درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۷۴۱ تا ۳٬۷۶۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۳۷۴۱.

جایگاه اجتماعی اهل ذمه در عصر خلافت عمربن خطاب(13-23 ه .ق) براساس نظریه طرد اجتماعی(مطالعه موردی اهل ذمّه حجاز، شام و عراق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال دهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۹

کلید واژه ها: عمربن خطاب ذمیان طرد اجتماعی جایگاه اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۹ تعداد دانلود : ۸۷۸
باگسترش فتوحات در سرزمین هایی که ساکنانش در زمره اهل کتاب بودند، مساله جدیدی فراروی دستگاه خلافت قرار گرفت و آن ورود طیف عظیمی از اهل کتاب اعم از یهودی،مسیحی وزرتشتی بود که در این سرزمین ها ساکن بودند. این پژوهش برآنست تا بدین پرسش که ذمیان در جامعه عصر خلافت عمر از چه جایگاه اجتماعی برخوردار بودند و اینکه میزان پذیرش و یا طرد اجتماعی آنها در جامعه به چه میزان و بر اساس چه ملاکهایی بوده است پاسخ دهد. عمر در تعامل با ذمیان دو شیوه کاملا متفاوت داشت. در مواردی براساس ملاکهای قرآنی وبهره مندی از سیره رسول خدا(ص) و در مناطقی همچون شام براساس طرد اجتماعی ذمیان از دسترسی به مشاغل اداری و برقراری محدودیت های اجتماعی و مذهبی درصدد کنترل و نظارت بر رفتارهای اجتماعی آنان برآمده است که این شیوه برخورد در متاثر از شرایط جغرافیایی سکونتگاه ذمیان و تعاملاتی که با پیروان خود در آن سوی مرزهای دولت اسلامی داشته و می توانستند کیان جامعه اسلامی را با مخاطره مواجه سازند.
۳۷۴۲.

سنجش روایت تاریخی شاهنامه فردوسی با تاریخ های سده های نخستین اسلامی در آغاز پادشاهی شیرویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 109-136

کلید واژه ها: خسروپرویز تاریخ نگاری ایرانی ساسانیان شاهنامه شیرویه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰۷ تعداد دانلود : ۷۶۱
شاهنامه افزون بر ارزش های ادبی و اسطوره ای، از مهمترینِ منابع تاریخ ایران باستان به ویژه در تاریخ ساسانیان است. فردوسی با امانت داری، روایات دوره ساسانی را همراه با جزییات رخدادهای تاریخی به نظم کشیده است. روایت شاهنامه از پادشاهی شیرویه و مرگ خسروپرویز و بیان زمینه های فروپاشی، بسیار مهم است و منابع منثورِ عربی فارسی نیز به آن پرداخته اند. در این پژوهش داده ها و جزییات تاریخیِ این منابع با روایت تاریخی شاهنامه و گزارش آن سنجش و تحلیل شده و همچنین تفاوت ها و همانندی های آنها آشکار گشته است. فردوسی در این بخش، یکسره به منبعِ خود وفادار بوده و با وجود محدویت های وزن، زبانِ منظوم و نیز چارچوب روایی/داستانی، امانت دارانه و دقیق جزییات را به نظم کشیده است. او ریختِ نام ها و نام جای ها را با زبان معیارِ روزگارِ خود آورده و از این رو به خدای نامه نزدیک تراند. نیز نگاه موجود در خدای نامه با یک میانجی به شاهنامه راه یافته و از نگرش-های غیرایرانی و خلافت محور پیراسته است. بسیاری از داده های دیگر منابع در شاهنامه نیز وجود دارد و برخی داده ها را تنها فردوسی گزارش کرده است. این پژوهش می تواند جایگاه شاهنامه در منابع تاریخی برای ساسانی پژوهی را معتبرتر و برجسته تر سازد و برای دیگر پژوهش ها در این حوزه سودمند بیافتد.
۳۷۴۳.

بیم و امیدِ فردوسی در دیباچه ی داستانِ بیژن و منیژه (بیم از سیاهیِ عبّاسیان و امید به نورانیّتِ اسماعیلیان)

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال ششم بهار ۱۳۹۷ شماره ۲۱

کلید واژه ها: تیرگی ماه هلالی شکل بهرام و کیوان و تیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۶ تعداد دانلود : ۷۶۹۴
فردوسی در دیباچه ی داستانِ بیژن و منیژه، از شبی سیاه سخن به میان می آوَرَد و پیوسته این تیرگی را با مشبّهٌ به هایی چون: شَبَه، قیر، فرشِ سیاه رنگ، پَرِ زاغ، زنگارِ گرد، پولادِ زنگ زده، اهریمن و مارِ سیاه به تصویر می کشد. شاعر در همان بیتِ نخست از ناآشکارگیِ بهرام و کَیوان و تیر سخن می گوید و در پی، ماه را در ریختِ هلالی اش وصف می کند. می توان چنین پنداشت ک ه تیرگیِ مطلق، نشانِ چیرگیِ خلیفگانِ عرب و دست نشانده هایِ تُرکِ آنها است. ناپیداییِ بهرام (نشانِ جنگاوری/آهنگری، ستوربانی، داروگری)، کَیوان (نشانِ کشاورزی و آبادکردنِ زمین ها و چشمه ها) و تیر (نشانِ فلسفه، علم و بلاغت و قلم)، نشانی است بر از میان رفتنِ طبقاتِ اجتماعیِ ایران (ارتیشتاران، آزادان و دبیران) و هلالِ ماه با نوری خُرد، نشان دهنده ی امید برایِ استقلالِ ایران است در پرتوِ حکومتِ اسماعیلیان و آلِ بویه و شکوفاییِ علمی در دورانِ فردوسی.
۳۷۴۴.

واپژوهی راهبردهای آلمان و انگلیس در ایران هنگام جنگ جهانی اول (1914- 1918 م/ 1293- 1297 ه . ش)

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال ششم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۴

کلید واژه ها: جنگ جهانی اول آلمان ها انگلیسی ها ایران سیاست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۰ تعداد دانلود : ۱۳۹۶
جنگ جهانی اول با قتل آرشیدوک فردیناند ولیعهد اتریش در ژوئن 1914 م آغاز شد. علت اصلی آن تضاد منافع قدرت های بزرگ بود. از آنجایی که انگلیسی ها در ایران منافع زیادی داشتند، آلمان ها برای ضربه زدن به منافع رقیب و دشمن خود در ایران راهبردهای مختلفی را به کار می گرفتند. بنابراین ایران برای انگلیس موضع تدافعی داشت. این در شرایطی بود که دولت ایران در جنگ جهانی اول اعلام بی طرفی کرده بود، آلمان ها، توسط نمایندگان خود در ایران با تبلیغ و تحریک احساسات ضد انگلیسی مردم ایران اعم از عشایر، سران سیاسی کشور، حاکمان ایالات و روحانیون می خواستند منافع انگلیس را تهدید کنند. آلمان ها با همراهی ژاندارمری در شیراز، تنگستانی ها و دشتستانی ها در بوشهر، توانستند خساراتی را به نیروهای انگلیس در آن مناطق وارد نمایند. دولت انگلیس که امور سیاسی، نظامی، اقتصادی و نفت ایران را در کنترل خود داشت، نمی خواست موقعیت خود را از دست دهد. لذا با وارد کردن نیرو از هند و تشکیل پلیس جنوب در ایران هجمه های آلمان ها و مردم ایران که در خوزستان مناطق نفتی، بوشهر، شیراز و سیستان علیه انگلیسی ها صورت گرفته بود خنثی کند. دولت ایران در مقابل رویه های این دو قدرت، کمترین توانایی واکنشی متقابل را داشت. چون دولت ایران دارای شرایط اقتصادی و مالی متزلزل و نیروی نظامی ناکافی جهت کنترل امور بود.
۳۷۴۵.

ستیز و سازش أهل البُیُوتات و بزرگان با پادشاه در دورة ساسانیان (از خیزش ساسانیان تا پادشاهی قباد یکم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳۷)

کلید واژه ها: ساسانیان خاندان های ایرانی أهل البیوتات بزرگان و اشراف ستیز و سازش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۶۴ تعداد دانلود : ۲۰۵۷
در دورة ساسانیان چندین خاندان کوچک و بزرگ در گسترة ایران پراکنده بودند که ازآن همه، هفت خاندان کارن، سورن، اسپاهبذ، مهران، اسپندیاذ، زیک و خود دودة ساسانی نژاده تر و نیرومندتر از دیگران بودند. هموندان خاندان های هفتگانه نژاده ترین ایرانیان شناخته می شدند و رؤساء این خاندان ها در دستگاه پادشاهی ساسانیان بسیار نیرومند بودند. پیوند این خاندان ها با پادشاه ساسانی آمیزه ای از ستیزها و سازش ها بود. در دورة نیرومندی دستگاه پادشاهی، بزرگان ایرانی و رؤساء خاندان های بزرگ، فرمانبردار پادشاه بودند و اگر پادشاه ناتوان بود، بزرگان و رؤساء خاندان های بزرگ فرمانروایان راستینِ ایران بودند. باوجوداین، در درازای تاریخ ساسانیان، ایرانیان باور داشتند که پادشاه ایران تنها باید هموَندی از تخمة ساسانیان باشد؛ ازاین رو، دیگر خاندان های ایرانی با همه نیرومندی خود و ناتوانی گاه به گاه دستگاه پادشاهی ساسانیان و جنگ ها و آشفتگی های خانگی، دست کم تا چند دهة پایانی تاریخ ساسانیان، این انگاره را نادیده نگرفتند و خواستار ستاندن پادشاهی از چنگ ساسانیان نشدند. پرسش اصلی ما این است که از خیزش ساسانیان تا آغاز فرمانروایی قبادیکم (488تا531م)، أهل البُیُوتات یا خاندان های هفتگانة ایرانی و بزرگان چگونه پیوندی با پادشاه داشته اند؟ این جستار نشان خواهد داد که پیوند بزرگان و خاندان های ایرانی با پادشاه آمیزه ای از ستیزها و سازش ها بوده است. در دورة پادشاهان نیرومند و جنگاور، خاندان های بزرگ ایرانی فرمانبردار پادشاه می شدند و اگر پادشاه ناتوان بود، بزرگان و رؤساء خاندان های بزرگ فرمانروایان راستینِ ایران بودند.
۳۷۴۶.

کاربست تز واساختیِ تاریخ در تبیین کثرت قرائت ها از مسئله جانشینی پیامبر(ص)؛ مطالعه موردی روایت های یعقوبی، طبری و شیخ مفید(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۷۵) 179 - 216

کلید واژه ها: جانشینی پیامبر (ص) بازساخت گرایی واساخت گرایی طبری یعقوبی شیخ مفید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۵ تعداد دانلود : ۴۱۸
فراوانی خوانش ها از مسئله جانشینی پیامبر(ص) و باز تولید این تکثر در کشمکش های گفتمانی جریان های کلامی مسلمانان تاکنون، زمینه ساز طرح"تبیین کثرت خوانش های تاریخی از مسئله جانشینی پیامبر(ص)" شده است. امری که بر اساس پیش فرض مقاله، برآیندی از مسلم فرض نمودن تصور بازساخت گرایانه از منطق تفکر تاریخی است. در دیدگاه نویسنده، تز واساختی تاریخ به سبب تأکید بر نقش فعال مورخ در چگونگی پرداختن به روایت های تاریخی و انکار ماهیت ارجاعی منطق تفکر تاریخی، تبیین بسنده ای از فراوانی خوانش های تاریخی ارائه می نماید. روش نویسنده در اثبات این مدعا، روایت شناسی روایت های طبری، یعقوبی و شیخ مفید است. روشی که ما را به تبیین چگونگی و چرایی تنوع طرح اندازی های روایی سخنان پیامبر(ص) پیرامون رهبری پس از خود در حجه الوداع راهنمایی خواهد کرد. یافته ما از مقایسه روایت شناختی روایت های طبری، یعقوبی و شیخ مفید آن است که تفاوت چگونگی پرداختن آنها به گفتار و رفتار پیامبر(ص)در حجه الوداع برآیند پیش پنداشت های نویسندگان و جایگاه متمایزی است که در مناسبات اجتماعی برعهده داشته اند.
۳۷۴۷.

سکه های حکومت محلی پارس (فرترکه )(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال هفدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۴ 27 - 55

کلید واژه ها: سکه فرترکه اشکانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۰۱ تعداد دانلود : ۱۲۵۶
تاریخ شاهان محلی فارس در زمان سلوکی و اشکانی بیشتر از طبقه بندی و مطالعه سکه هایی که از آنان بجای مانده بازسازی شده است، با سقوط امپراتوری هخامنشی و روی کار آمدن سلوکی ها و اشکانیان، ایالت فارس برای مدتی از استقلال داخلی برخوردار شد، والیان این ایالت از حکام محلی منطقه بودند. سکه های ماقبل ساسانی مهم ترین اسناد این دوران هستند که می توانند شناخت بهتری از این منطقه به ما ارائه کنند. در طبقه بندی سکه های این ناحیه، گروه نخست معرف چهار پادشاه است که خود را فرترکه (Frataraka) خوانده اند. ویژگی این سکه ها همانند سکه های هخامنشی است که نشان دهنده وابستگی حاکمان محلی فارس به این سلسله بزرگ است. در کنار این ویژگی ، نشانه هایی از سبک و نوع سکه های سلوکی نیز در آن ها دیده می شود. مقاله حاضر سعی دارد تا با مطالعه اسنادی سکه های فرترکه ، خطوط و نقوش روی این سکه ها را بررسی کرده تا بر این اساس بتواند به این سوال پاسخ دهد که خط و نقوش سکه های فرترکه بیانگر چیست. این فرضیه در مقاله حاضر مدنظر است: خطوط و نقوش سکه ها، محصول بازآفرینی حافظه تاریخی فرترکه ها بوده است نسبت به گذشته درخشان سلسله هخامنشی و تاثیرات سیاسی آن ها بر زمانه خویش.
۳۷۴۸.

نقش رادیو برون مرزی آذری در تبیین تاریخ مشترک ایران و جمهوری آذربایجان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال نهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۵ 27-50

کلید واژه ها: ایران تاریخ مشترک تاریخ نگاری وارونه جمهوری آذربایجان رادیو برون مرزی آذری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۵ تعداد دانلود : ۵۴۸
روندهای سیاسی فرهنگی طی شده در جمهوری آذربایجان کنونی با محوریت «غیریت سازی تاریخی با ایران» منجر به واگرایی آن از ایران شده است. یکی از مأموریت های رادیو برون مرزی آذری ایران، تبیین پیوندها و گسست های تاریخی برای افکار عمومی همسایه شمالی است. در این مقاله، سعی شده است میزان و چگونگی پرداخت به تاریخ مشترک دو کشور در این رادیوی باقدمت با کاربست نظریه های «برجسته سازی» و «چارچوب سازی» رسانه ای واکاوی شود. برای این منظور، برنامه های تاریخی سه ماه از این رسانه شنیداری به صورت تمام شماری، بر اساس تکنیک کدگذاری، تحلیل محتوای کمی شده است. ۲ مقوله برجسته سازی و 7 متغیر چارچوب سازی برنامه ها را سنجیده است. یافته ها نشان می دهد برنامه ها به ویژه از دیدگاه چارچوب سازی از حد مطلوب فاصله دارند. تحلیل های آماری مؤید این موضوع است که برجسته سازی مباحث تاریخی از اولویت رسانه و اولویت سیاسی کافی برای سیاست گذاران این رسانه شنیداری برخوردار نیست. برای تنویر جامع تر افکارِ سطوح و لایه های مختلف مخاطبان پیشنهاد می شود که ضمن افزایش تعداد برنامه های تاریخی، بهره گیری از چارچوب های شناختی مانند روایت هم زمان وقایع دو سرزمین، غیرمستقیم گویی، چندصدایی و تعاملی کردن برنامه ها نیز تقویت شود. بازتعریف دانش تاریخی و افزایش خودآگاهی کنشگران مدنی آذری در ارتقای زمینه های همنوایی و همگرایی دو کشور مؤثر خواهد بود.
۳۷۴۹.

واکاوی اصول جوانمردی و فتوت در دو نگاره هارون الرشید در حمام متعلق به مکاتب نگارگری هرات و مشهد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال نهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۰ 105-122

کلید واژه ها: مکتب های هرات و مشهد نگاره هارون الرشید در حمام اهل فتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۸ تعداد دانلود : ۴۳۸
نگارگران تحت تأثیر فرهنگ و طبقه مسلط اجتماعی یعنی اهل فتی، نگاره هایی خلق کرده اند همچون دو نگاره هارون الرشید در حمام اثر بهزاد و هنرمند گمنام از مکتب مشهد. هدف این پژوهش تحلیل اصول اهل فتی در دو نگاره یادشده است. جمع آوری داده ها با روش کتابخانه ای و روش تحقیق تحلیل جامعه شناسی است. یافته ها گویاست که نگارگر با نگاه خاصی که در جامعه جاری بوده، اشاره ای نمادین به اهل جوانمردی و آئین تشرف داشته است. در نگاره هرات با نشان دادن لنگ های بسیار، اختصاص بخش عمده ای از نگاره به آن که سروال دلاکان بوده و حقیر جلوه دادن خلیفه در گوشه کادر، مخاطب را رهنمون ساخته و در نگاره مکتب مشهد، موضوع جوانمردان در لفافه ارائه شده است. در این نگاره اشاره به آب، مراحل تشرف به فتی شدن در سه قسمت سمت چپ نگاره و موقعیت والای لنگ، و در سمت راست اشاره ای کاملا پنهان به خلیفه در کنار مردم عادی و حلق کردن خلیفه نشان از پایین آوردن جایگاه او و در مقابل، مبارک داشتن مراحل فتی شدن است.
۳۷۵۰.

ارزیابی و تحلیل تاریخی اقدامات اجتماعی و اقتصادی کریم خان زند در شیراز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 113 - 128

کلید واژه ها: شیراز کریم خان امنیت اجتماعی آرامش اقتصادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱۴ تعداد دانلود : ۷۳۳
از مباحث مهم تاریخ زندیه بررسی و تحلیل اقدامات کریم خان در ابعاد مختلف حکومتی به ویژه در بُعد اقدامات اجتماعی و اقتصادی وی می باشد. اکثر منابع تاریخی زندیه دوره استقرار کریم خان در شیراز را دوران آرامش اجتماعی و امنیت اقتصادی معرفی کرده اند. اینکه تا چه میزان این نگرش منابع قابل تأیید است هدف اصلی از انجام این پژوهش است. مقاله به روش توصیفی  تحلیلی با استناد به منابع دست اول تاریخی تلاش دارد به این رهیافت پژوهشی منجر شود که امنیت اجتماعی و آرامش اقتصادی دوره کریم خان زند که منابع تاریخی از آن یاد نموده اند، با واقعیت های تاریخی آن دوره چندان تطابقی ندارد و با در نظر گرفتن برخی مؤلفه ها، این گفته منابع مورد تردید واقع می گردد. اقدامات و عملکرد کریم خان فقط در پایتختش بروز و نمود داشته و چنین دیدگاهی را درباره سایر مناطق تحت نفوذ کریم خان نمی توان پذیرفت . حتی عملکرد وی در شهر شیراز نیز بنا به عوامل و مولفه هایی که در مقاله مطرح شده است می بایست به صورت نسبی و موقتی در نظر گرفت تا بیشتر با واقعیت تاریخی منطبق گردد.
۳۷۵۱.

رابطه والیان فیلی لرستان و حکّام زندیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 213 - 232

کلید واژه ها: زندیه کریم خان زند لرستان والیان اسماعیل خان فیلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۶۴ تعداد دانلود : ۱۶۰۸
والیان لرستان و طوایف تحت تابعیت آنها رابطه ای عمدتاً ستیزه جویانه با فرمانروایان زندیه داشتند. اسماعیل خان فیلی، قدرتمندترین والی لرستان در دوره مذکور، به شدت با قدرت گیری کریم خان زند مخالف بود و در تمام دوره حکومت خود جنگ های زیادی را با خان زند انجام داد. در دوره پیش و پس از به قدرت رسیدن کریم خان، بسیاری از ایلات لرستان از حکمران خود، اسماعیل خان، تبعیت کردند و در حمایت از وی، با کریم خان وارد جنگ شدند. پس از کناره گیری اسماعیل خان از قدرت و در دوره جانشینی پسرانش، محمّدخان و اسدخان، روابط این حکام و ایلات تحت تابعیت آنها با جانشینان کریم خان تا حدودی بهبود یافت و دوره کشمکش آنان به دوره ای از روابط حسنه و آشتی جویانه تبدیل شد.  هدف اصلی این پژوهش، واکاوی رابطه حکام فیلی لرستان با فرمانروایان زندیه است که به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان داده است که وجه غالب رابطه والیان فیلی لرستان با کریم خان زند رابطه ای نظامی و توأم با کشمکش و درگیری بود و منازعه بر سر کسب قدرت در خلأ ناشی از مرگ نادرشاه در شکل یابی این رابطه مؤثر بوده است. هرچند ناکامی اسماعیل خان فیلی در برابر کریم خان موجب شد که این رابطه به دوره ای مسالمت آمیز در اواخر زندیه، اما کوتاه، تغییر یابد.
۳۷۵۲.

نقش آفرینی تاریخی امام سجاد(ع) از سال 61 تا 94 هجری قمری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۷ 179 - 194

کلید واژه ها: امام سجاد (ع) صحیفه سجادیه موضع گیری امام امویان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۴ تعداد دانلود : ۳۹۲
دوران امامت امام سجادA از سال 61 تا 94 یا 95 هجری قمری، یکی از حساس ترین دوره های تاریخ اسلام است. در این دوران، دومین دور درگیری ها میان مسلمانان که با به شهادت رسانیدن امام حسینA آغاز شده بود، با تثبیت مروانیان پایان یافت و از آن پس، سنّت پیامبر رفته رفته رو به فراموشی می رفت. خفقان، سرکوب، حکومت قبیلگی، تجمل گرایی، تقاطی افکار ملل تابعه و نیازهای فقهیِ نو، مهم ترین مسائل در جامعه اسلامی بود. قدرت امویان در سایه خشونت حاکمان، نارضایتی های گسترده ای را ایجاد می کرد که خطری جدی برای دین نو بود. امام سجادA در این دوران پُراهمیت، با درک عاقلانه شرایط سیاسی و نیازهای اساسی جامعه اسلامی، با رفتار سیاسی مناسب و موضع گیری درست، جامعه شیعیان را از خطر پیش رو رهانید و هسته اصلی پیروان ولایت امام علیA را حفظ نمود. امام سجادA در این دوران پُرخطر، با استفاده از ابزارهای متعددی چون: گریه، دعا، زندگی اجتماعی صحیح و موضع گیری سیاسی مناسب، فعالیت نمود. ایشان با گریه، مراتب اعتراض خود به حکومت را ابراز داشت و با دعا، مفاهیم بلند عرفانی و آهنگ جهاد و شهادت را منتقل نمود و با حُسن سلوک، هرگونه شکّ حکومت به خویش و یاران محدودش را از میان بُرد. پژوهش حاضر، به منظور تبیین: شرایط سیاسی و اجتماعی زمان امام سجادA، شکل رفتار و نوع گفتار امامA و نقش موضع گیری های درست ایشان در حفظ بنیادهای اصلی تشیع انجام شده است.
۳۷۵۳.

نقش شیخ صادق خلخالی در مواجهه جمهوری اسلامی با جریان موسوم به لیبرال

نویسنده:
منبع: تاریخنامه انقلاب (ژرفاپژوه سابق) سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳ و ۴ (پیاپی ۴) 109 - 136

کلید واژه ها: لیبرال ها خلخالی جبهه ملی نهضت آزادی نیروهای خط امام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۴ تعداد دانلود : ۴۴۷
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، گروه های سیاسی موسوم به لیبرال ها، همچون جبهه ملی و تا حدودی نهضت آزادی به غرب گرایی، ناسیونالیسم، و سکولاریسم معتقد بودند و تلقی خاصی از انقلاب و نظام برآمده از آن (جمهوری اسلامی) داشتند. به تدریج این گروه ها به با نظام جمهوری اسلامی پرداختند؛ در مقابل هم، خلخالی -از مسئولان ارشد نظام و از پیروان خط امام- در با این گروه ها نقش ایفا کرد. پرسش این پژوهش آن است که تقابل بین نیروهای خط امام با لیبرال ها چرا شکل گرفت و نقش خلخالی در آن چه بود؟ در ادامه، به روش توصیفی–تحلیلی به این پرسش پاسخ داده خواهد شد. فرضیه پژوهش این است که تقابل میان دو جریان خط امام و لیبرال ها به دلیل نوع جهان بینی آن ها و تلقی شان از نقش دین در سیاست و ماهیت حکومت بوده است. نتیجه به دست آمده این است که علت تقابل این دو جریان، نوع جهان بینی و نگرش سیاسی بوده و خلخالی نقش بارزی در این تقابل ایفا کرده است.
۳۷۵۴.

زیورآلات زنانه دوره صفوی با تأکید بر نوع موتیف های تزئینی

نویسنده:
منبع: جندی شاپور سال چهارم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۴

کلید واژه ها: دوره صفویه فلزکاری زیورآلات طلا نقره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۳۲ تعداد دانلود : ۱۴۷۴
دوره صفوی یکی از دوره های درخشان تاریخ، هنر و فرهنگ ایران است که با توجه به قدرت حکومت مرکزی در این دوره هنرها هم رشد قابل توجهی نموده و از دوره های درخشان هنری تاریخ ایران است. هنر ساخت و طراحی زیورآلات در ایران پیشینه ای چند هزار ساله دارد که این پیشینه باعث شده است که هر دوره هنر زیورسازی مشخصه های خود را داشته باشد و با فرهنگ و آئین و رسومات مردم جامعه در هر طبقه ای آمیخته شود. در این پژوهش به مطالعه زیورآلات دوره صفویه پرداخته شده است. این پژوهش به روش کتابخانه ای و موزه انجام شده و در پایان این پژوهش مشخص گردید که بیشترین نقوش به کار رفته شامل نقوش هندسی، گیاهی و کتیبه بوده است. تکنیک ساخت، بیشتر قالبی و در مواردی به صورت دستی بوده است. در هنر زیور سازی دوره صفویه جایگاه مذهب شیعه به خوبی مشخص و بارز است و این نشان از قدرت مذهب شیعه در جامعه و هنر دوره صفویه دارد. در این دوره فلزات طلا، نقره و فولاد برای ساخت و تولید زیورآلات مورد استفاده بوده است که در کنار این فلزات سنگهای قیمتی هم استفاده شده است.
۳۷۵۵.

ارزیابی شمایل نگاری خدا و شاه در هنر هخامنشی

نویسنده: مترجم:
منبع: جندی شاپور سال چهارم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۶
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۶ تعداد دانلود : ۴۲۵
در سنگ برجسته ها و حکاکی های هخامنشی، اغلب نماد مردی با بال های گشاده با حلقه دیده می شود. این نماد ترکیبی از نیم تنهٔ مرد و قرص خورشید بالدار است. در ترکیب این دو عنصر، شمایل های گوناگونی پیدا شده؛ گاهی نیم تنه وسط حلقه نشسته (شکل ۳) و گاه در نوک حلقه است (شکل ۱، ۲، ۴). در موارد مختلف، فضایی که برای حک نماد اختصاص داده شده متفاوت است و این موضوع باعث می شود که نمادها در جزئیات یکسان نباشند. آستین لباس مرد آویزان و نقطهٔ اتصال نیم تنه با حلقه را پوشانده است (Jacobs 1991, 62-63 شکل ۱، ۶-۱۰).
۳۷۵۷.

نسب فاطمیان و خاندان میمون(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال سیزدهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۵۰ 45 - 64

کلید واژه ها: فاطمیان اسماعیلیه عباسیان فاطمه زهرا ‏‫(س) خاندان میمون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰۱ تعداد دانلود : ۴۶۰
دولت فاطمی از دولت های شیعی است که در اواخر قرن سوم هجری (297ه.ق) ؛ توسط یکی از نوادگان اسماعیل ؛ فرزند حضرت امام جعفر صادق (ع) تشکیل شد. به دلایل مختلفی در طول تاریخ؛ از زمان تاسیس این دولت، در خصوص نسب موسسین آن نظرات مختلفی ابراز شده است. صرف نظر از تلاش های عباسیان، حتی شیعیان زیدی و اثنی عشری نیز نظر یکسانی در این مورد نداشته اند. با ورود خاندان میمون, در جریان شکل گیری و تکوین تفکر اسماعیلی, اختلاف و نزاع از شکل عربی- عربی و یا شیعی– سنی به یک پدیده عربی- ایرانی و یا اسلام و غیر اسلام تبدیل می شود. نتایج یافته های نوشتار حاضر؛ نفی انتساب خاندان میمون به این فرقه و لزوم انفکاک میان دو جریان اصیل اسماعیلی؛ به عنوان یک مذهب فکری و جریان ثانوی با نقش پررنگ ایرانی؛ با خصایص کلامی و سیاسی است. خاندان میمون قابل بررسی خاص است.
۳۷۵۸.

تحلیل ساختار نامه های امام کاظم(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۸ 25 - 38

کلید واژه ها: امام کاظم (ع) نامه های امام کاظم (ع) مکتوبات امام کاظم (ع) سیره فرهنگی ائمه (ع) نقل به معنا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۰ تعداد دانلود : ۴۷۳
پژوهش حاضر، درصدد بررسی ساختار و شکل ظاهری نامه های امام کاظمA است. بررسی در این موضوع، از آن رو حایز اهمیت است که می تواند در اعتبارسنجی میراث به جای مانده از امام کاظمA کمک نموده، به چگونگی بهره مندی بهینه از آن رهنمون شود. از امام کاظمA، 97 نامه بر جای مانده است که برای به دست آوردن الگوی ظاهری آن ها، از جهت چگونگی شروع و پایان، ذیل شش عنصر که در الگوی نامه نگاری عصر امام کاظمA هریک جایگاه تعریف شده ای داشت، مورد بررسی قرار گرفت. اجزای شش گانه مورد بررسی در هر نامه، عبارت اند از: 1. کلیشه های آغازین نامه؛ 2. یاد از نویسنده نامه؛ 3. یاد از گیرنده؛ 4. عبارات و کلیشه های پایانی؛ 5. ثبت تاریخ؛ 6. درج نام کاتب نامه. نتیجه بررسی، بیانگر آن است که نامه های موجود و منسوب به امام کاظمA، دارای ساختار یکسانی نیست و اجزای شش گانه مورد بررسی، به گونه ثابت در نامه های امام تکرار نمی شود. بنابراین، می توان احتمال داد نامه های آن حضرت به صورت کامل و در شکل اصلی به منابع منتقل نشده و در مسیر انتقال، راویان و گزارش گران به تناسب سلایق و علایق خویش، موارد و بخش هایی از نامه را گزینش و یا نقل به معنا کرده اند. ازاین رو، با اتکا به نامه های موجود امام کاظمA، نمی توان به سیره نوشتاری آن حضرت در نامه آرایی دست یافت.
۳۷۵۹.

بررسی کارکرد های تمبر پستی در دوران قاجار و پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳۷)

کلید واژه ها: قاجار کارکردها پهلوی اول تمبر نظام پستی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار اقتصادی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی دوم اقتصادی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
تعداد بازدید : ۳۱۱۹ تعداد دانلود : ۲۲۳۴
سلطنت ناصرالدین شاه با ایجاد اصلاحات سیاسی و اجتماعی در ایران همراه بود. ازجمله این اصلاحات تغییر در ساختار پستی کشور را باید نام برد. ورود تمبر به کشور تغییرات بنیادینی در زﻣیﻨﮥ ارتقاء نظام پستی به وجود آورد و عاملی برای تسریع روند اداری پست شد. در ابتدا تمبر نشان دهندﮤ کرایﮥ پستی بود و کارکردی اقتصادی داشت. در اواخر دورﮤ ناصرالدین شاه، کارکردهای دیگری برای تمبر در نظر گرفته شد و کارکردهای سیاسی و اجتماعی در کنار کارکرد فرهنگی نقش آفرینی کردند. این پژوهش در پی پاسخ به پرسش های زیر است: در نظام پستی دوره های قاجار و پهلوی، تمبر چه کارکردهایی داشته است. در این دوره، قالب شکلی و مفهومی تمبر چه فرآیندی را پشت سر گذاشته است. داده های پژوهش نشان می دهد که در مسیر تحول نظام پستی کشور، تمبر محورها و ابعاد مختلفی را دربرگرفت و باوجود مشکلات و موانع و کم شدن اعتبار جهانی آن، در زﻣیﻨﮥ چاپ و انتشار روند روبه رشدی را در پیش گرفت.
۳۷۶۰.

بررسی و نقد آثار مورخان صفوی پیرامون لشگرکشی میرنجم ثانی به ماوراءالنهر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 75-92

کلید واژه ها: مورخان صفوی لشگرکشی میرنجم ثانی ماوراءالنهر محمد بابر ازبکان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۶ تعداد دانلود : ۲۹۹
پس از شکست شیبک خان در جنگ مرو در رمضان سال 916، دومین رویداد مهم تاریخی در منطقه ماوراءالنهر، لشگرکشی یاراحمد اصفهانی (نجم ثانی)، وکیل شاه اسماعیل یکم، در سال 918 به آن منطقه بود که منجر به شکست سنگینی در برابر ازبکان گردید. این لشگرکشی، صرفنظر از پیامدهای فاجعه بار آن، از آن روی درخور بررسی است که انگیزه و اهداف واقعی آن در آثار مورخان صفوی با تفاوت ها و ضد و نقیض هایی بازتاب یافته است. براین اساس، پرسش اصلی در این بررسی این است که از دیدگاه مورخان صفوی، انگیزه و اهداف واقعی این لشگرکشی چه بود؟ چه تفاوت ها و تضادهایی در این باره در نوشته های آنان دیده می شود؟ در این رابطه، مورخان صفوی- براساس چگونگی بازتاب این مسائل در آثارشان- به دو دسته کلی تقسیم می شوند : دسته ای از مورخان، هدف این لشگرکشی را در آغاز، سرکوبی ظهیرالدین محمد بابر امپراتور هند دانسته اند که بنا به نوشته آنان در صدد سرکشی و طغیان بود. اما دسته ای دیگر، برعکس، هدف این لشگرکشی را از همان آغاز- بی آنکه گفتگویی از سرکشی بابر نمایند- فتح ماوراءالنهر و دفع خطر ازبکان دانسته اند. با بررسی و تطبیق این دو دیدگاه با یکدیگر و نیز در نظر گرفتن دلایل و شواهد دیگری در منطقه ماوراءالنهر، مشخص می شود که دیدگاه مورخان دسته دوم به حقیقت نزدیک تر بوده و قابل اعتماد است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان