سید احمد عقیلی

سید احمد عقیلی

مدرک تحصیلی: استادیار گروه تاریخ، دانشگاه سیستان و بلوچستان

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۳ مورد.
۱.

حیات تاریخی حکمت متعالیه پس از ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حکمت متعالیه ملاصدرا حکیم تبریزی وقفه تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 736 تعداد دانلود : 576
یکی از نکات مهم درحیات تاریخی حکمت صدرایی آن است که به لحاظ تاریخی مدت زمان بسیاری به طول انجامید تا این حکمت در حوزه های علمی جایگاه خود را بازیابد و مورد قبول قرار گیرد. مسئله ای که ریشه در ماهیت این مکتب و تعارضات و فضای اجتماعی-تاریخی آن دارد و بررسی آن می تواند ضمن روشن شدن وجوه تاریک و ناشناخته حکمت صدرایی، تفاوت ها و تقابلات آن را با سایر مکاتب بازنماید. بر این اساس در این مقاله با روشی تاریخی تحلیلی با بررسی حیات تاریخی حکمت متعالیه پس از ملاصدرا تلاش می گردد به این سوال اصلی پاسخ داده شود که چرا حکمت متعالیه پس ملاصدرا با وفقه بسیار در فلسفه اسلامی رواج یافت و موانع این وقفه تاریخی چیست. به طور کلی حیات تاریخی حکمت متعالیه با فراز و فرودهایی همراه بوده است به طوری که این مکتب در آغاز به دلایلی چندان رواج و رشدی نداشت، ولی پس از آن با توجه به ماهیت تلفیقی و ترکیبی خود توانست نظریات معارض زمانه را از وضعیت تقابل خارج نماید و به صورت گسترده رشد یابد. در این بستر مهم ترین علل عدم رواج و وقفه تاریخی آن ریشه در نفوذ فلسفه سنتی و تسلط اندیشه اخباری گری و حدیث گرایی و تقابل و تعرضات حکمت متعالیه با مکتب فلسفی حکیم تبریزی دارد.
۲.

درآمدی بر عملکرد دولت کارگزار محور رضاشاه در قبال ساختار ایلی کشور براساس نظریه «ساخت یابی گیدنز» (مطالعه موردی ایلات و عشایر لرستان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رضاشاه ایلات و عشایر گیدنز نظریه ساخت یابی تمرکزگرایی لرستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 403 تعداد دانلود : 746
در این مقاله سعی شده است با استفاده از نظریه «ساخت یابی» گیدنز، زمینه های اجرای سیاست سرکوب ایلات و عشایر (با تأکید بر ایلات و عشایر لرستان) در قالب نظریه جامعه شناسانه گیدنز مورد بررسی و تبیین قرار گیرد. بر اساس نظریه «ساخت یابی» گیدنز به نقش کارگزار (به عنوان نمونه موردی، رضاشاه) در بستر (نمونه موردی، جامعه ایلات و عشایر) و ارتباط دوسویه (متعامل یا متقابل) ساختار- کارگزار توجه می کند. این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی بر مبنای روش شناختی جامعه شناسی- تاریخی به طرح این پرسش پرداخته که براساس نظریه ساخت یابی گیدنز، خط مشی پهلوی اول در قبال ایلات و عشایر لرستان چگونه قابل ارزیابی و تحلیل است؟ رهیافت پژوهشی مقاله آن است که درباره عملکرد رضاشاه در قبال ایلات و عشایر لرستان، هیچ یک از نظریات مطرح شده- که در متن مقاله به آن پرداخته می شود- به تنهایی نمی توانند بیانگر تمام واقعیت باشند و در تحلیل عملکرد وی، باید به رابطه میان ساختار- کارگزار و تعامل دوسویه آنها توجه کرد.
۳.

تبیین قرآنی پیوستگی ثقلین و شب قدر(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: شب قدر امام زمان (عج) ثقلین ظرف زمانی ظرف مکانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 73 تعداد دانلود : 257
از آیات سوره قدر و دلایل عقلی و نقلی دیگر به روشنی دانسته می شود که شب قدر منحصر به سال خاصی نیست و در هرسال شبی وجود دارد که از هزار ماه برتر است . آن شب فرشتگان به همراه روح به زمین فرود می آیند و مقدّرات معیّن شده از سوی خدا را تا شب قدر سال آینده به زمین می آورند. از طرف دیگر، از تفسیر آیات این سوره استنباط می شود که فرشتگان در شب قدر مقدّرات را به نزد «حجّت الهی» می آورند و بر حضور مبارکش عرضه می کنند؛ این حقیقت با تصریح فعل مضارع «تَنَزَّلُ» دلالت بر تجدید و استمرار داشته و نزول ملائکه و روح را همه ساله تا قیامت اثبات می نماید. هدف پژوهشی مقاله آن است که به روش استدلالی با اتکاء به تفاسیر دینی ،به تبیین این مسئله بپردازد که منزلگاه فرشتگان آستان مبارک ائمّه اطهارعلیهم السّلام و آخرین ایشان امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. سوره مبارکه قدر بهترین دلیل برای اثبات امامت و حقانیت تشیع است و در عصر حاضر «امام زمان»(عجل الله تعالی فرجه الشریف)  همان کسی است که فرشتگان به محضرش شرفیاب می شوند تا مقدّرات الهی به دست ایشان امضا گردد.
۴.

ردپای اندیشه های بودایی در انگاره ها و آثار فرهنگی عصر ایلخانان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آیین بودایی ایلخانان معماری و معابد هنر ادبیات تصوف نخبگان فکری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 57 تعداد دانلود : 187
آیین بودا در قرن هفتم هجری همراه سپاهیان مغول و در دوره دوم هجوم آنها به فرماندهی هلاکو وارد ایران شد. دین بودا دارای سه فرقه اصلی تیره واده (هینه یانه)، مهایانه و وجریانه است. از زمان هلاکو به بعد، ایران یکی از مراکز مهم رشد و گسترش افکار بودایی بوده است و ازآنجاکه بسیاری از ایلخانان مغول پیرو وجریانه بودند، سعی و تلاش فراوانی برای بسط دین بودایی به کار بردند و در اندک زمانی سیل بخشیان، لاماهای تبتی و راهبانان بودایی تبت، مغولستان، سرزمین اویغور و حتی هند به ایران سرازیر شد. آباقاخان و ارغون در رواج دین بودایی تلاش فراوانی مبذول داشتند و در دوره آنان دین بودایی در ایران گسترش زیادی یافت. درباره حضور و نفوذ این آیین در ایران دست کم در دوره حضور ایلخانان تحقیقاتی انجام شده؛ اما هدف اصلی پژوهش حاضر واکاوی مؤلفه های اثرپذیر در فرهنگ ایرانی از آیین بودا در دوره تاریخی مورد بحث است. مقاله به شیوه توصیفی تحلیلی مبتنی بر یک مطالعه تاریخی، به بازشناسایی ردپای مفاهیم آیین بودایی در آثار فرهنگی عهد ایلخانی می پردازد. دستاورد مهم پژوهش این بوده است که در تاریخ ایران عصر ایلخانی می توان در مواضع متعددی ردپای بودیسم را در آثار فرهنگی، نظیر نوشته های نخبگان و اندیشمندان علمی و ادبی، تصوف، معماری معابد و هنر نقاشی مشاهده کرد که این موضوعات تاکنون کمتر مورد توجه محققان واقع شده است. بدین لحاظ، رهیافت پژوهشی مقاله ارائه مصادیقی از این اثرپذیری انگاره های فرهنگی با مستندات تاریخی مبرهن است، که زوایا و افق های جدیدی را در پژوهش های تاریخ ادیان به روی محققان به تصویر خواهد کشید.
۵.

جستاری در باب ماهیت و کارکرد چگین ها در حکومت صفویان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کارکرد چگین ها آدم خواری آیین چوب طریق قزلباشان شاهان صفوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 26 تعداد دانلود : 194
«چگین ها» به گروهی از جلادان زنده خوار در دربار پادشاهان صفوی می گفتند که با اشاره شاه همچون جانوران درنده به قربانی حمله کرده و زنده زنده او را می خوردند. اهمیت موضوع در آن است که برخی از محققان این اعمال شنیع را ناشی از انگیزه های فرقه ای دانسته اند. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی – تحلیلی به روش مطالعه کتابخانه ای بر مبنای مطالعه تاریخی، به بررسی صحت و سقم این گزارش های تاریخی پرداخته و انگیزه این عمل را مورد بحث قرار می دهد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که ارتکاب این عمل حداقل چندین بار در دوره شاهان صفویه ثبت شده است. آدم خواری ثبت شده در دوره شاه اسماعیل اول، اثبات وفاداری قزلباشان نسبت به مرشد و شاه به شمار می رفت. چراکه نگاه قزلباشان در ابتدای دوره صفویه نسبت به شاه صفوی، چنان غلوآمیز بود که او را مظهر خدا به شمار می آوردند. ولی آدم خواری ثبت شده در دوره شاه عباس اول، اقدامی سیاسی و به دور از انگیزه های فرقه ای بوده است. به نظر می رسد، ارتکاب چنین اعمالی را می بایست برایند افکار مغرضانه شخصی و سیاسی برخی شاهان صفوی تفسیر کرد و انگیزه های این عمل را می توان به عنوان رفتاری غالیانه توأم با ناآگاهیِ گروهی از هواداران صفوی از ارتکاب این عمل مورد تفسیر و تحلیل قرار داد. البته تأمل در آیین های مذهبی قزلباشان و همچنین انگیزه شاهان صفوی در دستور به انجام این عمل، رهیافت های جدید پژوهشی در خصوص گرایش های سیاسی - مذهبی قزلباشان دوره صفویه را به محقق ارائه می دهد.
۶.

عملکرد حکومت محلی میسور در قبال دولت انگلیس و طرح اندیشه مقاومت و اتحاد اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایالت میسور ت‍ی‍پ‍و س‍ل‍طان حیدرعلی اندیشه اتحاد اسلامی مقاومت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 58 تعداد دانلود : 391
در ایالت میسور، جنوب شبه قاره هند، حکومتی محلی شکل گرفت که آخرین مقاومت مردم در برابر دولت انگلیس بود. بررسی عملکرد دو حاکم محلی میسور در تقابل با دولت بریتانیا که آخرین کانون مقاومت مردم شبه قاره با حضور استعمار بریتانیا بود، مساله اصلی پژوهش حاضر است. حضور حیدر علی و فرزندش تیپو سلطان-که شیعه مذهب بودند- مانعی جدی بر اقدام دولت انگلیس که آن را «هند بریتانیا» می خواند، بود. شاخص ترین عملکرد این دو حکمران، مقابله با حضور انگلیس در هند بود. در تاریخ شبه قاره، از حیدر علی و تیپو سلطان به عنوان قهرمان مقاومت و ستیز با استعمار نام برده می شود. مقاله به شیوه توصیفی- تحلیلی برمبنای مطالعه کتابخانه ای عملکرد دو حاکم میسور در تقابل با دولت انگلیس را واکاوی کرده است. رهیافت پژوهشی مقاله آن است که اندیشه و عمل اتحاد اسلامی به عنوان آخرین تلاش در جهت مقابله با هجوم سیاسی و نظامی دول استعماری از جانب دو حاکم محلی شبه قاره انجام گرفت ،اما متاسفانه به جهت غفلت، بی تدبیری، و جبن سلاطین مسلمان در آن برهه تاریخی بسیار حساس به نتیجه ای نیانجامید؛ و این آخرین جبهه مقاومت در شبه قاره برای مقابله با استعمار از دست رفت.
۷.

کاربست ولایت فقیه در پیروزی انقلاب و تداوم نظام جمهوری اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امام خمینی ولایت فقیه انقلاب اسلامی پیروزی انقلاب اسلامی تداوم انقلاب اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 270 تعداد دانلود : 308
مقاله حاضر با هدف تبیین عنصر ولایت فقیه در فرآیند پیروزی و تداوم انقلاب اسلامی ایران با روش توصیفی تحلیلی این مسئله را مورد بررسی قرار می دهد که نظریه ولایت فقیه به عنوان یکی از عناصر اصلی فقه سیاسی شیعه، چه نقشی در پیروزی و تداوم انقلاب اسلامی داشته است؟ نظریه ولایت فقیه به عنوان عامل وحدت بخش، متضمن حاکمیت و استقلال سیاسی و تداوم بخش نظام جمهوری اسلامی در ایران است. رکن ولایت فقیه به عنوان یکی از اجزاء مهم حکومت اسلامی در اتحاد و تعامل با مردم، عامل تداوم و پیشبرد انقلاب اسلامی عامل خروج از بحران ها و بن بست ها محسوب می شود. درواقع، این پیوند و هم بستگی سبب حفظ و تداوم انقلاب اسلامی و در مسیر راهبردی آینده ایران اسلامی به مدیریت بحران ها و خروج از بن بست ها منجر خواهد شد.
۸.

تحلیل عوامل شکل گیری و محتوای تاریخ نگاری های محلی فارسی سند (از اوایل قرن هفتم تا اواسط قرن دوازدهم هجری)(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 593 تعداد دانلود : 741
پژوهش حاضر به نقد و بررسی تاریخ نگاری فارسی ایالت سند شبه قاره، از اوایل قرن هفتم تا نیمه اول قرن دوازدهم هجری پرداخته است. اهمیت موضوع در آن است که اوج تاریخ نگاری محلی هند از سال 613 تا 1150 ه .ق در سده یازدهم بوده و به لحاظ پراکندگی جغرافیایی، عمده آثار تاریخ محلی هند در طی این سال ها مربوط به سند است. ضرورت پژوهش ایجاب می کند که عوامل شکل گیری این آثار مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. درواقع سؤال بنیادین پژوهش آن است که عوامل شکل گیری تواریخ محلی فارسی سند در دوره تاریخی مورد بحث و نقاط ضعف و قوّت هرکدام از این آثار کدامند؟ روش تحقیق انجام شده، بر مبنای توصیف و تحلیل منابع تاریخی دست اول فارسی ایالت سند در دوره زمانی مورد بحث است. بنابر بررسی های انجام شده بسیاری از این آثار توسط دولتمردان و رجال متنفذ یا براساس توصیه های حُکام و بزرگان کشوری و لشکری نگاشته شده است. قالب و محتوای این آثار مشتمل بر آگاهی هایی در باب جغرافیای تاریخی، سلسله ها و حاکمان، جنگ ها، فتوحات، رجال و مشاهیر است.
۹.

ارتباط و پیوستگی رنگ در قرآن و معماری مسجد در تمدن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 638 تعداد دانلود : 944
این پژوهش بر آن است عنصر رنگ را به عنوان کلید واژه مشترک که هم در آیات قرآن و هم در معماری مسجد در تمدن اسلامی وجود داد مورد بررسی و تبیین قرار دهد. درهنرومعماری تمدن اسلامی ، از رنگ ها بصورت خردمندانه ای استفاده می شود و این استفاده با آگاهی از معنای نمادین هر رنگ و واکنش کلی ایجاد شده از آن رنگ در روان انسان، و در مکانی مقدس- یعنی مسجد- انجام می پذیرد. تلاش هنرمند مسلمان همواره بر این بوده که با استفاده از شناخت اصول رنگ در معماری اسلامی، بتواند گامی موثر در مسیر شکوفایی هنر اسلامی در معماری مقدس مساجد بردارد . با توجه به اینکه هنرمند در معماری مساجد از اصیل ترین رنگها (که در قرآن از آنها نام برده شده) استفاده نموده، لذا محور اصلی پژوهش حاضر، تبیین ارتباط و پیوستگی تنگاتنگ تزیین معماری مسجد با عنصر رنگ-که در متن کتاب آسمانی به انواع آن نیز اشاره شده- می باشد. به روش توصیفی- تحلیلی از منابع و مطالعات تاریخ هنر این استنباط و نتیجه مطرح می شود که قرآن منبع اصلی اندیشه معمار مسلمان در تزیین پوشش داخلی و خارجی معماری مسجد در تمدن اسلامی بوده و معماران اسلامی به رنگ های مطرح شده در قرآن برای تزیین فضای داخلی و بیرونی مساجد توجه خاصی داشته اند.
۱۰.

واکاوی نقش آثار تفسیری قرآنی در فرهنگ و تمدن اسلامی (مطالعه موردی مفسران اواخر عصر صفوی مدفون در تخت فولاد اسفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: تخت فولاد قرآن کریم مفسران صفویه فرهنگ و تمدن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 883 تعداد دانلود : 472
با وجود جایگاه بلندمرتبه قرآن در بین مسلمانان، به عنوان منبع الهام بخش و زمینه ساز شکل گیری تمدن اسلامی از یک جهت و وجود قبرستان تخت فولاد اصفهان به عنوان دومین قبرستان بزرگ جهان تشیع (وادی السلام ثانی) از جهت دیگر، متأسفانه تاکنون تحقیقات بایسته در خصوص  آثار تفسیری اندیشمندان آرمیده در این مکان مقدس صورت نگرفته است. مقاله حاضر بر مبنای این دغدغه و به شیوه توصیفی تحلیلی، با کنکاش در فهرست های کتابخانه ای و با هدف بررسی و بازنمایی برخی از آثار قرآنی و تفاسیر مهجور بزرگان مدفون در تخت فولاد در محدوده زمانی اواخر عصر صفوی، تلاش دارد بخشی از این کمبود را جبران کند. از نتایج این پژوهش چنین به دست می آید که آثار بسیاری در زمینه تفسیر قرآن از این دانشمندان در کتابخانه ها و مراکز علمی به صورت نسخه ای یا خطی موجود است که هنوز به صورت علمی منتشر نشده و چه بسا با انجام این مهم، گامی اساسی در خدمت به تاریخ تفسیر قرآن برداشته شود و زمینه های آشنایی با دیدگاه های تفسیری دانشمندان این دوره نیز فراهم گردد؛ همچنین، چهره های شاخص قرآنی اصفهان که در تخت فولاد آرمیده اند، بیش ازپیش معرفی گردند.
۱۱.

مدیریت فرهنگی بر مبنای آموزه های قرآنی وسیره اهل بیت (علیهم السلام) (گامی در اعتلای فرهنگ و تمدن اسلامی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: مدیریت فرهنگی اصول و محتوی قرآن و اهل بیت(علیهم السلام) فرهنگ و تمدن اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 526 تعداد دانلود : 366
مدیریت فرهنگی ، ویژگیها و مؤلفه های متعددی دارد، از جمله سعه صدر، قاطعیت، مردمی بودن، نگرش عمیق و سیستمی به امور. یک مدیر فرهنگی ،رکن قرآن محوری و حدیث شناسی، ظرفیت شناسی را می بایست مدنظر داشته باشد تا اقداماتش قرین به موفقیت باشد. اموری چون روش شناسی، عقلانی و هدفداربودن ، انعطاف پذیری ، قدرت نمایی در برخورد بافرهنگ های دیگر ، تسامح و تساهل در انجام امور ، قواعد و معیارهای است که پاییندی به آنها تضمین کننده ی حرکت فرهنگ و تمدن اسلامی در مسیر صحیح خواهد بود.مقاله برمبنای یک مطالعه تاریخی به شیوه توصیفی- تحلیلی با بهره گیری ازآیات قرآنی و روایات اسلامی ، مفهوم مدیریت فرهنگی را مورد بررسی قرار داده و نقش این عنصر کلیدی در اعتلای فرهنگ جامعه اسلامی را مورد بررسی قرار می دهد.رهیافت پژوهشی مقاله آنکه اجرای صحیح مدیریت فرهنگی برمبنای آموزه های قرآنی و سیره اهل بیت (علیهم السلام) در نهایت باعث اعتلای تمدن و فرهنگ اسلامی بر اساس موازین دین مبین اسلام شده و خاستگاه و منبع الهام تمدن و فرهنگ های دیگر می گردد. از سوی دیگر تحقق این اصل مهم، بالندگی تمدن و فرهنگ اسلامی را به همراه داشته و خود ضامن حفظ وترویج آموزه های اسلامی است. این رابطه دو سویه، هم در حوزه داخلی تمدن و فرهنگ اسلامی و هم در حوزه تعامل با فرهنگ و تمدن های دیگر همچنان برقرار خواهد بود و عامل اعتلای فرهنگ و تمدن اسلامی و تمدن های دیگر می گردد.
۱۲.

تحلیل شبکه معنایی حرف «حتی» در قرآن با رویکرد معناشناسی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن حرف حتی شبکه معنایی استعاره طرح واره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 201 تعداد دانلود : 835
حرف «حتی» در قرآن با بسامد چشمگیر برای نشان دادن انتهای غایت فرضی به کار رفته است و درواقع روند شکل گیری نقطه پایان را نشان می دهد. اما کارکرد حتی در آیات قرآن به همین معنای پیش نمونه ای منتهی نمی شود، بلکه با قرار گرفتن در ساختارهای مختلف، شبکه ای از معانی متعدد را کدگذاری می کند. نوشتار حاضر با رویکرد معناشناسی شناختی و به روش توصیفی تحلیلی به بررسی و استخراج شبکه معنایی مفهوم سازی شده با حرف حتی در آیات می پردازد. بررسی کیفیت و عملکرد این حرف در آیات قرآن نشان می دهد، حرف حتی در ساختارهای مختلف، معانی متفاوتی را تبیین کرده که همه در معنای پیش نمونه ای آن اشتراک مفهومی می یابند، بر این اساس، اولین شاخه از شبکه مفهومی این حرف، شاخه هم معنایی است که با دو واژه «کی» و «الا» مشتراکات معنایی یافته است. دومین شبکه شعاعی این حرف، معانی ثانویه استعاری هستند که از جمله این معانی «تجمع»، «انتقال»، «پوشش» و...بوده است و شاخه سوم حتی نوعی وظیفه طرح واره سازی را به عهده گرفته که طرح واره های حجمی، حرکتی، قدرتی و جهتی را تصویرسازی کرده است که با شواهد قرآنی بررسی شد.
۱۳.

دراسه کیفیه خرق معیاریه القواعد (النحویه واللفظیه واللغویه والدلالیه) فی نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الامام علی (ع) نهج البلاغه خرق القواعد المعیاریه الکلمات الرمز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 409
یعتبر خرق القواعد أو معیاریه القواعد بمعناه الخروج من لغه المعیار والقاعده، أحد المفاهیم الأساسیه فی مجال علم الأسلوب. وقد أعطى استخدام هذه المیزه فی کلام الإمام علی (ع) تمییزًا خاصًا لکلماته.لقد حاولنا فی هذا المقال ومن أجل إظهار هذا التمییز إجرا بحث وصفی-تحلیلی فی سعینا فی دراسه کیفیه خرق معیاریه القواعد فی کلام الإمام. السؤال الأساسی هو أن کیف یتم الخروج عن لغه المعیار والقاعده فی کلام الأمام؟ وبحسب دراسه أجریت فی نهج البلاغه، فقد استغل الإمام علی (ع) القدرات المختلفه للغه العربیه وحاول إعطاء أهمیه خاصه لکلماته وبهذه الطریقه، حاول أن ینقل المعرفه المافوق المعیاریه إلى القارئ. التغییرات فی معنى ودور العناصر اللغویه، وبناء کلمات جدیده، وبناء صور جدیده لعناصر مختلفه فی أشکال مختلفه، بما فی ذلک الرموز، وما إلى ذلک، هی طرق الإمام للخروج من اللغه المعیاریه وإنشاء نص یتفوق علی القواعد المعیاریه. وجود هذه السمات یبطئ من عملیه قراءه نهج البلاغه ویجعل القارئ یفکر ویؤخر ویخلق رد فعل هادف وفعال فیه.
۱۴.

ارزیابی و تحلیل تاریخی اقدامات اجتماعی و اقتصادی کریم خان زند در شیراز(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شیراز کریم خان امنیت اجتماعی آرامش اقتصادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 253 تعداد دانلود : 941
از مباحث مهم تاریخ زندیه بررسی و تحلیل اقدامات کریم خان در ابعاد مختلف حکومتی به ویژه در بُعد اقدامات اجتماعی و اقتصادی وی می باشد. اکثر منابع تاریخی زندیه دوره استقرار کریم خان در شیراز را دوران آرامش اجتماعی و امنیت اقتصادی معرفی کرده اند. اینکه تا چه میزان این نگرش منابع قابل تأیید است هدف اصلی از انجام این پژوهش است. مقاله به روش توصیفی  تحلیلی با استناد به منابع دست اول تاریخی تلاش دارد به این رهیافت پژوهشی منجر شود که امنیت اجتماعی و آرامش اقتصادی دوره کریم خان زند که منابع تاریخی از آن یاد نموده اند، با واقعیت های تاریخی آن دوره چندان تطابقی ندارد و با در نظر گرفتن برخی مؤلفه ها، این گفته منابع مورد تردید واقع می گردد. اقدامات و عملکرد کریم خان فقط در پایتختش بروز و نمود داشته و چنین دیدگاهی را درباره سایر مناطق تحت نفوذ کریم خان نمی توان پذیرفت . حتی عملکرد وی در شهر شیراز نیز بنا به عوامل و مولفه هایی که در مقاله مطرح شده است می بایست به صورت نسبی و موقتی در نظر گرفت تا بیشتر با واقعیت تاریخی منطبق گردد.
۱۵.

اتابکان زنگی و خلافت عباسی؛ واگرایی ها، هم گرایی ها(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: اتابکان زنگی موصل خلافت عباسی شمال عراق مناسبات سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 64 تعداد دانلود : 528
اتابکان زنگی حکومتی ترک تبار بودند که به طور رسمی از سال 521 هجری در موصل به قدرت رسیدند و تا سال 624 هجری بر پاره ای از مناطق شمال عراق حکومت کردند. این حکومت به دلیل شرایط ویژه جهان اسلام در آن روزگار، مناسبات مهمی با قدرت های زمانه خود؛ یعنی امپراتوری بیزانس، امارت های انطاکیه و رها، پادشاهی اورشلیم و خلافت عباسی برقرار کرد. پژوهش حاضر با رویکرد تاریخی و با روش توصیفی تحلیلی، تحول مناسبات اتابکان زنگی با خلافت عباسی و شرایط، علل و روند آن را بررسی نموده است و به این نتیجه دست یافته است که مناسبات این دو دولت، متأثر از سیاست های داخلی دو طرف و شرایط زمانه، از مرحله واگرایی به مرحله هم گرایی گذر کرده است
۱۶.

وجوه غالب در ارزیابی تاریخ نگاری های محلی فارسی شبه قاره(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاریخ نگاری محلی شبه قاره زبان فارسی سبک و محتوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 56 تعداد دانلود : 924
موضوع پژوهش حاضر، ارزیابی نکات مهم در شکل گیری و تحلیل تاریخ نگاری های محلی شبه قاره به زبان فارسی در دوره زمانی( 613-1150 ق) هست. با توجه به فقدان پژوهش مجزا در باب تاریخ نگاری محلی فارسی شبه قاره در مقطع زمانی مذکور، می توان به اهمیت و ضرورت پژوهش حاضر آگاه گردید. مقاله به روش توصیفی-تحلیلی ؛ وجوه و ویژگی های مهم تاریخ های محلی فارسی در ایالات شبه قاره در دوره زمانی موردنظر را موردبررسی قرار می دهد. نتایج تحقیق بیانگر آن است که بیشتر این آثار در قالب فتح نامه ها، تاریخ های سلسله ای- محلی و فرهنگ نامه ها تدوین شده اند. مهم ترین علل شکل گیری این آثار نیز توصیه حاکمان منطقه ای و یا سلسله های محلی ، به جهت تبیین موقعیت و اقتدار و نشان دادن قلمرو نفوذ و اقداماتشان بوده است . به همین دلیل عمده گونه های محلی نگاری بر اساس شیوه تاریخ نامه حکومت های منطقه ای نگارش یافته است. سرزمین ایران نیز به جهت آنکه مهم ترین واسطه فرهنگی میان جهان اسلام و شبه قاره بوده بیشترین تأثیر را به لحاظ فرهنگی در این سرزمین داشته است.
۱۷.

نقش اصحاب امام جواد (ع) در تاریخ نگاری دوره عباسی؛ مطالعه موردی: اصحاب حاضر در قلمرو جغرافیایی ایران(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: تاریخ نگاری خلافت عباسی تاریخ نگاری اسلامی امام جواد (ع) اصحاب ایرانی امامان شیعه (ع)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات مکاتب، رویکردها و روش ها
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات شخصیت ها
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ نگاری
تعداد بازدید : 285 تعداد دانلود : 721
بررسی فعالیت های گوناگون اصحاب ائمه: ابعاد تازه ای از تاریخ تشیع را باز می نُمایاند. نقش اصحاب ایرانی ائمه از جنبه های گوناگون قابل بررسی است و تأثیر آن ها در تاریخ نگاری را می توان از جمله این نقش ها برشمرد. بر اساس گزارش شیخ طوسی (م460ه .ق) 37 تن از 116 نفر اصحاب امام جواد(ع) ایرانی بودند و تنی چند از آنان، در قالب نگارش کتاب و رساله در زمینه سیره، رجال، طبقات، ملاحم و مزارات، نوشته های تاریخی قابل ملاحظه ای پدید آوردند. این نوشتار ضمن معرفی این آثار، نقش آن ها را در تحریف زدایی از تاریخ نگاری رسمی دوره عباسی و ثبت رویدادها بر اساس معیارهای مکتب اهل بیت(ع) بررسی کرده است.
۱۸.

تحلیل تاریخی عملکرد قزلباشان قبل و بعد از تشکیل دولت صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: صفویه علما قزلباشان نخبگان حکومتی تمرکز وعدم تمرکز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 822 تعداد دانلود : 106
ارزیابی کلی از نقش قزلباشان در استقرارنهایی دولت صفوی در قالب سه محور قابل بررسی است: مرحلةاول شکل گیری ارتباط آنان با طریقت صفوی است؛مرحله دوم با تداوم و گسترش تعاملاتشان باشیوخ صفوی، ارتباطی سازماندهی شده در راستای اهداف صفویان برقرارنموده و به توسعه و تحکیم آن پرداختند وآخرین مرحله نیز به فعالیت عملی آنان در جهت به قدرت رسانیدن شیوخ صفوی مربوط می شود. گروه های ترکمنی که بعداً با عنوان قزلباش شناخته می شدند همه گونه مساعدت و همراهی با تشکیلات صفوی اِعمال کردند و باعث شدند تا تشکیلات صفوی با گذر از مراحل مختلف به موفقیت نهایی دست یابد. پس ازتشکیل حکومت صفوی قزلباشان به عنوان نخبگان اصلی حکومت با نهاد حاکمیت همکاری خود را ادامه دادند.این تعاملات در ادوار مختلف تاریخ صفویه رویه مختلفی را پشت سر نهاد.درخصوص این تغییررویه، ضروری است تحولات درون حکومتی صفویه با نگاهی تحلیلی مورد ارزیابی قرار گیرد. این تحولات در دو محور کلی قابل بررسی است: در محور نخست با اشاره به نقش تأاثیرگذار قزلباشان در برپایی دولت صفویه، به تحلیل موقعیت برجسته آنان درنهادحاکمیت پرداخته می شود. امّا در ادامه روند حکومت، شرایط و اقتضائات زمانی که می توان در سه متغیرتأثیرگذار""نیازهای سیاسی-اداری، مناسبات و سیاست خارجی، مسائل مذهبی""به تبیین موضوع پرداخت باعث تغییرجایگاه آنان درنهادحاکمیت شد. با توجه به این عوامل بود که موقعیت برجستة قزلباشان - چه به صورت محسوس و هدفمند و چه به صورت نامحسوس - از طرف حکومت به عناصر جایگزین انتقال یافته و جایگاه آنان دچار تغییر وتحولاتی گردید.بر این اساس رهیافت پژوهشی مقاله آن است کهپس از استقرار حکومت صفویه، نخبگان حکومتی دیگری- علما ونیروی سوم- به حمایت از نهاد حاکمیت پرداختند و نهاد حاکمیت نیز بنا به مقتضات زمانه گرایش به آن عناصر را مصلحت ضروری خویش دانسته و نقش درجه اولی از جانب قزلباشان به آنان محول گردید وقدرت بلامنازع از قزلباشان سلب شد. ولی با این حال قزلباشان تاآخرحکومت صفوی در ساختار حکومت به عنوان نخبگان فعال حضور داشتند.
۱۹.

قیام عاشورا از دیدگاه منابع تاریخی اهل سنّت (با تکیه بر آثاربخاری، طبری و ذهبی)

کلید واژه ها: امام حسین (ع) قیام عاشورا بخاری طبری،ذهبی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام تاریخ فرهنگی و اجتماعی اسلام
تعداد بازدید : 121 تعداد دانلود : 338
حادثه کربلا از وقایع مهم و به یادماندنی تاریخ اسلام است که مقاصد و مفاهیم والا و پرارزشی را در بردارد. با توجه به اهمیّت واقعه عاشورا ، اکثر مورخان اسلامی -که اهل سنّت می باشند- به توجه و تامل این واقعه بزرگ پرداخته اند. از جمله مورخان بزرگ اهل سنّت می توان بخاری، طبری، ذهبی و غیره را نام برد که مقاله حاضر به بررسی نگرش این سه تاریخ نگار اسلامی درباره نهضت عاشورا می پردازد. از دیدگاه این منابع قیام امام حسین(ع)، نهضت فرزند رسول خدا (ص) است که برای خدا قیام کرد. اساس آن آزادی، عدالت و شرافت است، او می خواست تا مردم از ظلم و جور حاکمان زمان رهایی یابند و برای تحقق این آرمان والا و الهی با عشق و ایمان و با کمال شجاعت و شهامت قدم برداشت و در نهایت با شهادت وجود با ارزش خویش به همگان درس آزادگی و عزت آموخت. آنچه در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد، ارائه پاسخی مستدل به این پرسش اساسی است که دیدگاه منابع تاریخی اهل سنّت با تاکید برسه کتاب (بخاری، طبری، ذهبی) در مورد قیام عاشورا چگونه است؟رهیافت این پژوهش که با رویکرد توصیفی- تحلیلی حاصل شد نشان می دهدکه دیدگاه مشترک این منابع نسبت به نهضت امام حسین(ع)، توام با ارادت خاصی نسبت به خاندان رسول خدا (علیهم سلام) از جمله حضرت حسین(ع) می باشد. به طوری که بزرگان اهل سنّت در منابع به ایشان لقب سیدالشهدا داده اند و شهادت مظلومانه آن حضرت و یارانش را در کربلا با برگزاری مراسم طبق اعتقادات خودشان از جمله، نماز خواندن و روزه گرفتن در روز عاشورا گرامی می دارند.
۲۰.

نسبت حاکمیت سیاسی وحیات اقتصادی دردوره اول حکومت صفویه(907-996ه ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: اقتصاد امنیت شورش ها حاکمیت سیاسی تجار وپیشه وران

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی سیاسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی اقتصادی
تعداد بازدید : 747 تعداد دانلود : 969
شکوفایی ورونق اقتصادی جامعه نقش عمده ای در تعیین مسیر تحولات تاریخی و حرکت جامعه به سوی پیش رفت ایفا می کند. پیوند ناگسستنی اقتصاد با دیگر مسائل، عامل تأثیر گذار بر این حرکت بوده است. رویکرد این پژوهش بیش از هر چیزی توصیف و بررسی تعامل نهادحاکمیت بااقتصادجامعه درعصرصفویه است. اهمیّت این موضوع وقتی آشکار می گردد که وضعیّت اقتصادی دوره صفوی به صورت سلسله حوادث سیاسی زمان هر کدام از پادشاهان صفوی دقیق تر و جامع تر مورد ارزیابی قرار گیرد و این شیوه ،هدف اصلی از انجام این پژوهش است. مقاله به تبیین وضعیت ایران با رویکردی به اوضاع اقتصادی حاکم بر جامعه ایران در دوره اول عصر صفوی(907-996ق)اشاره دارد .تأثیر ونسبت دومقوله حاکمیت واقتصاد در این پژوهش محور اصلی بحث می باشد. درخاتمه مقاله نیز به رهیافت های جدیدی که باانجام این پژوهش حاصل گردید اشاره شده است. مهم ترین سئوال پژوهشی که مقاله درپی پاسخ دادن به آن است اینکه مبنای تعامل دولت صفوی بانهادهای اجتماعی واقتصادی این دوره چگونه بود؟ به عنوان یک پاسخ مختصر به این سئوال باید گفت که رابطه حکومت و حاکم با توده مردم و بازار در این دوره، رابطه عمودی بود. یعنی سلطه جویانه و مستبدانه بود و لیکن نسبت به برخی گروه ها و قبایل –دردوره اول صفوی- رابطه مرید و مرادی برقراربود. جمع آوری اطلاعات در این پژوهش به روش کتابخانه ای انجام گرفته است. داده ها و اطلاعات بر پایه یافته های حاصل از منابع گوناگون و استنتاج و تحلیل است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان