درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۰۶۱ تا ۳٬۰۸۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۳۰۶۱.

دین ایران در دوره اشکانیان

نویسنده:
منبع: پارسه پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۱ 93-108

کلید واژه ها: اشکانیان مهرپرستی زرتشتی مسیحیت یهود بودایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰۷۰ تعداد دانلود : ۲۰۴۷
سلسله اشکانیان که پس از حمله اسکندر و سلوکیان در ایران به قدرت رسیدند گروهی از سکاهای شرقی بوده که پیش از ورود به ایران دارای دینی ابتدایی شامل پرستش عناصر طبیعی، خورشید، ماه، ستارگان و هم چنین ستایش نیاکان می شد. آنها با آمدن به ایران وارد فضای جدیدی شدند که اقوام مختلفی با اعتقادات مجزا در آن زندگی می کردند. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی تحلیلی بر آن است تا با استفاده از اطلاعات موجود به این پرسش پاسخ دهد که دین اشکانیان پس از ورود به ایران چه تغییراتی کرد و اشکانیان چه سیاستی در قبال دیگر ادیان در پیش گرفتند؟ آنها پس از اینکه وارد ایران شدند و در جوار دیگر ایرانیان قرار گرفتند با معتقدات زرتشتی و ادیان غیرایرانی موجود در ایران نیز آشنا شدند. اسناد و منابع موجود بیانگر آن است که آنها معروفترین ایزدان زرتشتی مانند اهورامزدا، آناهیتا، آتش و ایزد مهر را ستایش می کردند. بنابراین یکی از ادیان رایج در عهد اشکانیان دین زرتشتی بوده است. همچنین در این دوره شاهد ترکیب ادیان و مذاهب مختلف در قلمرو اشکانیان هستیم. با توجه به سیاست تساهل مذهبی، نبود دین رسمی در شاهنشاهی اشکانی و حضور اقوام و ادیان مختلف در قلمرو اشکانیان، در این دوره ادیانی همانند یهود، مسیحیت، بودایی و مندایی نیز در ایران مجال گسترش پیدا کرده و صاحب پیروانی شدند.
۳۰۶۲.

نبرد نهاوند واپسین مقاومت حکومت ساسانی در برابر تازیان مسلمان

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هفتم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲۷

کلید واژه ها: نهاوند فتح الفتوح تازیان مسلمان ساسانیان شکست یزدگرد سوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۷۹۵ تعداد دانلود : ۱۱۷۹
نبرد نهاوند آخرین حلقه ی زنجیره ی جنگ های ایران و تازیان مسلمان بوده که در روز 5 ربیع الاول سال 21 هجری برابر با 25 بهمن 20 خورشیدی (637 م) اتّفاق افتاده و به پیروزی اعراب منجر گردیده است. این جنگ چنان کوبنده و قاطعانه صورت گرفت که بر اثر آن کشوری به نام ایران با تمدّن اسلامی ایرانی خلق شد و دیگر هیچ وقت نظام ساسانی و کشوری پارسی به صحنه پا نگذاشت. در این پژوهش سعی شده دلایل و عوامل حاصل شدن این امر تشریح شود. اوّلین دلیل جنگ نهاوند، پیروزی تازیان مسلمان در جنگ های قبلی؛ قادسیه و جلولاء بوده که با شکست ایرانیان همراه بود و اعراب، خزائن و اموال زیادی را از شهرهای ایران غارت نمودند. دوّمین دلیل و پیشینیه ی جنگ نهاوند، عزل و برکناری سعد بن ابی وقاص از فرمانداری کوفه توسّط عمر، به دلیل قصر نشینی او بوده است که به خاطرآن مردم شکایات و نامه های زیادی را علیه سعد به عمر نوشتند. با توجّه به این دلایل، یزدگرد آخرین پادشاه ساسانی، سپاه بزرگی را در نهاوند به فرماندهی مردان شاه گردآوری کرد و دور شهر را خندق کندند. تازیان مسلمان هم نیرویی فراهم نمودند و به سمت نهاوند حرکت کردند. در نزدیکی نهاوند در ناحیه ای کوهستانی دو سپاه با هم جنگیدند که در نهایت جنگ به نفع اعراب به پایان رسید. بعد از این ایرانیان دیگر نتوانستند جنگ بزرگی با اعراب داشته باشند و تمامی دروازه های ایران به روی اعراب گشوده شد، به همین علّت اعراب این جنگ را «فتح الفتوح» نامیدند. ما در این پژوهش در پی پاسخ این پرسش هستیم که چرا ایرانیان در جنگ نهاوند با توجّه به فرصت مناسب برای تجدید قوای نظامی، باز هم دچار شکست شدند. فرض ما این است که تعداد سپاهیان ایرانی در این جنگ خیلی بیشتر از اعراب بودند، آن ها دور تا دور قلعه و اردوگاه خود را خندقی بزرگ حفر نمودند و پشت سر محوطه ی خود را با سیم های خاردار محصور کردند.
۳۰۶۳.

الکسی پترویچ یرملوف و مدیریت استعمار تزاری در جنوب قفقاز (1231/1816-1242/1827)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۲ (پیاپی ۱۳۲) 149 - 171

کلید واژه ها: استعمار روسی روسیه تزاری قفقاز نظم استعماری یرملوف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۶ تعداد دانلود : ۲۹۹
اشغال نظامی تفلیس و ولایات ایرانیِ آن سوی ارس در ربع نخست سده سیزدهم/نوزدهم گام نخست روسیه تزاری در جهت تأسیس یک نظم جدید استعماری در جنوب قفقاز بود. این نظم جدید استعماری، زمینه ای فراهم کرد که در بستر آن روند تغییر نظام سیاسی، اداری و اجتماعیِ حاکم بر اراضی تصرف شده و الحاق ساختاری آن به امپراتوری تزاری مدیریت شود. در پژوهش پیشِ رو کوشش شده است ماهیت راهبرد استعماریِ روسیه تزاری در قبال حوزه مسلمان نشین جنوب قفقاز و سازوکار عملیاتی آن در مراحل آغازین، بر محور رفتار و اقدامات یک چهره محوری آن یعنی الکسی پترویچ یرملوف بررسی شود. پرسشِ محوری تحقیق ناظر بر تبیین رابطه ای است که می توان میان اقدامات یک فرماندار نظامی و سیاست کشور متبوع وی جهت ایجاد یک ساختار استعماری تشخیص داد. این بررسی با رویکرد تاریخ سیاسی و اداری و با تکیه بر اطلاعات موجود در گزارش ها و اسناد آرشیوی به زبان های مختلف از جمله روسی انجام شده است. مقاله در سه بخش تنظیم شده است: بخش نخست به اقدامات سیاسی و نظامی یرملوف اختصاص یافته، بخش دوم، سیاست وی در جهت پی ریزی یک ساختار اداری جدید را می کاود و در بخش سوم، تدابیر اقتصادی وی بررسی شده است. نتیجه پژوهش نشان می دهد که نظم استعماری روسی در جنوب قفقاز، به ویژه در مراحل نخست تأسیس آن، سرشتی نظامی، دستوری و شخصیت محور داشت. به بیان دیگر، فرماندهان نظامی روس و اقدامات شخصی آنها در شکل گیری و توسعه این نظم استعماری نقشِ محوری داشت.
۳۰۶۴.

بررسی جغرافیانگاری ابن خرداذبه به لحاظ منابع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال یازدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۴۰

کلید واژه ها: جغرافیانگاری اسلامی ابن خرداذبه منابع مکتوب منابع شفاهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۸ تعداد دانلود : ۷۳۰
المسالک و الممالک ابن خرداذبه (د. ح. 300 ق) از اولین آثار مکتوب جغرافیایی به شمار می رود که به نوعی میراث دار سنت ایرانی نیز است. مسئله اصلی پژوهش این است که المسالک و الممالک ابن خرداذبه از چه منابعی بهره برده و تا چه اندازه معتبر است؟ با بررسی محتوایی کتاب و ریشه یابی داده های آن مشخص شد که ابن خرداذبه از منابع مکتوب و منابع شفاهی هم عصر خود به ویژه از اسناد و مدارک دولتی استفاده کرده است. یافته های پژوهش نشان می دهد ابن خرداذبه ضمن استفاده از منابع مکتوب اعم از قرآن و کتاب بطلمیوس، آثار مسلم بن ابی مسلم جرمی، آثار لغت شناسان و مکتوبات شعری، به اسناد و گزارش های دیوان برید و خراج نیز دسترسی داشته و این موضوع، سفر نکردن به مناطق مختلف جهان اسلام وی را پوشش داده است، ضمن اینکه از طریق منابع شفاهی (شنیده ها و مشاهدات) بر اطلاعات جغرافیایی کتاب افزوده است.
۳۰۶۵.

دانش ژنتیک و نسب شناسی در تمدن اسلامی ؛ فرصت ها و چالش ها

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 15-181

کلید واژه ها: ژنتیک نسب شناسی دی. ان. ای(DNA) باستان شناسی تمدن اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۴ تعداد دانلود : ۲۲۹
یکی از علومی که تأثیر عمیقی بر باستان شناسی، تاریخ، انسان شناسی و مردم شناسی، دارد و «نسب شناسی» را با فرصت ها، زمینه ها یا چالش های جدی مواجه می سازد، »ژنتیک» است. دانش ژنتیک و کشف DNA آغاز تحولی بزرگ در زمینه های علوم زیستی و علوم مرتبط است. مقاله رویکردها و فرصت های پیش روی نسب شناسی در مواجهه با ژنتیک را مورد ارزیابی قرار می دهد، با طرح این مسأله که ژنتیک چه میزان می تواند در تحقیقات نسب شناسی راهگشا و سودمند باشد. استفاده از روش های تجربی آزمایشگاهی تعیین هویت مانند DNA کروموزوم y و میتوکندری در تعیین اصل و نسب با شیوه های نوین در شناخت هویت های مبتنی بر نیاشناسی با تکمیل و تصحیح داده ها برای فهم بهتر تاریخ ما را یاری رساند و یا جابجایی های جوامع را دقیق تر نشان دهد. دستاورد تحقیق حاکی از آن است در آینده ژنتیک می تواند در این زمینه بکار آید و مناسبات نوینی در فهم دقیق تاریخ با اتکا به دانش نسب شناسایی درتمدن اسلامی شکل می گیرد. کلید واژه ها: ژنتیک، نسب شناسی، کروموزومY، دی. ان. ای(DNA)، باستان شناسی
۳۰۶۶.

بررسی و معرفی مسجد تاریخی روستای سویناس مهاباد

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۵ زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۵ 35 - 51

کلید واژه ها: مهاباد سویناس کردستان مسجد قاجاریه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲ تعداد دانلود : ۲۴
منطقه کُردستان ایران از مناطقی است که از لحاظ مطالعه و نوع تحلیل معماری، به خصوص در دوره اسلامی، به شدت ناشناخته مانده است. شناخت معماری این منطقه می تواند، درک عمیق تری از وضعیت معماری ایران در دوران اسلامی به دست بدهد. هدف نوشتار پیش رو، معرفی و بررسی ویژگ یهای معماری مسجد تاریخی روستای سویناس در شهرستان مهاباد و مقایسه آن با دیگر مساجد عصر قاجاریه در مناطق کُردنشین، به عنوان مسجدی با سبک بومی است. تصاویر موجود عصر قاجاریه از علی خان والی حاکم مُکریان به مرکزیت مهاباد از روستای سویناس نشان از احداث بنای مسجد به وسیله قادرآغا، مالک روستا و تعلق آن به اواخر عصر قاجاریه دارد. افزون بر آن، مدارک تاریخی مؤید آن است که به سبب توجه خوانین محلّی با احداث عمارت اربابی و بنای مسجد، روستای سویناس اهمیت قابل توجهی یافت و رسماً به عنوان مرکز مذهبی و سیاسی بخش گورک مُکری در عصر قاجاریه بدل گردید. روش پژوهش حاضر به شیو میدانی و کتابخانه ای است و نتایج پژوهش پیش رو نشان می دهد که سبک مساجد قاجاریه در منطقه کردستان و از جمله مسجد سویناس سبکی است بومی - محلّی و تفاوت و تمایز زیادی با الگوهای مساجد ایران از جمله نواحی مرکزی دارد.
۳۰۶۷.

بررسی نزاع گفتمانها بر سر معانی سیاسی–مذهبی در فضایل الصحابه نسایی : (مطالعه ی موردی خلفای راشدین )(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال یازدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۴۰

کلید واژه ها: صحابه نگاری نسایی فضایل الصحابه تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف خلفای راشدین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۴ تعداد دانلود : ۶۴۰
فضایل الصحابه ی نسایی از جمله مهمترین منابع صحابه نگاریِ قرن 3 تا 4 هجری است که همانند سایر منابع معرفتی در حوزه ی تاریخ ، پدیده ای شفاف و خنثی نیست بلکه پدیده ای پیچیده و عقیدتی است که حقایق را تحریف و یا پنهان می کند. از اینرو نمی تواند بازتابی دقیق و منطبق بر عینیت باشد بلکه به نوعی بازنمایی اراده و اندیشه های مورخ و تحت تاثیر بافت های زمانه ی وی تدوین شده است . اما بازتاب این تفکرات در خصوص روایات مربوط به خلفای راشدین که در برهه ای از تاریخ ،خود تفکر ساز بوده اند بیشتر است . از اینرو پژوهش پیشِ روی در صدد است تا بر اساس روش تحلیل گفتمان انتقادی ِ فرکلاف ، به این مساله بپردازد که الگو و نحوه بازنمایی روایات فضایل الصحابه درباره خلفای ِ سه گانه و علی "ع" ، بازتاب کدام معانی از گفتمانهای سیاسی – مذهبی جامعه است ؟
۳۰۶۸.

مناسبات اجتماعی و تعاملات فکری امامیه با خوارج در عصر صادقین(ع) (94-148 ه.ق)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیستم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۷۸) 7 - 30

کلید واژه ها: امام باقر (ع) امام صادق (ع) امامیه خوارج تعاملات مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۱ تعداد دانلود : ۴۷۸
مناسبات اجتماعی و تعاملات فکری امامیه با دیگر جریان های مذهبی در دوران حضور ائمه(ع)، مسئله ای است که با وجود آثاری که درباره آن پدید آمده است به پژوهش هایی تازه نیاز دارد. این مقاله با هدف کشف چگونگی این تعاملات می کوشد با شرح عمیق و گسترده عصر صادقین:(94 148ه.ق) به عنوان یک زمینه، مناسبات اجتماعی و سپس تعاملات فکری و علمی امامیه با خوارج را در دو بخش جدا از هم بررسی کند.  نتیجه این پژوهش نشان می دهد که امامیه در این دوره با راهبری امام باقر(ع)و امام صادق(ع)در کنار مخالفت با هرگونه برخورد عجولانه با اقدامات خوارج، با انگیزه هدایت گری و جذب در پی ارتباط با آنها بودند و هم زمان، با افکار نادرست آنها مقابله علمی می کردند.
۳۰۶۹.

مقایسه تطبیقی جایگاه سیاسی قضات در عصر خلافت عباسی( 656-132 ﮬ ق) و امپراطوری عثمانی( 1341-699 ﮬ ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال یازدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۱ 31-54

کلید واژه ها: منصب قضا خلافت عباسی امپراطوری عثمانی قضات جایگاه سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۵ تعداد دانلود : ۶۹۸
قضاوت از مناصبی است که ابتدا در ذیل وظایف خلیفه قرار داشت و به تدریج به دیگران تفویض شد. لیکن خلفای عباسی در صدد بودند به رغم تفویض قضاء به دیگران، همچنان از موقعیت دینی آن برای خود بهرۀ سیاسی ببرند. در حکومت عثمانی نیز سلاطین مدعی حاکمیت اسلامی بودند؛ از این رو ملزم شدند حکومت خود را با خمیرمایۀ شریعت بنیان نهند. در نتیجۀ این رویکرد، قضات به عنوان بازوان دولت در اجرای شریعت در بدنۀ دولت نقش ممتازی یافتند. این پژوهش تلاش نمود تا با روش توصیفی- تحلیلی، با استناد به منابع تاریخی، جایگاه سیاسی قضات در دورۀ عباسی و دورۀ عثمانی را به صورت تطبیقی مورد مقایسه قرار دهد. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که خلفای عباسی با ایجاد منصب قاضی القضاتی و استقلال دیوان قضا و سلاطین عثمانی با ایجاد منصب قاضی عسکری و سازمان دادن نظام قضایی با استفاده از نظام مدرسه، موجب ارتقای جایگاه سیاسی قضات شدند.
۳۰۷۰.

پیامدهای اشغال ایران در جنگ جهانی دوم بر اقتصاد صنعتی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱۸ 1-27

کلید واژه ها: ایران جنگ جهانی دوم متفقین صنایع اعتصابات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷۲ تعداد دانلود : ۵۹۴
هجوم نیروی انگلیس، شوروی و آمریکا در شهریور 1320 (اوت 1941م.) به ایران و استعفای رضاشاه، منجر به ورود این کشور به جنگ ناخواسته ای گردید که تبعات مختلفی در زمینه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در پی داشت و این تبعات اثر عملی خود را به سرعت در وجوه مختلف جامعه نشان داد. در این تحقیق، تسلط دول خارجی بر صنایع کشور به عنوان نمونه ای از این تبعات مورد ارزیابی و پژوهش قرار گرفته است. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با به کارگیری اسناد آرشیوی، در پی پاسخ به این پرسش است که پیامدهای حضور متفقین بر اقتصاد صنعتی ایران چه بود؟ بر اساس یافته های پژوهش، متفقین با انعقاد پیمان سه جانبه، زمینه دخالت مستقیم خود را در امور مربوط به صنایع ایران فراهم نمودند که این مداخله موجب تعطیلی برخی از کارخانجات، عدم فروش محصولات تولیدی و ظلم و اجحاف به طبقه کارگر صنعتی گردید و نهایتاً منجر به بروز بلواها و اعتصابات متعدد کارگری شد.
۳۰۷۱.

بررسی آثار وحدت و تفرقه امت اسلامی در اندیشه امام خمینی(ره)

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 52-79

کلید واژه ها: وحدت اسلامی امام خمینی (ره) جهان اسلام امت اسلامی تفرقه عزت امنیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۳ تعداد دانلود : ۱۲۰
یکی از مفاهیم راهبردی در اندیشه امام خمینی (ره) که علاوه بر ابعاد ملی، جنبه های بین المللی برای جهان اسلام دارد، وحدت در جهان اسلام است. به اعتقاد امام (ره) ، مسلمانان برای رشد و تعالی نیازمند وحدت، همبستگی و همدلی هستند و دور شدن از وحدت اسلامی یکی از عوامل استحاله نظام اسلامی و فرایند تمدن سازی محسوب می شود. با توجه به این اهمیت، مقاله حاضر تلاش دارد با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی و منابع کتابخانه ای به این سؤال پاسخ دهد که وحدت اسلامی از دیدگاه امام خمینی (ره) چه آثاری دارد و در نقطه مقابل، دوری از اتحاد اسلامی (تفرقه) چه تبعات منفی برای جهان اسلام و کشورهای اسلامی خواهد داشت؟ یافته های مقاله نشان می دهد که وحدت اسلامی عامل ارتقا امنیت، پیشرفت، عزت و کرامت امت اسلامی در برابر دشمنان اسلام است و اگر به جای وحدت، فرایند تفرقه در جهان اسلام گسترش یابد، امت واحده اسلامی تحقق نمی یابد و به از بین رفتن اسلام ناب محمدی (ص) ، سلطه قدرت های بزرگ بر جهان اسلام و دوری جوامع اسلامی از استقلال پایدار و همه جانبه منجر می شود.
۳۰۷۲.

تجددخواهی در اندیشه محمدباقر میرزا خسروی کرمانشاهی (تجدد، ادب و سیاست)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۴ 179 - 210

کلید واژه ها: تاریخ قاجار کرمانشاه خسروی کرمانشاهی تجددخواهی ادب سیاست مشروطیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۰ تعداد دانلود : ۵۴۶
محمدباقرمیرزا خسروی معروف به خسروی کرمانشاهی از شاهزادگان دولتشاهی، رجال سیاسی آزادیخواه و ازجمله ادبا، کتاب و دبیران برجسته دیوانی روزگار قاجار بشمار می رود. وی علاوه بر کتابت، دبیری و منشی گری دفتر برخی از حکام و فرمانروایان کرمانشاهان و فارس و مدیریت برخی ادارات دولتی در کرمانشاه عهد قاجار، دارای دانش، آگاهی و فضیلت های اخلاقی و علمی فراوان بود. جایگاه وی به عنوان یکی از شاهزادگان برجسته قاجار و آگاهی اش از اوضاع ایران و جهان او را در متن تحولات جدید در تاریخ ایران عهد قاجار در کرمانشاه قرارداد و به عنوان بازیگری مؤثر و درعین حال معتدل در عرصه رخدادهای مشروطیت در کرمانشاه ایفای نقش نمود. بعلاوه در حوزه ادبی در نظم و نثر آثار بسیار ارزشمند و قابل ستایشی در ادبیات کهن و نوین برجای نهاد که درجای خود بایستی موردبررسی واقع شود، اما آنچه که در این پژوهش موردنظر است رویکرد تجدد خواهانِ و نواندیشی در عرصه ادب و سیاست در حیات تاریخی و اندیشه محمدباقر میرزا خسروی کرمانشاهی است. تأثیرگذاری او درروند تحولات مشروطه خواهی در کرمانشاه و نواندیشی اش در حوزه ادبیات داستانی عصر مشروطه با نگارش نخستین رمان تاریخی ازجمله این رویکرد تجدد خواهانِ سیاسی و ادبی است که موردتوجه قرارگرفته است.
۳۰۷۳.

آموزه های مانی درباره آغاز جهان

نویسنده: مترجم:
منبع: جندی شاپور سال پنجم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۰

کلید واژه ها: برکونای مانی آموزه هایِ مانوی منابع سریانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۵ تعداد دانلود : ۵۰۴
آن چه پیشِ رویِ قرار می گیرد، نگارشِ تئودور برکونای، اسقفِ مسیحیِ میان رودان است که در سده هشتمِ میلادی، به زبانِ سُریانی نوشته است و در آن به اسطوره ها و باورهایِ مانوی که البتّه آن را گُم راه کُننده می دانسته، پرداخته است. به نظر می رسد، آن چه را برکونای درباره اسطوره هایِ مانوی آورده است، باید از منبعی مانوی (دوبُن نامگ) و یا از مأخذی گرفته باشد که نویسنده آن به خوبی با اندیشه هایِ مانوی اطّلاع داشته است؛ از همین روی، گزارشِ او از اسطوره هایِ مانوی بسیار دقیق و درست است.
۳۰۷۴.

بررسی بازتاب ملکوت اعمال در شاهنامه ی فردوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال هجدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 121 - 148

کلید واژه ها: شاهنامه فردوسی ملکوت اعمال پادافره کارما

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۶ تعداد دانلود : ۷۳۴
ملکوت اعمال یا پادافره ایزدی در عرفان اسلامی جایگاه خاصی دارد. بر اساس این مؤلفه، اعتقاد بر این است که هر کنش نیک یا بد در همین دنیا، ملکوتی دارد که تبعات خیر یا شر آن دامنگیر کنش گر می شود و علاوه بر بازخواست کنش گر در آن دنیا در پیشگاه خداوند، در همین دنیا نیز هر شخصی متناسب با نوع کارکردش، نتیجه خیر یا شر آن را می بیند؛ چنانکه در ادیان هند نیز از این قانون کنش و واکنش، به کارما یاد می شود. در این جستار نگارنده با واکاوی کل شاهنامه به این امر دست یافت که فردوسی حکیم نیز علاوه بر معارف حکمی پیش از اسلام، با آگاهی از آبشخور عرفان اسلامی، بر این دیدگاه است که سوای از بازخواست روز قیامت، هر شخصی در این دنیا نیز ثمره اعمال خود را درمی یابد و لذا ما را به کردار نیک رهنمون می شود تا تبعات شر گناه، دامنگیرمان نشود. از جمله مواردی که در شاهنامه، کنش گر به محض انجام کنش نیک یا بد، ثمره آن را در همین دنیا می بیند، می توان به موارد زیر اشاره کرد: دادگری،کین ورزی، آشتی جویی، ریختن خون بی گناه، مرزشکنی، خوارداشت پادشاه، شاه کشی، جفاپیشگی و منی کردن، بیدادگری، ، فرزندکشی، عهدشکنی، کشتن دربندان بی پناه، تسخیر غاصبانه قدرت و... .
۳۰۷۵.

مروری برمضامین خسرونامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال هجدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 247 - 272

کلید واژه ها: عطار خسرونامه محتوا عشق عرفان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۰ تعداد دانلود : ۳۰۲
یکی از برجسته ترین آثار غنایی در ادب فارسی، منظومه خسرونامه است. این منظومه، داستان عشق گل و هرمز و رویدادهای مربوط به آن را به تصویر می کشد. درباره ی انتساب این اثر به عطار نظرهای متفاوتی وجود دارد، همچنین تاکنون پژوهشی درباره ی محتوای این اثر صورت نگرفته است؛ بنابراین در این پژوهش ابتدا به صورت مختصر، با در نظرگرفتن ادله ی اساتید درباره ی سراینده ی اثر به اثبات یا رد انتساب آن به عطار پرداخته شده و سپس کتاب مذکور از منظر محتوایی در حوزه ی بحث اعتقادی، مواعظ اخلاقی، عشق مورد بررسی قرار گرفته است. شیوه ی این پژوهش به روش اسنادی است که با مطالعه ی ابیات و استخراج آنان، ویژگی های محتوایی آن طبقه بندی و مورد تجزیه و تحلیل قرار داده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که خسرونامه منظومه ای عاشقانه است و عشق مرکز و محور اندیشه ی شاعر است که گاهی اصطلاحات عرفانی نیز در آن آمده است. کلیدواژه: عطار، خسرونامه، محتوا، عشق، عرفان .
۳۰۷۷.

تاریخ نویسی مکی: کنشگری سیاسی، قهرمان گرایی و نسبت آن با حرفه تاریخ نویسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۳ (پیاپی ۱۰۸)

کلید واژه ها: مکی تاریخ نویسی نظریه قهرمان گرایی مصدق نفت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۹ تعداد دانلود : ۳۹۵
حسین مکی کنشگر فعال سیاسی است که با باور به نظریه قهرمان تاریخ نوشته است. پژوهش حاضر نسبت کنشگری سیاسی مکی با حرفه تاریخ نویسی او را بررسی می کند و بر این فرضیه استوار است که باور به قهرمان و تغییر قهرمانان نزد مکی ارتباط نزدیکی با پیشه سیاستمداری او دارد و پیشه مکی به عنوان یک سیاستمدار این رابطه را در تاریخ نویسی اش پررنگ جلوه می دهد. بر بنیاد نظریه قهرمان گرایی که او بدان باور داشته است، در تاریخ نویسی فقط سیاستمداران، به ویژه سیاستمداران برجسته در تاریخ حضور دارند و توده های مردم و طبقات فرودست که پایه و شالوده شکل گیری رخدادهای این دوران مانند نهضت ملی شدن نفت بودند، غایب هستند. در نتیجه نوشتار مکی از یک سو تحت تأثیر این نظریه موجب فرایند حاشیه رانی و حذف توده های مردم و طبقات فرودست جامعه در تحولات تاریخ معاصر ایران شده است و به تبع آن تاریخ نویسی او به شدت سیاست محور و فردمحور است و کلیت جامعه و نقش آفرینی گروه های اجتماعی مغفول مانده است. در برابر فرایند حذف و حاشیه رانی، مکی از برجسته سازی استفاده می کند. او از نقش بی بدیل خود و برخی دیگر از قهرمانان مدنظرش در تحولات دهه بیست و سی شمسی پرده برمی دارد؛ قهرمانانی که به دلیل منافع سیاسی و حزبی بعد از مدتی به ضد قهرمان مبدل می شوند.
۳۰۷۸.

منازعات جانشینی بویهیان و تأثیر آن بر افول فرهنگ و تمدن اسلامی با تأکید بر علوم عقلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال سوم تابستان ۱۳۹۸ شماره . (پیاپی ۸) 1 - 24

کلید واژه ها: آل بویه منازعات جانشینی فرهنگ و تمدن اسلامی علوم عقلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۳ تعداد دانلود : ۶۸۳
در قرون چهارم و پنجم، حاکمیت بویهی با ماهیت خاندانی،بخش قابل توجهی از قلمرو اسلامی را زیر فرمان داشت. اگر چه در قرن چهارم، فرهنگ و تمدن اسلامی در اوج رونق و شکوفایی بود؛ ولی تحت تأثیر عوامل متعدد از قرن پنجم به بعد، روند افول و سیر نزولی به خود گرفت. تقارن زمانی این پدیده با دوران ضعف سیاسی ناشی از منازعات داخلی در حکومت بویهیان، مؤید این پندار است که بین دو پدیده، رابطه علّی- معلولی برقرار بوده است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، ضمن تشریح این منازعات به بررسی و تبیین تأثیر آن ها در فرهنگ و تمدن اسلامی پرداخته، به این پرسش پاسخ می دهد که منازعات جانشینی بویهیان چگونه بر افول فرهنگ و تمدن اسلامی به ویژه علوم عقلی اثر گذاشت؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که منازعات جانشینی بویهیان به کاهش قدرت سیاسی امیران این سلسله منجر شد و این امر نیز به نوبه خود ضعف نهاد وزارت، قدرت یابی رقیبان سیاسی سلطان، تضعیف رونق اقتصادی، تشدید ناامنی های اجتماعی، گسترش منازعات فرقه ای و شیوع جریان های فکری عقل ستیز را در پی داشت که این عوامل موجبات رکود علوم عقلی و در نتیجه افول و انحطاط فرهنگ و تمدن اسلامی را فراهم ساختند.
۳۰۷۹.

بررسی مناسبات اجتماعی فرهنگی مهاجران لهستانی با ایرانیان؛ نمونه پژوهی شهر اصفهان (1321تا1324ش/1942تا1945م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال یازدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۴۲) 1 - 14

کلید واژه ها: مناسبات اجتماعی مهاجران ایران لهستان اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۳ تعداد دانلود : ۵۷۲
در پی تهاجم آلمان و شوروی به لهستان، در جریان جنگ جهانی دوم، نیمی از خاک لهستان به اشغال اتحاد جماهیر شوروی در آمد و هزاران لهستانی به اردوگاه های کار در سیبری تبعید شدند؛ اما با ﺣﻤﻠﮥ غیر منتظرﮤ آلمان به شوروی، سرنوشت اسرای لهستانی تغییر کرد و در شورایی که میان دولت های متفق برگزار شد، دولت شوروی موافقت کرد تعدادی از اسرای لهستانی رواﻧﮥ ایران شوند. پناهندگان لهستانی بیش از سه سال در برخی از شهرهای ایران، ازجمله اصفهان، زندگی کردند. ورود غیر منتظرﮤ مهاجران به اصفهان، وضعیت معیشت و بهداشت ساکنان شهر را دشوار کرد؛ اما به تدریج، ارتباط دوسویه ای میان آنها بر قرار شد و مهاجران لهستانی موفق شدند بر پوشاک و پیرایش و تفریح مردم اصفهان تأثیر گذارند. آنها در معرفی و انتقال فرهنگ و هنر ایرانی به لهستان نیز نقش مهمی ایفا کردند. باتوجه به تعداد چشمگیر پناهندگان لهستانی در اصفهان و برقراری مناسبات اجتماعی فرهنگی مهاجران با مردم این شهر، پژوهش حاضر برآن است با رویکرد توصیفی تحلیلی و برپایﮥ منابع اسنادی، کتابخانه ای، مطبوعاتی و تاریخ شفاهی، این مناسبات را طی سال های 1321تا1324ش/1942تا1945م بررسی کند. با این رویکرد، پرسش هایی که مقاله حول آن تنظیم شده است عبارت اند از: تأثیر مهاجران لهستانی در گسترش روابط فرهنگی بین ایران و لهستان چه میزان بوده است؟ اسکان مهاجران لهستانی در اصفهان چه پیامدهای اجتماعی به دنبال داشته است؟
۳۰۸۰.

یادمانی ناشناخته در زاوغان: مسجد جمعه یا عمارت؟

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال سوم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۸ 127-140

کلید واژه ها: زاوغان مسجد جمعه دروازه عصر صفوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۵ تعداد دانلود : ۳۶۸
واقعیت این است که تعدادی از یادمان های باستانی مشهود ایران، ناشناخته مانده است و علّت آن نیز نامنظم بودن فعالیت های باستان شناسی در ایران است که باعث شده تا از یک طرف بسیاری از مناطق به دلیل فقدان پژوهش های هدف مند و علمی باستان شناختی همچنان ناشناخته باقی بمانند و ازطرفی در مناطقی که پژوهش ها تمرکز داشته، تأکید بر دوره ای خاص صورت گیرد. برخی از این یادمان ها که در دهه های اخیر کشف شده، کاربری نامشخص داشته اند. یکی از این آثار، بنایی است منسوب به مسجد جامع زاوغان که در کوچه باغ های ورودی شهر سمنان واقع شده است. پژوهش حاضر توصیفی است از بقایای اندکی از این بنا؛ سازه ای که تنها یک سردر مرتفع و چند حجره از آن باقی مانده و اهالی به آن «مسجد جامع» می گویند و تا کنون کتیبه ای و یا آثار تکمیلی از آن یافت نشده است تا مسجد بودن آن را اثبات کند؛ حتی در ورودی یا احتمالاً ایوان صحنِ آن نیز کمی اختلاف درجه با قبله وجود دارد که باعث شده نگارندگان با دیده تردید به وجود کاربری مسجد بنگرند. هدف اصلی این پژوهش نیز معرفی این بنای نسبتاً نویافته است ازطریق مطالعات میدانی که شامل کاوش های پی گردی، بررسی سطح الأرضی، مشاهدات مستقیم و مستندنگاری. مهم ترین نتایج این پژوهش نشان می دهند که این عمارت دروازه ای در جاده خراسان بزرگ بوده که رو به سوی شهرری داشته و در دوره تیموری و صفویه دایر بوده است. در حین بحث درمورد این عمارت، راهکار هایی برای نگهداری و مرمت بنا نیز ارائه می شود. با این حال این ابتدای کار پژوهش و کاوش در این محل و بنا بوده و امیدواریم که تداوم یابد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان