درخت حوزه‌های تخصصی

از میان دانشمندانی که در کنار تفسیر معانی و مضامین آیات، به مباحث بلاغی و زیباشناختی آیات عنایتی خاص داشته، زمخشری (متوفّای 538 ق) است که تفسیر وی آمیزه ای از مباحث دستوری و بلاغی بوده و به عبارتی، «قوانین نحوی» را در کشف وجوه زیبایی آیات قرار داده است. پژوهش حاضر در تلاش است با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی، دیدگاه های بلاغی صاحب کشّاف از حروف جاره را دسته بندی و مورد واکاوی قرار دهد. این بررسی نشان می دهد زمخشری زیبایی ادبی حروف جاره را از دریچه نظم و ترکیب آیات می نگرد و در تحلیل جمال شناسی خود به مباحثی چون: «تعلّق»، «تنوّع دلالت» و «کارکرد بلاغی» عنایت ویژه دارد. وی با اسلوب خاص خود که مبتنی بر پرسش و پاسخ است، علت های ادبی حروف را جویا می شود و سعی می کند معانی مختلف آن ها را با توجه به فضای کلّی آیه و در همنشینی با واحدهای دیگر جمله بسنجد. زمخشری در ذیل تفسیر آیه 29 سوره لقمان، بی توجهی به تنوّع این حروف و ظرائف ادبی آنها را به صراحت نقد نموده و آن را ناشی از بی ذوقی می داند. با تحلیل گفته ها و نکته سنجی های وی در باب حروف جر، کارکردهای زیباشناختی این حروف از نگاه این مفسّر را می توان در سه بُعد «تصویرگرایی»، «تعدد معانی» و «مبالغه و تأکید» دسته بندی نمود.

کتاب دستورالاخلاق فی القرآن: دراسه مقارنه للاخاق النظریه فی القرآن نوشته محمد عبدالله دّراز، نخستین تاش مدرن در جهت به دست دادن تصویری از اخاق قرآنی به شمار می رود. نویسنده در این کتاب رهیافتی کانتی به اخاق قرآنی اتخاذ کرده و می کوشد بر اساس ایده های این فیلسوف، نظام اخاق قرآنی را استخراج و سازماندهی کند. با این نگاه، کتاب در دو بخش تدوین شده است. بخش نخست، به مباحث اخاق نظری و بخش دوم، به اخاق عملی اختصاص دارد. در بخش نخست در پنج فصل مؤلف کوشیده است نظام اخاق قرآنی را صورت بندی کند و در بخش دوم نیز در پنج بخش نمونه هایی از اخاق قرآنی را در پنج عرصه معرفی نماید. ترجمه فارسی کتاب مذکور در سال 1387 به دست محمدرضا عطایی منتشر شده است. نویسنده در نوشتار پیش رو، پس از مرور ایده های اصلی کتاب و ساختار و محتوای آن، ترجمه کتاب را با ذکر منبع اصلی، بررسی و با بازگویی کاستی های ترجمه، پیشنهادهایی در جهت اصاح آنها داده است.

کتاب ارزشمند «مطالعاتی در باب سنتهایِ عقلانیِ اسامی در قرون میانی » مجموعه مقالاتی است به قلم زابینه اشمیتکه و حسن انصاری که در عرصه مطالعات اسامی و به طور خاص حوزه شناخت جریان های فکری عقلانیِ اسامی به نگارش درآمده است. این کتاب ویراست بازنگریسته و تازه شده ای است از مجموعه مقالاتی که پیش از این هر یک جدا گانه در مجاّت و مجالات مختلف به چاپ رسیده بوده است و ا کنون در کنار هم و در قالب مجلّدی مستقل بازچاپ شده است. مقالات این کتاب بخش مهمّی از پژوه شهای دامنه دار و پرشماری است که نویسندگان نامبرده طی چند دهه اخیر در خصوص مکتب معتزله و دو مذهب مرتبط با آن در قرون میانی اسامی، یعنی امامیّه و زیدّیه منتشر کرده اند. نوشتار حاضر به معرّفی این مجموعه مقالات می پردازد.

موضوع عرش و مباحث متعلق به آن، یکی از مباحث پیچیده در حوزه شبکه معارف بلند قرآن کریم است که در آیات متعدد به آنها اشاره شده و در این میان، آیه 17 سوره حاقه به حاملان هشت گانه عرش الهی اشاره دارد، ولی مشخص نمی سازد که این حاملان ثمانیه چه کسانی هستند. تنوع معانی ای که برای مفهوم عرش وجود دارد، زمینه ایجاد دیدگاه های گوناگونی از سوی مفسران پیرامون مراد از حاملان عرش الهی شده است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی- توصیفی، به تحلیل و نقد دیدگاه های مفسران در زمینه حقیقت عرش و مراد از حاملان عرش الهی در آیه 17 سوره حاقه پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که عرش حقیقتی عینی و خارجی، مصدر تدابیر الهی و مقام علم فعلی و اجرایی الهی در عرصه هستی است و حاملان عرش الهی در شبکه مفاهیم قرآن و روایات، حقایقی ذومراتب اند که بر خدای متعال، اولیا و فرشتگان الهی اطلاق گردیده است، ولی با توجه به دلایل متعدد، دیدگاه غیر فرشته بودن حاملان هشت گانه عرش الهی در آیه 17 سوره حاقه، تناسب بیشتری با ظاهر آیات و تصریح روایات دارد.

نگارنده در سطور ذیل، یکی از ابیات سعدی را مورد دقت نظر قرار داده است. وی تاش می کند تا با پاسخ به سؤالاتی پیرامون بیت: روان روشن سعدی که شمع مجلس توست/ به هیچ کار نیاید، گرش نسوزانی؛ به معنا و خوانش درست آن دست یابد. نویسنده در جهت رسیدن به هدف مذکور، ابتدا معنای بیت را از سوی برخی از شارحان مطرح می دارد و سپس اشاره ای به ضبط متفاوت این بیت در بعضی دست نوشته ها، می کند. در انتها، خوانش پیشنهادی خود را از بیت، پیش روی خوانندگان قرار می دهد. 

نویسنده در نوشتار حاضر در تاش است کتاب کلیات شعر میرکرمانی که توسط وحید قنبری و انتشارات سخن در سال 1397 به زیور طبع آراسته شده است را در بوته نقد و بررسی قرار دهد. وی در راستای این هدف، نخست با ارائه شاهد مثال هایی از صفحات متن کتاب، غلط خوانی های راه یافته به آن را متذکر می شود. سپس، تعدادی از ضبط های نادرست یا مشکوک چاپ کتاب و تکرار اشتباهات کاتب و ... را برمی شمارد. نویسنده در انتها، نقد خود را با بیان اشکالات راه یافته به حواشی صفحات کتاب، به پایان می رساند.

در این مقاله تاثیر جهانی شدن بر تعارض قوانین از منظر اخلاق بررسی شده است. جهانی شدن به عنوان یک واقعیت موجود آثار متعددی را در علوم و گرایشهای مختلف به جای نهاده است در علم حقوق نیز جهانی شدن در مبحث تعارض قوانین در سه مقوله تاثیر گذار بوده است. نخست در قواعد ماهوی ( مادی) ، جهانی شدن تاثیر خود را در قالب یکسان سازی قوانین متجلی نموده است که این فرایند توسط سازمانهای بین المللی ، قوانین مدل و کنوانسیونهای بین المللی در حال تحقق می باشد. در مقوله دوم ،یعنی قواعد حل تعارض نیز، آنجا که امکان یکسان سازی قواعد ماهوی به دلایلی وجود ندارد ، جهانی شدن با تلاش در جهت یکسان سازی قواعد حل تعارض تاثیر خود را نشان داده است در این میان و با توجه به تأثیرات متقابل جهانی شدن و اخلاق بر یکدیگر توجه به موازین اخلاقی به عنوان یکی از اشتراکات جوامع بشری تا حد زیادی می تواند آثار خود را بر جای بگذارد. در نهایت موانع اجرای قانون خارجی یعنی نظم عمومی ،اخلاق حسنه و تقلب نسبت به قانون نیز متاثر از جهانی شدن محدود شده و امکان گسترش اجرای قوانین خارجی ممکن شده است.

در این نوشتار واژه های «نبی» و «نبوت» و تعریف آن از دید متکلمان، حکما و لغویان بیان و بررسی، و با دیدگاه مسیحیت، هندو و بودا مقایسه و از بهترین آن دفاع شده است. بهترین معنا برای واژه نبی، همان معادل فارسی آن، یعنی «پیام بَر» یا «پیغام بَر» است. براین اساس، بهترین تعریف از نبی عبارت است از: «بشری که از سوی خدا برانگیخته شده است تا واسطه بین میان او و خلق باشد تا خبر یا پیام های الهی بر او وحی شود که به مردم برای هدایتشان ابلاغ کند». براین اساس، نبوت یعنی «واسطه بین خدا و خلق بودن برای رساندن پیام الهی به مردم».

این جستار، سبک زندگی ایمانی را در پرتو قرائت مضمونی و ساختاری سوره حجرات و با عنایت به مبحث نظری معناشناسی ایمان و کفر بررسی می کند. ابتدا به پیشینه بررسی سوره حجرات در تفاسیر مختلف از جمله المیزان و نمونه و برخی تک نگاری ها اشاره می شود. سپس، ساختار و مضمون سوره حجرات در پرتو سبک زندگی ایمانی بررسی می شود. عبارت «یا أیّها الذین آمنوا»، نوعی فراخوانی یا خطاب تلقی شده که ایدئولوژی اسلامی را برمی سازد. در این سوره، شش بار این فراخوانی به کار رفته است. این فراخوانی ها در پرتو معناشناسی دو مفهوم متضاد ایمان و کفر بررسی می شوند. آنگاه از سبک زندگی ایمانی نیز ذکر به میان می آید. در ادامه، گفته می شود که این فراخوانی ها از نوع سلبی است و لازم است در سبک زندگی ایمانی از آنها پرهیز شود. بر پایه معناشناسی دو مفهوم ایمان و کفر و حوزه معنایی آنها، شش صفت نکوهیده در این سوره که ریشه زبانی دارند، بررسی می شوند. این شش صفت عبارتند از: استهزاء، عیبجویی، انتساب القاب زشت، گمان بد، تجسس و غیبت. آنگاه تقوا برترین صفت مٶثر بر این شش صفت نکوهیده معرفی می شود. در پایان، الگویی مبتنی بر دو قطب ایمان و کفر برای سبک زندگی ایمانی ترسیم شده و به چند یافته اشاره می شود.

در فقه اسلامی، چندین مسئله درباره کفاره قتل عمد، موردتوجه فقیهان قرار گرفته است. سقوط کفاره در صورت قصاص یا فوت قاتل از جمله این مسائل است که در بین فقیهان متقدم و متأخر، موافقان و مخالفانی دارد. هریک از این دو قول که به چند ادله مستظهر شده است، بدون درنظر گرفتن استقرار یا عدم استقرار حکومت اسلامی بیان شده است. هدف این مقاله یافتن قول برتر و کارآمد در دوره استقرار حکومت دینی است و روش آن نیز اجتهادی و بر پایه تحلیل نصوص و اقوال فقیهان است. این مقاله براساس این فرضیه سامان یافته است که قول فقیهان مخالف سقوط کفاره با مرگ قاتل، بر قول مشهور برتری دارد و حکومت اسلامی براساس چند ادله وظیفه دارد آن را استیفا کند. حسبیه بودن اخذ کفارات مالی (که ماهیت عقوبتی دارد) و احتساب آن به عنوان یکی از منابع مالی دولت اسلامی از این ادله است. یافته این مقاله لزوم استیفای کفاره از اموال قاتل پس از مرگ وی و مصرف آن در مصالح و موارد مشخص شرعی به وسیله وراث یا دولت اسلامی است.

از مهم ترین ویژگی های فضای مجازی، گسترش اهمیت فرد و حیطه خصوصی در برابر جمع و حوزه عمومی است. افراد در فضای مجازی در عین حال که می توانند در گروه های مختلف و گاهی متضاد با هویت حقیقی خود حضور داشته باشند، می توانند خود را جدا از دیگران و به صورت تنها نیز حس کنند؛ به گونه ای که فقدان مراتب قدرت در فضای مجازی باعث می شود، فردیت افراد در جمع حل نشود. در جهان واقعی نیز قدرت انتخاب افراد همواره تحت تأثیر عواملی هم چون جبر مکان، زمان، فرهنگ و حکومت محدود بوده است؛ اما در جهان مجازی مرزهای محدود کننده از میان برداشته شده و شخص در مقیاس جهانی با گزینه های فراوانی برای انتخاب روبرو خواهد بود؛ بر همین اساس در میان اقوام سنتی و مذهبی تأثیرات قابل ملاحظه ای در ایجاد انعطاف پذیری و شکستن مرزهای محدود کننده اعتقادی- فرهنگی مشاهده می شود. این پژوهش که از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و با روش کتابخانه ای انجام شده است، به بیان تأثیرات فرهنگی فضای مجازی بر عرصه دین پرداخته است.

مقاله حاضر با هدف بررسی مستندات قرآنی تفویض به معنای واگذاری امور به دیگران به رشته تحریر در آمده است. جهت یافتن مستندات قرآنی، افزون بر جست وجوی آیات از قرآن، از دیگر منابع حدیثی و کلامی هم استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که در آیات قرآن برخی امور به ملائکه نسبت داده شده است از جمله: میراندن و قبض روح، تدبیر نظام هستی، تقسیم امور، اعطای فرزند به حضرت مریم و همچنین برخی امور به افراد خاص مثل پیامبران و انسان های صالح مانند: حضرت خضر ، حضرت عیسی ، حضرت سلیمان ، حضرت داود واگذار شده است؛ و برخی امور نیز به موجودات دیگر واگذار شده است. مثل گرم کردن زمین و نور دادن به موجودات که به خورشید تفویض شده است. پس نتیجه می گیریم که از نظر قرآن کریم تفویض امور به غیر یکی از سنت های الهی می باشد چنانکه در روایات داریم خداوند جز از طریق اسباب، امور دین و دنیا را جاری نمی سازد.

یکی از مبانی انسان شناختی حکمت متعالیه، اختیار است که در بستر دیگر مبانی فلسفی آن تبیین می شود. صدرا دو تعریف از حقیقت اختیار ارائه کرده که متخَّذ از تحلیل واقعیت است. برخی از متفکران علم اصول با بیان اشکالات متعدد گفته اند این تعاریف، نه برآمده از واقعیت، بلکه برساخته از ذهن فلاسفه برای فرار از شبهه جبری است که لازمه قولشان است؛ زیرا امکان فعل و ترک برای مختار بودن فاعل، موضوعیت دارد که به دلیل قول حکمت متعالیه به جریان عام ضرورت علّی، قابل تصور نیست. بررسی جامع نشان می دهد دیدگاه اصولیان با اشکالات مبنایی و بنایی متعددی مواجه است و تحلیل های حکمت متعالیه دراین باره، دقیق تر و مبتنی بر واقعیت است؛ چه اینکه ضرورت علّی، نه تنها نافی اختیار نیست، بلکه موکِّد آن است

نقد داستان در ادبیات عربی، در اواخر قرن بیستم، متاثر از ریخت شناسی وساختارگرائی، وارد مرحله نوینی گشت که به عناصر داستان وشیوه های روایت می پرداخت وکمتر به موضوع «نگرش هنری» داستان اهمیت می داد. نگرش هنری تجربه منحصر بفرد نویسنده از پیچیدگی های زندگی است که منجر به « شناخت داستانی» می شود تا خواننده با درک آن از داستان لذت ببرد و بینش نوی را تجربه کند. سید بحراوی در کتاب «الانواع النثریه فی الادب العربی المعاصر(اجیال وملامح )» با معرفی آثاری گوناگون ازنویسندگان دنیای عرب، می کوشد تا با رهایی از چهارچوب تحلیل های از پیش تعین شده، تجربه بشری راوی را که معادل با تجربه زبانی نویسنده است، تحلیل کند. وی این تجربه را که برآمده از محیط عربی است، «ماهیت صورت» (محتوی الشکلThe content of the Form) نامید که با رهایی از وابستگی ذهنی به غرب در پی ارائه یک بینش هنری از تجربه انسان عربی است. آیا روش تحلیل وی در گونه های نثری نوآوری دارد؟ و آیا می توان از آن برای درک داستان بهره برد؟ آیا این کتاب نقدی در رسیدن به این هدف موفق بوده است؟ با روش تحیلی – توصیفی وباتکیه بر روش تحلیل محتوای کمی وکیفی، می توان نتیجه گرفت که مسأله کتاب «گونه های نثر ادبی معاصر»، نه تحلیل ساخت عناصر داستانی و روایت، بلکه درک زیباشناسانه روایت از تجربه بشری انسان عربی، با ارائه بینش هنری نهفته در شبکه عناصرداستانی است تا ضمن تبیین ویژگی ها و روش تحلیل آن، نمونه داستان هایی را که دارای محتوای ساخت داستانی با هویت عربی هستند، معرفی کند.

بر خلاف بسیاری از فیلسوفان مسلمان که معمولاً از منابع و پیشینه تاریخی افکار خود کم تر یاد می کنند، شیخ اشراق صریحاً از متفکرانی که اندیشه های خود را ادامه دهنده حکمت آنان می داند، نام می برد. پرداختن به ریشه یابی منابع حکمت اشراق از همان آغاز تألیف «حکمه الإشراق» توسط خود شیخ شروع شده است و بعدها توسط شارحان «حکمه الإشراق» ادامه یافت و تا زمان حاضر نیز ادامه دارد. هدف از این جستار بازخوانی نقش و تأثیر منابع قرآنی و روایی به مثابه مهم ترین سرچشمه های معرفتی شیخ اشراق است. گرچه به فلسفه شیخ اشراق غالباً به عنوان نقطه تلاقی حکمت و عرفان و تفکر ایران و یونان نگریسته می شود ولی سهروردی با آگاهی به منابع قرآنی و روایی در صدد اتقان و استحکام حکمت خود بوده است. این انگیزه در مسائل گوناگونی محقق شده است از جمله در تأویل آیات قرآن به مباحث فلسفی مانند عقل فعال و قوه مخیله؛ توجیه و تأیید مباحث مربوط به عقل اول، تجرد و جاودانگی نفس و قاعده امکان اشرف با توسل به آیات قرآن. همچنین مسائلی مانند خلافت الهی از مباحث این مقاله است که در اندیشه سهروردی ریشه قرآنی دارند. بر این اساس می توان گفت که راه رسیدن به حقایق گاهی عقل است و گاهی کشف و شهود عرفانی و در رأس همه آن ها وحی الهی. محال است آنچه حق است و عقل و شهود سلیم بدان راه یافته، در تضاد با وحی الهی باشد.

هدف اصلی این پژوهش واکاوی افراط گری دینی و نقش تعلیم و تربیت اسلامی در مهار آن می باشد. از نظر فلسفه و پارادایم حاکم بر پژوهش جزء پژوهش های کیفی و در پارادایم سازنده گرایی- تفسیری قرار داد. روش پژوهش حاضر از نوع تحلیل محتوای کیفی(کتابخانه ای) است. جامعه آماری پژوهش شامل پژوهش ها و اسناد موجود مرتبط در سایت های علمی می باشد. نمونه آماری تا رسیدن به اشباع نظری و استخراج مقوله های افراط گرایی دینی ادامه یافته است. ابزار پژوهش شامل تمامی اسناد و مدارکی است که در رابطه با افراط گرایی دینی و شیوه استفاده از آموزش های دینی در شکل گیری افراط گرایی وجود دارد(از طریق فیش برداری)، می باشد. روش تجزیه و تحلیل در پژوهش حاضر تحلیل مضمون است. در این روش از طریق تحلیل متون مورد نظر به صورت استقرائی، مؤلفه های تربیت مطلوب به منظور مهار افراط گرایی دینی تدوین گردید.

هدف اصلی این مقاله بررسی روش شناسی اقتصاد اسلامی و توسعه معیارهای آن با توجه به ساختار منطقی و اصول موضوعه قرآن و سنت است؛ به گونه ای که بتواند تبیین و رهنمود هایی در روند عملکرد صحیح نظام اقتصاد اسلامی ارائه دهد. در همین زمینه یکی از پرسش های اساسی این حوزه این است که روش شناسی اقتصاد متعارف آیا می تواند در زمینه تحلیل و ارزیابی صحیح نظریات اقتصادی به کمک اقتصاددان بیاید یا خیر؟ به همین دلیل، برخی زوایای این هدف که از طریق بررسی تطبیقی نظریات روش شناسی اقتصاد متعارف با روش شناسی اقتصاد اسلامی حاصل می شود، مورد بررسی قرار گرفته است. روش مطالعه در این تحقیق که تطبیقی-انتقادی است، نشان می دهد روش شناسی اقتصاد متعارف در مقایسه با رویکرد رقیب خود، هم از لحاظ کارکردی و هم از لحاظ معرفت شناسی دارای ضعف ها و کاستی های متعددی است که این کاستی ها، هم از جهت خود محققین اقتصاد متعارف و هم از جهت اقتصاد اسلامی به تفصیل بررسی شده اند.

ﻫﺪف اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ تبیین ﻣﺒﺎﻧﯽو اﺻﻮل ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺧﻼﻗﯽ در آراء و اندیشه های علامه فیض کاشانی است. ﻧﻮع اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﮐﯿﻔﯽ اﺳت. ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف ﭘﮋوﻫﺶ از روش ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ اﺳﻨﺎدی اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ . ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻤﻊ آوری اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮرد ﺗﺮﺑﯿﺖ ، ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﮋوﻫﺶ ﯾﻌﻨﯽ اﺧﻼق ، اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﯽ از اثر مهم تربیتی ملامحسن فیض کاشانی(ره) یعنی «محجّة البَیضاء فی تهذیب الإحیاء» و ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﮔﺮدآوری ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻓﯿﺶ ﺑﺮداری و ﺛﺒﺖ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ پرداخته ﺷﺪ. ﺳﭙﺲ داده ﻫﺎ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. یافته ﻫﺎ نشان داد که مبانی تربیت اخلاقی شامل (تغییر پذیری اخلاق ،در هم تنیدگی دین و اخلاق ،اعتدال جامع ، ذو مراتب بودن اخلاق ، انگیزه فاعل و نیت) و اصول تربیت اخلاقی از منظر علامه فیض کاشانی شامل( اصل محافظت و مراقبت بر نماز، اصل محافظت و مراقبت برروزه داری ،اصل انفاق مالی ،اصل توجه به حقوق دیگران ،اصل اصلاح شرایط ،اصل تعالی تدریجی ،توسل و ارتباط معنوی با معصومان (ع) )بود. بر این اساس مسئولین و برنامه ریزان تربیتی در سطوح مختلف با عنایت به نتایج پژوهش حاضر، نسبت به تهیه دستور العمل ها، کتابها و... که بتوان در آموزه های تربیتی استفاده کرد، اقدام کنند.

بخشی از آموزه های اسلام در غیر حوزه عبادیات را امضائیات تشکیل می دهند؛ یعنی آن دسته از آموزه هایی که شارع دین نای جدیدی در آنها تأسیس نکرده و مطابق مشی عقلا رفتار کرده است. مقاله حاضر پس از تعریف حکم امضائی به طرح مباحثی در پیرامون ماهیت حکم امضائی در سه بخش پرداخته است؛ یکم تفاوت امضائیات با اوامر و نواهی ارشادی که در کلمات برخی از معاصرین به اشتباه یکی دانسته شده؛ دوم این که آیا امضائیات هم قسمی از احکام شرعی حساب می شوند یا صرفاً اموری عقلائی اند که نسبتی به شارع بماهوشارع ندارند؛ اثار هریک از دو قول کدام است؛ در این قسمت ضمن بررسی آثار دو دیدگاه نظر برخی دیگر از معاصران که احکام امضائی را صرفا امور عرفی عقلائی می دانند مورد نقد قرار گرفته است و سوم مسئله تقسیم امضائیات در دامنه شریعت به مطلوب و تحمیلی که از سوی برخی از محققین حقوقدان معاصر ادعا شده است؛ این دیدگاه نیز مورد مداقه و نقد قرار گرفته است. بطور خلاصه دستاورد این پژوهش نقد سه دیدگاه معاصر مرتبط با احکام امضائی است که دو مورد آن مسبوق به سابقه نبوده است.

عظم الله العلم وشرفه فکانت أول کلمه أوحاها الله لنبیه «اقرأ» ورفع حامله درجات فقال عّز وجّل: ﴿یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَالَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ»؛ (المجادله، 11) وفرضه على کل مسلم فقال خاتم أنبیائه9: «طَلَبُ الْعِلْمِ فَرِیضَهٌ عَلَى کُلِّ مُسْلِمٍ»؛ (الشهید الثانی، 1041: 11) وایضاً بین العلم والعباده فقال: «باب من العلمنتعلمه أحب إلینا من ألف رکعهٍ تطوعاً»؛ (المصدر نفسه: 121( وقارن أمیرالمؤمنین7 بین العلم والمال قائلاً لصاحبه: «یَا کُمَیْلُ! الْعِلْمُ خَیْرٌ مِنَ الْمَالِ، الْعِلْمُ یَحْرُسُکَ وَأَنْتَ تَحْرُسُ المَالَ وَالْمَالُ تَنْقُصُهُ النَّفَقَهُ وَالْعِلْمُ یَزْکُو عَلَى الْإِنْفَاقِ وَصَنِیعُ الْمَالِ یَزُولُ بزَوَالِهِ»؛ (المصدر نفسه: 114( وبین أهل بیت العصمه: ثواباً کبیراً لسالک طریق العلم فأخبرنا نبینا الأعظم9 وأهل بیته: حیث قال: «من غدا فی طلب العلم أظَّلت علیه الملائکه وبورِک له فی معیشته ولم ینقص من رزقه»؛ (المصدر نفسه: 146( کما نبه أهل العصمه: على الإهتمام بنوع العلم وصفته حتى لا تملأ نفس الإنسان بما یضرها أو على الأقل بما لا ینفعها ففی احد الأیام دخل رسول الله9 المسجد فإذا جماعه قد طافوا برجل. فقال: ما هذا؟ فقیل: علامه. فقال، وما العلامه؟ فقالوا: أعلم النَّاس بأنساب العرب ووقائعها وأیام الجاهلیه والأشعار العربیه. فقال: «ذَاکَ عِلْمٌ لَا یَضُرُّ مَنْ جَهِلَهُ وَلَا یَنْفَعُ مَنْ عَلِمَهُ»، ثم قال: «إنَّمَا الْعِلْمُ ثَلَاثَهٌ: آیَهٌ مُحْکَمَهٌ أَوْ فَرِیضَهٌ عَادلَهٌ أَوْ سُنَّهٌ قَائِمَهٌ وَمَا خَلَاهُنَّ فَهُوَ فَضْل . (الکلینی، 1407، ج 1: 62)هذا کله وباختصار یشیر لنا على الباعث الدینی الذی یحثنا على طلب العلم ونشره وحیث تشهد المجتمعات المعاصره تحدیات عدیده فرضت نفسها على طبیعه الحیاه فیها وأسلوب عملها وعمل منظماتها المختلفه من أبرز هذه التحدیات ما تشهده تلک المجتمعات من تقدم فی تقنیات المعلوماتیه والإتصالات الحدیثه. فلم یشهد عصر من عصور التقدم التقنی الذی شهده هذا العصر فی مناح متعدده من أهمها الثوره الهائله التی حدثت فی تقنیات الإتصالات والمعلومات والتی توجت أخیراً بشبکه المعلومات الدولیه (الإنترنت). فالثوره التکنولوجیه المتمثله فی تکنولوجیا المعلومات والإتصالات أسهمت فی تغییر طبیعه الحیاه وشکل المؤسسات... ومن بینها المؤسسات التعلیمیه على نحو جذری خاصه فی الدول المتقدمه. هذه التغیرات جعلت الحاجه ماسه إلى تعلیم من نوع جدید یستوعب تکنولوجیا المعلومات والإتصالات ویستفید منها فی تقدیم تعلیم یزود تلامیذه بعقلیه ناقده وواعیه قادره على التعامل مع طوفان المعلومات والإفاده منها، ویراعى ظروف المتعلمین ویتجاوز حدود الزمان والمکان، ولا یشترط التواجد المتزامن للمتعلمین مع المعلم فی المکان نفسه، وتمثل ذلک فی التعلیم عن بعد. والواقع أنه لم تستطع تقنیه من تقنیات الإتصال أن تستحوذ على اهتمام رجال التربیه والباحثین التربویین على المستوى الدولی، مثلما فعل الإنترنت وشبکه العالمیه ففی حاله المذیاع مثلا استغرق الوقت أربعین سنه لیصل عدد مستخدمیه خمسین ملیون شخص، واحتاج التلیفزیون إلى ثلاثه عشر عاماً لیصل إلى مثل هذا العدد من الناس، ولکن الأمر مع الإنترنت لم یستغرق سوى أربع سنوات، حیث استطاعت تلک التقنیه أن تتیح لکل فرد من أفراد المجتمع- ومن بینهم الطلاب- إمکانیه الدراسه والتعلم بطریقه تسمح له بالتحکم فی ذلک وفق حاجاته وإمکانیاته بغض النظر عن موقع وجوده الجغرافى، ومکنت من الإستفاده من المکتبات الإلکترونیه، والکتب الإلکترونیه، وقواعد البیانات عند الطلب، والمحادثات ذات الإتصال المباشر وخدمات المعلومات الأخرى والبرامج الثقافیه المختلفه من خلال قیام العدید من معاهد التعلیم الإلکترونیه والجامعات الإفتراضیه (الإلکترونیه) بتوفیر برامج عدیده على الشبکه الإلکترونیه (الإنترنت) یمکن للدارسین من جمیع أنحاء العالم الإلتحاق بها وما على الدارس منهم إلا أن یفتح موقعاً معیناً ویدخل رقمه السری فیحصل على نص المحاضره والأسئله التی یجیب علیها کما یمکن إجراء الإختبارات والمشارکه فی الحوار مع الدارسین الآخرین والمحاضر أو المشرف الأکادیمی.