درخت حوزه‌های تخصصی

این مقاله، راهنمای فشرده ای برای فهرستنویسان ، کتابداران و سایر علاقه مندان درباره اسامی نویسندگان اردو زبان و املای لاتین آنان است. منابعی که راهنمای نگارنده در تألیف آن بوده عبارت است از : «فرهنگ سخنوران» ، «فهرست مستند اسامی مشاهیر ومؤلفان» و اولین تذکره های تاریخ ادبیات اردو در شبه قاره هند و پاکستان

منشأ بسیاری از مشکلاتی که در پژوهش های حوزه ی علم اطلاعات و دانش شناسی وجود دارد (مانند کاربردی نبودن، تکراری و فاقد نوآوری بودن)، مربوط به نامشخص بودن نیازها و اولویت های پژوهشی این رشته است. در این راستا، هدف پژوهش حاضر شناسایی و دسته بندی موضوعات پژوهشی مهم در علم اطلاعات و دانش شناسی و سنجش میزان اهمیت آن ها به منظور تعیین اولویت های پژوهشی در این رشته است. پژوهش حاضر از نوع نظری- کاربردی و روش پژوهش سندی- تحلیلی و پیمایشی است. جامعه ی پژوهش حاضر شامل استادان و دانشجویان مقطع دکتری در رشته ی علم اطلاعات و دانش شناسی در دانشگاه های تهران، خوارزمی، الزهرا، فردوسی مشهد، شیراز، اصفهان و شهید چمران اهواز در سال تحصیلی 95-1394 هستند که به دلیل محدود بودن جامعه ی پژوهش (165 نفر)، پرسشنامه بین تمامی افراد جامعه توزیع (به صورت الکترونیکی و حضوری) و در نهایت 112 پرسشنامه گردآوری شد (نرخ بازگشت 63 درصد). به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آمار استنباطی (آزمون رتبه ای فریدمن) استفاده شده است. به منظور شناسایی اولویت های پژوهشی در علم اطلاعات و دانش شناسی به مرور متون این حوزه و نظرخواهی از استادان این رشته پرداخته شده است. نتایج این بررسی ها شناسایی 120 موضوع پژوهشی در علم اطلاعات و دانش شناسی بود که در 22 محور کلی تقسیم بندی شدند. نتایج بیانگر آن است که تحت تأثیر تحولاتی که در طی سال های اخیر در رشته ی علم اطلاعات و دانش شناسی به وجود آمده است از جمله تغییر عنوان رشته و تا حدودی تغییر سرفصل های درسی و به تبع آن محتوای رشته، تحولات ناشی از ورود فناوری به رشته و حرکت بیش تر این حوزه به سمت میان رشته ای شدن سبب شده که جامعه ی پژوهش حاضر، موضوعات تازه و کاربردی، موضوعات مبتنی بر آینده و موضوعات مرتبط با فناوری های اطلاعاتی را نسبت به موضوعات سنتی و مباحث نظری، برای انجام پژوهش های آینده در این رشته دارای اولویت بیش تری بدانند.

هدف : بررسی مسائل، چالش ها، و رویکردهای پیش روی سازماندهی اطلاعات حوزه میراث فرهنگی با تمرکز بر الگوی مرجع مفهومی سی داک و الگوهای هم خانواده آن. روش شناسی :پژوهش های حوزه الگو سازی اطلاعات میراث فرهنگی، به ویژه آثار مبتنی بر الگوی مرجع مفهومی سی داک و سایر الگوهای هم خانواده آن مرور شدند. یافته ها : پژوهش های انبوه پیشین بر سودمندی دستاوردهایی تأکید داشته اند که هم گرایی کتابخانه ها، آرشیو ها، و موزه ها با یکدیگر برای ایجاد الگوهای همگون می تواند به بار آورد. بیشتر پژوهش ها، بر بررسی الگوی سی داک سی آر اِم و پژوهش های چندی نیز بر الگوهای هم خانواده آن تمرکز کرده اند. پژوهش های فراوانی سعی کرده اند با گزارش طرح های عملیاتی، تجربیات حاصل از آنها را به اشتراک گذارند. بسیاری از پژوهش ها روش شناسی مشخصی، مطابق با متون علمی روش پژوهش، برای انجام طرح گزارش نکرده اند و همگی سعی در استفاده از ابزارهای وب معنایی داشته اند. ازجمله مهم ترین چالش های استفاده کنندگان الگوهای خانواده سی آر اِم ، ابهام در تفسیر الگو و تعدد روش های پیاده سازی بیان شده است. نتیجه گیری: نظر به بلوغ الگوی مرجع مفهومی سی داک، توجه به آموزش الگو به کاربران آن و ارائه راهنماهای مختلف در سطوح متفاوت برای بهره برداری بهینه به وسیله گروه علایق ویژه سی داک سی آر اِم ضروری است.

مقدمه: شواهد نشان می دهند که وضعیت فعلی فرزندپروری و آموزش رسمی و مدرسه ای درکشور نتوانسته قشر وسیعی ازکودکان و نوجوانان را به کتاب های درسی و غیردرسی علاقه مند کند یا در آنها کشش و ذوق کتاب خوانی آزاد و فعال را بپروراند. این پژوهش به منظور بررسی اثربخشی کتاب درمانی تحولی بر انگیزش خواندن دانش آموزان پایه سوم دبستان شهر یزد انجام شد. کتاب درمانی تحولی، یکی از انواع کتاب درمانی است که درمحیط کلاس درس روی می دهد و معلم سعی می کند روش و رفتارهای مثبت مواجه با چالش های زندگی را نشان دهد. روش شناسی: پژوهش حاضر از نوع تحقیقات نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون، پس آزمون با گروه گواه است و از لحاظ هدف در زمره پژوهش های کاربردی قرار می گیرد. جامعه آماری این پژوهش شامل همه دانش آموزان دختر پایه سوم ابتدایی مشغول به تحصیل در مدارس ابتدایی، در سال 95-1394 در شهرستان یزد است. نمونه مورد پژوهش، به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شده است. دو مدرسه انتخاب شده، هر کدام دارای یک کلاس در پایه سوم ابتدایی بودند که به صورت تصادفی یک مدرسه به عنوان گروه آزمایش و یک مدرسه به عنوان گروه گواه در نظر گرفته شد. نمونه این پژوهش یک نمونه 40 نفری است که در دوگروه آزمایش و گواه (20 نفر در هرگروه)، گمارده شده اند. برای اندازه گیری متغیر وابسته، از پرسش نامه انگیزش خواندن گاتری و ویگفیلد، استفاده گردید. در این پژوهش، به منظور بررسی فرضیه ها از آزمون تی مستقل جهت مقایسه نمرات افزوده استفاده گردید. یافته ها: نتایج بیانگر این موضوع بود که کتاب درمانی تحولی بر انگیزش خواندن و همچنین ابعاد آن تأثیر مثبت داشته و فرضیه های پژوهش در مورد تأثیر کتاب درمانی تحولی بر انگیزش خواندن و ابعاد خواندن از روی کنجکاوی، درگیرشدن درخواندن و دلایل اجتماعی، تأیید گردیده است؛ اما فرضیه پژوهش در مورد افزایش انگیزش خواندن به دلیل اهمیت آن، تأیید نگردید. نتیجه گیری: استفاده از کتاب درمانی در محیط مدرسه می تواند کودکان را با کتاب و کتاب خوانی مأنوس کرده و کلید حل پدیده کم خوانی و بی انگیزگی دانش آموزان باشد. لذتی که کودک در فرایند کتاب درمانی تحولی، به سبب خودمختاری و آزادی در بیان احساسات و هیجانات خود و همچنین درجریان فعالیت های لذت بخشی که پس از خواندن کتاب رخ می دهد، تجربه می کند، باعث افزایش انگیزش خواندن در او می گردد.

هدف: مرور نظام مند پژوهش های حوزه معناشناسی در سامانه های برچسب گذاری اجتماعی، به منظور شناسایی شاخه های موضوعی قابل توجه پژوهشگران، مرور راهکارهای رفع یا کاهش اثرات مسائل معناشناسی بر بازیابی اطلاعات در این سامانه ها و شناسایی شکاف های پژوهشی این حوزه است. روش پژوهش : پژوهش به روش مرور نظام مند انجام گرفته است. به این منظور، با جستجو در پایگاه های اطلاعاتی، 101 مقاله پژوهشی به زبان انگلیسی در بازه زمانی 2003-2019 انتخاب و پس از پالایش، 44 پژوهش تحلیل شد. یافته ها: محورهای موضوعی مهم شامل طراحی یک سامانه برچسب گذاری معنایی، استفاده از وردنت برای تعیین رابطه معنایی میان برچسب ها، بهره گیری از بافت برای ابهام زدایی از معنای برچسب، تولید الگوریتم برچسب گذاری معنایی خودکار بودند. خلأهای پژوهشی برای انجام پژوهش های آتی عبارتند از: ابداع روشی برای شناسایی منابع حاوی معنایی خاص از یک برچسب بدون نیاز به بررسی همه منابع، بررسی امکان استفاده از روش های خوشه بندی برچسب ها برای خوشه بندی منابع. نتیجه گیری: با توجه به شکاف های پژوهشی همچنان مسئله معنا در سامانه های برچسب گذاری می تواند از حوزه های مهم مطالعات پژوهشی سازماندهی اطلاعات باشد.

پژوهش حاضر به بررسی زمینه ظهور اپیدمیولوژی اطلاعات، معرفی، چگونگی گسترش چارچوب های آن، و کاربست سنجه های این حوزه در حیطه سلامت عمومی می پردازد. اپیدمیولوژی اطلاعات توسط آیزنباخ به عنوان علم توزیع عوامل تعیین کننده اطلاعات در یک محیط الکترونیکی، به ویژه در اینترنت و در یک جمعیت مشخص، با هدف نهایی آگاه سازی افراد از سلامت عمومی و سیاست های مربوط به آن تعریف شده است. در این مطالعه مروری، به منظور تبیین و بررسی مفهوم اپیدمیولوژی اطلاعات و وجوه گوناگون آن از روش کتابخانه ای و بررسی متون استفاده شده است. در مطالعه حاضر پس از مقدمه، زمینه ظهور، تعریف اپیدمیولوژی اطلاعات، چارچوب های این علم و سنجه های آن مورد بررسی قرار گرفته و در آخر، رابطه چارچوب های اپیدمیولوژی اطلاعات با سلامت عمومی بیان می شود. با توجه به نتایج به دست آمده از مطالب مقاله حاضر، می توان چنین ادعا کرد که فناوری های نوظهور دیجیتال باعث تغییر پارادایم در انتخاب مسیرهایی می شود که به یافتن اطلاعات سلامت معتبر توسط افراد جامعه یاری می رساند. پژوهش های انجام شده در زمینه اپیدمیولوژی اطلاعات باعث می شود که متخصصان حوزه طراحی پایگاه های اطلاعات سلامت بر اساس شاخص های تعیین شده در این زمینه نسبت به توسعه و کاربردپذیری این پایگاه ها اقدام نمایند. همچنین، نتایج چنین پژوهش هایی حاکی از آن است که امکان کاربرد برخی سنجه های اپیدمیولوژی اطلاعات به عنوان نظام هایی هشداردهنده در مورد شیوع انواع بیماری های نوظهور وجود دارد. از این سنجه ها تحت عنوان «سنجه های اپیدمیولوژی اطلاعات» یاد شده که بازتاب اپیدمیولوژی اطلاعات مبتنی بر عرضه (بررسی آنچه که در سایت ها، وب سایت ها، وبلاگ ها و غیره به منظور نظارت موضوعی محتوای آن ها بر مبنای تغییرات در طول زمان منتشر شده است) و اپیدمیولوی اطلاعات مبتنی بر تقاضا (تحلیل پرس وجوهای موتور جست وجو به منظور بررسی رفتار اطلاع یابی افراد در اینترنت) هستند. همچنین، طبق نتایج به دست آمده، گردآوری اطلاعات مرتبط با اپیدمیولوژی اطلاعات و استفاده از سنجه های آن می تواند در تحقق اهداف سیاست گذاری این حیطه مفید واقع شود.

هدف: با توجه به اسناد بالادستی جمهوری اسلامی در حوزه علم و فناوری، به رویکرد خبرگزاری های رسمی جمهوری اسلامی در بازنمایی مفهوم تولید و سنجش علم طی سال های اخیر می پردازد. روش/ رویکرد پژوهش: به روش تحلیل محتوا اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران در حوزه علم و فناوری را بررسی کرده و اخبار منتشرشده در این حوزه را در دو مقوله کلی تولید و سنجش علم توسط خبرگزاری های رسمی مهر، ایسنا، ایرنا، و خبرآنلاین طی سال های 1390تا پایان مرداد 1393 مورد توجه قرار داده است. یافته ها: میزان انعکاس دو مقوله علم و فناوری در چهار خبرگزاری 620 خبر (8/61% در حوزه تولید و 2/38% در حوزه سنجش علم) بوده است. بیشترین اخبار مرتبط با حوزه تولید علم به کمّیت تولیدات علمی ایران و نشریات و پایگاه های اطلاعات علمی اشاره داشته، در حالی که بیشترین اخبار مرتبط با سنجش علم به رتبه بندی دانشگاه ها، کشورها، و دانشمندان اشاره کرده است. مسئولان و مدیران وزراتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری، بهداشت و درمان، آموزش پزشکی و آموزش پرورش و پس از آن، پایگاه استنادی جهان اسلام به عنوان مرجع خبر، بیشترین فعالیت را داشته اند. در بحث نگاه انتقادی به مسئله تولید علم، مجلس شورای اسلامی در رده اول و از نظر حوزه موضوعی نیز به علوم انسانی بیشترین نقد وارد بوده است. مقوله های مربوط به رتبه بندی کشورها با نشریات، بروندادهای علمی با نشریات، و ربته بندی کشورها و بروندادهای علمی در مقوله های مورد بررسی در خبرگزاری ها دارای بیشترین هم وقوعی بوده اند. نتیجه گیری: با توجه به نقش اساسی رسانه ها در شکل دهی به افکار عمومی و فرهنگ سازی بیشتر گفتمان تولید علم، ضرورت توجه به مسئله تولید علم و فرهنگ سازی بیشتر در این خصوص بیش از پیش احساس می شود.

هدف: شناسائی تأثیرعوامل فرهنگی، آموزشی، و اجتماعی بر نگرش دانش آموزان مدارس استعدادهای درخشان به مطالعه و خواندن است. روش: 14 نفر از دختران دانش آموز دوره دوم مدارس استعدادهای درخشان شهر تبریز با نمونه گیری هدفمند در دسترس و گلوله برفی در این مطالعه شرکت کردند. داده ها با مصاحبه نیمه ساختار یافته گردآوری و تحلیل شد. یافته ها: از لحاظ فرهنگی همراهی پدر و مادر در خواندن کتاب موردعلاقه در کودکی سبب بالارفتن مهارت حل مسئله در اطلاع یابی و نگرش مثبت به مطالعه و خواندن در سنین بالاتر می شود. از لحاظ آموزشی مطالعه و خواندن در مدارس استعدادهای درخشان به طور عمده به کتاب های درسی، کمک آموزشی یا المپیادی محدود است. در مدارس استعدادهای درخشان اغلب به کتابخانه اهمیت داده نمی شود. اکثر دانش آموزان اعلام کردند که برای مشاوره به کتابدار مراجعه نمی کنند. از لحاظ تأثیر عوامل اجتماعی، یافته ها نشان داد اکثر دانش آموزان نگرش خود را در خصوص مطالعه و خواندن، در دوران مدرسه و از طریق دوستان یا معلم به دست می آورند.

هدف: بررسی وجوه اشتراک و افتراق موجود در فهرست نویسی نسخه های خطی و چاپ سنگی در 5 کتابخانه بزرگ ایران و امکان سنجی یکسان سازی شیوه فهرست نویسی نسخ خطی و چاپ سنگی.<br /> روش شناسی: این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات با استفاده از سیاهه وارسی و مصاحبه با متخصصان فهرست نویسی گردآوری، دسته بندی، تحلیل و نتیجه گیری شده است.<br /> یافته ها: میزان اشتراک عناصر فهرست برگه های نسخه های خطی و چاپ سنگی با عناصر سیاهه وارسی ۷۵ عنصر (۷۶/۵ درصد) و میزان افتراق آنها ۲۳ عنصر (۲۳/۴ درصد) است. بنابراین درصد اشتراک عناصر کاربرگه های فهرست نویسی نسخه های خطی و چاپ سنگی کتابخانه های بزرگ ایران با عناصر سیاهه وارسی بیشتر از درصد افتراق آنها است.<br /> نتیجه گیری: یکسان سازی فهرست نویسی نسخ خطی و چاپ سنگی امکان پذیر است و می توان کار برگه مشترک فهرست نویسی طراحی و تنظیم نمود؛ بدین نحو که75 عنصر مشترک موجود در هر دو کاربرگه بدون دخل و تصرف و 23 عنصر موارد افتراق با تغییر در عنوان آنها و احیانا ادغام برخی از آنها در برخی دیگر، در کاربرگه مشترک فهرست نویسی نسخ خطی و چاپ سنگی درج نمود.

هدف: بازیابی تخصص حوزه ای است که از دهه 1990 میلادی مورد توجه سازمان های بزرگ و متوسط و محیط های دانش مدار قرار گرفته است، به طوری که یک اجتماع پژوهشی قوی از پژوهشگران مختلف، بخصوص پژوهشگران علوم رایانه و اطلاعات، حول آن شکل گرفته است. اما به نظر می رسد این حوزه در ایران چندان مورد توجه قرار نگرفته است. از این رو مقاله حاضر قصد دارد با پرداختن به مبانی و مدل های بازیابی تخصص، در جهت آشنایی بیشتر جامعه علمی و مدیران سازمان ها با مفاهیم این حوزه گام بردارد. روش شناسی: مقاله حاضر یک مقاله نظری است که با استفاده از روش کتابخانه ای انجام شده است. نتیجه: در کنار سایر کاربردها، یکی از کاربردهای مهم نظام های بازیابی تخصص، پشتیبانی از مدیریت دانش در سازمان هاست. در این نظام ها، پژوهشگران با دوری جستن از جنبه های چالشی مفهوم تخصص، مسئله بازیابی تخصص را به انباشت اسناد متنی و کشف روابط افراد با آن اسناد تقلیل می دهند. مدل های متعددی برای کشف روابط بین اسناد و افراد ارائه شده اند که مدل های ارائه شده توسط «بالوگ» سهم بسزایی در پیشبرد حوزه بازیابی تخصص داشته اند. مدل سند-محور وی یکی از موفق ترین مدل هاست که مبنای بسیاری از مدل های بعدی قرار گرفته است. اصالت: این مقاله برای نخستین بار در ایران به طور نسبتاً جامع به مبحث بازیابی تخصص ، مدل ها و مفاهیم بنیانی آن پرداخته است. بنابراین، می تواند مورد توجه متخصصان علم اطلاعات و پژوهشگران حوزه بازیابی اطلاعات، مدیران سازمان های بزرگ و متوسط، و سایر محیط های دانش مدار قرار گیرد.

در این پژوهش «مقاله های برتر» پژوهشگران ایرانی شامل «مقاله های پراستناد» و «مقاله های داغ»، در پایگاه استنادی علوم بر اساس شاخص های استنادی این پایگاه و شاخص های آلتمتریکس ریسرچ گیت مورد مطالعه قرار گرفته است. نوع پژوهش کاربردی است و با استفاده از شاخص های علم سنجی و آلتمتریکس انجام شده است. داده ها از پایگاه استنادی علوم و ریسرچ گیت گردآوری شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نسخه 16 نرم افزار SPSSاستفاده شده است. یافته ها نشان داد، تعداد 245578 مقاله از پژوهشگران ایرانی تا ماه می، سال 2015، در پایگاه استنادی علوم نمایه شده است. از بین این مقاله ها، 909 مقاله به عنوان مقاله های داغ و پراستناد معرفی شده اند. این مجموعه مقاله، 77710 بار استناد شده اند. میزان پوشش مقاله های مورد بررسی در ریسرچ گیت 6/99 درصد بود. 5/99 درصد مقاله ها به اشتراک گذاشته شده در ریسرچ گیت حداقل یک بار مشاهده شده اند. نتایج بیانگر آن است که ضریب همبستگی بین متغییر تعداد دفعه های استناد به مقاله ها در پایگاه استنادی علوم و تعداد دفعه های مشاهده، بارگیری و استناد مقاله ها در شبکه اجتماعی ریسرچ گیت مثبت و معنادار است. نتایج حاکی از پوشش عالی و تعداد بازدیدکنندگان قابل توجه ریسرچ گیت است. افزایش دفعه های مشاهده مقاله ها در شبکه اجتماعی ریسرچ گیت، افزایش تعداد دفعه های استناد به مقاله ها را به همراه داشت. نتایج حاکی از تأثیر بالای ریسرچ گیت در افزایش مشاهده پذیری آثار علمی دارد. بنابراین، پژوهشگران می توانند از این شبکه به عنوان ابزار «خود-آرشیوی» و «جستجوی اطلاعات» استفاده نمایند.