ریحانه کارپرور

با ورود مدرنیته به ایران «شهر» به معنای امروزین آن متولد شد و تاکنون دگرگونی های زیادی را گذرانده است. از آنجا که دگرگونی ها در سامانه کالبدی شهر در سه بُعد؛ مسکن، تجهیزات شهری و حمل ونقل، چالش هایی را در زیست مؤمنانه زنان ایجاد کرده است، پژوهش حاضر با رویکرد موضوع شناسانه به این چالش ها و به منظور حل آنها از سوی سیاست گذاران اجتماعی، برنامه ریزان شهری و فقیهان، با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از داده های موجود در منابع اسنادی به ژرفکاوی این پرسش می پردازد که نقش تحولات شهری در پیدایش چالش های زیست مؤمنانه زنان در ایران چگونه بوده است؟؛ بنابراین پس از بررسی تحولات شهری در سه دوره قاجار، پهلوی و بعدازانقلاب به تبیین چالش هایی می پردازد که در اثر این تحولات به وجود آمد و زندگی دیندارانه زنان را متأثر ساخت. یافته ها نشان می دهد تحولات مسکن چالش هایی نظیر ایجاد مانع در درونی شدن حکم حجاب، محرومیت از ظرفیت مجالس خانگی در جهت افزایش سواد دینی زنان و... را ایجاد کرده است. تحول در تجهیزات شهری چالش هایی نظیر تبدیل شدن حضور زنان در فضاهای شهری به عنوان یک مطالبه فمینیستی، تقویت روحیه مصرف گرایی و... را موجب شده و تغییرات در حوزه حمل ونقل چالش هایی همچون افزایش تمایل زنان به تردد شبانه در شهر را در پی داشته است

امروزه، رشد لجام گسیخته مصرف گرایی از معضلات بسیاری از کشورهاست. جامعه و کشور مصرف زده کمتر به خودکفایی خواهد رسید. این گرایش در تمامی اقشار جامعه نفوذ کرده است و زنان نیز با آن رابطه ای دوسویه دارند؛ از سویی جمعیت انبوهی از مصرف کنندگان، زنان اند و از دیگر سو، بر الگوی مصرف دیگران به ویژه افراد خانواده تاثیرگذارند. پس اصلاح الگوهای مصرف در هرآنچه نگه داری و حفظ آن در اقتصاد فرد و جامعه اثر مثبت دارد، ضروری به نظر می رسد. در این ارتباط زنان می توانند فرهنگ صرفه جویی را درون خانواده نهادینه کنند که این خود به فرهنگ سازی در کل جامعه منجر خواهد شد. بخش مهمی از آموزه های دینی در رابطه با مسائل اقتصادی، ناظر به بیان الگوهای مصرفی مطلوب از نظر شرع مقدس است. در این نوشتار در ابتدا معیار کلی اسلام در این زمینه معرفی شده، سپس با طرح مباحث اجتماعی مرتبط با بحث «مصرف گرایی»، تاثیر تبلیغات بر مصرف گرایی زنان مورد بررسی قرارگرفته است. آسیب های مصرف گرایی در جامعه زنان نیز از نکات مورد توجه نگارنده بوده که در قالب دو آسیب تجمل-گرایی و مدگرایی بررسی شده است. از آنجا که شناخت مصادیق زهد، قناعت، ساده زیستی و دوری از تجمل گرایی در زندگی حضرت زهرا می تواند انگیزه کافی به ویژه در زنان مسلمان ایجاد کند، ذیل هر بخش نمونه هایی از ساده زیستی و پرهیز از مصرف زدگی در زندگانی آن بزرگوار پرداخته شده است.