علی اکبر کجباف

علی اکبر کجباف

مدرک تحصیلی: دانشگاه اصفهان دانشکده ادبیات وعلوم انسانی گروه تاریخ استاد گروه تاریخ
پست الکترونیکی: aliakbarkajbaf@yahoo.co.uk

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۶۴ مورد.
۱.

بازخوانی روایت آزادسازی هرمز با تکیه بر متون تاریخی به زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: هرمز بریتانیا خلیج فارس پرتغال صفوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 584 تعداد دانلود : 628
یکی از موضوعات مهم دوره صفویه، چالش های آنان با بیگانگان در خلیج فارس، مانند پرتغالی هاست. تا پیش از ورود استعمارگران به خلیج فارس، این شاهراه مهم تجاری، محل مبادلات آزاد اقتصادی و کانونی برای مبادلات تجاری اقوام و ملل مختلف بود. تسلط پرتغالی ها بر خلیج فارس، باعث رکود حیات اقتصادی و اجتماعی اهالی این منطقه و از بین رفتن تجارت آزاد شد. سلطه پرتغالی ها که بیش از یک قرن به طول انجامید، سرانجام در زمان شاه عباس اول خاتمه داده شد. یکی از مسائل مهم در خاتمه بخشیدن به تسلط پرتغالی ها بر این نواحی و به ویژه درباره جزیره هرمز، نقش بریتانیاست که از سوی برخی مورخان غربی، بسیار مبالغه آمیز مطرح شده است. این مسئله به صورتی است که برخی مورخان حضور نیروهای بریتانیا را در این نبردها، مهم ترین عامل شکست پرتغالی ها قلمداد کرده اند. این پژوهش، بازخوانی و تحلیل این پیش فرض، با اتکا به روایات ایرانی است. سؤال اساسی آن است که کیفیت و نقش نیروهای بریتانیایی و ایرانی در آزادسازی هرمز، در روایات و متون مهم فارسی مربوط به این نبرد چگونه مطرح شده است؟ به نظر می رسد که با توجه به متون تاریخی فارسی و به ویژه آثار منظوم، نقش و اثرگذاری نیروهای ایرانی در آزادسازی هرمز بسیار بیشتر از انگلیسی ها بوده است. در این پژوهش با روش تحلیلی توصیفی، این موضوع بررسی شده است.
۲.

تبیین نقش محرومیت نسبی در پیوستن طبقات اجتماعی به جنبش عباسیان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: محرومیت نسبی امویان طبقات جنبش عباسیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 64 تعداد دانلود : 803
جنبش عباسیان یکی از نقاط عطف تاریخ اسلام در قرن دوم قمری می باشد. جنبش های اجتماعی بحثی اساسی در نظریه های انقلاب اند که به سبب همین اهمیت، نظریه های مختلف کوشیده اند آنها را توضیح دهند. یکی از مهم ترین این نظریه ها، نظریه «محرومیت نسبی» می باشد. ورود اسلام به ایران و شعارهای برابری خواهانه سطح انتظارات ارزشی مردم را بالا برد. این در حالی بود که پس از مدتی، به خصوص در دوره بنی امیه سطح توانایی ارزشی مردم تغییر چندانی نکرد. بنابراین می توان محرومیت نسبی، یعنی فاصله گرفتن انتظارات ارزشی و توانایی های ارزشی را زمینه ای مهم در ایجاد سرخوردگی و نارضایتی مردم و یکی از دلایل اصلی پیوستن طبقات مختلف، به خصوص طبقات میانی و فرودست به جنبش عباسیان دانست. نگارندگان مقاله حاضر کوشیده اند با تمرکز بر جنبش عباسیان و با بهره گیری از روش تحلیل تاریخی و جامعه شناختی و همچنین بررسی محتوای آثار تاریخی، در پرتو نظریه محرومیت نسبی به بررسی زمینه ها و علل پیوستن طبقات مختلف به این جنبش بپردازند.
۳.

سفرنامه ها و فرآیندهای تأثیرگذار بر چگونگی اعمال قدرت در دوره ی استقرار صفویه از دوره شاه اسماعیل تا روی کار آمدن شاه عباس (996-907 ه - ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دوره صفویه سفرنامه فرایندهای تاثیرگذار شاه اسماعیل شاه عباس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 712 تعداد دانلود : 151
نگرش سفرنامه ها به مسئله ی اعمال قدرت در دوره ی نخست حکومت صفویه، عمده مؤلفه های مذهبی- سیاسی- اجتماعی و اقتصادی دخیل در نوع سیاست ورزی و اعمال حکومت صفویان را دربر می گرفت. عطف توجه سفرنامه نویسان به مسئله اعمال قدرت در دوره ی نخست حکومت صفویه به گونه ای است که بخشی از مهم ترین الگوها، روش ها و بن مایه های سیاست و حکومت در این دوره را شامل می شود. پژوهش حاضر درصدد ارزیابی بررسی روایت سفرنامه نویسان از مسئله اعمال قدرت در دوره نخست حکومت صفوی است و می کوشد با اتکا به داده های سفرنامه های موجود و با روش توصیفی- تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که مؤلفه های تأثیرگذار بر چگونگی اعمال قدرت سیاسی در ایران عصر صفوی (دوره ی نخست) از نگاه سفرنامه نویسان کدام ها بوده اند و تأثیر این مؤلفه ها بر این ساختار سیاسی چگونه بوده است؟بررسی ها نشان داد برای سفرنامه نویسان مذهب و نهاد دین، اقتصاد و تحولات مربوط به آن و شخص شاه و نیروهای طرفدار وی، به مثابه مهم ترین مؤلفه ها در ساختار سیاسی عصر صفوی در دوره موردبحث در اعمال قدرت همبستگی چندجانبه داشت و این مؤلفه ها و چگونگی تأثیرگذاری آنان بر مسئله اعمال قدرت، ذهن و زبان سفرنامه نویسان را به خود معطوف می ساخت.
۴.

افول مناسبات قدرت دربار صفوی از نگاه سفرنامه های سفیران خارجی (از شاه صفی تا شاه سلطان حسین)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: صفویان سفرنامه ها اقتدار سفیران افول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 437 تعداد دانلود : 418
تردد سفیران در دوره دوم حکومت صفوی به طور چشمگیری افزایش یافت. فارغ از آنچه به عهدنامه ها و قراردادهای میان آنها با دربار صفوی در جریان بود، گزارش های آنها در سفرنامه ها موید نوعی تغییر در مناسبات قدرت است که می توان از آن با عنوان تحولات معطوف به افول نام برد. چنین مسئله ای، جایی فراتر از تلاش دربار به منظور پرزرق و برق نشان دادن دربار و تاکید بر اقتدار در برابر مشاهدات سفیران نمایان می شود. روایتی که از دربار شاهان صفوی و نوع برخورد متقابل آنها با سفرا، در سفرنامه ها قابل رصد است، تاکیدی ناآگاهانه بر این واقعیت است که دوره ای از افول، در کانون قدرت صفویان قابل مشاهده است. این پژوهش، به روشی توصیفی تحلیلی با تکیه بر سفرنامه های دوره دوم حکومت صفوی، بر زمان هایی از شرفیابی سفیران اروپایی در دربار شاهان صفوی تمرکز خواهد کرد که در آن، می توان روایتی پنهان از آغاز افول اقتدار صفویان را دنبال کرد.
۵.

تبیین علل جنبش های دوره عباسی با تمرکز بر جنبش های سنباد و المقنع (با تاکید بر نظریه محرومیت نسبی تد رابرت گر)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: محرومیت نسبی طبقات سنباد المقنع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 125 تعداد دانلود : 662
جنبش های اجتماعی بحثی اساسی در نظریه های انقلاب هستند که به واسطه همین اهمیت نظریه های مختلف کوشیده اند آن ها را توضیح دهند. یکی از مهم ترین این نظریه ها، نظریه محرومیت نسبی است. لشکر بنی عباس با شعارهای برابری خواهانه سطح انتظارات ارزشی طبقات اجتماعی را بالا برد، این در حالی بود که سطح توانایی ارزشی مردم تغییر چندانی پیدا نکرد و دچار سرخوردگی و محرومیت نسبی شدند. بنی عباس با به چالش کشیدن ارزش های اقتصادی، دینی، منزلتی و مشارکتی موجب افزایش حجم این جنبش ها گردیدند. بنی عباس با گرفتن مالیات های زیاد و تصرف زمین ها، از بین بردن انسجام عقیدتی و عدم مشارکت وسیع طبقات اجتماعی در کارهای حکومتی، باعث محرومیت نسبی طبقات اجتماعی شدند. این محرومیت نسبی به نوبه خود برافزایش میزان مشارکت طبقات اجتماعی و بالا رفتن حجم جنبش ها تأثیر گذاشت. درنهایت با کنترلی نسبی که مخالفان بر نیروهای جنبش کننده پیدا نمودند توانستند مدت زیادی دوام بیاورند. مقاله حاضر می کوشد با تمرکز بر نحوه شکل گیری و علل جنبش های سنباد و المقنع و با بهره گیری از روش تحلیل تاریخی و جامعه شناسی و بررسی محتوای آثار تاریخی و جامعه شناسی، در پرتو نظریه محرومیت نسبی، به بررسی شکل گیری و علل این جنبش ها بپردازد.
۶.

تبیین و تحلیل وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران دوره صفویه با تکیه بر نظریه اعتماد پیوتر زتومکا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: صفویه نظام اقتصادی فرهنگ سرمایه اجتماعی اعتماد عمومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 765 تعداد دانلود : 572
ایران در دوره صفویه بویژه درعهد شاه عباس اول ( 1038-978 ق / 1629-1571م ) رشد سیاسی، فرهنگی واقتصادی قابل توجهی را تجربه کرد.لذا با توجه به اهمیت اعتماد و سرمایه اجتماعی درتوسعه پایدار، در این جستار تلاش شده است با تکیه برنظریه اعتماد زتومکا، وضعیت سرمایه اجتماعی ایران اواخر دوره صفوی بررسی شده و به این پرسش پاسخ داده شود که آیا نظام اقتصادی ایران دوره صفویه امکان و ظرفیت های فرهنگی-اجتماعی لازم جهت استمرار رونق اقتصادی و حتی گام نهادن در مسیر نظام سرمایه داری را داشته است ؟ بر این اساس در این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع تاریخی از طریق بررسی و تحلیل شاخصه های اعتماد زتومکا، وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران دوره صفویه مورد واکاوی قرارگرفت. یافته های این پژوهش نشان می دهد رواج ترکیبی از عوامل زمینه ای اجتماعی و فرهنگی همچون تقدیرگرایی، فساد مالی، رشوه، نفاق، حال گرایی و عدم خطر پذیری به عنوان کاهنده های اعتماد وسرمایه اجتماعی در این دوره عمل کرده اند. از این رو چنین می توان نتیجه گرفت که سرمایه اجتماعی پایین ظرفیت لازم را برای ورود ایرانیان به مدار توسعه فراهم نمی کرد.
۷.

تبیین عملکرد کدخدایان در مدیریت بحران های طبیعی روستاهای استان اصفهان در دوره پهلوی 1304-1357ش/1978-1925م(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کدخدا روستا بحران های طبیعی تمرکزگرایی دوره پهلوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 787 تعداد دانلود : 300
پیش از انجام اصلاحات ارضی سال 1341ش/1962م، در مدیریت روستایی، کدخدا پس از مالک نقش محوری داشت. هر چند نهاد کدخدایی یک ساختار کهن در جامعه روستایی داشت، اما از دوره پهلوی و تشکیل دولت مدرن در ایران، همزمان با تلاش روزافزون دولت با هدف نفوذ در جامعه روستایی، تغییراتی در وظایف، ساختار و کارکرد منصب کدخدا ایجاد شد. هدف این مقاله، تبیین کارکرد منصب کدخدا با رویکرد مدیریت بحران های طبیعی در روستاهای استان اصفهان دوره پهلوی است. سوال اصلی تحقیق، این است که کنش کدخدا در رویارویی با بحران های طبیعی در روستاهای استان اصفهان دوره پهلوی چگونه بود؟ مطالعه به روش توصیفی و تحلیلی و مبتنی بر گردآوری اطلاعات منابع کتابخانه ای و اسنادی است. یافته های تحقیق، نشان می دهد، کدخداها در سراسر دوره پهلوی، عملکرد فعال، مؤثر و مثبتی در جهت مدیریت بحران های طبیعی نداشتند. ضمن اینکه عواملی چون، نداشتن آگاهی علمی، تخصص، تسلیم پذیری در برابر بحران های طبیعی، نداشتن قدرت تصمیم گیری و ابتکار عمل به دلیل نظام اداری متمرکز، چالش های موثر بر عملکرد کدخداها بود.
۸.

شرفیابی سفیران و پیوند آن با مسئلۀ اقتدارگرایی و اعمال قدرت شاه بر اساس روایت سفرنامه نویسان دورۀ شاه عباس (اول)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سفیران شاه عباس اِعمال قدرت سفرنامه ها شرفیابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 718 تعداد دانلود : 670
سفرنامه های دورۀ شاه عباس روایتی از پروسۀ پذیرش سفیران در دربار شاه عباس را به دست می دهند که مناسبات قدرت و سازوکارهای اعمال آن در ایران را بازتاب می دهند. درواقع، در مواجهۀ شاه با سفیران بسیاری از سنت ها، هنجارها، باورها و مؤلفه هایی که به صورت مستقیم با شاه، دایرۀ اقتدار او، ساختار سلسله مراتبی قدرت، مهمان نوازی و عطوفت شاهی و بسی مؤلفه های دیگر  پیوند می خورد، بازتولید می شد. در چنین بستری، آنچه رخ می داد آفرینش روایتی از فرهنگ سیاسی در ایران بود که بنا بود بر تصورات نمایندگان و سفیران تأثیر بگذارد. نگارندگان این پژوهش درصدد پاسخ به این پرسش بوده اند که چگونه سیاست های شاه عباس در پروسۀ پذیرش سفیران، به اقتدار نظام سیاسی عینیت می بخشید؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که روایت سفرنامه نویسان با وجود کاستی های محتوایی، دربرگیرندۀ اشاره های متنوعی از تلاش دربار ایران برای آفرینش روایتی اقتدارگرایانه به منظور تأثیرگذاری بر ذهنیت سفیران است. در این پژوهش، با رویکرد توصیفی- تحلیلی بر زمان هایی از حضور سفیران در دربار شاه عباس تأکید شده است که در آن، شاه ایران و دربارش در هیئت میزبانانی درمی آمدند که در تلاش بودند تا تصویری مقتدر از ایران و اصول حاکم بر مناسبات اعمال قدرت در ساختار سیاسی آن ارائه دهند.
۹.

اخلاق اجتماعی ایرانیان در دوره صفویه از نگاه شاردن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اخلاق اجتماعی صفویان شیعه سفرنامه ها شاردن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 152 تعداد دانلود : 878
موضوع این پژوهش اخلاق اجتماعی ایرانیان در دوره صفویه از نگاه شاردن می باشد. اخلاق فردی و اجتماعی بخش مهمّی از فرهنگ عمومی هر جامعه ای را تشکیل می دهد. از سوی دیگر اخلاق اجتماعی تأثیر گذاری فراوانی بر شخصیّت هر ملّتی در طول تاریخ دارد. به اعتقاد بسیاری از اندیشمندان دوره 220 ساله حکومت صفویان تأثیری غیر قابل انکار بر فرهنگ مردم ایران به جا نهاده که با اندکی تأملی می توان آثار آن را در زندگی و روحیّات امروزی مردم ایران نیز تشخیص داد. صفویان با رسمی نمودن مذهب تشیّع و تلاش در راه گسترش آموزه های شیعی موجب تغییرات قابل ملاحظه ای در فرهنگ ایرانیان گشتند. شاردن جواهر فروش فرانسوی شرح مشاهدات و اطلاعات خود در مورد ایران و ایرانی را با دقّت فراوان نوشته است که به اعتقاد مورخان از اصلی ترین منابع شناخت دوره صفویه می باشد. لذا بررسی زمینه های تاریخی اخلاق اجتماعی مردم ایران در دوران کنونی مستلزم شناخت صحیح از روند شکل گیری این موضوع به خصوص در دوران صفویه می باشد. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی-تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه ای به خصوص سفرنامه شاردن، اخلاق اجتماعی ایرانیان در دوره صفوی را بررسی نموده تا زمینه برای شناخت هرچه بهتر و بیشتر جامعه ایرانی در دوران کنونی فراهم گردد. دستآورد این پژوهش نشان می دهد که دوران حکومت صفویان، علاوه بر زندگی مردم آن روزگار، تاکنون نیز بر رفتار و اخلاق اجتماعی ما تأثیر انکارناپذیری داشته اشت. نتایج این پژوهش برای بیشتر رشته های علوم انسانی به ویژه رشته های تاریخ و اخلاق کاربرد دارد.
۱۰.

تبیین و تحلیل نقش سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی در اقتصاد ایران اواخر دوره صفوی با تکیه بر نظریه اعتماد زتومکا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: صفویه نظام اقتصادی سرمایه اجتماعی اعتماد عمومی زتومکا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 361 تعداد دانلود : 470
دوره صفویه (1135-907ق/ 1722-1502م) یکی از مهم ترین دوره های تاریخ ایران است. ایران در این دوره به ویژه در عهد شاه عباس اول (1038-978ق/ 1629-1571م) در عرصه های گوناگون سیاسی، علمی، فرهنگی و اقتصادی به رونق و شکوه قابل توجهی دست یافت. اکنون سؤال اصلی آن است که با توجه به نقش مؤثر مؤلفه های فرهنگی اجتماعی در نظام اقتصادی آیا وضعیت سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی، در اواخر دوره صفویه جهت رشد و استمرار رونق اقتصادی مهیا و مناسب بوده است؟ بر همین اساس در این جستار که به روش توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع تاریخی دوره صفوی انجام شده است با تکیه بر شاخصه های اعتماد شکننده در جوامع سنتی مبتنی بر نظام های سیاسی استبدادی که در نظریه جامعه شناختی پیوتر زتومکا صورت بندی شده است شاخصه های مذکور در اواخر دوره صفوی بررسی شده است. نتیجه این تحقیق نشان می دهد ایران در واپسین دهه های دوره صفوی با توجه به وضعیت شاخصه های مذکور و نیز وجود کارکردهای مستعدی که در فقدان اعتماد عمومی و ضعف سرمایه اجتماعی در جامعه ظهور می کنند از سرمایه اجتماعی پایین و اعتماد عمومی شکننده ای برخوردار بوده و به همین دلیل ظرفیت توسعه اقتصادی و امکان استمرار رونق اقتصادی درازمدت را نداشته است.
۱۱.

زنان ایرانی دربار گورکانی هند و نقش آنان در مسائل سیاسی این دوره ( 1135-932ه .ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 796 تعداد دانلود : 126
گزارش منابع تاریخی نشان می دهد که زنان ایرانی دربار گورکانی هند بیش از زنان سایر اقوام و نژادها از احترام و اعتبار نزد بزرگان و پادشاهان این سلسله برخوردار بودند. از اینرو و با توجه به شرایط، امکانات و فرصت های پیش آمده، زنان ایرانی در عرصه های مختلف سیاسی و اجتماعی دوره گورکانیان حضور فعال داشته و اغلب نیز خوش درخشیدند. از این میان و به شهادت منابع و مستندات تاریخی، زنان ایرانی دربار گورکانی با حضور در عرصه سیاست و قدرت، تاثیر شگرفی بر روند حوادث این دوره داشته اند و پا به پای مردان این سلسله، در رشد و تعالی جامعه هند عصر گورکانی گام برداشته اند. بر این اساس، سوال اصلی پژوهش حاضر این است که: زنان ایرانی دربار گورکانیان در مسائل سیاسی این دوره، چه نقشی داشته و پیامد این نوع فعالیت ها چه بوده است؟ پژوهش پیش رو که به شیوه توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر منابع و کتب تاریخی، تهیه و تدوین شده است می کوشد تا ضمن معرفی برخی زنان ایرانی وابسته به دربار گورکانیان هند، به بررسی نقش این بانوان در منازعات سیاسی این دوره و نتایج این فعالیت ها بپردازد.
۱۲.

اهمیت «انجامه ها» در شناخت ارزش های تاریخیِ نسخه خطی «جُنگ احمد غلام» (تاریخ کتابت: 1142 – 1135ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نسخه خطی جنگ احمد غلام صفویان انجامه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 666 تعداد دانلود : 465
سرانجام یا سخن پایانی کاتب نسخه خطی به طور معمول، با نام های انجام، پایان، تَرقیمِه، فَراغ نامه، رقم و نیز «اَنجامه»[1] شناخته می شود. اهمیت این قسمت به این دلیل است که اطلاعات گسترده ای را درباره نویسنده، ویژگی های نسخه، زمان، مکان و اوضاع سیاسی و اجتماعی زمان کتابت به طور خلاصه در خود جای داده است. جُنگ نیز به نسخه خطی یا مجموعه اسنادی گفته می شود که محتوای آن در برگیرنده گزیده ای از اسناد و متون تاریخی، ادبی، مذهبی و علمی است. با این توضیح مسئله اصلی مقاله حاضر بررسی اهمیت انجامه ها در شناخت ارزش های تاریخی جُنگ احمد غلام، از نسخ مربوط به اواخر عصر صفوی و زمان حمله افغان ها است. یافته های تحقیق بر آن است که بررسی محتوایی و شکلی انجامه های این نسخه، گام نخست در شناسایی هویت نویسنده، هویت مکانی و زمانی، شرایط تاریخی و بررسی تطبیقی و انتقادی آن است. روش استفاده شده در این تحقیق، تحلیل شکلی و محتوایی انجامه های نسخه خطی مذکور با رویکرد پدیدارشناسیِ (واکاوی و تحلیل تجربی و بی واسطه با رویکرد انتقادی) و همراه با منابع اسنادی و کتابخانه ای است.
۱۳.

زنان دربار گورکانیان هند و نقش آنان در گسترش زبان و ادب فارسی (1135- 932ه . ق.)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زنان دربار زبان و ادبیات فارسی هند گورکانیان هند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 408 تعداد دانلود : 647
زنان دربار گورکانیان هند (1135-932 ه . ق.) همگام با شاهان با حمایت و تشویق شعرا و سخنوران فارسی زبان، در سرنوشت زبان و ادب فارسی و تثبیت و تحکیم جایگاه آن در این سرزمین کارساز و مؤثر بوده و موجبات رواج و گسترش آن را در بین درباریان و نخبگان هند فراهم آوردند. علاوه بر این، اغلب آنان با حمایت های خویش، در خلق آثار بزرگ و ارزنده به زبان فارسی و نیز با ساخت مدارس، کتابخانه ها و تألیف و ترجمه آثار بزرگ زبان فارسی، زمینه تثبیت و فراگیری این زبان را فراهم آوردند. همچنین، بسیاری از این زنان به برکت تربیت ادبی که در سلسله گورکانیان، موروثی و رایج بود و به مدد محیط آکنده از شعر و ادب که در آن نشو و نما یافته بودند، آنچنان با زبان و ادبیات فارسی انس و الفت یافتند که ذوق سلیمشان شکوفا شد و با طبع آزمایی، آثار زیادی از نظم و نثر به این زبان از خود به یادگار گذاشتند.  بررسی نقش و عملکرد زنان دربار گورکانی در توسعه و گسترش زبان و ادبیات فارسی، هدف این پژوهش است. به همین منظور، این سؤال اصلی مطرح است که زنان دربار گورکانیان چرا و چگونه در گسترش زبان و ادبیات فارسی در هند تأثیرگذار بوده اند؟ پژوهش حاضر به شیوه توصیفی–تحلیلی به این موضوع می پردازد.ضرورت انجام این پژوهش از آن روست که تاکنون پژوهش مستقلی در خصوص نقش و عملکرد زنان دربار گورکانی در توسعه و گسترش زبان و ادبیات فارسی انجام نشده است.
۱۴.

تحلیل رویکرد دینی تاریخ نگاران ایلخانی به جایگاه نهاد وزارت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاریخ نگاران ایلخانی جایگاه نهاد وزارت رویکرد دینی تاریخ نگاران ایلخانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 338 تعداد دانلود : 800
وزارت مفهومی پربسامد در تاریخ نگاری ایلخانی به شمار می رود. جهان بینی اسلامی در گرایش تاریخ نویسان ایلخانی به ثبت تحولات نهاد وزارت تأثیر گذاشته است. نگرش اسلامی تاریخ نویسان میانه ایران، وزارت را به بستر مهم اندیشه ورزی اهل قلم تبدیل کرده است. رویکرد به وزارت، همراهی جریان های فکری اسلامی و ایرانی را نزد تاریخ نویسان ایرانی شریعت مدار به نمایش می گذارد. نوشتار حاضر در پی پاسخ به این سؤال است که مؤلفه های اندیشه اسلامی در رویکرد تاریخ نویسان ایلخانی به نهاد وزارت چه تأثیری داشته اند؟ دستیابی به پاسخ این پرسش با تحلیل بینش تاریخ نگاران ممکن خواهد بود. وزارت همچون ابزاری در دست پادشاه عادل دین پناه، او را به مقصودی عالی رهنمون می ساخته است. رویکردهای شریعت مدارانه به وزارت را می توان در بیان اهمیت نهاد وزارت، بیان شرایط وزارت، نقش آفرینی اعتقادی وزیران و داوری پیرامون عملکرد وزیران غیرمسلمان جستجو کرد.
۱۵.

تبیین شکل گیری و علل جنبش های برازبنده، سنباد، اسحاق ترک، استادسیس، المقنع و بابک خرمدین (با تأکید بر نظریه محرومیت نسبی تد رابرت گر)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: محرومیت نسبی طبقات برازبنده سنباد اسحاق ترک استادسیس المقنع بابک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 365 تعداد دانلود : 460
جنبش های اجتماعی بحثی اساسی در نظریه های انقلاب هستند که به واسطه اهمیت نظریه های مختلف کوشیده اند آن ها را توضیح دهند. یکی از مهم ترین این نظریه ها نظریه محرومیت نسبی است. لشکر بنی عباس با شعارهای برابری خواهانه سطح انتظارات ارزشی طبقات اجتماعی را بالا برد، این در حالی بود که سطح توانایی ارزشی مردم تغییر چندانی پیدا نکرد و مردم دچار سرخوردگی و محرومیت نسبی شدند. متغیر های مهمی ازجمله ارزش های اقتصادی، دینی، منزلتی و مشارکتی موجب گسترش حجم این جنبش ها شد. حجم جنبش ها نیز بر کنترل نیروی اجبار توسط حکومت و مخالفان تأثیر گذاشت و سرانجام جنبش ها را رقم زد. مقاله حاضر می کوشد با تمرکز بر نحوه شکل گیری و علل جنبش های برازبنده، سنباد، اسحاق ترک، استادسیس، المقنع و بابک خرمدین و با بهره گیری از روش تحلیل تاریخی و جامعه شناسی و بررسی محتوای آثار تاریخی و جامعه شناسی، در پرتو نظریه محرومیت نسبی، به بررسی شکل گیری و علل این جنبش ها بپردازد.
۱۶.

فعالیت های حزب توده در مدارس خراسان (1321-1335ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خراسان حزب توده دانش آموزان معلمان نظام آموزشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 593 تعداد دانلود : 326
هدف : بررسی نحوه تبلیغات، جذب نیرو، عملکرد و نتایج تحرکات کمیته ایالتی حزب توده خراسان در مدارس این استان. روش/رویکرد پژوهش : داده ها از اسناد و مدارک آرشیوی، و منابع کتابخانه ای گردآوری شده است. یافته ها و نتیجه گیری : حزب توده به دلیل شرایط خاص خراسان، ازجمله فضای مذهبی و نبود جنبش کارگری، نمی توانست به راحتی در عموم مردم نفوذ کند؛ به همین دلیل توجه خود را به دانش آموزان، معلمان و سیستم مدیریتیِ مدارس متمرکز کرد. فعالیت های حزب در سیستم آموزشیِ خراسان به سه دوره 1321 تا 1327، 1330 تا کودتای 28مرداد1332 و 28مرداد1332 تا 1335 تقسیم می شود. بدبینیِ عامه مردم به فعالیت های حزب و نظارت و مقابله سازمان های دولتی، محدودیت های جدی برای فعالیت اعضای حزب ایجاد می کرد. بسیاری از اعضا خود را کنار کشیدند و معدودی افراد سرسخت با انفصال ازخدمت و اخراج از مدرسه مجازات شدند. بعداز استقرار قوی دستگاه های امنیتی و تشکیل ساواک، تا سال 1335 حضور توده در مدارس خراسان محو شد.
۱۷.

عملکرد ملاکین و مسئولین حکومتی در بحران ارزاق عمومی (غله) و پیامدهای آن در ایران سال 1297-1296 ش/ 1918-1917 میلادی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ملاکین مسئولین حکومتی بحران ارزاق غله قحطی جنگ جهانی اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 730 تعداد دانلود : 241
ایرانیان در طول تاریخ به صورت متناوب با قحطی و کمبود ارزاق مواجه بوده اند. در این سالیان متمادی، عوامل متعددی بر بحران ارزاق تأثیر گذاشته که می توان در یک نگرش کلی این عوامل را به طبیعی و انسانی (داخلی و خارجی) تقسیم کرد. از میان عوامل انسانیِ داخلی که نقش مهمی در بحران ارزاق عمومی (در اسناد، بیشتر با عناوین غله و نان آمده است) داشته اند، عملکرد ملاکین و مسئولین حکومتی در سال های 1297 و 1296ش بسیار قابل تأمل است؛ چرا که اقدامات این گروه ها تأثیر قابل توجهی بر قحطی ارزاق و سایر مشکلات اجتماعی- اقتصادی بر جای نهاد. این پژوهش با هدف تبیین یکی از عوامل مؤثر در بحران ارزاق عمومی (غله) و پیامدهای آن، با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال آن است تا مشخص سازد عملکرد ملاکین و مسئولین حکومتی چه نمودهایی در بحران ارزاق در سال های 1297- 1296ش داشت؟ و این عملکرد چه پیامدهایی به دنبال داشت؟
۱۸.

مسلمانان قفقاز: از تعامل با ایران تا تقابل با روسیه(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: قفقاز مسلمانان قفقاز روسیه ایران جهان اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 539 تعداد دانلود : 961
منطقه قفقاز به عنوان سرزمینی با ویژگی های ممتازی، مانند تنوع جمعیتی، اهمیت جغرافیای سیاسی و ارتباطات فرهنگی دارای دو گروه اثرگذار مذهبی؛ یعنی مسلمانان نیمه شرقی و مسیحیان نیمه غربی است. پیروان این دو مذهب در عصر استیلای حاکمان بومی، بدون هیچ تنشی در تعامل بودند و با آمدن عنصر بیگانه و ضد شرقی؛ یعنی روسیه غرب گرا این تعامل به تقابل گرایید. این پژوهش می کوشد به این پرسش پاسخ دهد که کدام عامل سیاسی سبب شد تا هم زیستی و تعامل بین ادیان و فرهنگ ها در قفقاز دوره اسلامی، به تقابل مذاهب و چالش قومیت ها منجر شود؟ بررسی تاریخی روند تحولات مذهبی و اجتماعی این منطقه نشان می دهد که سیاست اسلام زدایی و روسی سازی اجباری با هدف قرار دادن مسلمانان در یک هویت ساختگی و فرمایشی در دوره سیطره سی صد ساله روس ها بر قفقاز سبب شد، ضمن تبدیل تعامل اجتماعی آنها با مسیحیان به یک تقابل، پیوستگی دینی و فرهنگی آنها با جهان اسلام هم از دست برود. در حالی که پیش تر، ایران با رواداری مذهبی، مسلمانان و غیرمسلمانان قفقاز را در یک جامعه منسجم گرد آورده بود.
۱۹.

بررسی کارکردهای وقف شوشتر در دوره پهلوی (1304-1357)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شوشتر وقف پهلوی مساجد امامزاده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 169 تعداد دانلود : 895
محیط مذهبی شوشتر سبب شد تا قبل از دوره پهلوی، مردم شوشتر سعی کنند بخش اعظم موقوفات خود را به ساخت، تعمیر و تدارک احتیاجات مساجد، مدارس و امامزاده ها اختصاص دهند؛ بنابراین در این ادوار، کارکرد وقف بیشتر فرهنگی  مذهبی بود. در دوره پهلوی نیز، علی رغم تحول و دگرگونی شتابزده در عرصه های گوناگون اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، مردم شوشتر همچنان به صورت کم و بیش، به مقوله وقف توجه نشان دادند. پژوهش حاضر، بر اساس روش توصیفی  تحلیلی و با تکیه بر اسناد وقف نامه های اداره اوقاف شوشتر و منابع کتابخانه ای، درصدد است به بررسی «کارکردهای وقف در شوشتر دوره پهلوی» بپردازد و علاوه بر آن، دریابد میزان، نوع و مصارف موقوفات در این بازه زمانی به چه صورت بوده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که، کارکردهای موقوفات، گرچه بیشتر فرهنگی  مذهبی است، اما همین کارکرد، در راستای سیاست ضدمذهبی حکومت پهلوی متحوّل شده و به صورت کم رنگی تداوم یافته؛ به طوری که براساس اسناد موجود، تنها 8 مورد سند وقفی در شوشتر تنظیم شده است. علاوه بر این، توجه به مسائل بهداشتی، به عنوان کارکرد اجتماعی وقف، به صورت محدود و توأم با کارکرد فرهنگی  مذهبی وجود داشته است.  
۲۰.

تحلیلی بر بازتاب چرایی و چگونگی ابعاد و وجوه اعمال قدرت سیاسی شاه عباس در روایت های سفرنامه نویسان عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عصرصفویه حکومت قدرت شاه عباس اول سفرنامه ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 892 تعداد دانلود : 952
 سفرنامه های دوره ی صفوی، در کنار بازتاب ابعاد و وجوه متنوعی از حیات اجتماعی- سیاسی ایران عصر صفوی، روایتی پراهمیت و البته متمایز از چگونگی اعمال قدرت سیاسی در دوره ی شاه عباس به دست می دهند که دارای مولفه های قابل تاملی ست. روایت سفرنامه نویسان، نشان می دهد که مرکزیت بخشیدن به شاه در یک نظام سیاسی شاه محور، در کنار تضعیف کانون های دیگر قدرت، چگونه می تواند رویکردهای پیشین را در جهت ارائه ی تجربه ای متمایز از سیاست ورزی و اعمال قدرت سیاسی متحول سازد و نیروهای موجود را در جهت رسیدن به اهداف مورد نظر به تحرک وادارد. همچنین تحلیل محتوای روایت های سفرنامه نویسان نشان می دهد که الگوی مورد نظر شاه عباس در مسیر اعمال قدرت که آمیزه ای از کنش های مذهبی، سیاسی و اقتصادی بود، هم ریشه در سنت های پیشین سیاست و اعمال قدرت در ایران داشت و هم در خود، برخی اقتضائات نوین را جای داده بود که حاصل تحولات عمیق در نظام بین الملل بود. بنابرآن چه آمد؛ در این پژوهش تلاش بر این است تا با روشی توصیفی- تحلیلی، ابتدا تاملی در ساختار قدرت و سیاست در دوره صفویه صورت بگیرد و آنگاه با تحلیل محتوای سفرنامه های این دوره، تبیین مناسبی از چرخش سیاست و قدرت در دوره ی شاه عباس به دست داده شود. کلید واژه ها : عصرصفویه، حکومت، قدرت، شاه عباس اول، سفرنامه ها.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان