالبدی شهر در سه بُعد؛ مسکن، تجهیزات شهری و حمل ونقل، چالش هایی را در زیست مؤمنانه زنان ایجاد کرده است، پژوهش حاضر با رویکرد موضوع شناسانه به این چالش ها و به منظور حل آنها از سوی سیاست گذاران اجتماعی، برنامه ریزان شهری و فقیهان، با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از داده های موجود در منابع اسنادی به ژرفکاوی این پرسش می پردازد که نقش تحولات شهری در پیدایش چالش های زیست مؤمنانه زنان در ایران چگونه بوده است؟؛ بنابراین پس از بررسی تحولات شهری در سه دوره قاجار، پهلوی و بعدازانقلاب به تبیین چالش هایی می پردازد که در اثر این تحولات به وجود آمد و زندگی دیندارانه زنان را متأثر ساخت. یافته ها نشان می دهد تحولات مسکن چالش هایی نظیر ایجاد مانع در درونی شدن حکم حجاب، محرومیت از ظرفیت مجالس خانگی در جهت افزایش سواد دینی زنان و... را ایجاد کرده است. تحول در تجهیزات شهری چالش هایی نظیر تبدیل شدن حضور زنان در فضاهای شهری به عنوان یک مطالبه فمینیستی، تقویت روحیه مصرف گرایی و... را موجب شده و تغییرات در حوزه حمل ونقل چالش هایی همچون افزایش تمایل زنان به تردد شبانه در شهر را در پی داشته است
۴۰۴.

بررسی راهکارهای مقابله با تحریم های اقتصادی از منظر فقهی و حقوقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه اقتصادی سال ۵ ویژه نامه فقه و حقوق نو ۱۴۰۲ 279 - 296

کلید واژه ها: تحریم تحریم اقتصادی شورای امنیت حقوق بشر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴ تعداد دانلود : ۱۱۵
زمینه و هدف : بررسی فقهی حقوقی تحریم های اقتصادی در راستای ارائه راهکارهای مقابله با این تحریم ها امری ضروری است. بر همین اساس پژوهش حاضر به دنبال بررسی راهکارهای فقهی و حقوقی مقابله با تحریم های اقتصادی است. مواد و روش ها : مقاله حاضر توصیفی-تحلیلی است. مواد و داده ها نیز کیفی است و از فیش برداری در گردآوری مطالب و داده ها استفاده شده است. ملاحظات اخلاقی : در این مقاله، اصالت متون، صداقت و امانت داری رعایت شده است. یافته ها : بهره وری، صبر و حسن تدبیر، استفاده حداکثری از ظرفیت ها، تشخیص اولویت های مدیریتی، مقابله به مثل با اهرم های قدرت و اتحاد و انسجام از مهم ترین راهکاری فقهی برای مقالبه با تحریم های اقتصادی است. در وضعیت کنونی حقوق بین الملل، طرح شکایت مستقیم علیه سازمان ملل، نهادها و اندام های آن، آن هم به شکلی مطلق و نامشروط منتفی است. با وجود این، در عملکرد سازمان ها و نهادهای حقوق بشری ملل متحد می توان نوعی اعمال نظارت، هرچند غیر مستقیم بر نحوه عملکرد دولت های عضو معاهدات حقوق بشر و اعمال خود سازمان ملل به ویژه در زمینه مجازات های اقتصادی مشاهده کرد. نتیجه گیری : از منظر فقهی و اقتصادی راهکارهایی برای مقابله با تحریم های اقتصادی وجود دارد؛ اما تحقق آن ها نیازمند تدیون راهبردهای اقتصادی و حقوقی مناسب است.
۴۰۵.

بررسی تطبیقی قوانین و مقررات ثبت علائم تجاری در ایران و کانادا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه اقتصادی سال ۵ ویژه نامه فقه و حقوق نو ۱۴۰۲ 403 - 422

کلید واژه ها: مالکیت فکری مالکیت صنعتی علامت تجاری ثبت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸ تعداد دانلود : ۹۰
زمینه و هدف : ثبت علائم تجاری یکی از موضوعات بسیار مهم در حقوق مالکیت فکری محسوب می شود. هدف از پژوهش حاضر، بررسی تطبیقی قوانین و مقررات ثبت علائم تجاری در نظام حقوقی ایران و کانادا است. مواد و روش ها : این تحقیق از نوع نظری و روش آن به صورت توصیفی-تحلیلی است و روش گرد آوری اطلاعات  کتاب خانه ای است و با مراجعه به اسناد، کتاب ها و مقالات صورت گرفته است. ملاحظات اخلاقی : در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانت داری رعایت شده است. یافته ها : در نظام حقوقی کانادا قوانین و مقررات مرتبط با مالکیت فکری هم راستا با تعهدات بین المللی این کشور تنظیم شده است. در خصوص علائم تجاری، کانادا دارای سند جداگانه ای است که جدیدترین نسخه آن در سال 1398 لازم الاجرا شده است. در نظام حقوقی ایران برای ثبت علائم تجاری، قانونی مستقل وجود ندارد؛ بلکه این امر در قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری در نظر گرفته شده است. نتیجه : بهره گیری از الگوی سند جدید علائم تجاری کانادا  در راستای ارتقای قوانین و ساز و کارهای اجرایی ثبت و حمایت از علائم تجاری در جمهوری اسلامی ایران و نیز رفع پاره ای از نواقص و ابهامات موجود در مقررات مربوطه می تواند مؤثر باشد.
۴۰۶.

حاکمیت اسمای الهی و ساحت شناسی آن در عرفان ابن عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت سال ۲۳ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۷۵) 17 - 38

کلید واژه ها: تجلی اعیان ثابته اسم عرفانی دولت و حکومت اسمای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳ تعداد دانلود : ۷۹
ممکنات چون دارای مرتبه و تعین و ظهور خاص هستند، بر هر یک از این تعینات، اسمایی  حاکم است که مبدأ ظهور هر عینى و مبدأ رجوع به اصل هر مظهرى، همان اسم حاکم بر آن مظهر است که آن را ربوبیت می کند. در نظام آفرینش نیز به فیض حکیم مطلق، اسمایی بر دنیا و آخرت، بر دهر و بر شرایع نازل از جانب حق تعالی، حاکم است که این اسمای حاکم، دولت هایی دارند و دولت برخی از آنها، پایان ناپذیر و برخی پایان پذیراست. اسمایی که دولت آنها پایان می پذیرد؛ یا تحت ربوبیت اسمای دیگر که محیط بر این اسم هستند، قرار می گیرند یا رجوع به ذات می نمایند. اسم حاکم بر هر انسان نیز، اسمی حاکم و غالب در بین اسمای عین ثابت اوست که از آن به "صراط مستقیم" او یاد شده است، لذا انسان سالک می تواند با تخلق، تحقق و فنای در اسم حاکم خود، به مراتب کمالی اش دست یابد. البته انسان به دلیل جامعیت نوع انسان، در هر مرتبه یا هر عالمی که باشد، تحت تأثیر اسمای حاکم در مرتبه از نظام آفرینش نیز قرار می گیرد و اما در بین اسمای، اسم اعظم "الله"، مختص به انسان کاملِ مکمل یا همان حقیقت محمدیه(ص) دارد که مستجمع جمیع اسمای جمال و جلال الهی است که در آن ساحت، هیچ اسمی بر اسم دیگر غلبه ندارد و این هیئت کامل الهی، در نهایت اعتدال اسمایی است. این مقام ازلی و ابدی، اختصاص و حصر در حضرات محمدیین(ع) دارد. لذا انسان کامل، به تبع مظهریت "الله ذاتی" بودن، مبدأء، مرجع و واسطه ظهور همه اسمای حاکم است و بر آنها سمت سیادت و ربوبیت دارد و خلیفه مطلق حضرت حق تعالی در همه مراتب هستی است.
۴۰۷.

ابوریحان بیرونی؛ عوامل روی آوری به مردم شناسی دین

نویسنده:
منبع: مطالعات ادیان و عرفان تطبیقی دوره ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ 20 - 39

کلید واژه ها: ابوریحان بیرونی انسان شناسی حقیقت جویی ادیان علم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰ تعداد دانلود : ۸۷
تجزیه و تحلیل مباحث انسان شناسی در چارچوب گفتمان ابوریحان، مهم ترین مسئله این مقاله را تشکیل می دهد. یکی از دانشمندان انسان شناسی، که بیش از هزار سال پیش توانسته این گفتمان را در زمانه خویش براساس مولفه های مردم شناسی توسعه دهد، بدون شک ابوریحان است، واکاوی و کنکاش در منابع ایشان و به دنبال آن ساختن یک چارچوب جدید بر مبنای مفاهیم و داده های ایشان می تواند کمک زیادی به این پژوهش در رسیدن به هدفش بکند. در این پژوهش که با روش کتابخانه ای و تحلیل محتوا صورت گرفته است،  ابوریحان بیرونی را دانشمندی با سبک و روش در علوم دریافته است، وی ضمن طبقه بندی علوم، سیستماتیک و نظام مند بوده است. ابوریحان به فهم و درک دقیقی از روش در علوم رسیده بود و هر علمی را بر اساس روش خودش انجام می داد. براین اساس، هدف مندی او باعث شکل گیری مبانی فکری و نظری ایشان شد. ابوریحان روح حقیقت جویی و ذهن خلاقی داشت به گونه ای که هر مطلبی را به سادگی نمی پذیرفت و نخست آن را مورد آزمایش داده و تا آن را در بوته امتحان قرار نمی داد به راحتی نمی پذیرفت. او هر علمی را با روش خودش می سنجید و نتایج حاصل از آن را بیان می کرد، او در علم مردم شناسی از روش مشاهده، مشارکت، عدم ارزش گذاری پیش داوری استفاده می کرد و هرچه را می دید بدون دخالت دادن عقاید خود، آن را بیان می کرد و اهمیت پژوهش حاضر سبک و روش ابوریحان بیرونی را در بحث انسان شناسی نمایان می کند.
۴۰۸.

جایگاه زنان در آپوکریفای اعمال رسولان از چشم انداز زنانه نگر

نویسنده:
منبع: مطالعات ادیان و عرفان تطبیقی دوره ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ 178 - 196

کلید واژه ها: الهیات فمینیستی مسیحیت جنسیت آپوکریفای اعمال رسولان کتاب مقدس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱ تعداد دانلود : ۷۳
اخیرا در مطالعات فمینیستی، بابی جدید برای بازنگری متون دینی و الهیات در چشم اندازی زنانه نگر گشوده شده است. الهیدانان فمینیست، در عین توجه به متون رسمی ادیان، به بحث درباره ی متونی می پردازند که از سوی جامعه ی دین دار، معتبر دانسته نمی شود. بدین سان در سنت مسیحی، مجموعه ای پنجگانه موسوم به آپوکریفای اعمال رسولان توجه الهیدانان فمینیست را به خود معطوف کرد. نگارش این متون را در سه سده نخست مسیحیت می دانند و در بیان دغدغه ی نخبگانی در خصوص نحوه ی حضور زنان در جامعه ی دینی،  نکاتی منحصر به فرد و کاملا متفاوت با سایر متون مشابه را دربردارد. هدف از این پژوهش آن است که بتوان به تصویری روشن از گفتمان نادیده گرفته شده در سال های آغازین و شکل گیری مسیحیت رسمی رسید و بدین ترتیب به این پرسش پاسخ داد که آیا بر اساس متون دیگر، زنان در سده های نخستین مسیحیت پیوسته تحت انقیاد ساختار مردسالانه بوده اند یا خیر. از این رو، در پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی به بررسی شخصیت زنان مطرح شده در این متون از منظر فمینیستی پرداخته شده است و به این نتیجه دست می یابد که این متون زنان را در دو وجه قربانی قهرمان به تصویر کشیده اند.
۴۰۹.

ارزیابی و نقد رویکرد ناظر به مؤلف در هرمنوتیک عینی گرایی اریک هرش با تأکید بر دیدگاه تفسیری علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 137 - 150

کلید واژه ها: فهم متن اریک هرش علامه طباطبایی هرمنوتیک عینیگرا تأکید بر مؤلف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵ تعداد دانلود : ۵۹
پژوهش حاضر درصدد پاسخگویی به این سؤال است که هرمنوتیک عینی گرایی اریک هرش، چگونه براساس معیارهای ناظر به مؤلف نظریه تفسیری علامه طباطبایی نقد و ارزیابی می شود. بررسی توصیفی تحلیلی دیدگاه هرمنوتیکی عینی گرایی اریک هرش نشان می دهد او با اعتقاد به مراد و مقصود مؤلف و توجه ویژه به ثبات معنا و جلوگیری از دخالت دنیای ذهنی مفسر در فهم معنای اثر، در مقابل ذهنی گرایی تفسیری و پیامدهایی چون تکثرگرایی و نسبیت ایستاده و رویکرد ناظر به مؤلف، خود را براساس معیارهایی چون تأکید بر مؤلف، قابلیت تعین معنا، تمایز میان معنای متن و واکنش مفسر ارائه می دارد. نقد و ارزیابی دیدگاه او بر مبنای نظریه تفسیری علامه طباطبایی حکایت از آن دارد که با وجود آنکه هرش این معیارها را در رویکرد ناظر به مؤلف خویش به سبب حفظ نقش و مراد مؤلف، گسترش کمی و کیفی فهم از متن و اثر بدون محدودیت خواستار بوده، دیدگاه مؤلف محوری او منجر به محدودیت هایی در فهم متن، برداشت های غلط و آمیخته با انحراف در تفسیر یا از میان رفتن مراد مؤلف شده است.
۴۱۰.

مفهوم غبطه و سازوکارهای تشخیص آن در امور مولی علیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و اصول سال ۵۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۱۳۴ 169 - 191

کلید واژه ها: غبطه ولی مولی علیه مصلحت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷ تعداد دانلود : ۸۱
با صرف نظر از عدم اشتراط رعایت غبطه در برخی تصرفات، همچون امور ناظر به شئون ولی، پرداخت هزینهٔ معیشت، تحصیل و...، بنا بر نظر مشهور فقها، تصرفات ولی در سایر امور مولی علیه، مشروط به رعایت غبطهٔ اوست. باوجوداین، مرز میان مفهوم غبطه و واژه های همسو و سازوکار تشخیص آن در متون فقهی چندان روشن نیست. جستار حاضر با به کارگیری روش تحلیلی و توصیفی نشان می دهد که غبطه ازنظر فقهی، مفهومی هم عرض با مصلحت و ناهمسو با منفعت دارد و شرط واقعی در تصرفات ولی است. رعایت غبطه در همه تصرفات مالی و غیرمالیِ ولی معتبر است و تشخیص و تطبیق آن در امور مولی علیه با نهادی است که زیرساخت های لازم را برای چنین تشخیصی در اختیار دارد. در صورت بروز تزاحم میان مصالح، اولویت با عملی است که متضمن مصلحت قطعی و بلندمدت و دربرگیرندهٔ مصالح دنیوی و اخرویِ مولی علیه است. بهترین ملاک برای تشخیص رعایت غبطهٔ مولی علیه، تضمین حفظ حقوق وی در پی اقدام ولی است؛ حقوقی که برای آگاهی از آن ها می توان به آموزه های دینی، قوانین موضوعه و اسناد بین المللی رجوع کرد.
۴۱۱.

نقد و بررسی تأویلات قرآنی اسماعیلیه درباره امام معصوم (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال ۱۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۳۳) 247 - 269

کلید واژه ها: تأویل اسماعیلیه امام معصوم (ع) نقد اعتقادی تفسیر المیزان تفسیر نمونه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۶۳
مبنای اسماعیلیه در مواجهه با قرآن، بر تأویل آیات نهاده شده است. از آنجایی که بکارگیری تأویل بدون توجه به معیار و ملاک های صحیح، نشر معارف و حقایق قرآن را دچار چالش می کند؛ پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از ابزار کتابخانه ای، به بررسی تأویلات اسماعیلیه درباره امام معصوم(ع) پرداخته و در مقام نقد به دو تفسیر المیزان و نمونه استناد نموده است تا ضمن تبیین موارد لغزشی تفاسیر اسماعیلیه، تفسیر صحیحی ازآیات مورد بررسی توسط تفاسیر معتبر شیعی ارائه دهد. یافته های این پژوهش در نقد تأویلات اسماعیلیه درباره امام معصوم(ع) حاکی از وجود هشت مؤلفه؛ عدم توجه به معنا و مفهوم مفردات واژگان قرآنی، سیاق، علوم بلاغی، ظاهر آیه و واقعیت های علمی، عدم توجه به اصل معنای لغوی واژگان قرآنی، روایات، عدم ارجاع متشابهات به محکمات و عدم تشخیص مخاطب آیات توسط مفسران اسماعیلیه می باشد. این مؤلفه ها حاکی از تأویلات ذوقی اسماعیلیه و عدم توجه به معیارها و ملاک های صحیح تفسیر قرآن کریم است.
۴۱۲.

تحلیل رابطه حقیقت تولّی و تبرّی با الگوی مفهومی سعادت در اندیشه خواجه نصیرالدین طوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال ۱۳ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۲۹) 149 - 180

کلید واژه ها: تولی و تبری الگوی سعادت تربیت اخلاقی مقام رضا خواجه طوسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳ تعداد دانلود : ۲۶
به «تولّی وتبرّی» در علم فقه و کلام اسلامی اهتمام جدی شده اما در علم اخلاق کمتر مورد توجه قرار گرفته است. «تولّی و تبرّی» در لغت به معنای دوست داشتن خوبان و دشمنی با بدان است. مهم ترین اندیشمند اسلامی که آن را در اندیشه اخلاقی و عرفانی توضیح و تبیین کرده، خواجه نصیرالدین طوسی است. ایشان «تولّی و تبرّی» را به معنایی جدید به کار برده و  معتقد است «تولّی و تبرّی» از معنایی باطنی - که حالتی نفسانی و فقط به معنای روی آوردن و دوست داشتن خدای متعال و بیزاری جستن از غیر اوست- به معنایی اخلاقی تبدّل یافته و لذا مقدمه تهذیب نفس و تربیت اخلاقی، معیار و زمینه ساز سعادت و تشکیل مدل مفهومی آن قرارگرفته است؛  این مقاله با روش توصیفی تحلیلی دیدگاه خواجه طوسی را درباره رابطه حقیقت «تولّی وتبرّی» با الگوی مفهومی سعادت بررسی کرده و این نتایج به دست آمده است: 1. «تولّی وتبرّی» به مثابه نشانه دینداری، مقامی است که با کنترل قوای نفس حیوانی (یعنی شهوت و خشم) تحت نظر عقل به مثابه حجت باطنی الهی قابل دستیابی است؛ 2. «تولّی وتبرّی» ترکیبی از سه عنصر معرفتی، گرایشی و توانشی است؛ 3. حقیقت «تولّی وتبرّی» ذوب و استغراق وتبرّی در تولّی و تحصیل تولّی صرف است و این امر شرط دستیابی به مقام رضا و تسلیم است؛ 4. با استمداد از ابزار دستیابی به «تولّی وتبرّی» یعنی معرفت، محبت، هجرت و جهاد می توان به سعادت، یعنی زایش و رویش تمام فضائل اخلاقی و درجات و مقامات عرفانی مانند رضا، تسلیم، ایمان، یقین و در نهایت دستیابی به مقام اهل وحدت(فنا) دست یافت.
۴۱۳.

معنای تبرک و شیوه های تقدس بخشی اشیا در بین زائران حرم امام رضا (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال ۱۱ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴۴ 1 - 28

کلید واژه ها: سوغات معنای تبرک تقدس بخشی حرم امام رضا (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹ تعداد دانلود : ۳۴
سوغات وجوه مادی و ذهنی دارد که لایه های معانی منتسب به آن برساختی اجتماعی است. پرواضح است که سوغات با توجه به تفسیری که زائر از نظر کاربرد، معانی و خاطراتی که یادآوری می کند، متفاوت است. این پژوهش درصدد بررسی معنای سوغات متبرک، چگونگی تقدس بخشی، شیوه های استفاده و نگهداری از آن توسط زائران است. این پژوهش با رویکرد روشی کیفی تفسیری و به روش تحلیل مضمون انجام شد که بر اساس آن داده های مصاحبه ها مقوله بندی و تلخیص گردید. در این پژوهش با 19 زائر زن در تابستان سال 1401 مصاحبه شد. یافته های پژوهش نشان داده است که زائران عمدتا سه گونه تبرکی (اشیای ذاتا متبرک، سوغات خریداری شده و متعلقات زائر در حین زیارت) را به عنوان ره توشه سفر زیارتی می برند. انگیزه زائران از بردن تبرکی در قالب حفظ شرایط فعلی، تغییر وضعیت مسئله مند و ثبت خاطره برای خود و دیگران طبقه بندی شده است. در ادراک زائران از تبرک دو معنای اصلی نهفته است: هدیه (ای از سوی فردی خاص و مورد علاقه) و یادگاری (نمادی از سفر زیارتی و امام). سوغات متبرک به عنوان واسط تسری فیض و رحمت خداوند ادراک شده است. طیف متفاوتی بین زائران بر حسب تجربه بردن تبرکی مشاهده شد. وجه ماندگاری و وجه کاربردی آن، از ویژگی های مهم تبرکی نزد زائران بوده است. اگر محل دفن امام در مکان مقدس را کانون تسری تقدس و تبرک بخشی تعریف کنیم، از نگاه زائر این تقدس و برکت از ضریح محل دفن امام (ع)، کل حرم، اطراف آن و تا شهر زیارتی امتداد می یابد. لذا شیوه های متبرک سازی از کانون تا امتداد آن در کل شهر زیارتی متفاوت است. از نظر زائران تبرکی ها برای لحظه های بحرانی مانند بیماری یا مناسک گذار زندگی مثل تولد، ازدواج، ورود به مدرسه و دانشگاه و حتی مرگ تاثیر گذارند. تکینه سازی، ترکیب تبرکی با اشیای نامقدس و مصرف تدریجی از شیوه های نگهداری اشیا متبرک توسط زائران بوده است.
۴۱۴.

کاربست الگوی نشانه شناختی ریفاتر در خوانش شعر «غریب الغرباء» از معروف عبدالمجید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال ۱۱ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴۴ 97 - 116

کلید واژه ها: نظریه ریفاتر نشانه شناسی معروف عبدالمجید غریب الغرباء فرهنگ رضوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵ تعداد دانلود : ۳۴
 علم نشانه شناسی عنوان کلی است که علوم بسیاری را در برمی گیرد. این علم نخستین بار توسط فردینان دو سوسور مطرح شد. خاستگاه اولیه نشانه شناسی، زبان شناسی است. نظریه نشانه شناسی ریفاتر، نظریه ای است که شعر را در دو سطح خوانش اکتشافی و خوانش پس کنشانه تحلیل می کند. خوانش اکتشافی با تکیه بر خوانش زبانی معنای ظاهری متن را معلوم می سازد و رویکرد خطی دارد؛ اما خوانش پس کنشانه با کمک توانش زبانی معنای ضمنی متن را آشکار می کند و بدون رعایت ترتیب بررسی و تحلیل می شود. این نظریه در حوزه ساختارگرایی قرار می گیرد؛ بنابراین به ساختار شعر اهمیت بسیاری می دهد. انباشت، منظومه توصیفی، هیپوگرام و ماتریس ساختاری همگی مواردی هستند که در تحلیل شعر به خوانشگر کمک می کند تا در نهایت خاستگاه شعر یعنی مفهوم اصلی آن به دست آید. این نظریه از نظریه های خواننده محور سده بیستم اروپاست که در تحلیل متون منظوم معاصر بسیار تاثیرگذار است. از این رو، در این مقاله، نخست مولفه های نظریه ریفاتر تبیین و سپس با توجه به آن ها قصیده «غریب الغرباء» از معروف عبدالمجید، تحلیل و بررسی شده است. گفتنی است که این شاعر معاصر مصری نخست اهل سنت و پیرو مذهب شافعی بود و بعدها به مکتب تشیّع گرایش پیدا کرد و از محبان خاندان عصمت و طهارت گردید. وی با اعتقاد قلبی و مطالعات گسترده ای که پیرامون اصول عقاید شیعه داشت، آن را برگزید. او می گفت از آن پس بر اثر تلاش و مجاهدت به دین و عقیده کاملی دست یافته است. لذا می تواند در زندگی از قلبی آرام و خاطری آسوده بهره مند گردد. از یافته های پژوهش برمی آید که به برکت تشرف معروف عبدالحمید به ساحت قدسی امام رضا (ع) و به یُمن وجود پربرکت این امام رئوف بود که مسیر توبه، امید و رستگاری برای او فراهم گردید. در نتیجه شاعر در این سروده به تبیین فرهنگ رضوی پرداخته و از جود، بخشش، کرم و سخاوت این امام همام پرده برداشته است.
۴۱۵.

تببین پیامدهای کلامی معاد جسمانی و تجسم اعمال براساس تحلیل نظریه حرکت جوهری ملاصدرا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های عقلی نوین سال ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۶ 96 - 81

کلید واژه ها: صدرا حرکت جوهری معاد جسمانی تجسم اعمال معاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶ تعداد دانلود : ۳۴
از مهم ترین نوآوری های ملاصدرا در حوزه هستی شناسی، نظریه حرکت جوهری است که نقشی مهم بر اندیشه های فلسفی و کلامی وی به جا گذاشته است. ملاصدرا با اثبات حرکت و بی قراری در نهاد عالم هستی و انسان، معتقد است نظام هستی و بنیان همه موجودات مادّی در حال دگرگونی دائمی است. نویسندگاه این پژوهش، با روش تحلیلی و اسنادی، خوانشی از حرکت جوهری ملاصدرا در تببین کلامی معاد جسمانی و تجسم اعمال ارائه نموده اند. یافته های پژوهش نشان می دهد عالم مادی به نحو تدریجی و پیوسته از مادّی به سوی تجرّدی حرکت می کند که این حرکت، در ک ل جهان هستی و حتی نفس انسان سریان دارد. نفس انسان، جسمانیت الحدوث و روحانیت البق اء اس ت؛ یعنی انسان در ابتدای خلق ت، موج ودی ج سمانی اس ت و جنب ه روحانی ندارد، اما در حیات مادّی، مراح ل تکامل را طی کرده و از مادیت به تجرد می رسد. از لوازم کلامی نظریه حرکت جوهری، اثبات و تبیین عقلانی معاد جسمانی است که نفس آدمی از طریق آن می تواند سیر کمالی خود را پیموده و به مقصد نهایی (معاد) برسد. در پرتو این نظریه می توان تجسم اعمال را چنین تبیین کلامی نمود: صفات و حالات انسانی که بر اثر حرکت جوهری نفس در ذات انسان رسوخ یافته و پایدار شده اند، در آخرت برای او تجسم یافته و موجب تجلی  لذت یا اذیت در نفس وی می گردد.
۴۱۶.

مواجهه با مسئله «علیّت ذهنی» از منظر صدرالمتألهین(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های عقلی نوین سال ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۶ 111 - 132

کلید واژه ها: علیت ذهنی حکمت متعالیه ذهن و بدن تعین مضاعف طرد علی لزوم تماس جفت شدن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳ تعداد دانلود : ۳۸
مسئله علیّت ذهنی در پی تبیین چگونگی کنش و واکنش ذهن و بدن نسبت به یکدیگر است. هر نظریه کارآمد در فلسفه ذهن، باید ظرفیت پاسخ گویی به مسئله علیّت ذهنی را دارا باشد. ضعف دوگانه انگاری در ارائه تبیین صحیح برای این مسئله، موجب شد فیزیکالیست ها ذهن مجرّد را کنار نهند و از این طریق در پی حل این مشکل برآیند. با این حال، فیلسوفان ذهن نیز همچون دوگانه انگاران نتوانسته اند پاسخی مناسب به این مسئله بدهند. ملاصدرا مشکل هر دو طیف را عدم نگاه جامع به نفس می داند و خود با ترسیم درست تمام حقیقت نفس و چگونگی ظهور آن از بدن، به مشکلات تعیّن مضاعف، شبه پدیدارگرایی، مسئله طرد، مشکل لزوم تماس، مشکل جفت شدن و استدلال علیّت رو به پایین پاسخی درخور ارائه می دهد.
۴۱۷.

قیام حسین بن علی(ع) از دیدگاه مکتب دیوبندی

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال ۹ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۶ 43 - 58

کلید واژه ها: عاشورا قیام امام حسین (ع) دیوبندی بغاوت و فساد انگیزی اصلاح گری دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۲۵
قیام عاشورا از وقایع بزرگ تاریخ است و همواره از زاویه های گوناگون مورد توجه اندیشمندان قرارگرفته است. درباره چیستی و ماهیت این حرکت، تحلیل گران اسلامی دیدگاه های متفاوتی دارند. در این میان دیوبندی یکی از مکاتب پرنفوذ معاصر اهل سنت در شبه قاره درباره مسائل مربوط به اهل بیت(ع) به ویژه قیام عاشورا دیدگاه اعتدالی دارند. از این رو در مقاله حاضر ماهیت نهضت حسینی از منظر اندیشمندان این مکتب مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، در پی پاسخ به این پرسش است که ماهیت قیام امام حسین(ع) از دیدگاه مکتب دیوبندی چیست؟ یافته های این مقاله نشان می دهد که از دیدگاه مکتب دیوبندی، قیام امام حسین(ع) در ابعاد گوناگون دینی، اجتماعی و سیاسی ماهیت اصلاح گری داشته است. نظریه پردازان این مکتب، «نظریه بغاوت و فساد انگیزی» را مورد تردید و انکار قرار داده، یزید بن معاویه را شریک قتل امام حسین(ع) می دانند.
۴۱۸.

روابط امارات و عربستان در نظم جدید غرب آسیا: از همگرایی تا واگرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام سال ۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۷) 97 - 118

کلید واژه ها: امارات خاورمیانه جدید عربستان واگرایی همگرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۲۸
ملاحظات ناشی از تغییر مناسبات قدرت در منطقه خاورمیانه در دوره پساناآرامی های عربی به همراه جابه جایی قدرت در بدنه نظام سیاسی دولت های امارات متحده عربی و عربستان سعودی زمینه ساز تغییر جهت گیری های منطقه ای این دو بازیگر در دهه اخیر بوده است؛ به طوری که این بازیگران هم اکنون یک بلوک قدرت منطقه ای را شکل داده اند. اگرچه افزایش نقش آفرینی جریان های اسلامی دارای گرایش های انقلابی مانند اخوان المسلمین و دغدغه های ناشی از سیاست های منطقه ای ایران در دوره پساناآرامی های عربی موجب هم سویی بیشتر کشورهای مورد بحث شده است؛ اما نگرش متفاوت نسبت به کارکرد سیاسی اسلام یا اختلافات ریشه دار مرزی بین این بازیگران می تواند در آینده، سبب ایجاد شکاف هایی در راهبرد منطقه ای به ظاهر هم سوی آن ها شود. این پرسش مطرح است که چرا این دو بازیگر منطقه ای با وجود برخورداری از اشتراکات فراوان، به چشم رقیب به یکدیگر می نگرند؟ به نظر می رسد برخی از مؤلفه های مشترک مانند ساختار نظام سیاسی همسان سبب آسیب پذیری مشترک و در نهایت هم سویی آن ها شده است؛ در حالی که اختلافاتی از جمله نگاه متفاوت به کارکرد اسلام سیاسی، زمینه ساز رقابت با یکدیگر برای فائق آمدن بر یکدیگر به عنوان بازیگر برتر منطقه ای شده است. در این مقاله می خواهیم در چارچوب نظریه موازنه تهدید و در چارچوب روش پسااثبات گرایی با توجه به نظریه مورد استفاده به واکاوی مؤلفه های تأثیرگذار بر همگرایی و واگرایی این دو کشور در دهه گذشته و آینده بپردازیم.          
۴۱۹.

چاپ نوشت (۱۱): ماقبل باستان: نگاهی به چاپکردها و فعالیت های عباسعلی پاسبان رضوی در مشهد

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۴ بهمن و اسفند ۱۴۰۲ شماره ۶ (پیاپی ۲۰۴) 41 - 60

کلید واژه ها: مشهد کتابفروشی عباسعلی پاسبان رضوی کتابفروشی پاسبان کتابفروشی باستان مؤسسه انتشار کتاب مشهدی نوروزعلی کتاب تاریخ نشر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹ تعداد دانلود : ۱۴
عباسعلی پاسبان رضوی از جمله اهالی فرهنگ و نشر کتاب در شهر مشهد است. وی با راه اندازی کتابفروشی باستان که تا به امروز هم به همین نام باقی است و با فروش و نشر کتاب خدمات قابل توجهی به اهالی فرهنگ در این شهر و ایران ارائه داده است. در این مقاله مؤلف ضمن نیم نگاهی به کتابفروشی های شهر مشهد در دوره قاجار و ابتدای دوره پهلوی اول، نگاهی به فعالیت های پاسبان، شامل راه اندازی کتابفروشی پاسبان، مؤسسه انتشار کتاب و کتابفروشی و نشر باستان دارد.  
۴۲۰.

نُه غزل از خسروی هروی شاعر قرن نهم ق

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۴ بهمن و اسفند ۱۴۰۲ شماره ۶ (پیاپی ۲۰۴) 119 - 126

کلید واژه ها: خسروی هروی شعر عصر تیموری فخری هروی میرزا ابوالقاسم بابر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳ تعداد دانلود : ۲۲
آنچه در این نوشتار عرضه می شود، نُه غزل یافته شده از خسروی هروی شاعر قرن نهم هجری است. به نوشته امیرعلیشیر نوایی، دیوان اشعار خسروی در قرن نهم در دست مردم بوده است، ولی امروزه نسخه ای از دیوان او سراغ نداریم و  نشانی از آن در فهرست ها نیافتیم. این غزلیات، اگرچه پایه چندان بلندی ندارد، ولی یادگاری از یک شاعر از یادرفته است.  منبع این اشعار، دستنویسی کهن متعلق به کتابخانه فاضل احمد ترکیه و تحفهالحبیب فخری هروی است. آنچه در تذکره ها به نام او نقل شده، تنها بیت مطلع یکی از غزلیات اوست.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان