تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی

انقلاب های قرن بیستم معمولاً به دو جریان اصلی نظری مرسوم یعنی لیبرالیسم و سوسیالیسم گرایش داشته و از مبانی نظری آن ها بهره بردند. انقلاب اسلامی به لحاظ نظری و عملی نه تنها تعلقی به این دو مشرب فکری نداشته، بلکه به عنوان یک مسیر مستقل مبتنی بر اندیشه و مکتب اسلام شکل گرفت و شعار اصلی خود را پس از استقرار نظام اسلامی «نه شرقی و نه غربی» قرار داد. تفاوت این انقلاب با سایر انقلاب ها علاوه بر رهبری، شعارها، مکتب نظری و حامیان باید در انتخاب و بهره گیری از «نوع رسانه در پیام رسانی» جست وجو کرد. امام خمینی (ره) به دلایل مختلف رسانه «منبر» با محوریت مساجد و تکایا را به عنوان رسانه انقلاب انتخاب کردند. مقاله حاضر تلاش دارد نشان دهد؛ چرا رسانه منبر به عنوان رسانه اصلی انقلاب اسلامی انتخاب شد؟ نتایج مقاله نشان می دهد عوامل مؤثر در انتخاب رسانه منبر برای انقلاب اسلامی عبارت از؛ ماهیت رهبری انقلاب، اهداف نیروهای انقلابی، ماهیت منابر، ممنوعیت استفاده از رسانه های مختلف توسط انقلابیون، ماهیت جامعه ایران در دوران انقلاب و کارکردهای منبر (تطبیق، دستیابی به هدف، یکپارچگی، انسجام و پایداری) در فرایند پیام رسانی انقلاب اسلامی است. روش پژوهش حاضر نیز تحلیلی-توصیفی با رویکرد کارکردگرایی ساختی و استعانت از الگوی ارتباط است.  

 مکتب اسلام اساسی ترین محور در حیات مسلمانان را تشکیل حکومتی می داند که پایه های آن بر اساس ارزش های فرهنگی اسلام بنا شده باشد؛ با توجه به این مسئله، تمدن اسلامی برگرفته از قرآن کریم و سنت پیامبر (ص) ، پیشوایان معصوم (ع) و بیانات و رفتار آن ها است. منظور از تمدن سازی اسلامی، ایجاد نظام همه جانبه فرهنگی- اجتماعی است که ارکان و الزامات آن برگرفته از مبانی اسلامی باشد. این موضوع   به صورت خاص در نگاه مقام معظم رهبری مورد توجه قرار گرفته است. در پژوهش حاضر، نگارندگان مترصد هستند با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، ارکان و الزامات فرهنگی شکل دهنده تمدن سازی نوین اسلامی را در اندیشه مقام معظم رهبری مورد بررسی قرار دهند. سؤال اصلی پژوهش به این قرار است که بایسته های فرهنگی زمینه ساز شکل گیری تمدن نوین اسلامی از منظر مقام معظم رهبری چه مورادی است؟ یافته ها نشان می دهند محور و راهبرد فرهنگی که مهم ترین عامل تمدن سازی نوین اسلامی است، دارای ارکان چهارگانه دین، عقلانیت، اخلاق و علم است؛ از هریک از این ارکان نیز الزامات متناسب و هماهنگ اتخاذ می گردد.  

یکی از مفاهیم راهبردی در اندیشه امام خمینی (ره) که علاوه بر ابعاد ملی، جنبه های بین المللی برای جهان اسلام دارد، وحدت در جهان اسلام است. به اعتقاد امام (ره) ، مسلمانان برای رشد و تعالی نیازمند وحدت، همبستگی و همدلی هستند و دور شدن از وحدت اسلامی یکی از عوامل استحاله نظام اسلامی و فرایند تمدن سازی محسوب می شود. با توجه به این اهمیت، مقاله حاضر تلاش دارد با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی و منابع کتابخانه ای به این سؤال پاسخ دهد که وحدت اسلامی از دیدگاه امام خمینی (ره) چه آثاری دارد و در نقطه مقابل، دوری از اتحاد اسلامی (تفرقه) چه تبعات منفی برای جهان اسلام و کشورهای اسلامی خواهد داشت؟ یافته های مقاله نشان می دهد که وحدت اسلامی عامل ارتقا امنیت، پیشرفت، عزت و کرامت امت اسلامی در برابر دشمنان اسلام است و اگر به جای وحدت، فرایند تفرقه در جهان اسلام گسترش یابد، امت واحده اسلامی تحقق نمی یابد و به از بین رفتن اسلام ناب محمدی (ص) ، سلطه قدرت های بزرگ بر جهان اسلام و دوری جوامع اسلامی از استقلال پایدار و همه جانبه منجر می شود.

هر انقلاب اجتماعی عوامل پیدایش مختلفی دارد. انقلاب اسلامی ایران نیز دارای عوامل مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... بوده است که در کنار یکدیگر موجب پیروزی آن شده اند. بررسی هر یک از این عوامل دارای اهمیت است، اما این مقاله تلاش می کند تا عوامل اقتصادی پیروزی انقلاب اسلامی را مورد بررسی قرار دهد، بدون اینکه قصد داشته باشد، نقش دیگر عوامل را بدون اهمیت بداند. بنابراین، سؤال اصلی مقاله آن است که عوامل اقتصادی چه نقشی در وقوع انقلاب اسلامی در 1979م/ 1357 ش داشته اند؟ روش تحقیق مقاله برای پاسخ به این پرسش، روش علی و معلولی و نیز روش توصیفی است و از آمار اقتصادی بانک جهانی در آن بهره گرفته شده است. متغیر مستقل، عوامل اقتصادی و متغیر وابسته، پیروزی انقلاب اسلامی است. نتیجه کلی مقاله نشان می دهد که اجرای اصلاحات ارضی، اجرای ناقص برنامه های توسعه اقتصادی، توسعه وابسته و رکود اقتصادی، عوامل اقتصادی وقوع انقلاب بوده اند.

سؤال اصلی پژوهش را این گونه می توان مطرح ساخت که انقلاب اسلامی ایران در گسترش شیعه در اندونزی چه تأثیری داشته است؟ بر این اساس با استفاده از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی مبتنی بر نظریه پخش با توضیح مختصری در خصوص پیشینه تاریخی پیدایش شیعیان در اندونزی، معرفی سازمان ها و مؤسسات مرتبط با شیعیان، به وضعیت شیعیان اندونزی، موافقان مذهب شیعه و روابط خاص آن ها بین خود و همچنین با دیگران و تأثیرات یکی از رویدادهای مهم قرن بیستم یعنی پیروزی انقلاب اسلامی ایران بر گسترش و نشر تفکر شیعی در اندونزی را مورد بررسی قرار می دهیم. یافته های پژوهش نشان می دهد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مسلمانان اندونزی شاهد شور و شوق مذهبی چشمگیری در میان شیعیان و طرفداران این مذهب بودند که این امر، گسترش ادبیات شیعی را در برداشت. با تغییرات ایجاد شده، مؤسسات مبتنی بر تفکر شیعی نظیر مدارس اسلامی، ناشران و انجمن ها روند رو به افزایشی داشته اند. در نتیجه، انقلاب اسلامی ایران، بر میزان گسترش و نفوذ فرهنگی، اجتماعی و سیاسی شیعیان اندونزی از طریق: 1. جذب دانشجویان اندونزیایی در حوزه علمیه قم 2. ایجاد مؤسسات و سازمان های وابسته به شیعه 3. پر رنگ شدن نقش علمای دینی به ویژه مراجع تقلید در حوزه های فرهنگی، سیاسی و مذهبی 4. ظهور شیعیان و ترغیب به انجام فعالیت های فقه شیعه در اندونزی در دانشگاه و گروه استاد، تأثیرات قابل توجهی داشته است.

وقوع انقلاب اسلامی ایران در بهمن 1357 جمهوری اسلامی ایران را به کانون پخش انقلاب تبدیل کرد. چنانچه انقلاب اسلامی توانست در مدت کوتاهی بر جنبش های اسلامی و حتی جنبش های استقلال طلبانه در منطقه و جهان به طور مستقیم و غیر مستقیم تأثیر داشته باشد. هدف این پژوهش بررسی بازتاب انقلاب اسلامی بر کشور ارمنستان بر اساس نظریه پخش است. در این مقاله سعی شده است تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و جمع آوری داده ها با روش اسنادی و کتابخانه ای ضمن بررسی نظریه پخش به این سؤال پرداخته شود که آیا انقلاب اسلامی به عنوان کانون و اشاعه پخش در منطقه بر جمهوری ارمنستان، تنها کشور غیر مسلمان همسایه ایران، تأثیر داشته است یا خیر؟ و اگر داشته، این تأثیر به چه شکل و به چه میزان بوده است؟ یافته های مقاله نشان می دهد انقلاب اسلامی در دهه اول انقلاب و قبل از فروپاشی شوروی سابق تأثیرات غیر مستقیم و مثبت بر افزایش روحیه استقلال طلبی ارامنه داشته است، اما بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال ارمنستان به دلیل وجود موانع مختلفی همچون غالب بودن دین مسیحیت، مشکلات داخلی، حضور و رقابت کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای در ارمنستان، از تأثیر انقلاب اسلامی بر جمهوری ارمنستان و ارامنه کاسته شده است.