مرضیه محصص

مرضیه محصص

مدرک تحصیلی: عضوهیات علمی دانشگاه شهید بهشتی دانشکده الهیات و ادیان

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۹ مورد.
۱.

نام نگاشت های آثار ایمان در پرتو نظریه استعاره مفهومی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن کریم ایمان آثار ایمان استعاره مفهومی نام نگاشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 768 تعداد دانلود : 95
بر مبنای نظریه شناختی استعاره، مفاهیم انتزاعی براساس مفاهیم تجربه پذیر درک می شوند. در قرآن کریم نیز شواهد فراوانی از این نحوه مفهوم سازی مشاهده می شود. بسامد واژگان ایمان در قرآن نمایان گر نقش محوری ایمان در زندگی معنوی است. آثار و تجلیات ایمان از زوایای پراهمیت ایمان است که در قرآن بر آن تأکید فراوانی شده است. در پژوهش حاضر، 23 پیکره از آیات مرتبط با آثار ایمان در 9 حوزه مبدأ با هدف تحلیل الگوی مفهوم سازی ایمان در قرآن مورد مطالعه قرار گرفته است. بررسی ها نشان می دهد نام نگاشت هایی نظیر «ایمان، چهره سفید است»، «ایمان، هدایت قلب است»، «ایمان، نجات از آتش است»، «ایمان، تجارت پرسود است»، «ایمان، نوری دوان در جهت جلو و راست مؤمنین به سوی بهشت است»، «ایمان، هدایت به راه مستقیم است» و «ایمان، خروج از تاریکی ها به سوی نور است» برای مفهوم سازی استعاری آثار ایمان مطرح شده اند. همچنین، طرحواره های مکان و ظرف نیز برای تصویرسازی منزلت و بهره مندی از رحمت الهی بر اثر ایمان آوردن به کار رفته اند.
۲.

الگوی همبستگی اجتماعی در کلام امام رضا (ع) بر اساس نظریۀ داده بنیاد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امام رضا (ع) همبستگی اجتماعی نظریه داده بنیاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 430 تعداد دانلود : 145
در عصر حاضر پالایش جوامع بشری از چندگانگی و فروکاستن از نزاع های ویرانگر و ستیزه گری، کانون توجه بسیاری از اندیشوران با رویکردهای متنوع قرار گرفته و تلاش های صلح خواهانه و آشتی جویانه در جست وجوی راهبردهای مؤثر برای تحقق همبستگی اجتماعی هستند. هدف اساسی این پژوهش، تبیین مؤلفه های همبستگی اجتماعی از رهگذر یافتن متغیرهای مؤثر، زمینه ای، بازدارنده و پیامدها در قالب الگویی  نظام مند است. این پژوهش بر اساس نوع هدف، بنیادی و به لحاظ روش کیفی و دارای رویکرد استقرایی است. بدین منظور با بهره گیری از نظریه داده بنیاد، پس از فرآوری مجموعه روایات امام رضا (ع)، مقوله های اخلاقی کلان و خُرد مدل، استخراج شده و الگوی همبستگی اجتماعی ارائه می شود. یافته های پژوهش گویای آن است که تحقق همبستگی اجتماعی مستلزم توجه به مقوله های متعددی است. در این زمینه، اخلاق مداری، دوستی، خویشتن داری، بخشایشگری، همزیستی مسالمت آمیز و تأمین امنیت، مهم ترین متغیرهای مؤثر، فروتنی، یاری رسانی به دیگران، مداراجویی و مسئولیت پذیری مهم ترین مقوله های زمینه ساز هستند. متغیرهای بازدارنده در این الگو عبارتند از: تعامل غیرضابطه مند، اشاعه فساد، اختلاف آفرینی و گسست های خانوادگی. پیامد اصلی همبستگی اجتماعی نیز ارتقای منزلت و قدرت یابی اجتماعی است.
۳.

تحلیل گفتمان سوره تحریم بر اساس الگوی فرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سوره تحریم تحلیل گفتمان فرکلاف همسران پیامبر (ص)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 78 تعداد دانلود : 284
مدل تحلیل سه سطحی فرکلاف، بر اساس توصیف، تفسیر و تبیین می تواند در بررسی دیدگاه یا نگرش قالب بر متون در جامعه و اینکه چه دیدگاهی با کدام زیر بنای فکری، یک متن مشخص را تولید کرده کمک نماید. لذا می توان ازاین طریق، ذهنیت اجتماعی را از متن به چالش کشید و در اصلاح و تغییر کنش های اجتماعی تأثیر گذاشت. با الهام گیری از روش فرکلاف می توان رویکرد سوره هایی را که منابع حدیثی کمی برای تفسیر و تبیین دارند و یا بر اساس نگاه حاکم بر جامعه، برداشت ناصحیحی از آن رفته است، کشف نمود. سوره تحریم (به اعتراف خلیفه دوم) درباره دو دختر خلفا نازل شده است. اما مفسرین به جهت تعصبات اعتقادی به واکاوی رفتار ایشان نپرداخته اند. روایات موجود در شأن نزول هم به همان علت، ناکارآمد می نماید. در این پژوهش سوره تحریم به مثابه یک گفتمان، مورد تحلیل قرار گرفت. در مرحله توصیف، واژگان «صغو»، «مولی»، «ظهیر» و... بررسی شد. تمایل به انحراف و عدم پشیمانی از رفتار، در همسران به جایی رسید که خداوند و صالح المؤمنین(ع) بعنوان پشتیبان پیامبر(ص) در برابر ایشان قرار می گیرند. در مرحله تفسیر، نگرش قالب این سوره، حکایت از همدستی همسران با منافقینی دارد که دست به توطئه ای نابخشودنی زده اند، تا جاییکه پیامبر رحمت(ص) که در نهایت مدارا با اهل خویش هستند از طرف خداوند با پیشنهاد طلاق ایشان روبرو می گردند. در مرحله تبیین، هدف نزول سوره، افشای دست توطئه گران بیان شده و اینکه جامعه بتواند مسیر درست را پس از رحلت پیامبر(ص) تشخیص دهد و در حیرت نماند. رویکرد این پژوهش، توصیفی- تحلیلی میباشد و به روش کتابخانه ای صورت گرفته است.
۴.

شمولیّه التشریعات القرآنیّه في مجال الأسره

نویسنده:

کلید واژه ها: القرآن الإعجاز الإعجاز التشریعی الأسره التشریع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 797 تعداد دانلود : 578
الإعجاز التشریعیّ، هو میزه القرآن الکریم المثیره للدهشه والدلیل علی إتقانه من حیث المحتوی والأحکام الرامیه إلی تربیه الإنسان وجلب السعاده له، وهو لیس إلّا وجهًا من وجوه الإعجاز العدیده للقرآن من منظور المسلمین، خاصّهً فی هذا العصر؛ حیث أصبحت النظریّات العلمیّه التی تدعم تفرُّد القرآن من حیث التشریع وتؤکّد على الطبیعه الاستثنائیّه وما وراء الزمکانیّه لتعالیم القرآن، محورَ اهتمام الباحثین فی مجال القرآن أکثر من أیّ وقتٍ مضى. ففی هذا المقال - وبعد التعریف بالمفاهیم وذکر خلفیه البحث - تمّت العنایه بالتشریعات القرآنیّه فی مجال الأسره، والتی تعتبر أهمّ قاعدهٍ للتمیّز المادّی والمعنوی للإنسان، وقد جرت محاوله لتحلیل الجانب الإعجازیّ للقرآن فی مجال الأسره من خلال جزأین. فی الجزء الأوّل تمّ تناول أبرز مبادئ التشریعات القرآنیّه، ومن جمله هذه المبادئ هو الاهتمام بکرامه الإنسان، ونفی التمییز بین الجنسین، والتناسب فی الحقوق والواجبات، ومحوریّه الأخلاق. وفی الجزء الثانی تمّ بیان شمولیّه التشریعات فی مجال الأسره من حیث شرح مختلف وظائف الأسره وتوفیر معاییر لحلّ النزاعات فی هذه المؤسّسه؛ ذلک کلّه من خلال الاستناد إلى الآیات التی تبیّن علاقه الأزواج بعضهم مع بعض والأولاد مع والدیهم فضلًا عن شرح أسباب تکوین الأسره. فإنّ وضع مستوى عالٍ کهذا من القوانین؛ نظرًا للوضع المنحطّ الحاکم علی العصر الجاهلی ومقارنهً بتعالیم الکتب السماویّه السابقه فی مجال الأسره، ما یؤکّد علی أنّ التشریعات القرآنیّه فی مجال الأسره أمرٌ خارقٌ للعاده.
۵.

بررسی معادل یابی استعاره های مفهومی «لباس» و «کشتزار» درباره زنان در ترجمه های قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن کریم زنان استعاره مفهومی نام نگاشت لباس حرث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 204 تعداد دانلود : 953
بر مبنای یافته های اخیر علوم شناختی، ذهن انسان با بهره گیری از تجربه های حسی روزمره به بازنمایی مفاهیم انتزاعی بر پایه مفاهیم عینی می پردازد. در قرآن کریم نیز شواهد فراوانی از این نحوه مفهوم سازی مشاهده می شود. در پژوهش حاضر، دو آیه از آیات قرآنی که به زوایای پر اهمیت در مفهوم سازی های استعاری درباره زنان پرداخته، در ترجمه های انگلیسی خانم ها بختیار و صفار زاده و ترجمه های فارسی دهه اخیر مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد. این استعاره ها در بستر گسترده ای از انگاره های فرهنگی شکل گرفته اند و متأثر از تجربه های رایج دوران نزول قرآن هستند. مفاهیمی نظیر «لباس» و «کشتزار»، از جمله حوزه های مبدئی هستند که قرآن برای مفهوم سازی نحوه تعامل زنان و مردان از آن ها بهره گرفته است. در گام نخست نام نگاشت های تسهیل گر در درک این دو مفهوم استعاری و تناظرهای میان قلمرو معنایی مبدأ و مقصد در آنها مشخص می شوند. این بررسی درجه بالایی از نظام مندی در استعاره های زبانی مربوط به زنان را نشان می دهد و در ساختاری کل نگر، یک مدل شناختی مطلوب در فرهنگ قرآنی را بازنمایی می کند. در ادامه ضمن دسته بندی ترجمه ها بر اساس روش های مختلف و با توجه به عناصر مفهومی حوزه های مبدأ (لباس و حرث)، به مقایسه معادل یابی مترجمان پرداخته می شود. بر اساس مبانی نظری پژوهش، ارائه ترجمه موفق در گرو انتخاب معادلی است که بیشترین قلمرو معنایی حوزه مبدأ را پوشش دهد. نتایج پژوهش نشان می دهد از میان 24 ترجمه انتخابی، معادل یابی آقای ملکی برای هر دو استعاره مفهومی، بیش از همه به این معیار نزدیک شده است.
۶.

نقد دیدگاه محمد شحرور در مورد تاریخ مندی عدّه طلاق(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عدّه طلاق محمد شحرور عدّه طلاق از منظر قرآن و فقه اقتضائات عصری عدّه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 900 تعداد دانلود : 962
محمد شحرور در زمره نواندیشان دینی است که حکم فقهی عدّه طلاق را تاریخ مند معرفی می کند و در اثبات این نظر به دلایل قرآنی استناد جسته است. پژوهش حاضر با هدف نقد و تحلیل دیدگاه محمد شحرور به روش اسنادی- توصیفی انجام شد. بدین منظور کتاب السنّه الرّسولیه و السنّه النّبویه مورد بررسی قرار گرفت و دلایل اعلام تاریخ مندی عدّه طلاق توسط ایشان در این کتاب استخراج شد. همچنین با بررسی تفاسیر قرآنی و منابع مکتوب فقهی در موضوع طلاق، استدلال های فرازمانی بودن حکم عدّه طلاق استخراج و طبقه بند شد و با استفاده از این داده ها، دیدگاه محمد شحرور مورد نقد و بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که محمد شحرور در کتب فوق ضمن اعلام همگونی سنت نبوی با سنت های انسانی، بر ضرورت خوانش تاریخ مند آیاتی که با خطاب «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ» است، تأکید می نماید و تصریح می کند که حکم عدّه طلاق شاهدی از اقتضائات عصر نزول است و در دوران کنونی، موضوعیتی ندارد. درحالی که آیات قرآنی با مضامینی همچون لزوم تمسک به آموزه های پیامبر(ص)، توصیف انبیاء در قرآن و وصف پیراستگان از وسوسه های شیطانی، حجیت سنت را که دومین سرچشمه دستیابی به اوامر و نواهی الهی است، تأیید می کند. از منظر فقه اسلامی، عدّه زنان یک حکم شرعی منصوص برای تمامی دوران هاست که از جمله فلسفه مهم آن حریم داری ازدواج است که زمینه را براى بازگشت پس از طلاق و ترمیم پیوند همسری فراهم می کند.
۷.

صلاحیت های حرفه ای مربی براساس دیدگاه آیت الله حائری شیرازی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: صلاحیت های حرفه ای مربی آیت الله حائری شیرازی تربیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 516 تعداد دانلود : 748
تربیت، فرایندی پیچیده و مستلزم فعالیت تربیتی مربیانی است که آگاهانه و ماهرانه در این مسیر، به گونه ای مبتکرانه عمل می کنند؛ بر این اساس، شناسایی صلاحیت های حرفه ای مربی به تربیت درست، پرورش دادن استعدادهای افراد، و ایجاد جامعه ای سالم و پویا کمک می کند. هدف از پژوهش حاضر، استخراج و تبیین صلاحیت های حرفه ای مربیان در چهار محور هدف گزینی مناسب، خصلت های شخصیتی، مهارت های ارتباطی و مهارت های روشی ازنظر آیت الله حائری شیرازی بوده و این تحقیق با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. یافته ها نشان می دهند اهدافی که مربی باید در تربیت مدّنظر داشته باشد، عبارت اند از: شکوفاکردن شخصیت انسانی، استقلال یابی متربی و کمال یابی معنوی؛ همچنین خصلت هایی که مربی باید در خود بپروراند، شامل موارد ذیل هستند: ایمان، اخلاص، دانش اندوزی مداوم، وفاکردن به عهد و نظم گرایی. پنج مهارت ارتباطی ای که مربی باید در فرایند تربیت به کار گیرد، عبارت اند از: انعطاف ورزی، مدارا، محبت ورزی معتدل و بجا، پرهیز از رفتارهای آزاردهنده ، و استحقاق محوری. درنهایت، نُه روش تربیتی به دست آمده، شامل موارد ذیل است: تقویت تفکر، داستان گویی، بازی، پرسشگری، مهارت آموزی، اغماض از اشتباهات، تشویق کردن و جایزه دادن، تنبیه و کاهش دادن تدریجی کنترل بیرونی.
۸.

استعاره مفهومی حبل در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: استعاره مفهومی استعاره هستی شناختی استعاره ساختاری استعاره جهتی حبل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 100 تعداد دانلود : 62
استعاره مفهومی، بخش مهمی از زبان شناسی شناختی را تشکیل می دهد و به مثابه ابزاری برای اندیشیدن است که واقعیت ها و تجربه های بشری را با مقوله بندی نوینی عرضه می کند. این مقاله استعاره مفهومی «حبل» در قرآن را بررسی کرده که در ضمن داشتن معنای کلی پیوند و ارتباط، ساختاری متشکل از چندین نوع استعاره دارد. در آیه ای، حبل همچون عهد و ذمه ای برعهده طرفین متوسل شده به حبل است و تعهدات ناشى از آنها را مى نمایاند و در آیه ای به عنوان جهت بالا، جایگاه ارزشمندی را مفهوم سازی می کند. در گونه دیگر، حبل ظرف نزدیکی بیان شده که نشان از قرب باری تعالی به بنده دارد و در مفهوم استعاری دیگر با شخصیت بخشی به حبال، فعل جانداران به آن نسبت داده می شود. قرآن توسط این بیانات استعاری گونه متفاوتی از تدبر و اندیشه را به جهانیان عرضه کرده و مفاهیم متعالی را در قالب امور ساده و با بیانی روان برای بشر بازگو می کند.
۹.

دیدگاه محمد شحرور درباره اقتضائات سنّت رسولی و سنّت نبوی و نقد آن برپایه دیدگاه های جوادی آملی

کلید واژه ها: محمد شحرور جوادی آملی سنت نبوی سنت رسولی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 485 تعداد دانلود : 60
بررسی و نقد دیدگاه های نواندیشان معاصر در تفسیر آیات قرآن دستاورد های شایان توجهی دارد. در مطالعه حاضر، با روش توصیفی تحلیلی به این مسئله پرداخته می شود که دیدگاه های شحرور درباره اقتضائات سنّت نبوی و رسولی در تفسیر آیات قرآنی چیست و چه ناهم سویی هایی با بینش های کلامی عبدالله جوادی آملی، به مثابه یک متکلم و مفسر شیعه معاصر، دارد. محمد شحرور، هم چون یکی از فعّالان گفتمان قرآن بسندگی معاصر، در کتاب السنه الرسولیه والسنه النبویه: رؤیه جدیده، آیات قرآن را به دو مجموعه آیات رسالت و آیات نبوت تقسیم می کند و بر این باور است که تبعیّت از پیامبر (ص) تنها اختصاص به موضوعاتی دارد که در آیات رسالت گنجانده شده اند و این آیات عموماً دربردارنده مواعظ، وصایا و حدود است. براین اساس آیاتی که دربردارنده خطابی به پیامبر (ص) با گزاره «یا أَیهَا النَّبِی» است بر آن دلالت دارد که این فرمان مختصِّ معاصران پیامبر بوده است و به نسل های پس از وی تسرّی نمی یابد. این در حالی است که جوادی آملی، هم چون یک مفسر و متکلم معاصر شیعی، بر جایگاه نبی در اِخبار بی واسطه از خدا تأکید می کند و سامان دهی حیات معنوی و اجتماعی مردم بر اساس چنین اخبارهایی را ضروری می شمارد. نیز، با تأکید بر برخورداری پیامبر (ص) از کمال معرفت یقینی و مصونیت از گناه و خطا در عرصه اَعمالِ شخصی و اجتماعی تبعیت مطلق از او را ضروری می داند.
۱۰.

بررسی خوانش سعدیه شیخ از اندیشه های ابن عربی درباره زنان

کلید واژه ها: سعدیه شیخ تفسیر قرآن گرایش عرفانی ابن عربی جنسیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 229 تعداد دانلود : 97
سال های اخیر، خوانش های جدیدی از منابع اسلامی انجام گرفته است. بررسی آثار متنوع مکتوب در این عرصه با رویکردی علمی و با بهره گیری از روش های صحیح پژوهشی تأثیر شایانی بر گفتمان اسلام پژوهی خواهد داشت. سعدیه شیخ، استاد دانشگاه کیپ تاون آفریقای جنوبی، یکی از محققان برجسته در عرصه بازخوانی دیدگاه های مفسران مسلمان است. وی در کتاب « روایت های صوفیانه از صمیمیت، ابن عربی، جنسیت و گرایش جنسی » به طراحی الگویی متفاوت برای اثبات برابری زنان و مردان در نگاه اسلامی پرداخته و از راهبرد واکاوی اندیشه های ابن عربی به عنوان یک مفسرعارف نامدار اسلامی، بهره گرفته است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی دیدگاه های سعدیه شیخ در کتاب پیشگفته پرداخته است. مهمترین یافته ها حاکی از آن است که وی از رهگذر تأکید بر ضرورت استفاده از نگرش ها، عملکردها و تجارب عرفانی ابن عربی، قرابت نگاه اسلامی با رویکردهای برابری طلب را نتیجه گرفته است. در نقد دیدگاه وی به مهمترین وجه تمایز رویکرد اسلامی از رویکرد فمینیستی اشاره خواهد شد که تفاوت های زن و مرد در عرصه تکوین، نقش ها، حقوق، اعتقاد به هدفمندی خلقت و حکمت فراگیر الهی در اندیشه اسلامی است. از منظر اسلامی، بر اساس غایتمندی آفرینش، هویت های جنسی متفاوت مردان و زنان، منشاء جایگاه و نقش های متفاوت است.
۱۱.

واکاوی انسجام درونی سوره اسراء(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سوره اسراء تحلیل محتوا انسجام درونی وعده الهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 132 تعداد دانلود : 729
تبیین انسجام درونی آیات قرآنی در مواجهه با گسسته انگاری آیات، یکی از دغدغه های مفسران معاصر به شمار می آید. شناسایی خطوط ارتباطی آیات در یک سوره، به فهم ارتباط وثیق آیات با یکدیگر و دستیابی به مقصود آن سوره می انجامد و روش نوینی در تفسیر قرآن به شمار می آید. در این نوشتار با استفاده از روش تحلیل محتوا، انسجام درونی آیات سوره اسراء مورد بررسی قرار گرفته است. موضوعات اصلی مطرح در سوره اسراء، بنی اسرائیل، امت مسلمان و وعده الهی می باشد. در این سوره ضمن یادکرد برهه های حیات قوم بنی اسرائیل و بهانه جویی های ایشان و عبرت آموزی از آنان، مسلمانان به توحیدمحوری وپذیرش حجت الهی دعوت شده اند و از بازگشت به فرهنگ جاهلی، انکار رسالت، تکذیب آیات الهی برحذر داشته شده اند. سرانجام ظهور وعده حق الهی بشارتی است که به هر دو قوم، مسلمانان و بنی اسرائیل داده می شود. از رهگذر تحلیل محتوای سوره اسراء ، هدف مهم سوره که همانا دعوت مردم به تمهید برای تحقق وعده الهی است، برداشت می شود.
۱۲.

ساختار تعاملات مدیریتی حاکمان از رهگذر تحلیل محتوای نامه 53 نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نهج البلاغه امام علی (ع) مدیریت حکومت سیاست عدالت روش تحلیل محتوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 520 تعداد دانلود : 581
ترسیم ساختار تعاملات مدیریتی حاکمان از رهگذر تعمق در مهم ترین مؤلفه های مطرح در نامه امیرالمؤمنین(ع) به مالک اشتر، به وضوح بیانگر ژرفای معرفتی مکتب علوی است. انتخاب الگوی کارآمد مدیریتی و تنظیم سیاست عدالت گستر داخلی و خارجی، ضرورت ساماندهی نوشتار حاضر را مضاعف کرده اند، لذا در این پژوهش با روش تحلیل محتوا و به صورت کیفی و توصیفی، مفاهیم این عهدنامه واکاوی شده است. بهره گیری از این روش، نگاه جامعی به شاخصه های تعاملی حاکمان، ضابطه های گزینش کارکنان و راهبردهای نیل بدین اهداف کلان را نتیجه می دهد. یافته ها حاکی از آن است که متن نامه بر سیاست داخلی تمرکز دارد و بر مؤلفه هایی همچون عدالت ورزی، اصلاحات فرهنگی، ساماندهی اقتصادی و گزینش هدف دار کارکنان دولتی تأکید شده است. توصیه های حضرت امیر(ع) در عرصه سیاست خارجی با محوریت نکوهش پیمان شکنی نیز افق های نوینی در تحلیل متن نامه می گشاید. گونه های مواجهه حکومتی در قالب تعاملی، تنبیهی، تربیتی، سنجشی و تشویقی بسامد قابل توجهی دارد و مدلی روزآمد در تمامی عرصه های مدیریتی ارائه می نماید. توصیه حضرت امیر(ع) به مدارا، بخشش، مهرورزی، عدم تبعیض در تعامل با مردم، تنبیه احتکارکنندگان و کارگزاران خیانت کار، همچنین دلگرم سازی فعالان شایسته، در این شبکه مضمونی برجسته شده است.
۱۳.

پیوند آموزه های نهج البلاغه با آیه اهتداء (یونس:35)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نهج البلاغه امامت افضلیت آیه اهتداء (یونس:35)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 834 تعداد دانلود : 785
پیوند ناگسستنی نهج البلاغه و قرآن، زمینه ساز گزینش هدفمند مضامین در گزاره های نهج البلاغه است. در پژوهش حاضر با رویکرد بینامتنیت مضمونی، به تبیین تبادل محتوایی دو متن نهج البلاغه و قرآن، درباره آیه اهتداء (یونس:35) ، پرداخته می شود. آیه اهتداء، به عنوان یکی از مستندات متکلمان شیعی در جهت اثبات لزوم افضلیت امام مورد استناد قرار گرفته است. نکته قابل تأمل در این آیه، تعیین مصداق افضل در هدایت بخشی می باشد. نگارندگان، با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی و ارتباط بینامتنی مضمونی، مجموعه گزاره های نهج البلاغه که ارتباط محتوایی با آیه اهتداء داشته، رصد نموده اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که استخراج رابطه بینامتنی مضمونی نهج البلاغه و آیه اهتداء در رفع ابهام آیه پیرامون تعیین مصداق «احقّیت در هدایت بخشی» بسیار نقش آفرین است. بر اساس یافته ها، همان گونه که در کتاب های معتبر تفسیری و روایی مصداق آیه اهتداء به طور خاص، حضرت امیر المؤمنین علی7 معرفی شده است، در واکاوی تعامل بینامتنی گزاره های نهج البلاغه با آیه اهتداء، فرآیند فهم و تفسیر صحیح این آیه تسهیل می شود.
۱۴.

مبانی و مؤلفه های رفتار آوایی در سازمان های آموزشی با نگرشی بر آموزه های نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: رفتار آوایی ایده گرایی رفتار سازمانی مشارکتی همدلی نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 295 تعداد دانلود : 700
هدف از پژوهش حاضر، شناسایی مبانی و مؤلفه های اثرگذار بر بروز رفتار آوایی از دیدگاه امام علی (ع) درقالب یک پژوهش کیفی از نوع تحلیل مضمون بوده است. چرا که رفتار آوا به معنای بیان دیدگاه های مغایر با وضع موجود و مشارکت در فرایند تصمیم گیری ها، در دستیابی به اهداف سازمانی و بالندگی سازمان های آموزشی نقش مهمی ایفا می کند. بدین منظور پس از بررسی ادبیات نظریه رفتار آوایی، ابتدا مؤلفه های بروز رفتار آوا شناسایی شد، سپس با روش تحلیل مضمونی ازطریق نمونه گیری هدفمند، گفتارهای امام علی (ع) در نهج البلاغه، در شبکه ای از مفاهیم ترسیم شد و مضامین مهم تر در جایگاه مرکزی قرار گرفت و سایر مضامین، پیرامون این مضامین اصلی سازمان یافت. براساس یافته ها، باور به محوریت الهی، نیک سرشتی انسان، آزادمنشی انسان و نیز باور به حیات اخروی در زمره مهم ترین مبانی اسلامی اثرگذار در این رویکرد شناسایی شد و خوانش اسلامی این نظریه را از رهیافت های فردگرایانه غربی، متمایز کرد. دراین راستا بر سبک رفتار مشارکتی اسلامی با مؤلفه های تقویت همدلی، مسئولیت پذیری، نظارت اجتماعی و انصاف ورزی نیز تأکید شد. از این رهگذر، تشویق کارکنان در سازمان های آموزشی به تبادل نظر با مدیران و ایجاد فضایی برای طرح و اشتراک گذاری ایده ها و تعدیل نظرات بدون هرگونه تبعات منفی، امری بایسته محسوب می شود.
۱۵.

اسلوب تفسیری محمد متولی شعراوی

کلید واژه ها: محمدمتولی شعراوی گرایش اجتماعی تفسیر قرآن به قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 522 تعداد دانلود : 646
روش شناسی کتب تفسیری به بررسی فرآیندها و فرآورده های تفسیری اطلاق می شود و گونه ای پراهمیت از مطالعات تفسیری به شمار می آید. اندیشه سامان یافته مفسران دربردارنده سلسله ای از روش ها و گرایش ها برای دستیابی به مدلول آیات و مراد الهی است. در مطالعه حاضر به شیوه تحلیلی توصیفی اسلوب تفسیری شعراوی بررسی می شود. تفسیر شعراوی یکی از تفسیرهای قرآنی معاصر است که با رویکردی اجتماعی از غالب ظرفیت های واکاوی متن الهی بهره می جوید. محمد متولی شَعراوی ابتدا تلاش کرده است که هر آیه را با آیه متناسب دیگر از نظر معنا و لغت تفسیر کند و سپس از احادیث نبوی استمداد جسته است. ازاین رو، روش وی در تفسیر آیات هم ابتدا بر اساس خود قرآن و سنت نبوی است. وی افزون بر بهره گیری از منابع دینی، به زبان و ادبیات عرب و هم چنین داده های تاریخی التفات قابل توجهی داشته است. بر اساس یافته های این مطالعه، تفسیر شعراوی با شرح و تبیین مفاهیم ظاهری کلام و تدقیق در مضامین قرآنی متناسب با دوران معاصر، رشد اخلاقی و تربیتی جامعه و پاسخ گویی به ابهامات تفسیری مخاطبان را هدف گرفته، و بر اساس باور به کفایت قرآن برای هدایت گری انسان در زندگی فردی و اجتماعی پدید آمده است.
۱۶.

تأملی بر مناجات همسر عمران با رویکرد تحلیل گفتمان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: همسر عمران تحلیل گفتمان نظریه فرکلاف بافت زبانی ایدئولوژی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 515 تعداد دانلود : 715
بهره گیری از ابزارها و دانش های جدید معرفتی و زبانی نوعی تدبر روشمند در آیات و مصادیق آن است و به رمزگشایی از لایه های زیرین مفهومی در قصص قرآنی می انجامد. این جستار با شیوه توصیفی- تحلیلی در آیات مرتبط با قصه همسر عمران ضمن بررسی ساختار و مفهوم مناجات همسر عمران، مؤلفه های گفتمان مدار متن را بر اساس نظریه تحلیل گفتمان فرکلاف مشخص می کند. از این رهگذر، ظرفیت شگرف متون قصص قرآنی در فرآیند معنا سازی هویدا شده و افق نوینی در تحلیل قصص قرآنی گشوده خواهد شد. یافته ها بیانگر آن است که سطوح سه گانه توصیف، تفسیر و تبیین، پیوند پایدار و رابطه متقابل زبان و بافت اجتماعی در این مناجات را حکایت می نماید. بدین سان زبان در مناجات همسر عمران، بازنمودهایی از واقعیت می آفریند و مناجات را از سرشت و ساختاری اجتماعی برخوردار می کند. گفتمان کاوی این مناجات با تدقیق در اقلام واژگانی، بازتابی از ایدئولوژی زمانه را نشان می دهد و به بازتولید یک گفتمان ساختارشکنانه در جهت تداعی مفهوم توحید می پردازد.
۱۷.

تحلیل و نقد نگرش محمد شحرور درباره سنت نبوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: محمد شحرور سنت نبوی عصمت تشریع احکام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 841 تعداد دانلود : 152
محمد شحرور به عنوان یکی از فعالان گفتمان قرآن بسندگی معاصر، درصدد تضییق مح دوده سن ت نب وی در س احت دین داری اس ت. روزآم دس ازی دی ن با پی راستن آن از آموزه های اجتماعی سنت نبوی، آرمان مدافعان این جریان به شمار می آید. این جستار، با روش توصیفی- تحلیلی، این رویکرد نواندیشی دینی را به بوته نقد می گذارد. محمد شحرور از رهگذر جدا انگاری مفهوم «رسول» و« نبی»، القای عدم اصالت سنت نبوی و همچنین اعلام همگونی سنت نبوی با سنت های انسانی، بر ضرورت خوانش تاریخ مند سنت تأکید می کند. وی مانایی و کارآمدی آموزه های سنت نبوی را مخدوش اعلام می کند. از جمله ته افت های ای ن روی کرد با اندیش ه های ام امیه م ی توان به ناس ازگاری با ماهیت سنت، ناسازگاری با ماهیت عصمت و مغالطه تاریخ مندی سنت اشاره نمود. غالب متکلمان امامیه با تأکید بر جایگاه نبی در اخبار بی واسطه از خدا و ساماندهی حیات معنوی و اجتماعی مردم و همچنین برخورداری ایشان از کمال معرفت یقینی و مصونیت از گناه و خطا در عرصه اعمال شخصی و اجتماعی، تبعیت مطلق از نبی را ضروری می دانند. از این منظر سنت تشریعی نبوی کاشف از حکم الهی است و حجیت فراگیر سنت افاده می شود.
۱۸.

درآمدی بر ترجمه ساخت های کنایی در صحیفه سجّادیّه(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: ترجمه صحیفه سجادیه ساخت های کنایی معادل یابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 417 تعداد دانلود : 210
ترجمه به مثابه فرآیندی هدفمند جهت رفع موانع زبانی و فرهنگی است و در پیام رسانی متون اهمیت دارد، لذا ارائه ترجمه ای همسنگ متون موثق دینی جهت انتقال مفاهیم والای آن، ضرورت می یابد. در صحیفه سجادیه، تعابیر کنایی فراوانی است که مترجمان در معادل یابی و ترجمه صحیح آن با چالش هایی رو به رو هستند. غایت نوشتار حاضر ترجمه ساخت های کنایی صحیفه سجّادیّه در ترجمه ی فارسی سه تن از مترجمان معاصر (ارفع، بلاغی و سجّادی) می باشد. بدین منظور با روش توصیفی- تحلیلی فرآیند ترجمه و معادل یابی کنایی در صحیفه مورد بررسی قرار گرفته است. مترجمان در ساختهای کنایه از صفت، اغلب به ترجمه کنایی و معنایی روی آورده اند و در ساختهای کنایه از موصوف، بیشتر به ترجمه تحت اللفظی و معنایی گرایش داشته؛ در کنایه از نسبت نیز به ترجمه تحت اللفظی پرداخته اند، امّا در برخی موارد به علّت عدم توجّه به معادل یابی ، مفهوم و ساختار نحوی و بلاغی نتوانسته اند معنای مناسب را ارائه دهند.
۱۹.

نشانه شناسی اجتماعی دعوت موسی(ع) بر اساس الگوی ناامنی نشانه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن کریم موسی (ع) نشانه شناسی اجتماعی ناامنی نشانه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 649 تعداد دانلود : 224
واکاوی عناصر فرهنگی از رهگذر تدقیق در رمزگان نشانه ای و هنجارهای اجتماعی، غایتی است که در رویکرد نشانه شناسی اجتماعی دنبال می شود. رمزگان نشانه ای بیانگر میزان پایبندی افراد به طبقات خاص اجتماع است و همین امر موجب می شود تا افراد در صورت تطابق یا عدم تطابق با هنجارهای اجتماع، احساس امنیت یا ناامنی نمایند و در صورت احساس ناامنی، طیف متنوعی از عکس العمل ها همچون خاموشی، بیش تصحیحی، تلافی و سردرگمی را بروز دهند. این جستار با شیوه توصیفی- تحلیلی در آیات مرتبط با دعوت موسی(ع)، ضمن بررسی هنجارهای جامعه آن روز به مطالعه عکس العمل های فرعون و بنی اسرائیل در مقابل دعوت رسول الهی می پردازد تا بدین وسیله از یک سو با پیاده سازی آن در متن مقدس در راه توسعه این الگو قدم بردارد و از سوی دیگر از منظری نو به بررسی ظرفیت شگرف متون قصص قرآنی در فرآیند معنا سازی بپردازد و افق نوینی در تحلیل قصص قرآنی بگشاید. یافته ها بیانگر آن است که می توان در زمان احساس ناامنی قبل از بروز هر گونه عکس العملی، موقعیتی با نام «پیشاناامنی نشانه ای» را مفروض دانست، نیز سطوح قدرت در زمان دعوت موسی(ع) ثابت نبوده و با تغییر و تحول معناداری از فرعون به موسی(ع) انتقال یافته است. در این راستا مواجهه فرعون با هنجارهای متضادی که حضرت موسی(ع) در فراز و نشیب دعوت الهی خویش در جامعه اشاعه داده بود، در قالب عکس العمل های تلافی جویانه متعدد ظهور داشته است. بنی اسرائیل نیز در مقابل دعوت توحیدی موسی(ع) گونه های مختلف عکس العمل همچون خاموشی وسردرگمی را از خود بروز دادند و در این میان عده کمی ایمان آوردند.
۲۰.

گونه های سکوت گفتمانی در قصه مریم (س)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زبان شناسی قصه های قرآنی گفتمان سکوت مریم (س)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 558 تعداد دانلود : 586
قرآن کریم مجموعه ای از لایه های معنایی متعدد است. این ویژگی، زمینه را برای به کارگیری مکاتب گوناگون زبانی در مطالعات قرآنی فراهم می سازد. بهره گیری از ابزارها و دانش های جدید معرفتی و زبانی نوعی تدبر روشمند در آیات و مصادیق آن است. سکوت، عنصری معنادار در کلام است و همچون بخشی از زبان، نقش مهمی در انتقال پیام و تاثیر گذاری بر مخاطب دارد؛ به توسعه دلالت های متنی می انجامد و اشتیاق خواننده را برای درک معنا می افزاید. کاربرد این شیوه در آثار ادبی، علاوه بر موجزگویی، شگردی برای اقناع عقلی و عاطفی بشمار می آید بر این اساس نوشتار حاضر سعی دارد تا با رویکرد نظریه گفتمان سکوت و با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، قصه قرآنی مریم (س)،که در آیات (74-35 سوره آل عمران) و آیات( 15-34 سوره مریم) مطرح شده، مورد واکاوی قرارگیرد. تأمل در این آیات گویای آن است که مصادیق سکوت گفتمانی در سطوح ساختاری، معنایی و کاربردشناختی، زمینه ساز ایجازگویی ها، تصویرسازی ها و همچنین دستیابی به غرض هدایتی قصه مریم(س) شده است. در این راستا غلبه کاربست سکوت پیش انگاشتی و محوریت موضوعی تعامل عفیفانه مریم(س)، مخاطب را به ژرف نگری فرا می خواند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان