علی بابایی سیاب

علی بابایی سیاب

مدرک تحصیلی: دکترای تاریخ اسلام دانشگاه تربیت مدرس

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۹ مورد از کل ۹ مورد.
۱.

بازجُستی انتقادی در منابع: مطالعه ای موردی در نسب فاطمیان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خلافت فاطمیان نسب فاطمیان دوره پیشافاطمی دوره ستر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 666 تعداد دانلود : 957
بحث نسب فاطمیان به دلیل ارتباط مستقیم با مشروعیت دینی و سیاسی سردمداران این دولت، همواره یکی از مسائل اساسی مدنظر مورخان و نسب شناسانِ معاصر با دولت فاطمی و متأخر از آن بوده است. اهمیت این مسئله سبب قرارگرفتن آن به عنوان دستاویزی سیاسی از طرف مخالفان دولت فاطمی به ویژه دولت عباسی در بغداد بوده است. در میان مطالعات جدید نیز کمتر کتابی راجع به فاطمیان می توان دید که در ابتدای آن مطلبی مقدماتی درباره نسب فاطمیان و نقد نظر مخالفانِ نسب علوی این دولت مطرح نشده باشد که عمدتاً مباحثی عمومی و ناشی از اهمیت بنیادین این بحث در تاریخ فاطمیان است؛ لذا موضوع نسب فاطمیان، علی رغم برخورداری از شهرتی عام، کمتر جایگاه مطالعات مستقل و دقیق علمی را یافته است. اندک تحقیقات علمی موجود در این حوزه نیز محدود به طرح و نقد سطحیِ روایاتِ موافق و مخالف با نسب علوی فاطمیان شده است. در این مقاله با انتخاب روشی تطبیقی، از طریق کاربست تکنیک تحلیل محتوای کیفی تلاش می شود با مقابله سازی گزارش های طیف وسیعی از منابع موافق و مخالف با روایت رسمی دولت فاطمی، خلأ پژوهشی موجود در این حوزه برطرف شده و به این پرسشِ اساسی، پاسخی علمی و درخور داده شود.
۲.

رابطه تاریخ نگاری با قدرت در گفتمان اسماعیلی؛ مطالعه موردی: دولت فاطمیان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فاطمیان تاریخ نگاری گفتمان قدرت مشروعیت جانشینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 982 تعداد دانلود : 155
تاریخ نگاری اسماعیلیان به دلیل ابتنا بر فلسفه نظری خاص خود در برخی جنبه های نگرشی مانند عامل محرک تاریخ، الگوی حرکت تاریخی و اندیشه پیشرفت در تاریخ با جریان مسلط تاریخ نگاری سنتی دارای تفاوت هایی بنیادین است. این مسئله با اثرگذاری مستقیم بر حجم نگارش تاریخ، موضوع، هدف، رویکرد و روشِ نگارش تاریخ از سوی مورخان اسماعیلی مذهب، آثار تاریخ نگارانه اسماعیلیانِ نخستین و به تبعِ آن فاطمیان را تحت تأثیر قرار داده است، به گونه ای که بسیاری از محققان این حوزه را بر این باور واداشته که اساساً اسماعیلیان فاقد سنت تاریخ نگاری خاص خود هستند. موضوعی که در این مقاله به دنبال بررسی آن هستیم، تحلیل رابطه تاریخ نگاری با قدرت سیاسی در دوره فاطمیان و برسی تأثیر آن در رویکرد و موضوع تاریخ نگاریِ مورخان فاطمی در ادوار مختلف حیات سیاسی این دولت است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که تحولات سیاسی پیرامون جایگاه امام به عنوان نقطه محوری در اندیشه اسماعیلی تا چه اندازه سبب تحول در رویکرد و موضوع تاریخ نگاری در دوره فاطمیان شده است. شیوه پژوهش در این مقاله به روش تحلیل محتوای کیفی و استخراج داده ها مبتنی بر گزینش گزاره های معنادار از منابعِ کتابخانه ای است.
۳.

نقدی بر تصحیح و تحقیق یک متن تاریخ نگارانه (روایت ولادیمیر ایوانف و سهیل زکّار از رساله «استتار الامام»)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: استتار الامام اسماعیلیه نسخه خطی ولادیمیر ایوانف سهیل زکار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 729 تعداد دانلود : 298
مطالعات مرتبط با تاریخ اسماعیلیان به ویژه در زمینه شناسایی، تصحیح، ترجمه و معرفی نسخِ خطی، از جمله فعالیت هایی است که نمونه منحصر به فرد آن را می توان در آثار ولادیمیر ایوانف مشاهده نمود. ایوانف در مطالعات خود توانست فهرست جامعی از متون اصیل شاخه های مختلف اسماعیلیه را منتشر کند و به تصحیح، ترجمه و تحقیق پیرامون برخی از آن ها نیز بپردازد. موضوع مورد بررسی در این نوشتار، نقد یکی از آثار تصحیح شده توسط این شرق شناس روسی در سال 1936م است که سهیل زَکّار نیز بعدها در سال 2007م بر اساس نسخه ای دیگر به روایت متن آن پرداخته است: رساله استتار الامام و تفرق الدعاه فی الجزائر لطلبه . این مقاله با اتکا بر سومین نسخه خطی موجود از این رساله، به نقد و بررسی تحقیق و تصحیح ولادیمیر ایوانف و سهیل زکّار از متن این رساله اسماعیلی می پردازد.
۴.

گونه شناسی مطالعات جدید اسماعیلی و ضرورت تحقیق در تاریخ نگاری آنان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مطالعات اسماعیلی محققان اسماعیلی منابع اسماعیلی تاریخ نگاری اسماعیلیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 608 تعداد دانلود : 777
تحقیقات جدید در حوزه تاریخ و منابعِ تاریخِ اسماعیلیان به ویژه پس از نخستین دهه های قرن بیستم میلادی که با کشف و شناسایی گسترده آثار مؤلفان اسماعیلی مذهب همراه بود، سیر صعودی داشته است که تا به امروز نیز ادامه دارد. کشف و شناسایی مجموعه های پرشمارِ منابع اسماعیلی، محققان این حوزه را با طیف وسیعی از نسخِ خطیِ بکر مواجه کرد که نیازمند تصحیح، تحقیق و ترجمه بودند. مرحله دیگری از این تحول، بازخوانی تاریخ اسماعیلیان و جوانب مختلفِ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، مذهبی، فقهی و کلامی این فرقه بود که تا پیش از آن بر اساس روایتی نسبتاً یک جانبه از منابعِ اهل سنت به نگارش درآمده بود و اینک با مراجعه هم زمان به منابع پرشمار اسماعیلی در معرض نقد و بازنگری قرار می گرفتند. در این میان، تاریخ نگاری اسماعیلیان موضوعِ کمتر پژوهش مستقلی بوده است. تحقیقات جدید در حوزه تاریخ نگاری اسماعیلیان از دو جهت حائز اهمیت است: جهتِ نخست، شناسایی، تصحیح و معرفی منابع تاریخ نگارانه اسماعیلی و جهت دوم، استفاده از این منابع در بازخوانی تاریخ اسماعیلیان است. در جهت نخست، محققان این حوزه، کارهای پژوهشی درخوری را انجام داده اند، اما در حوزه بازخوانی تاریخ اسماعیلیان بر اساس منابع مکشوف، اقدام خاصی صورت نگرفته است. در این مقاله با انتخاب روشی تاریخی تحلیلی درصدد پاسخ گویی به این پرسش اساسی هستیم که تا چه اندازه بی توجهی به منابع تاریخ نگارانه اسماعیلی در ارائه تصویری نادرست از تاریخ سیاسی- مذهبی این فرقه مؤثر بوده است.
۵.

اعتبارسنجی گزارش های تاریخی کتاب «استتار الامام»: منبعی برای بازنویسی تاریخ سیاسی- فرهنگی اسماعیلیان پیشاافریقیه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فاطمیان قرامطه تاریخ نگاری اسماعیلی استتار الامام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 776 تعداد دانلود : 418
در این مقاله، از طریق تطبیق گزارش های تاریخی کتاب استتار الامام با گزارش های منابع غیراسماعیلی تلاش می شود میزان اعتبار این کتاب به عنوان یک منبع تاریخ نگارانه در بازسازی تاریخ اسماعیلیانِ پیش از سال 297 هجری بررسی و تحلیل شود. نتایج نشان می دهد که مراجعه ی انتقادی به آثار اسماعیلی در کنار منابع غیراسماعیلی می تواند به عنوان گام مهمی در بازسازی تاریخ فاطمیان در دوره ی ستر حائز اهمیّت باشد و به رفع ابهامات تاریخی این فرقه به ویژه در دوره ی زمانی مذکور که مابین شهادت امام جعفر صادق(ع) تا قدرت یابی فاطمیان در افریقیه می باشد کمک شایانی بکند. نتایج این مقاله از طریق مقابله سازی گزارش های کتاب استتار الامام با گزارش های منابع غیر اسماعیلی نشان می دهد که به دلیل سرّی بودن دعوت اسماعیلیه در دوران ستر، بازسازی برخی رخدادهای مرتبط با تاریخ این فرقه در این دوران تنها از طریق منابع داخلی آنان میسر است، امری مهم که غفلت یا عدم توجه کافی به آن تا به امروز سبب ارائه ی گزارش هایی نارسا و گاه متناقض از تاریخ سیاسی و فرهنگی این دوران گمشده از تاریخ اسماعیلیان شده است. گردآوری داده ها در این مقاله به شیوه ی کتابخانه ای و تحلیل داده ها مبتنی بر روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد تطبیقی است.
۶.

تاریخ گذاری یک رخداد: پیدایشِ شهر «سلمیه» در منابع اسماعیلی و غیراسماعیلی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: استتارالامام معجم البلدان سلمیه اسماعیلیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 337 تعداد دانلود : 702
فتح سلمیه در راستای فتوحات شام در دوران عمر بن خطاب صورت گرفت و این شهر یکی از توابع حمص بوده است. با وجود این، ساکنان این شهر تا دوره عباسی همواره بر دین مسیحیت بوده اند، لذا می توان گفت که آغاز تاریخ اسلامیِ شهر سلمیه در دوره عباسیان بوده است. در این زمینه گزارش های مختلفی در منابع تاریخی و جغرافیایی کهن مانند تاریخ یعقوبی، تاریخ طبری و الأغانی اصفهانی ثبت شده است که اغلب کوتاه و بدون تفصیل است. در این میان، گزارش کتاب استتارالامام به عنوان یک منبع تاریخ نگارانه اسماعیلی و معجم البلدان یاقوت حموی راجع به تاریخ پیدایش شهر سلمیه حائز اهمیّت است. در این مقاله تلاش می شود با بررسی تطبیقی گزارش استتارالامام با معجم البلدان به بازسازی تاریخ پیدایش این شهر پرداخته شود. نتایج این پژوهش ضمن ردّ مدعای هر دو منبع فوق الذکر، از طریق تطبیق انتقادیِ گزارش های این دو منبع با یکدیگر و نیز گزارش های دیگر منابعِ معاصر و متأخر، و همچنین با کاربستِ روشی تبارشناسانه ظهور سلمیه را به عنوان یک شهر اسلامی به دست عبدالله بن صالح بن علی در دهه 150 هجری قمری و مصادف با دوران خلافت منصور عباسی می داند. روش پژوهش در این مقاله، تاریخی- تحلیلی و گردآوری داده ها متکی بر شیوه کتابخانه ای است.
۷.

تاریخ نگری اسماعیلیان؛ مؤلفه های فلسفه نظری تاریخ(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جهان شناسی اسماعیلیه فلسفه نظری تاریخ تاریخ دوری خطی فراتاریخ امامت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 239 تعداد دانلود : 164
در این پژوهش تلاش می شود با بررسی جهان شناسی ارائه شده در الهیات فلسفی اسماعیلیان، ضمن تحقیق در دیدگاه متفکران اسماعیلی مذهب به تاریخ بشر، به سؤالات مطرح شده در حوزه فلسفه نظری تاریخ از نقطه نظر این متفکران پاسخ داده شود و مهمترین مؤلفه های فلسفه تاریخِ اسماعیلیان بر اساس نظام های متفاوت آن با تاریخ نگری اسلامی بررسی شود. به نظر می رسد که تاریخ نگری اسماعیلیان علی رغم داشتن ویژگی های مشترک با تاریخ نگری اسلامی به طور خاص و تاریخ نگری سنتی دینی به طور عام، از مؤلفه هایی چون نقش محوری امام در تاریخ، نظام خطی دوری تاریخ و پیوستگی میان تاریخ و فراتاریخ برخوردار است. این مؤلفه ها در معدود آثار تاریخ نگارانه باقی مانده از مورخان این فرقه نیز انعکاس یافته است. معرفت شناسی اسماعیلیان و جایگاه تاریخ در طبقه بندی علوم از منظر حکمای اسماعیلی، از دیگر مسائلی است که در این پژوهش بدان پرداخته می شود. رسائل اخوان الصفا تنها اثر منسوب به اسماعیلیه است که در آن بحث طبقه بندی علوم مطرح شده است. در این رسائل و نیز از نقطه نظر قاضی نعمان مورخ بزرگ اسماعیلی فاطمی، تاریخ دانشی است ذیل علوم شرعی وضعی و در خدمت مکتب اسماعیلی. این مقاله مبتنی بر روش «پدیدارشناسی هرمنوتیک» است و برای گردآوری داده ها از روش تحلیل محتوا استفاده شده است.
۸.

شاخصه های تاریخ نگاری فاطمیان در گفتمان تاریخ نگاری اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاریخنگاری فاطمیان کلام امامت تاریخنگاری مقدس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 31 تعداد دانلود : 622
تحقیق درباره تاریخ نگاری اسماعیلیان به دلیل ازمیان رفتن حجم قابل توجهی از آثار آنان، در میان پژوهشگران این حوزه از اقبال کمتری برخوردار بوده است. با بررسی معدود آثارِ باقی مانده از مورخان اسماعیلی مذهب و بازسازی تصویری کلی از آثار مفقودشده آنان براساس منابع دیگر، پژوهش در تاریخ نگاری این فرقه تا حدودی امکان پذیر می گردد. اهمیّت این پژوهش به این علت است که تاریخ نگاری اسماعیلیان از منظر فاعلیّتِ پیروان این فرقه در ثبت گزارش های تاریخی، که تا حدود زیادی از دید محققان این حوزه مغفول مانده، مورد تحقیق و بررسی قرار می گیرد. در این پژوهش نشان داده خواهد شد که تاریخ نگاری فاطمیان در گفتمان مسلط تاریخ نگاری اسلامی از چه شاخصه هایی برخوردار است. به نظرمی رسد که تاریخ نگاری فاطمیان علی رغم ظهور در گفتمان مسلط تاریخ نگاری اسلامی و اثرپذیری از آن، با ویژگی هایی چون تلاقی آشکار کلام با تاریخ و قرار گرفتن امام- خلیفه اسماعیلی در محور رویدادها، که حاکی از تلاش در جهت نوعی تاریخ نگاری مقدس است، تا حدودی از سنت تاریخ نگاری اسلامی متمایز شده و از آن فاصله می گیرد. این پژوهش به روش تحلیل محتوایِ کیفی و براساس منابع کتابخانه ای و دیجیتالی به انجام رسیده است.
۹.

نقش قضات ایرانی در ترویج تشیع در هند: دوره گورکانیان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تشیع دولت صفوی گورکانیان هند قضات ایرانی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ تاریخ جهان شبه قاره هند
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات رابطه تاریخ با علوم دیگر
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
تعداد بازدید : 699 تعداد دانلود : 936
از ابتدای قرن هفتم هجری بر اثر مشکلات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ناشی از حمله مغول ها به ایران، مهاجرت گسترده ایرانیان به هند آغاز گردید. با روی کار آمدن دولت صفوی و قدرت یابی امپراطوری گورکانی در هند، جمع کثیری (ازجمله قضات شیعی) از ایران به هند مهاجرت نمودند که از طرف سلاطین گورکانی به مناصب مهم (قضایی) گماشته می شدند. پرسشی که درصدد پاسخگویی بدان هستیم، بررسی نقش قضات ایرانی در ترویج تشیع اثنی عشری در هند دوره گورکانی است. حوزه جغرافیایی مورد بررسی در این مقاله منطقه شمالی شبه قاره شامل شهرهایی چون دهلی، کشمیر، لکهنو و لاهور در پاکستان امروزی است که امروزه نیز شیعیانی را در خود جای داده است. به نظر می رسد این افراد به طرق مختلفی چون اشتغال به مناصب کلیدی و استفاده از اختیارات ناشی از آنها، تربیت شاگردان، و نگارش آثار متعدد در زمینه های فقهی، کلامی، ... توانستند رسالت خویش را به درستی انجام دهند. نتیجه این پژوهش توصیفی تحلیلی نشان می دهد که ورود مذهب تشیع به هند، از طریق فرهیختگانی از علمای شیعی صورت پذیرفته است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان