درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۷۸۱ تا ۱٬۸۰۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۱۷۸۱.

خدمت نظام وظیفه و مقاومت مردمی در ایران، ۱۹۲۵-۱۹۴۱ م/ 1320-1304 ش

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال نهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳۵ 66-86
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۳ تعداد دانلود : ۲۱۷
برای رژیم های ملی گرای خاورمیانه بین دو جنگ جهانی، ایران رضاشاه، ترکیه مصطفی کمال و عراق هاشمی، ساخت یک ارتش ملی قدرتمند مبتنی بر خدمت نظام وظیفه یکی از عناصر اساسی دولت - ملت سازی بود. بااین حال، اگرچه خدمت نظام اجباری توسط روشنفکران ملی گرا با شوق و گرمی حمایت می شد، اما در واقع هرکجا که تحمیل می شد، خشم شدیدی برمی انگیخت. بااین وجود، اگرچه خدمت نظام اجباری تقریباً عموماً منفور بود، اما مقاومت توده ای، گروهی و سازمان یافته نسبتاً نادر بود. در ایران چنین مقاومتی در سه موج در اواخر دهه ۱۹۲۰ م -1299 ش رخ داد. مخالفت در ایران که در خاورمیانه منحصربه فرد بود، نه در مناطق روستایی بلکه در شهرها، در اصفهان و شیراز در سال 1927 م -1306 ش و در تبریز در سال 1928 م-1307 ش که توسط اصناف و علما رهبری می شد، پایدار بود، اگرچه مخالفت های خشونت آمیزی نیز از سوی قبایل در سال 1929 م -1308 ش ابراز شدند. رضاشاه به طور غیر قابل بازگشتی به خدمت نظام وظیفه متعهد بود، چراکه ستون اصلی برنامه نوسازی و عرفی سازی اش بود و اگرچه برای دفع الوقت و مماشات آماده شده بود، اما در نهایت تصمیم گرفت که مقاومت جمعی را درهم بشکند. در سال ۱۹۳۰ م-1309 ش او تا حد زیادی در انجام این کار موفق شده بود. مرحله بعدی اجرای این سیاست با تصمیم آگاهانه برای خنثی کردن خشم عمومی از طریق تحمل کردن، حتی تشویق، استراتژی های اجتناب شخصی، به ویژه با اجازه دست کاری در سیستم معافیت ها از طریق رشوه، اجرا شد. با پیشرفت دهه ۱۹۳۰ م-1309 ش سربازگیری به عنوان یک ویژگی ماندگار از ایران جدید به رسمیت شناخته شد.
۱۷۸۲.

بازتاب تبری در معاهدات میان ایران و عثمانی از صفویه تا قاجار(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال شانزدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۶۵

کلید واژه ها: صفوی عثمانی سنی تبری شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۷ تعداد دانلود : ۸۶
با به قدرت رسیدن دولت شیعی صفوی در همسایگی خلافت عثمانی، برای توجیه جنگ میان دو مذهب اسلامی، تمسک به تبرا از سوی آنها می توانست برای ترغیب سربازان جهت تن دادن به جنگ با دیگری، راهگشا باشد؛ لذا شاهد کاربرد سیاسی گسترده این حکم فقهی، از سوی صفویان هستیم. مقاله حاضر، به بررسی ده قرارداد از دوران صفوی تا قاجار، با هدف پاسخ به چند پرسش تالیف شده است: تبرا به عنوان یک حکم فقهی چه تاثیری در عرصه سیاسی روابط ایران و عثمانی داشته است؟ صفویان در کدام یک از این معاهدات از تبرا منع شده اند؟ و این که در برابر این الزام، عثمانی ها چه تعهدی را پذیرفته اند؟ تحقیق حاضر که با روش پژوهشِ تاریخیِ مبتنی بر تحلیل انجام پذیرفته، نمایان گر این واقعیت است که فرمانروایان دو کشور هر گاه منافع شان ایجاب می کرد، از تبرا به عنوان حربه ای سیاسی برای مقابله با دیگری بهره برده اند. دیگر این که در سرتاسر دوران صفوی منع از تبرا جزء بندهای ثابت همه قراردادهای ایران با عثمانی است.
۱۷۸۳.

تجارت فرش ایران در قرن سیزدهم قمری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۱ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۲۱) 6 - 41

کلید واژه ها: فرش قالی تجارت صادرات قاجار قرن نوزدهم میلادی قرن سیزدهم قمری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۳ تعداد دانلود : ۳۳۵
هدف: بررسی وضعیت و سیر تحول تجارت و صادرات فرش ایران در قرن 13ق. روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد آرشیوی و منابع کتاب خانه ای تهیه شده است. یافته ها و نتیجه گیری: فرش بافی در نیمه اول قرن13ق شغلی روستایی و فرش عمدتاً  کالای تجاری داخلی بود؛ ولی با تقاضای روزافزون غربی ها برای فرش ایران و به دنبال آن با سرمایه گذاری و فعالیت تجار و شرکت های داخلی و خارجی در این صنعت، فرش بافی پیشرفت زیادی کرد و تجارت آن جنبه جهانی یافت. فرش ازطریق بازار کشورهای همجوار و یا مستقیماً از ایران توسط شرکت های سرمایه گذار، به اروپا و ایالات متحده آمریکا صادر می شد.
۱۷۸۴.

دریانوردی و امور مرتبط با آن در اندلس، از آغاز ورود اسلام تا پایان دوره امویانِ اندلس (92-422 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم تابستان۱۴۰۰ شماره ۴۳ ۷۷-۱۰۶

کلید واژه ها: اندلس دریانوردی نورمان ها فاطمیان استحکاماتِ دریایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۰ تعداد دانلود : ۲۳۰
موقعیت جغرافیایی اندلس و اینکه از سه جهت با دریا احاطه شده، باعث شد تا مسلمانان بندرها و لنگرگاه های متعددی در اطراف آن بنا کنند. در سال های آغازین ورود مسلمین به اندلس و در آغاز حکومت امویان، دریانوردی و ناوگان نظامی از امور مهم به شمار نمی آمد، زیرا فرمانروایانِ مسلمان سرگرم استقرار حکومت و سرکوب قیام های داخلی و نبردهایی در خشکی بودند. اما امویان از زمان عبدالرحمن اوسط (حک 238-206 ق) و پس از حملات نورمان ها به سواحل اندلس در سال 229 ق، اهتمام ویژه ای به ساختِ ناوگان نظامی مبذول نمودند و در واقع آغازِ پایه گذاری و توجه به دریانوردی را در اندلس از این زمان باید دانست. از این پس، امیران اموی، اهتمام بسیاری به تقویت ناوگان نظامی داشته و از نیروی دریایی استفاده ی زیادی برای مقابله با نورمان ها و محدودکردن نفوذ فاطمیان نمودند. این توجه به امور دریانوردی باعث شد تا در اندلس پادگان ها و استحکامات دریایی متعددی بنا گردیده و منصبِ امیرالبحر از جایگاه والایی برخوردار شود. المریه مهم ترین بندر نظامی گردید و در تعدادی از بنادر، کارخانه های کشتی سازی ساخته شد.
۱۷۸۵.

نقش بانوان جوانشیری قراباغ در دربار فتحعلی شاه قاجاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۹ ۷۶-۵۳

کلید واژه ها: ایران قراباغ قاجار جوانشیر حرمسرای فتحعلیشاه آغابیگم آغا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۲ تعداد دانلود : ۲۱۸
خاندان ترک جوانشیر با قدرت گیری در منطقه روابط دوگانه در گرایش به ایران و روس را در پیش گرفتند. فتحعلیشاه برای تحکیم روابط، با دختر خان جوانشیر ازدواج کرد. این وصلت مانع از آن نشد تا رفتار سیاسی جوانشیریان نسبت به حکومت ایران تحکیم شود. آغابیگم آغا شاعر و آگاه به تمدن جدید همسر فتحعلیشاه شد.این ازدواج در بعد خصوصی و عاطفی ناموفق اما موجب نفوذ جوانشیریان و قراباغیان در ساختار قدرت ایران شد. این مقاله براساس روش تحلیل تاریخی به تشریح وتفسیر نقش بانوان جوانشیری در حرمسرای قاجاری و بعد در قدرت ایران پرداخته است. این ازدواج به ایجاد شبکه قراباغیان در دربار قاجار انجامید که از نقش های دیوانی و دیپلماتیک، قضایی تا رفتارهای توطئه آمیز برعهده گرفتند.ازدواج های دیگر بانوان جوانشیری با دیگر شاهزادگان نیز این شبکه را تقویت کرد. شبکه قراباغیان واسطه محلی و منطقه ای مهمی برای ارتباط سیاسی و تجاری با روس ها و قفقاز شدند. این شبکه که ریشه در حرمسرا داشت با شبکه نظامی و امنیتی، شبکه تجاری و دیوانی تکمیل شد.
۱۷۸۶.

رؤیا در عملکرد نخبگان فرهنگی دوره تیموری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۹ 107-126

کلید واژه ها: تعبیر رؤیا حکومت تیموری نخبگان دوره تیموری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۱۶۷
رؤیا در عملکرد نخبگان فرهنگی دوره تیموری سمیه آقامحمدی[1]، مصطفی گوهری فخرآباد[2]، مهدی مجتهدی[3]، عباس اقدسی[4] چکیده اعتباربخشی به رؤیا و بهره برداری از آن، یکی از موضوعات قابل توجه در دوره تیموری است. این موضوع به رغم اهمیت آن در شناخت روحیه و فرهنگ ایرانیان، کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، به بررسی رؤیاهای ادعایی نخبگان دوره تیموری (913-771ق) پرداخته است، تا شناخت بیشتری درباره باورها و اندیشه های عامه مردم و نیز حیات فرهنگی ایران در دوره تیموری به دست آورد. نتایج این بررسی نشان داد که در دوره تیموری توسعه هنر و پیدایش و افزایش ابداعات هنری، گاه به رؤیاهایی نسبت داده شده که ریشه در آرزوها، خواسته ها، تمنیات و ضمیر ناخودآگاه نخبگان داشته است. بر این اساس، تصمیم گیری درباره امور مختلف، از جمله پیروی از یک استاد، تألیف کتابی خاص و تأیید مطالب آن، یادگیری و ترویج سبک هنری خاص، آگاهی از صحت و ضعف احادیث و، یا حصول به دانشی خاص، گاه از مجرای رؤیا انجام می شد. واژه های کلیدی: تعبیر رؤیا، حکومت تیموری، نخبگان دوره تیموری. [1] . دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران somaye.aghamohammadi@mail.um.ac.ir [2] . استادیار تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه فردوسی (نویسنده مسئول) gohari-fa@um.ac.ir [3] . استادیار تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه فردوسی mmojtahedi@um.ac.ir [4] . استادیار تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه فردوسی aghdassi@um.ac.ir
۱۷۸۷.

تحلیل گفتمان ناسیونالیسم اقتدارگرا در کتاب های درسی تاریخ (1320-1304 ه . ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۹ 124-151

کلید واژه ها: تحلیل گفتمان ناسیونالیسم اقتدارگرا رضاشاه کتاب درسی تاریخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۴ تعداد دانلود : ۱۷۹
تحلیل گفتمان ناسیونالیسم اقتدارگرا در کتاب های درسی تاریخ (1304-1320ه .ش) محمدرضا معلمان[1] سهراب یزدانی مقدم[2] داریوش رحمانیان کوشککی[3] عطاءالله حسنی[4] چکیده ناسیونالیسم یکی از مفاهیم تأثیرگذار در تاریخ معاصر ایران بوده است. این مفهوم که از اواسط دوره قاجاریه به نوشته های برخی از اندیشمندان راه یافت، در دوره انقلاب مشروطه در قالب گفتمان ناسیونالیسم لیبرال، به یکی از ارکان فکری این حرکت تبدیل شد. در اوضاع نابسامان اجتماعی و سیاسی ایران در طی جنگ جهانی اول و بعد از آن، گفتمان ناسیونالیسم لیبرال با بحران معنی روبه رو شد. از این رو در اذهان سوژه ها، نیاز به گفتمانی جایگزین پدید آمد که مشکلات موجود را حل کند و به باز تولید معانی تازه بپردازد. در این وضعیت، نظریه تشکیل دولت مقتدر مرکزی مطرح و گفتمان ناسیونالیسم اقتدارگرا برای توضیح مشکلات و ارائه راه حل مفصل بندی شد. یکی از روش های بررسی و مطالعه رخدادهای تاریخی، روش تحلیل گفتمان است. این پژوهش برمبنای نظریه تحلیل گفتمان لاکلائو و موفه، در پی پاسخ به این پرسش است که مفصل بندی، مفاهیم و فرایند هویت یابی گفتمان ناسیونالیسم اقتدارگرا، در کتاب هایی درسی تاریخِ چاپ وزارت معارف، در دوره رضاشاه چگونه بوده است؟ در این پژوهش با بررسی کتاب هایی درسی تاریخ چاپ وزارت معارف دوره رضاشاه، مشخص شد که قدرت حاکم با مفصل بندی مفاهیم و مؤلفه های گفتمان ناسیونالیسم اقتدارگرا پیرامون دال مرکزی شاه، از این گفتمان برای تحکیم پایه های حکومت نوپای پهلوی استفاده کرد. واژه های کلیدی: تحلیل گفتمان، ناسیونالیسم اقتدارگرا، رضاشاه، کتاب درسی تاریخ. [1] . دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران (rezamoaleman@yahoo.com) [2] . دانشیار گروه تاریخ دانشگاه خوارزمی (نویسنده مسئول) (sohrab_yazdani_78@yahoo.com) [3] . دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران (rahmanian@ut.ac.ir) [4] . استاد گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی (a_hassani@yahoo.com) تاریخ دریافت : 14/8/1400 – تاریخ تأیید 21/10/1400
۱۷۸۸.

سیاست خلفای اموی در مواجهه با اهل ذمه شامات (41-132ه .ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 211 - 231

کلید واژه ها: خلفای اموی اهل ذمه مسیحیت سیاست شامات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۳ تعداد دانلود : ۲۳۰
استقرار خلافت اموی در منطقه شام وضرورت های اجتماعی آن قلمرو، سبب گردید تا سیاست های اجتماعی خلفا با توجه به واقعیات جامعه معاصر آنان تنظیم شود. در شامات افزون بر تنوع نژادی و قومی موجود، جماعات اهل کتاب حضور داشتند و به سبب توانمندی های اجتماعی و اقتصادی، عاملی تاثیرگذار در معادلات جامعه به شمار می رفتند. تعیین الگوی روابط بین حکومت و گروه های اهل کتاب و بررسی سیاست های خلفای اموی در ارتباط با اهل ذمه شامات مهم به نظر می رسد. حال این پرسش مطرح است که خلفای اموی در مواجهه با اهل ذمه شامات به ویژه مسیحیان چه سیاستی در پیش گرفتند؟ یافته های این پژوهش که با روش توصیفی و تحلیلی فراهم آمده است نشان می دهد که دو الگوی اساسی سیاست تسامح و مدارای مذهبی و اعمال محدویت ها خاص در مقاطعی بر مناسبات کلی حکومت امویان با اهل ذمه، یعنی مسیحیان حاکم بوده است.
۱۷۸۹.

بازخوانی شاخصه های منزلت اجتماعی مالکان در خانه های قاجاری (نمونه موردی: اصفهان- محله حکیم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 177 - 196

کلید واژه ها: نزلت اجتماعی خانه های قاجاری محله حکیم اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۶ تعداد دانلود : ۳۳۲
بعد از حکومت صفوی، از اهمیت شهر اصفهان کاسته شد و بناهای زیادی به علت انتقال مرکز حکومت متروکه گشت و محوطه دولتخانه، به حالت ویرانه درآمد. با شروع دوره قاجاریه و تلاش های حاکم اصفهان، میرزا حسین خان صدر اصفهانی، رونق مجدد اصفهان و شکل گیری خانواده های متمکن بازرگانان، ساخت خانه هایی با معماری رایج و تحت تأثیر منزلت اجتماعی مالکان آن، آغاز شد. این پژوهش با شیوه تحقیق تفسیری تاریخی، با فرض تأثیر پذیری ویژگی های کالبدی خانه های تاریخی از منزلت اجتماعی متفاوت مالکین آن، انجام گرفته است. داده های مورد نیاز از بستر منابع اسنادی، مطالعات میدانی، کالبد خانه ها و تاریخ شفاهی، جمع آوری و تحلیل شده است. یافته ها نشان می دهد که معنای منزلت اجتماعی از طریق خصوصیات فضایی در سه مقیاس خُرد (خانه)، متوسط (همسایگی) و کلان (محله) نمایان است.
۱۷۹۰.

تاثیرمعماری نازی بر بازتاب ساختار قدرت در معماری ابنیه دولتی ایالت آذربایجان؛ دوره پهلوی اول (مطالعه موردی: تبریز و ارومیه)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال شانزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۶۳

کلید واژه ها: قدرت پهلوی اول نازی معماری پهلوی نئوکلاسیک آلمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۶ تعداد دانلود : ۹۴
دوره پهلوی اول به دلیل تحولات گسترده سیاسی و اجتماعی از شاخص ترین دوران تاریخ معاصر ایران می باشد. رضا شاه در مدت حکومت شانزده ساله خود براساس گرایش ملی گرایانه و نظامی گرایانه و ارتباط با کشورهایی چون آلمان به خصوص آلمان نازی سعی در القای ساختار قدرت حکومت خویش بود. در این بین شهرهای مختلف کشور از جمله تبریز و ارومیه که در ایالت آذربایجان واقع شده بودند، از این تحولات بی بهره نمانده و ساختمان های حکومتی مهمی در این شهرها و با حضور معماران و مهندسین آلمانی احداث گردید. بررسی و چگونگی تأثیر معماری آلمان نازی و نفوذ در کالبد معماری ایران و به خصوص دو شهر یاد شده، هدف اصلی پژوهش است.این تحقیق از نوع کیفی با رویکرد تاریخی و روش آن توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. نتایج به دست آمده حکایت از آن دارد که الگوبرداری از مبانی و مفاهیم معماری نازی و نئوکلاسیک آلمانی ناشی از رابطه این کشور وحضور معماران آلمانی در شکل گیری معماری حکومتی و ساختار قدرت نقش غیر قابل انکاری را داشته است.
۱۷۹۱.

مناسبات حکومت و دودمان های محلی شیراز عصر ناصری و تأثیر آن بر جامعه شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 143 - 160

کلید واژه ها: دودمان های محلی حکومت قاجاریه عصر ناصری جامعه شهری شیراز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۱ تعداد دانلود : ۱۳۷
با اینکه پادشاه در رأس نظام سیاسی دوره قاجاریه قرار داشت؛ اما فاقد نیروی لازم برای تسلط بر گروه های قدرتمند شهری مانند خاندان های محلی بود. مسئله پژوهش حاضر، چگونگی ارتباط حکومت قاجاریه در عصر ناصری با خاندان های بانفوذ شیراز و همچنین تأثیر مناسبات بین حکومت با خاندان های مذکور بر جامعه شهری شیراز بوده که با استفاده از روش توصیفی  تحلیلی و تکیه بر داده های کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس یافته های پژوهش، قدرت طبقه حاکم از سوی خاندان های بانفوذ شیراز مانند قوام الملک، مشیرالملک و خوانین قشقایی که معمولاً سمت های مهم حکومتی دریافت می کردند، محدود می شد. تا آنجا که گاه قدرت یک خاندان مانند قوام الملک به حدی افزایش می یافت که به نوعی آن خاندان، حاکم واقعی شیراز محسوب می شد. البته خاندان های مذکور رقیب یکدیگر نیز محسوب می شدند و همواره تلاش می کردند از طریق اتحاد با حکومت علیه خاندان رقیب اقدام کنند. حاکمان فارس نیز که معمولاً قادر به کسب رضایت همه خاندان ها نبودند، به ناچار علیه یک خاندان با دیگر خاندان ها متحد می شدند. به طوری که فرهاد میرزا معتمدالدوله تنها از طریق اتحاد با دیگر خاندان ها ، موفق به حذف خاندان مشیرالملک از نهاد قدرت در شیراز شد. نحوه مناسبات بین حکومت و خاندان ها بر جامعه شهری شیراز نیز تأثیر داشت که از آن جمله می توان به وضعیت نظم و امنیت، قیمت اجناس و به ویژه کا لاهای اساسی و همچنین میزان رضایت اقشار مختلف جامعه شهری شیراز اشاره کرد.    
۱۷۹۲.

بررسی تحلیلی روایات دعوت مخفی پیامبر اکرم(ص) در سال های آغازین بعثت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال هجدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۵۰) 63-80

کلید واژه ها: دعوت پیامبر اکرم (ص) سال های آغازین بعثت آغاز اسلام دعوت مخفی دعوت علنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۲ تعداد دانلود : ۱۶۸
مشهور آن است که دعوت پیامبر اکرم (ص) در سال های آغازین بعثت به صورت مخفیانه انجام شده است. این دیدگاه به پشتوانه چهار دسته از روایات شکل گرفته است: 1) روایات ناظر به موضوع دعوت مخفی به صورت مستقیم؛ 2) روایات مربوط به مخفی کردن رسالت از ابوطالب؛ 3) روایات تفسیری آیات 214 شعراء و 94 حجر؛ 4) روایات مربوط به خانه ارقم بن ابی ارقم. این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته، اعتبار برخی از روایات دعوت مخفی را زیرسؤال برده و به طورکلی، نشان داده که اصل دعوت پیامبر اکرم(ص) مخفی نبوده است، بلکه برخی از یاران رسول خدا(ص) با توجه به موقعیت های خاص خود، قادر به علنی کردن اسلام خویش نبودند و به صورت مخفیانه ایمان می آوردند. پیامبر اکرم(ص) نیز با فراهم کردن موجبات مخفی ماندن اسلام این گروه از یاران خود، به حمایت از آنان برمی خاست.
۱۷۹۳.

تقدّم اصلاحات اقتصادی بر اصلاحات سیاسی؛ بازخوانی آرا و اندیشه های علی اکبر داور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۱ بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۹ (پیاپی ۱۳۹) 23 - 47

کلید واژه ها: علی اکبر داور اصلاحات اقتصادی اصلاحات سیاسی استبداد منور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۲ تعداد دانلود : ۶۱۶
با آغاز مواجهه جامعه ایران با غرب، پرسش درباره انحطاط و راه خروج از آن به مسئله اصلی منورالفکران تبدیل شد. هر فرد و گروهی در مواجهه با بحران های جامعه ایران، الگوی خاصی را پیشنهاد می داد . علی اکبر داور به تأمل درباره این موضوع پرداخت. مسئله اصلی مقاله، بازخوانی انتقادی آرای داور درباره عقب ماندگی ایران است. پرسش مقاله نیز این است که داور چه الگویی از توسعه را مطلوب می دانست؟ فرضیه این مقاله این است که الگوی غالب در اندیشه داور، الگوی اصلاح اقتصادی بوده است. یافته هایِ این نوشتار نشان می دهد داور برخلاف بسیاری از منورالفکران، درکی اخلاقی از مفهوم تجدد نداشت. وی ریشه برتری غرب را در قدرت اقتصادی و صنعتی آن می دید. داور معتقد بود اصلاحات اقتصادی مقدّم بر اصلاحات سیاسی و فرهنگی است. از مجرای این تفکر، او به استبداد مُنَوِّر روی آورد؛ زیرا معتقد بود در سایه حکومتی مقتدر می توان این اصلاحات را انجام داد. نتیجه این نوع تفکر، درکی سطحی از تجدد و نوسازی بود. داور بدون توجه به مبانی و الزامات تمدن غرب، سعی کرد با تغییر شکل حکومت و اصلاحات اقتصادی، جامعه ایران را از انحطاط برهاند. اجرای این سیاست به نوسازی ناقص و بدوی منجر شد؛ نوسازی ای که نتوانست پاسخی اصولی به مسائل جامعه ایران بدهد.
۱۷۹۴.

تبیین و تحلیل نقش سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی در اقتصاد ایران اواخر دوره صفوی با تکیه بر نظریه اعتماد زتومکا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دوازدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۹ 125 - 151

کلید واژه ها: صفویه نظام اقتصادی سرمایه اجتماعی اعتماد عمومی زتومکا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۰ تعداد دانلود : ۱۶۳
دوره صفویه (1135-907ق/ 1722-1502م) یکی از مهم ترین دوره های تاریخ ایران است. ایران در این دوره به ویژه در عهد شاه عباس اول (1038-978ق/ 1629-1571م) در عرصه های گوناگون سیاسی، علمی، فرهنگی و اقتصادی به رونق و شکوه قابل توجهی دست یافت. اکنون سؤال اصلی آن است که با توجه به نقش مؤثر مؤلفه های فرهنگی اجتماعی در نظام اقتصادی آیا وضعیت سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی، در اواخر دوره صفویه جهت رشد و استمرار رونق اقتصادی مهیا و مناسب بوده است؟ بر همین اساس در این جستار که به روش توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع تاریخی دوره صفوی انجام شده است با تکیه بر شاخصه های اعتماد شکننده در جوامع سنتی مبتنی بر نظام های سیاسی استبدادی که در نظریه جامعه شناختی پیوتر زتومکا صورت بندی شده است شاخصه های مذکور در اواخر دوره صفوی بررسی شده است. نتیجه این تحقیق نشان می دهد ایران در واپسین دهه های دوره صفوی با توجه به وضعیت شاخصه های مذکور و نیز وجود کارکردهای مستعدی که در فقدان اعتماد عمومی و ضعف سرمایه اجتماعی در جامعه ظهور می کنند از سرمایه اجتماعی پایین و اعتماد عمومی شکننده ای برخوردار بوده و به همین دلیل ظرفیت توسعه اقتصادی و امکان استمرار رونق اقتصادی درازمدت را نداشته است.
۱۷۹۵.

تعامل اسلام و ایران؛ مطالعه تطبیقی دیدگاه دکتر زرین کوب و استاد مطهری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و دوم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۸۸) 223 - 256

کلید واژه ها: هویت ایرانی مرتضی مطهری عبدالحسین زرین کوب دوقرن سکوت خدمات متقابل اسلام و ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۱۹۰
درباره شیوه ورود اسلام به ایران و چگونگی مواجهه ایرانیان با فاتحان، چرایی و چگونگی گروش آنان به اسلام و بازتاب آن بر هویت ملی ایرانیان، نظریه های متفاوتی وجود دارد. دکتر زرین کوب (1378 ش) به عنوان مورخی نواندیش و ملی گرا و استاد مطهری (1358ش)، اندیشمندی اسلام شناس و دین گرا، از جمله صاحب نظرانی هستند که به این موضوع پرداخته اند.صرف نظر از تحول فکر دکتر زرین کوب در دهه های پس از نگارش کتاب «دو قرن سکوت»، اگر همین کتاب که گردآوری شده سلسله مقالات وی در آغاز فعالیت های علمی خود در یکی از نشریات است مبنا قرار گیرد، می توان گفت که زرین کوب ضمن آنکه هویتی ایرانی اسلامی برای ایرانیان قائل شده، هجوم عربها به ایران را متعدیانه و تغییر دینشان را به اجبار دانسته؛ ولی اسلام را تعالی بخش فرهنگ ایرانی ارزیابی کرده است؛ اما استاد مطهری در کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران با نفی تعارض بین هویت ملی و اسلامیت، ورود مسلمانان به ایران را نهضتی آزادیخواه، گروش ایرانیان به اسلام را به رغبت و اسلام را نجاتبخش جامعه ایرانی دانسته است.
۱۷۹۶.

سازمان دهی گروه واژگانِ اسناد شرعیِ آرشیو ملی ایران با رویکرد اصطلاح نامه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۱ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۲۱) 138 - 163

کلید واژه ها: آرشیو ملی ایران اسناد شرعی اصطلاح نامه گروه واژگان نمایه الفبایی نمایه درختی نمایه گردشی/ چرخشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۵ تعداد دانلود : ۴۰۲
هدف: سازمان دهی گروه واژگانِ اسناد شرعیِ آرشیو ملی ایران با رویکرد اصطلاح نامه ای به منظور شناسایی و استخراج روابط معنایی آنان. روش/ رویکرد پژوهش: هدف پژوهش کاربردی است و روش آن سندی (کتابخانه ای) و نیز مشاهده و مصاحبه حضوری با 10 تن از متخصصان و صاحب نظران نمایه سازی اسناد است. داده ها ازطریق سیاهه وارسی گردآوری شده است و در دو بخشِ تحلیل محتوایی برای ساختارهای شکلی اصطلاح نامه با آرایه های «نمایه الفبایی»، «نمایه درختی» و «نمایه گردشی/ چرخشی»؛ و  در بخش آزمون استفاده پذیری برای معیارهای پنج گانه: «مفاهیم»، «روابط»، «یادداشت دامنه»، «درک کاربر» و «جست وجو و بازیابی» در طرح اصطلاح نامه اسناد شرعی، با نرم افزار SPSS ارزیابی، توصیف آماری و تحلیل استنباطی شده است. یافته ها و نتیجه گیری: ازنظر کاربران برای طرح اصطلاح نامه اسناد شرعی، معیارهای «درک کاربر» و «جست وجو و بازیابی» با 100 درصد کامل ترین میزانِ مطلوبیت را دارند؛ معیارهای «یادداشت دامنه» و «مفاهیم» 90 درصد مطلوبیت دارند و معیار «روابط» با 80 درصد مطلوبیت کمتری از سایر معیارها دارد. روابط معنایی در گروه واژگانِ اسناد شرعی با رویکرد اصطلاح نامه ای در نمایه های الفبایی، درختی و گردشی دارای مطلوبیت است.
۱۷۹۷.

سوانح طبیعی غیر مترقبه در قم و پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن در عصر ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 207-229

کلید واژه ها: قم ناصرالدین شاه سوانح طبیعی غیر مترقبه قحطی سیل زلزله بیماری های واگیردار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۶ تعداد دانلود : ۱۳۶
یکی از مهم ترین تحولات اجتماعی ایران، وقوع حوادث و سوانح طبیعی غیر مترقبه است که در بررسی رویداد اجتماعی و اقتصادی شهری به علت تأثیر همه جانبه آن در زندگی مردم شرح سوانح و بلایای طبیعی محل نقد و توجه جدی است، چون این حوادث نقطه شروع بسیاری از تحولات تاریخی است که در دگرگونی های اجتماعی و سیاسی و اقتصادی ملی و بومی قابل توجه است. این پژوهش بر آن است که تأثیر اقتصادی و اجتماعی حوادث غیر مترقبه مانند قحطی و گرسنگی، سرما زدگی، سیل، زلزله و بیماری های واگیردار را بر شهر قم در عصر ناصری مورد بررسی قرار دهد و پیامد طولانی آن را بر ابعاد مختلف زندگی مردم تحلیل نماید. در این بررسی که از نوع پژوهش تاریخی است بر اساس منابع و به شیوه توصیفی - تحلیلی، برخی از تأثیر و تأثرات حوادث غیر مترقبه طبیعی را بر زندگی اجتماعی مردم قم تحلیل نماید. یافته پژوهش نشان می دهد که حوادث ناگوار و غیر مترقبه طبیعی قم موجب کاهش جمعیت، تضعیف نظام اقتصادی و معیشت مردم، مهاجرت مردم به دیگر مناطق، تبدیل زمین های مرغوب کشاورزی به کشت تریاک و پنبه ، شورش محلی شده و زمینه را برای حوادث سیاسی و اجتماعی بزرگتر در ادوار بعدی، مانند پیدایش شورش ها و اعتراضات اجتماعی و انقلاب مشروطه فراهم نمود._x000D_ One of the most important social developments in Iran is the occurrence of unexpected natural disasters. In the local historical study, due to its comprehensive impact on people's lives, the description of natural disasters is a source of serious criticism, because these events are the starting point of many historical developments Is significant in national, local social, political, and economic transformations.This study aims to investigate the economic and social impact of unexpected events such as famine and starvation, cold, flood, earthquake, infectious diseases on the city of Qom in the Nasserite era and its long-term consequences with descriptive-analytical method and data collection method. Explain in the form of libraries and documents. The research findings show that unfortunate and unexpected natural disasters have a negative effect on population decline and weakening the economic system and people's livelihood and have significant effects on political and social events in later periods.
۱۷۹۸.

مهندسی شهری آبادان در کوران بیماری های واگیر پس از جنگ جهانی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۱) 275-292

کلید واژه ها: آبادان بیماری های همه گیر شرکت نفت انگلیس و ایران مهندسی شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۳ تعداد دانلود : ۱۸۲
این پژوهش با هدف بنمایش درآوردن تاثیر بیماریها بر سبک زندگی و شکل محل سکونت در طول یک سده پیشین، به مطالعه موردی شکل گیری شهر جدید آبادان می پردازد. آیا همه گیری مکرر بیماری وبا و طاعون در سالهای ۱۲۸۷-۱۳۰۳ش/ ۱۹۰۸ -۱۹۲۴م در مناطق نفتی و بویژه شهر آبادان تاثیری بر تغییر مهندسی شهری و نوسازی شهری در این حوزه جغرافیایی داشته است؟ این پژوهش در پی یافتن پاسخی روشن بر این پرسش است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی و تحلیلی ست و از اسناد و مدارک آرشیوملی و آرشیو شرکت نفت انگلیس و ایران و وزارت امور خارجه و منابع کتابخانه ای بعنوان ابزار پژوهش بهره گرفته است. دستاورد و یافته های پژوهش: بر اساس نتایج تحقیق، بیماری های وبا و طاعون بر شکل گیری شهر جدید آبادان تاثیر مستقیم داشته و شکل و کارکرد مسکن شرکتی جدید بر عادات، روابط اجتماعی و معیشت ساکنان تاثیر گذاشته است. ساکنین این خانه ها تفاوتهای کالبدی را در مسکن جدید تجربه کردند و این تفاوتها مولفه های سبک زندگی آنان را تحت تاثیر قرار داد.
۱۷۹۹.

تعاملات فرهنگی منطقه شمال غرب ایران و قفقاز جنوبی در دوره مس و سنگ

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال پنجم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۶ 28-7

کلید واژه ها: مس و سنگ شمال غرب ایران قفقاز جنوبی گاهنگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۶ تعداد دانلود : ۳۳۴
شمال غرب ایران و قفقاز جنوبی ازلحاظ زیست محیطی، شرایط نسبتاً مناسبی برای شکل گیری استقرارهای باستانی دارند؛ ازجمله می توان به حوضه دریاچه ارومیه و سواحل اَرس در شمال غرب ایران و حوضه های رود کورا، میل مغان (مناطق کوهستانی) در منطقه قفقاز جنوبی اشاره کرد. شواهد باستان شناختی و تحقیقات انجام یافته اخیر در دو حوزه جغرافیایی، اشتراکات و تشابهات فرهنگی دوره مذکور را به میان می گذارد. هدف اصلی در این مقاله، معرفی محوطه ها و سنت های سفالی و مشخص ساختن توالی گاهنگاری در مناطق موردمطالعه است. برای دستیابی به تعاملات فرهنگی در حوزه جغرافیایی موردمطالعه در دوره مس وسنگ پرسش های ذیل مطرح می گردد؛ وضیعت توالی گاهنگاری در دو حوزه فرهنگی چگونه است؟ فرضیه اصلی در این ارتباط، وجود گاهنگاری (آغاز و پایان دوره مس وسنگ) تقریباً همسان در دو نقطه جغرافیایی است. لایه های استقراری و توالی سکونت از دوره نوسنگی به دوره مس وسنگ در محوطه های باستانی، موضوع تداوم و انتقال فرهنگی را چگونه نشان می دهد؟ نگارش پیشِ رو، با روش توصیفی-تحلیلی صورت می گیرد. به عنوان نتیجه نهایی می توان به تشابهات و تفاوت های داده های باستان شناختی، ازجمله به ویژگی های سفالی، ساختار معماری، تدفین و... اشاره کرد که با مطالعه محوطه هایی مانند دالما تپه، کول تپه جلفا، دَوَ گوز خوی و... در شمال غرب ایران و لیلا تپه، قالایری، پویلو تپه، بویوک کسیک، سویوق بولاق، بریکیل دیبی، کاوتسخِوی، تخوت در منطقه قفقاز جنوبی به دست آمده است و ازلحاظ گاهنگاری از 5000 تا 3700/3600 پ.م. را شامل می شود.
۱۸۰۰.

گونه شناسی مطالعات جدید اسماعیلی و ضرورت تحقیق در تاریخ نگاری آنان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۸ (پیاپی ۱۱۲) 15 - 37

کلید واژه ها: مطالعات اسماعیلی محققان اسماعیلی منابع اسماعیلی تاریخ نگاری اسماعیلیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷ تعداد دانلود : ۱۲۳
تحقیقات جدید در حوزه تاریخ و منابعِ تاریخِ اسماعیلیان به ویژه پس از نخستین دهه های قرن بیستم میلادی که با کشف و شناسایی گسترده آثار مؤلفان اسماعیلی مذهب همراه بود، سیر صعودی داشته است که تا به امروز نیز ادامه دارد. کشف و شناسایی مجموعه های پرشمارِ منابع اسماعیلی، محققان این حوزه را با طیف وسیعی از نسخِ خطیِ بکر مواجه کرد که نیازمند تصحیح، تحقیق و ترجمه بودند. مرحله دیگری از این تحول، بازخوانی تاریخ اسماعیلیان و جوانب مختلفِ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، مذهبی، فقهی و کلامی این فرقه بود که تا پیش از آن بر اساس روایتی نسبتاً یک جانبه از منابعِ اهل سنت به نگارش درآمده بود و اینک با مراجعه هم زمان به منابع پرشمار اسماعیلی در معرض نقد و بازنگری قرار می گرفتند. در این میان، تاریخ نگاری اسماعیلیان موضوعِ کمتر پژوهش مستقلی بوده است. تحقیقات جدید در حوزه تاریخ نگاری اسماعیلیان از دو جهت حائز اهمیت است: جهتِ نخست، شناسایی، تصحیح و معرفی منابع تاریخ نگارانه اسماعیلی و جهت دوم، استفاده از این منابع در بازخوانی تاریخ اسماعیلیان است. در جهت نخست، محققان این حوزه، کارهای پژوهشی درخوری را انجام داده اند، اما در حوزه بازخوانی تاریخ اسماعیلیان بر اساس منابع مکشوف، اقدام خاصی صورت نگرفته است. در این مقاله با انتخاب روشی تاریخی تحلیلی درصدد پاسخ گویی به این پرسش اساسی هستیم که تا چه اندازه بی توجهی به منابع تاریخ نگارانه اسماعیلی در ارائه تصویری نادرست از تاریخ سیاسی- مذهبی این فرقه مؤثر بوده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان