درخت حوزه‌های تخصصی

هدف این مقاله بررسی و سنجش عملکرد وب 2 بر اشتراک دانش است و اینکه وب 2 چه تأثیری بر ساختار اشتراک دانش سازمان ها دارد. این مقاله از نوع موردکاوی است و با روش کتابخانه ای انجام شده است. اشتراک دانش به کاهش هزینه های تولید، اتمام سریع تر پروژه های مرتبط با توسعة محصول جدید، عملکرد بهتر گروه ها و ایجاد قابلیت های نوآورانه در عملکرد سازمان ها منجر می شود. وب 2 مجموعه ای از رویکردهای جدید ، توسعه ای و انعطاف پذیر برای سیستم های تولید محتوا در فضای اینترنت است که می تواند به کاهش هزینه های تولید و پردازش اطلاعات، افزایش آگاهی عمومی و افزایش کارآیی سیستم ها منجر شود. ویژگی های ابزارهای وب 2 موجب تغییراتی در شیوه های تسهیم دانش شده است. این تغییرات را می توان در هفت حوزه دسته بندی کرد: تغییر در دامنة تسهیم دانش، تحول در نقش مدیریت دانش، اصلاح در ساختار دانش، اصلاح در اعتبار و صحت دانش، تحول در ماهیت تسهیم دانش، تغییر در نقش و درک ابزارهای تسهیم دانش، و اصلاح در ناپایداری پروژه های دانشی. با ظهور فناوری های وب 2، کاربردهای نوینی از به اشتراک گذاری اطلاعات و تسهیم دانش به وجود آمده و موجب شده مردم عادت های رفتاری جدیدی را در کارها و فعالیت های روزمره پیدا کنند. این افراد روزانه فناوری وب 2 را به طور عمومی یا در فضای خصوصی خود به کار می گیرند و اشتیاق دارند بتوانند در هر زمان و مکان به سادگی و به سرعت به اطلاعات و دانش مورد نظرشان بدون ترس از پیچیدگی ها و سلسله مراتب سازمانی دست پیدا کنند. لازم به ذکر است که مقاله حاضر در هشتمین همایش ملی اتحادیه انجمن های علمی دانشجویی علم اطلاعات و دانش شناسی ایران (ادکا) با عنوان ""رسانه های اجتماعی در مراکز اطلاع رسانی"" که با حمایت مادی و معنوی انتشارات سوره مهر در آبان ماه سال جاری برگزار گردید، ارائه شده و برای اولین بار در شماره های هفدهم و هجدهم فصلنامه کتاب مهر منتشر می گردد.

هدف: هدف این پژوهش بررسی میزان تمایل به تفکر انتقادی در کارکنان سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و نیز رابطه آن با ویژگی های جمعیت شناختی ایشان است. روش: این پژوهش به روش توصیفی انجام شد و نمونه مورد بررسی ۱۶۳ نفر از کارکنان کتابخانه مرکزی، موزه و مرکز اسناد آستان قدس رضوی بودند که براساس اصل در دسترس پذیری انتخاب شدند. اطلاعات موردنیاز با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته گردآوری و توسط روش های تی تک نمونه ای و مانوا مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. یافته ها: نتایج به دست آمده نشان داد که میانگین ابعاد تمایل به تفکر انتقادی در نمونه مورد بررسی در سطح پایینی قرار دارد. همچنین بین ابعاد تمایل به تفکر انتقادی با متغیرهای پست سازمانی، متوسط زمان مطالعه و سابقه کار تفاوت معناداری وجود دارد؛ اما بین ابعاد تمایل به تفکر انتقادی با سطح تحصیلات، رشته تحصیلی و جنسیت نمونه مورد بررسی تفاوت معناداری وجود ندارد.

هدف: هدف اصلی این پژوهش بررسی و آزمون الگوی روابط میان عدم استفاده اجباری از اطلاعات و مقوله های فرعی آن با عدم تحمل بلاتکلیفی و مقوله های فرعی آن ، با رویکردی شناختی است. روش: این پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی (با استفاده از تحلیل معادلات ساختاری) است. نوع کار تحقیقاتی، کاربردی است و گردآوری داده ها به روش پیمایشی (در نمونه ای به حجم ۲۱۴ نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی مشهد) انجام شده است. یافته ها: نتایج نشان داد حوزه تحصیلی، مقطع تحصیلی، و جنسیت آزمودنی ها تأثیری بر میزان متغیرها نداشتند. فرضیه پژوهش در مورد ارتباط متغیرها و شاخص های آن ها با هم و نقش عوامل شناختی در عدم استفاده اجباری از اطلاعات، همسو با مبانی و پیشینه نظری، تأیید شد. بر پایه یافته پژوهش میزان عدم تحمل بلاتکلیفی و شاخص های این متغیر نزد آزمودنی ها بیش از حد متوسط بود. همچنین این پژوهش دو دسته کلی «روان شناختی» و «اطلاعاتی و دانشی» را در بین عوامل شناختی عدم استفاده اجباری از اطلاعات (که البته همگی از نوع فراشناخت هستند) قابل تفکیک دانست. در پایان گزارش کاربردهای این مطالعه و پیشنهادهایی برای پژوهش های آتی برشمرده شده است. این مقاله از چند جهت می تواند اصیل و نو باشد. اول موضوع آن که در ایران اولین مطالعه و در سطح بین المللی دومین مطالعه ای است که به عدم استفاده از اطلاعات به عنوان موضوعی مستقل از استفاده از اطلاعات پرداخته است. رویکرد شناختی به این موضوع نیز کاملاً اصیل در سطح ملی و بین المللی است. روش مورد استفاده در تجزیه وتحلیل داده ها (مدل معادلات ساختاری) در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی کمتر مورد استفاده قرار گرفته است.

هدف: هدف این پژوهش، دستیابی به مدلی از کنترل استراتژیک با ابزارهای کاربردی و قابل استفاده در سطح نهاد کتابخانه عمومی کشور است. روش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف، اکتشافی و با راهبرد مطالعه موردی و جهت گیری بنیادی است و گردآوری اطلاعات در آن با استفاده از پیمایش میدانی انجام گرفته است و با روش های تحلیل آماری به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شده است. یافته ها: طراحی یک سیستم کنترلی استراتژیک، شرایط سازمان را به منظور حرکت منسجم در بستر محیط فراهم می سازد و کوشش های پراکنده مدیران را انسجام بخشیده و از تصمیمات پراکنده جلوگیری می کند. نهاد کتابخانه عمومی کشور با تدوین سند چشم انداز خود که همانا جایگاه اول در منطقه و برتری از جهت سرانه فضا، عضو، منابع و امانت کتابخانه است، به شدت نیاز دارد تا ابزارها و روش های استراتژی خود را کنترل کند. مقاله حاضر با طراحی مدل کنترل استراتژیک به دنبال تسهیل و حل مسأله کنترل استراتژی در چشم انداز راهبردی نهاد کتابخانه های عمومی کشور است و نتایج به کارگیری این مدل می تواند در سازمان های عمومی غیردولتی مورد استفاده قرار گیرد. اصالت/ارزش: پژوهش حاضر می تواند دستمایه مناسبی در خصوص کنترل راهبردی چشم انداز راهبردی نهاد کتابخانه های عمومی کشور باشد.

دامنه فعالیت حوزه های مدیریت اطلاعات و مدیریت دانش و به ویژه سهم علم اطلاعات در این حوزه ها به دلیل تعدد تعاریف و همپوشانی موجود میان این دو حوزه ، همواره مورد بحث بوده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تولیدات علمی در حوزه های مدیریت اطلاعات و مدیریت دانش در پایگاه وب او ساینس و تعیین سهم علم اطلاعات و دانش شناسی در هر یک از این حوزه ها انجام گرفته است. این پژوهش با استفاده از روش علم سنجی انجام شده و جامعه پژوهش دربرگیرنده 1457 مدرک حوزه مدیریت اطلاعات، 5993 مدرک حوزه مدیریت دانش و 183 مدرک است که در هر دو حوزه مدیریت اطلاعات و دانش در پایگاه وب آو ساینس ثبت شده اند. تحلیل داده ها نشان داد با این که از لحاظ تاریخی مدیریت دانش از مدیریت اطلاعات پیشینه کوتاه تری دارد، تعداد تولیدات علمی آن بیش از مدیریت اطلاعات است. بر اساس طبقه بندی پایگاه وب آو ساینس در حوزه مدیریت اطلاعات، علم اطلاعات و دانش شناسی رتبه اول و در حوزه مدیریت دانش، مدیریت رتبه اول و علم اطلاعات و دانش شناسی رتبه دوم را به خود اختصاص داده است. تحلیل موضوعی مدارک ایران و نیز وابستگی سازمانی نویسندگان پرتولید ایران در این حوزه نشان می دهد که این نسبت کمابیش با وضعیت جهانی هم خوانی دارد.

امروزه، ارزش اطلاعات به منزله یک کالای حیاتی و راهبردی مورد توافق همگان است. کارهای مختلفی که روی اطلاعات صورت می گیرد، شامل فرایند یا فرایندهایی است که به آن پردازش و مدیریت اطلاعات می گوئیم. با توسعه منابع، فنّاوری ها، و محیط اطلاعاتی و در نتیجه، با گسترش انواع نظام ها و پایگاه های اطلاعاتی، توجه به پردازش و مدیریت اطلاعات بیش از هر زمان دیگری مطرح است. رشد توجه به این مقوله در سطوح گوناگون سازمانی و ملّی قابل مشاهده است. در دو دهه اخیر، میزان سرمایه گذاری در صنعت اطلاعات و ایجاد انواع نظام ها و پایگاه های اطلاعاتی بی نظیر بوده است. در این قلمرو، تعداد بسیار زیادی از افراد، مؤسسه های دولتی و غیردولتی با تخصص های گوناگون مشغول به کار هستند. بدیهی است کارآمدی دست اندرکاران این عرصه نیازمند برنامه های آموزشی گسترده و نوین است. نگاهی به برنامه های آموزشی دانشکده های کتابداری و اطلاع رسانی و نیز علوم رایانه در بسیاری از کشورها، به ویژه کشورهایی که در این زمینه پیشرفته به شمار می آیند، نشان می دهد که گستردگی و تخصص گرایی در قلمرو پردازش و مدیریت اطلاعات و نیز توجه به مفاهیم و زمینه های نوین تا چه اندازه از رشد برخوردار بوده است. آشکار است که برنامه های آموزشی کارآمد باید از اثربخشی لازم نیز برخوردار باشند. در این مورد نیز می توان به این نکته اشاره کرد که بدون تردید، موفقیت افراد و مراکز دولتی و غیردولتی در طراحی و ایجاد انواع نظام ها و پایگاه های اطلاعاتی و نیز در مدیریت اطلاعات مدیون برنامه های آموزشی است. این پیشرفت ها را نه تنها در کشورهای پیشرفته، در ایران نیز می توان شاهد بود. اما، زمینه دیگر اثربخشی برنامه های آموزشی را می توان در عرصه پژوهش ردیابی نمود. نخستین نمودهای فعالیت های پژوهشی در مقاله های کلاسی و بعد در پایان نامه های دانشجویی بروز می کند. هرچند که این نوع فعالیت پژوهشی را باید به منزله آغاز یا تمرین به شمار آورد، درواقع نوعی توانمندسازی برای آینده است. این حقیقت مورد توافق همگان است که توسعه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات به طور کلی و پیشرفت های فنون پردازش و مدیریت اطلاعات به طور ویژه وابسته به فعالیت های پژوهشی افراد و مراکز در یک فضای رقابتی تنگاتنگ است. به بیان دیگر، همه آنچه را که به منزله تحول و نوآوری در قلمرو پردازش و مدیریت اطلاعات شاهد هستیم، بدون داشتن برنامه های آموزشی کارآمد و نیز فعالیت های پژوهشی قابل تحقق نخواهد بود. باید شادمان بود که اکنون فعالیت های پژوهشی قابل ملاحظه ای در قلمرو پردازش و مدیریت اطلاعات در ایران صورت می گیرد، هرچند که عمده آنها حاصل پایان نامه های دانشگاهی است. از سوی دیگر، باز هم باید شادمان بود که برای اشاعه یافته های این پژوهش ها و نشر مقاله های برگرفته از آنها، مجله های تخصصی به وجود آمده و امکان ترویج سریع دستاوردهای پژوهشی را میسر ساخته است. مجله های تخصصی درواقع، چرخه آموزش، کار، و پژوهش را کامل می کنند و نقش حیاتی در توسعه آنها دارند. وظیفه این مجله ها، شناسایی و ارزیابی دانش ارزشمند در مقایسه با اطلاعات تکراری و به احتمال کم ارزش یا بی ارزش است.