درخت حوزه‌های تخصصی

محتوا یکی از واژگانی است که همواره مورد توجه محققان و متخصصان در رشته های مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. با این حال، پژوهشگران از دیدگاه و بافت خاص خود به این مفهوم و تعریف آن توجه کرده اند که در موارد بسیار دارای اختلاف و تفاوت های فراوانی است. پرسش اصلی که در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته، آن است که مفهوم محتوا واقعاً به چه معناست. برای پاسخ به این پرسش، پس از شناسایی تعاریف گوناگون این واژه در بافت های رشته های مختلف و بر اساس روش ارزیابی تطبیقی، اقدام به مقایسه این تعاریف شده است. در ادامه، با استناد بر تحلیل این نتایج، چارچوبی مفهومی با نام ( 3C ) برای نمایش فرایند خلق محتوا ارائه شده است. بر اساس این چارچوب، محتوا، یک آفرینش ذهنی حاصل از فرایند ذهنی شکل گرفته در ذهن خالق محتواست که به بیان ها و قالب های مختلف در آمده و با قرار گرفتن در محمل هایی از نوع محصول، سرویس یا دستورالعمل از طریق مجرای ( Conduit ) متناسب با آن به دریافت کننده ( ) مناسب می رسد. این چارچوب نشان می دهد که مفهوم محتوا حاصل یک فرایند چندگانه است و عدم کارکرد هر یک از اجزا، آن را بی معنا می کند. سپس، به منظور اعتباریابی چارچوب ارائه شده، این چارچوب در 5 بافت متفاوت تحلیل و تفسیر شده است و در انتها نیز سؤالاتی که نیاز است پژوهشگران به منظور توسعه این چارچوب به آن ها پاسخ دهند، به عنوان پیشنهادهایی برای پژوهش های آینده مطرح شده است.

هدف: در این مقاله به اهمیت طبقه بندی در فضای مجازی پرداخته می شود و اینکه با توجه به انفجار اطلاعات نه تنها ارزش طبقه بندی (علم اطلاعات و دانش شناسی) از بین نرفته بلکه بیشتر هم شده است. روش: در این مقاله، از روش سندی یا کتابخانه ای استفاده شده و با تکیه بر کتاب «بسترهای اطلاعات دیجیتال» اثر لوک تردینیک (1395) رویکردی تحلیلی نسبت به موضوع طبقه بندی اتخاذ گردیده است. یافته ها: طبقه بندی با معرفت شناسی همزاد و همسایه است و برای ایجاد معرفت ناگزیر از طبقه بندی و مقوله بندی هستیم. در دنیای جدید به خاطر تغییر رویکرد انسان ها به علم و دانش، طبقه بندی هم مسیر دیگری پیدا کرده است. در گذشته نه چندان دور در غرب، با توجه به رویکردی که دیویی نسبت به کتابداری و کتابدار اتخاذ کرده بود که طبعاً کتابدار بایستی دروازه بان دانش و پاسدار ارزش های اومانیستی باشد و نیز به لحاظ اینکه وی از نظر اقتصادی زنان را برای تصدی این حرفه مناسب تر تشخیص داده بود، لذا این سنت ها همچنان باقی مانده و بر رشته کتابداری سنگینی می کند. اما از آنجا که دنیای امروز رویکردش در خدمات کتابداری از سازمان محوری به مردم محوری و از لحاظ زبانشناختی از دلالت های تناظری یک به یک به ربط شبکه ای سوق پیدا کرده است، می طلبد که کتابداری و علم اطلاعات و دانش شناسی هم با رویکردی جدید به بازبینی هویت خود بپردازد و برای خدمت های جدید در دنیای دیجیتال آماده شود و نه تنها فارغ از نگاه عالمانه روز نباشد بلکه همچون سایر رشته ها و با نگاهی کیفی به خدمت مشغول باشد. در گذشته اسلامی هم وضعیت به گونه ای بوده است که کتابدار نه تنها به بانوان اختصاص نداشته است بلکه کسانی کتابدار بوده اند که خود دانشمند و یا دانش دوست واقعی بوده ند که دیگران از خدمات مشاوره ای علمی آنها برخوردار می شده اند. اصالت/ارزش: ارزش این مقاله در رسیدن استدلالی به این پیشنهاد است که باید کتابداری و یا علم اطلاعات و دانش شناسی امروز با تغییر رویکرد در تنظیم برنامه درسی به گونه ای بکوشد تا جوابگوی نیازهای روزافزون جامعه باشد.

هدف: بررسی میزان انعکاس مفاهیم حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی در درسنامه های دوره ابتدایی. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش از نوع کاربردی است که با استفاده از روش تحلیل محتوای کمّی صورت گرفته است. جامعه پژوهش ۴۴ درسنامه شش پایه اول دوره ابتدایی بود. داده ها با استفاده از سیاهه وارسی پژوهشگر ساخته گردآوری و در ۱۱ دسته موضوعی دسته بندی شد. یافته ها: تعداد ۶۱۹۴ مفهوم از علم اطلاعات و دانش شناسی در درسنامه ها به کار رفته که پایه ششم با 5/30% در رتبه اول، پایه پنجم در رتبه دوم (9/18%)، و پایه دوم در رتبه سوم (3/16%) قرار داشت. در بین کتاب ها ""آموزش قرآن"" با ۲۴۶۶ مورد در رتبه اول، ""فارسی"" در رتبه دوم (۱۵۶۳ مورد)، و ""اجتماعی"" در رتبه سوم (۷۳۰ مورد) قرار گرفت. 8/38% مفاهیم در متن درس ها، 7/36% در تصویرها، 1/23% در تمرین ها، و ۱۴% در پانویس ها به کار رفته بود. از نظر موضوعی، موضوع ""مواد کتابخانه ای"" با 8/63% در رتبه اول، ""مطالعه و کتاب خوانی"" در رتبه دوم (5/12%)، و ""چاپ و نشر"" در رتبه سوم (۸/۸%) قرار گرفت. نتیجه گیری: برای گنجاندن مفاهیم علم اطلاعات و دانش شناسی در درسنامه ها سیاست مشخص و مدونی وجود نداشته است و در میزان انعکاس موارد، چه در پایه های مختلف و چه در کتاب های مختلف، توازنی وجود ندارد. با وجود تحولات به وقوع پیوسته در حوزه فناوری های اطلاعاتی و اطلاع رسانی، این حوزه کمترین میزان انعکاس را در بین موضوعات به خود اختصاص داده است که نیاز به تجدید نظر و بازنگری اساسی دارد.

مقدمه: قصه ها و داستان ها و به صورت مشخص آفرینش های ادبی حوزه کودک واجد این قابلیت بسیار مهم است که می تواند در راستای تربیت و اصلاح برخی از ناهنجاری های رفتاری و شخصیتی و نیز تقویت پاره ای از توانمندی ها در کودکان به کار گرفته شود. روش شناسی: تحلیل میزان و ضریب تأثیرگذاری داستان های مزبور مستلزم به کارگیری شاخه ای از نقد ادبی است که در حوزه نقد روان شناختی قرار دارد. در این میان، آرا و نظریات ویلیام گلاسر به عنوان یکی از روان شناسان مثبت نگر، ابزار مناسبی جهت تحلیل این گونه متون می باشد. نیاز به آزادی یکی از نیازهای اساسی آدمی است که در نظریه گلاسر نیز به آن پرداخته شده است؛ بنابراین پژوهش حاضر، به بررسی 145 کتاب برگزیده کودک (تألیف و ترجمه) در سال های 1300-1390 و تحلیل روان شناختی 30 داستان که نیاز به آزادی در شخصیت های آنها برجسته تر است، به روش تحلیل محتوای کیفی- قیاسی پرداخته است. داده ها به روش اسنادی جمع آوری و برای انتخاب نمونه پژوهش از شیوه نمونه گیری هدفمند استفاده شده است. یافته ها: در این پژوهش، آزادی به دو بخش آزادی مثبت و منفی تقسیم شده است. آزادی مثبت به شخصیت هایی مربوط می شود که در پی ارضای یک نیاز طبیعی و سالم، اغلب رفتار درست را انتخاب می کنند. شخصیت های دارای آزادی منفی شخصیت هایی هستند که برای رسیدن به اهداف خود، حقوق افراد را زیر پا می گذارند. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاکی از این حقیقت است که شخصیت هایی که با آزادی مثبت برانگیخته می شوند و برای ارضای نیاز مزبور رفتار درست را انتخاب می کنند، در پایان داستان، دستاوردهای مطلوبی دارند و شخصیت هایی که یا با آزادی منفی برانگیخته می شوند یا برای ارضای نیاز به آزادی رفتار نادرست را انتخاب می کنند، در پایان داستان شکست می خورند. در پایان به نویسندگان و منتقدان ادبیات کودک و نوجوان توصیه می شود، با مطالعه روان شناسی کودکان، به خلق و گزینش آثار مناسب برای آنها بپردازند. پژوهشگران ادبیات کودک و نوجوان نیز با همراهی متخصصان روان شناسی به نقد روان شناسانه همه آثار مربوط به این مخاطبان کوچک براساس نظریه گلاسر و دیگر نظریات عمده مشاوره و روان درمانی، متناسب با موضوع داستان ها همت گمارند.

هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین تأثیر راهکارهای آموزش کتاب خوانی بر افزایش انگیزه مطالعه و میزان مطالعه غیردرسی دانش آموزان ابتدایی شهرستان زاهدان است. روش: این پژوهش به روش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با دو گروه آزمایش و گواه انجام شد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر و پسر پایه ششم ابتدایی ناحیه 1 شهر زاهدان در سال تحصیلی 1394-1395 به تعداد 2870 نفر بودند. نمونه پژوهش شامل 100 دانش آموز از چهار کلاس (دو کلاس دختر و پسر به عنوان گروه آزمایش، دو کلاس به عنوان گروه گواه) بود که به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند (50 نفر در گروه گواه و 50 نفر در گروه آزمایش). برای جمع آوری داده ها، از دو پرسش نامه محقق ساخته انگیزه مطالعه و میزان مطالعه غیردرسی استفاده شد. طرح آزمایشی در 10 جلسه برای مدت پنج هفته و حداقل هفته ای دو بار در کلاس اجرا و پس از اتمام جلسات، پس آزمون و یک ماه بعد از اتمام جلسات، آزمون پیگیری اجرا شد. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون آماری تحلیل کواریانس یک طرفه و دوطرفه انجام گرفت. یافته ها: نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس نشان داد راهکارهای آموزش کتاب خوانی بر افزایش انگیزه مطالعه و میزان مطالعه غیردرسی دانش آموزان در مرحله پس آزمون مؤثر بوده است. اصالت/ارزش: در این پژوهش، راهکارهای آموزش کتاب خوانی در پنج جلسه توسط پژوهشگران طراحی و تدوین و در میان دانش آموزان مقطع ابتدایی به اجرا گذاشته شد. مراحل فوق می تواند به عنوان چهارچوبی برای اجرای آموزش های مطالعه و کتاب خوانی توسط معلمان مورد استفاده قرار گرفته و سبب شود که دانش آموزان به کارآمدی شخصی بالاتری دست یابند و ضمن تلاش بیشتر در فعالیت علمی و پژوهشی، انگیزه بیشتری برای مطالعات غیردرسی داشته باشند.

هدف: هدف از انجام این پژوهش شناسایی قابلیت های هر یک از قالب های یونی مارک و مارک ۲۱ در برآورده ساختن نیازهای فهرست نویسی برای منابع فارسی و میزان همخوانی آن ها با این گروه از قواعد فهرست نویسی با تأکید بر دو منبع اطلاعاتی کتاب چاپی و منابع الکترونیکی است. روش: برای نیل به هدف پژوهش، در مرحله اول کلیه فیلدهای مربوط به کتاب چاپی و منابع الکترونیکی از یونی مارک و مارک ۲۱ استخراج گردید و به علت عدم وجود دستنامه یا متونی معتبر و روزآمد در رابطه با قواعد فهرست نویسی فارسی، از کاربرگه های کتاب چاپی و منابع الکترونیکی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران جهت مقایسه با فیلدهای استخراج شده بهره گیری شد و در مرحله پایانی نیز برای تکمیل فرایند، از نتایج مقایسه یونی مارک و مارک ۲۱ با ۱۷ مشکل به کارگیری یونی مارک در ایران، استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان داد که مارک ۲۱ بیش از یونی مارک با ویژگی های قواعد فهرست نویسی فارسی همخوانی داشته و پیشنهاد می شود که از نشانگرها و فیلدهای آن بیشتر در ساختار کنونی مارک ایران استفاده شود.

هستی نگاشت از یک سو ابزاری مفید جهت سازماندهی منابع و از سوی دیگر ابزاری مفید جهت بازنمون دانش است. با پیشرفت فناور ی های وب معنایی، ساخت و طراحی هستی نگاشت ها جهت تسریع در این روند، ضروری به نظر می رسد. هدف پژوهش حاضر تبیین روش شناسی های موجود، طراحی مدل مفهومی حوزه علم سنجی، و مراحل ساخت هستی نگاشت آن با عنوان ScientometricsOnt است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و جامعه پژوهش شامل کتاب، مقاله، واژه نامه تخصصی، اصطلاحنامه، پایان نامه و طرح های پژوهشی حوزه علم سنجی به زبان فارسی است. به منظور گردآوری داده ها از پایگاه های اطلاعاتی داخلی و جستجو در منابع مرتبط استفاده شد. برای ایجاد مدل مفهومی حوزه علم سنجی و تبیین روابط و نمونه ها از رویکرد تحلیل حوزه بهره جویی شد. روایی صوری و محتوایی مدل مفهومی علم سنجی توسط متخصصان حوزه علم سنجی مورد تأیید قرار گرفت. ابزار مورد استفاده جهت ساخت هستی نگاشت، نرم افزار پروتژه ویرایش 5 است. روش شناسی مورد استفاده، روش برمجو (2007) با اعمال برخی تغییرات بود. نتایج نشان داد که هستی نگاشت علم سنجی در یازده کلاس اصلی شکل گرفت که دارای 20 رابطه و 100 نمونه است. هستی نگاشت فوق می تواند ابزاری مفید و کارآمد برای بازنمون دانش در این حوزه باشد. همچنین این هستی نگاشت می تواند مبنایی برای گسترش و توسعه اصطلاحات و مفاهیم آتی این حوزه باشد.

هدف: هدف این پژوهش بررسی موانع اطلاع یابی (در مراحل تشخیص نیاز، جستجوی اطلاعات، راهبرد جستجو و استفاده از اطلاعات) اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز براساس بسط نظریه معنابخشی دروین (نظریه کاری) است. روش : روش تحقیق پیمایش توصیفی است. جامعه آماری کلیه اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز مشتمل بر ۲۸۸ نفر است. با استفاده از جدول مورگان ۱۰۸ نفر به صورت تصادفی انتخاب شد. ابزار سنجش پرسشنامه محقق ساخته حاوی ۳۲ سؤال است. برای بررسی روایی سؤالات از تحلیل ماده و تعیین پایایی از ضریب آلفای کرونباخ و برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که بیشترین موانع اطلاع یابی در مرحله جستجوی منابع اطلاعاتی و سپس مرحله تشخیص نیاز اطلاعاتی است. استفاده از منابع اطلاعاتی و راهبرد جستجو هر دو در مرتبه سوم قرار دارند. آزمون فرضیه ها نشان می دهد، تشخیص نیاز اطلاعاتی رابطه مثبت و قوی با جستجوی اطلاعات و جستجوی اطلاعات رابطه مثبت و قوی با استفاده از اطلاعات دارد. همچنین استفاده از اطلاعات رابطه مثبت و قوی با تشخیص نیاز اطلاعاتی دارد. نتایج بیانگر این است که امکان شناسایی موانع در تمام مراحل اطلاع یابی براساس مدل بسط یافته معنابخشی وجود دارد.

رای تحقق نظام پژوهشی مطلوب، سیاستگذاری و برنامه ریزی کلان ضرورت دارد. یکی از اصلی ترین بروندادهای این پژوهش دانش استخراج شده از داده های موجود در رابطه با نظام پژوهشی کشور است که پیش نیاز سیاست گذاری علم و فناوری در دانشگاه ها است. هدف اصلی پژوهش حاضر شناسایی و تحلیل عامل های مهم در برونداد علمی دانشگاه هاست. جامعه پژوهش حاضر شامل دانشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است، و داده های مورد نیاز پژوهش از گزارش های پایگاه ارزیابی خرد علم و فناوری و آموزش عالی هیئت نظارت و ارزیابی فرهنگی(سامانه رصد علمی) استخراج شده است. برای تحلیل داده ها از خوارزمیک های طبقه بندی شبکه عصبی چندلایه پرسپترون و شبکه عصبی شعاع مبنا استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد که در میان 15 شاخص مورد بررسی، شاخص تعداد اعضای هیئت علمی تمام وقت، تعداد پایان نامه های دفاع شده، بودجه پژوهشی و تعداد اعضای هیئت علمی بورسیه و طرح سربازی به ترتیب اهمیت بیشتری نسبت به سایر شاخص ها داشته اند. در میان چهار بُعد مورد مطالعه نیز عامل نیروی انسانی بیشترین اهمیت را در تولید علم دانشگاه های کشور داشته است. پس ازآن عامل آموزشی به لحاظ اهمیت در تولید علم دانشگاه ها در جایگاه دوم قرار دارد. عامل مالی در رتبه سوم و نهایتاً عامل ساختاری در رتبه چهارم قرار گرفتند.