درخت حوزه‌های تخصصی

هدف : نظریه­ها و دیدگاه­ها درمورد تکنولوژی/فناوری و رواج روز افزون آن بررسی و دیدگاه­های اندیشمندان در مورد ابعاد مثبت، منفی، و فرا­مدرنیستی آن نقد می­شود و به سوال­های مقدر پاسخ داده شده است. روش/رویکرد پژوهش: مرور متون مرتبط یافته­ها: سه گروه اصلی شناسائی شدند: گروه اول با دید مثبت، رواج فناوری را علت­العلل پیشرفت­های اقتصادی، فرهنگی، و اجتماعی می­دانند و ایجاد اقتصاد مبتنی بر دانش را در تحولات فناورانه جست­وجو می­کنند. گروه دوم با دید منفی، رسوخ فناوری را در زوایای مختلف زندگی انسان، نوعی هتک حریم خصوصی افراد تلقی کرده و آن را ابزاری برای در معرض گذاشتن خصوصی­ترین زوایای زندگی فرد قلمداد می­کنند. گروه سوم، که با دیدگاه فرامدرنیستی به فناوری و عواقب آن، از آن جهت که پیشرفت فناوری باعث زیان­رسانی به طبیعت می­شود، با آن به مقابله برخاسته­اند.

هدف: این مقاله به بررسی جایگاه و منزلت کتابدار در ایران عصر صفوی پرداخته و سپس برای روشن تر شدن این جایگاه، زندگی و آثار یکی از کتابداران دوره شاه عباس دوم، میرزا مقیم کتابدار، مورد بررسی قرار می گیرد. روش: این مقاله با رویکرد توصیفی- تحلیلی برمبنای روش کتابخانه ای تهیه شده است. یافته ها: جستجو در متون تاریخی و نسخه های خطی کمتر شناخته شده می تواند بسیاری از ناشناخته های تاریخ فرهنگی ما را روشن سازد. از جمله این ناشناخته ها طبقه کتابدار و جایگاه متصدیان این شغل در طول تاریخ است. کتابداران در گذشته به دلیل توانایی بالای علمی از حیثیت و جایگاه برجسته ای برخوردار بودند. تا جایی که یکی از کتابداران دوره صفویه، میرزا مقیم توانست به منصب سفارت سیاسی دست یابد. این مقاله از میان آثار این کتابدار نفوذ او در امور فرهنگی و سیاسی را به تصویر می کشد.

هدف: این پژوهش با هدف شناسایی تکنیک های بکارفته در وب سایت کتابخانه های مرکزی دانشگاه های ایران از لحاظ بازاریابی انجام شده است. روش: این پژوهش به روش پیمایشی تحلیلی انجام شده است. جهت جمع آوری داده ها از یک سیاهه ارزیابی استفاده شده است که با استفاده از مطالعه متون و نظر متخصصان تهیه شده است. یافته ها:. نتایج این بررسی نشان داد که استفاده از تکنیک های بازاریابی در وب سایت های مورد بررسی در سطح بالایی نیست. میزان بکارگیری تکنیک ها در دانشگاه های دولتی وضعیت مناسب تری نسبت به دانشگاه های غیر دولتی دارد.

هدف: افزایش لحظه به لحظه نیاز به اطلاعات و عطش فزاینده جامعه پژوهشگر- که راهبران اصلی عرصه تولید دانش قلمداد می شوند- ضرورت دستیابی به چابکی سازمانی در کتابخانه که دربردارنده هر دو مفهوم «سرعت» و «انعطاف پذیری» در ارائه خدمات کتابخانه ای است را برجسته می سازد. برای نیل به چابکی می بایست ابتدا توانمندی خاص آن را در اختیار داشت. یکی از بهترین مسیرها جهت تقویت توانمندی های مذکور، حرکت بر بستر مدیریت کیفیت فراگیر جهت چابک سازی فرایندهای داخلی و خدمات کتابخانه است. لذا پژوهش حاضر با هدف یافتن میزان ارتباط هر یک از ابعاد اصلی مدیریت کیفیت فراگیر با توانمندی های اصلی چابکی سازمانی در کتابخانه صورت گرفته است. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش پژوهش از نوع زمینهیابی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کتابخانه های عمومی شهرستان یزد می باشد. گردآوری داده ها توسط مطالعه ادبیات تحقیق، مصاحبه با خبرگان و پرسشنامه صورت گرفت که داده های حاصل با استفاده از آزمون همبستگی و تکنیک فرآیند تحلیل شبکه ای و به کمک نرم افزارهای SPSS و Super Decisions مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته ها: نتایج تحقیق نشان می دهد که بعد «رهبری» در رتبه نخست و ابعاد «افراد»، «مشتری مداری» و «فرآیند» به ترتیب در رده های دوم تا چهارم مرتبط ترین ابعاد مدیریت کیفیت فراگیر در ارتقاء توانمندی های چابکی در خدمات کتابخانه ای قرار می گیرند. اصالت/ارزش: با توجه به جایگاه قابل توجه چابکی سازمانی در سیستم مدیریتی دنیای کسب وکار رقابتی و پرتلاطم امروزی، به نظر می رسد کتابخانه ها جایگاهی مناسب برای پیاده سازی این دانش باشند. این امر می تواند در ارتقاء کیفیت خدمت رسانی به کاربران کتابخانه ها نیز مفید فایده واقع شود. بدیهی است وجود زیرساخت های مکفی در این زمینه ضروری بوده و بایستی همزمان با پیاده سازی سیستمی چابک در راستای مدیریت کیفیت فراگیر، به ارزیابی سیستم های موجود و مقایسه آن با دستاوردهای گذشته و اهداف آتی پرداخت و بهبود و توسعه مستمر را در پیش گرفت.

وب ۲ نشان دهندة مجموعه ای از ابزارهای در حال ظهور است که ظرفیت زیادی در غنیسازی ارتباطات، ارائه امکان همکاری و پرورش نوآوری دارند. با وجود این، تا به حال تحقیقات کمی در خصوص کاربردهای وب ۲ در وب سایت کتابخانه ها صورت گرفته است. پژوهش حاضر در پی آن است تا با بررسی میزان استفاده از ابزارهای وب ۲ در کتابخانه های ایران و خاورمیانه، ارتباط بین سن وب سایتها و میزان استفاده این ابزارها را بررسی کند. بدین منظور، ۱۴۶ وب سایت کتابخانه دانشگاهی خاورمیانه، از «فهرست دانشگاه برتر دنیا» ارائه شده توسط آزمایشگاه سایبرسنجی در اسپانیا انتخاب و با روش تحلیل محتوا تجزیه و تحلیل شد.  بر اساس یافته ها، میزان استفاده از ابزارهای وب ۲ در کتابخانه های خاورمیانه و ایران بخصوص از حیث اشاعه (10/6%) و سازماندهی اطلاعات (0%) پایین است و استقبال بیشتری (13/80%) از ابزارهای اشتراک اطلاعات بخصوص پیام رسان فوری در میان این کتابخانه ها وجود دارد. همچنین، تنها کتابخانه دو دانشگاه علوم پزشکی گیلان و فردوسی مشهد (۶/۰۶%) از میان ۱۴۶ کتابخانه دانشگاهی در خاورمیانه از شاخص گردآوری اطلاعات و ابزار استفاده میکنند. نتایج پژوهش نشان داد در وب­سایتهای کتابخانه­ های دانشگاهی کشورهای خاورمیانه، میان سن وب و امکان استفاده از ابزارهای وب ۲، ارتباط معناداری وجود ندارد

نتایج تحقیقات و تولیدات علمی که از طریق نشریات به دست کاربران مختلف می رسد عاملی مؤثر در توسعه کشور است. همچنین، نشریات نقش بسیار مهمی در رشد و پیشرفت رشته های علمی دارند و از ملاک های ارزیابی وضعیت رشته های علمی مختلف هستند. توجه به کیفیت و کمیت مجلاتی که در کشور منتشر می شوند مبنایی برای برنامه ریزی ارتقاء رشته های دانشگاهی نیز تلقی می گردد. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی - تطبیقی و با هدف بررسی تعداد مجلات علمی که در رشته های کشاورزی و منابع طبیعی در ایران منتشر می شود و وضعیت نمایه شدن آنها در پایگاه های اطلاعاتی مختلف و رتبه بندی رشته ها و همچنین ناشران مجلات علمی مختلف انجام شده است. در پایان بر اساس نتایج تحقیق، توصیه های عملی برای ارتقاء جایگاه مجلات علمی کشور، به طور عام و نشریات کشاورزی و منابع طبیعی ایران، به طور خاص ارائه شده است.

منطقة آذربایجان شرقی ـ بویژه تبریز ـ از جمله سرزمینهایی است که به علت دارا بودن شرایط مناسب برای ایجاد تحولات فرهنگی و هنری در عصر قاجار، بستر مناسبی برای خلق آثار تجلید روغنی در خور توجه بوده که شاخص ترین نمونه های آن در موزه های تبریز موجود است. در این مقاله، با بررسی میدانی آثار تجلید روغنی نایاب عصر قاجار در تبریز، شاخصهای این نوع جلدها از حیث نقشها و طرحهای به کار رفته، مطالعه شده است

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت نشر مجلات علمی ایران از لحاظ حوزه موضوعی، وابستگی سازمانی، درجه علمی، زبان انتشار و نیز نشر الکترونیکی و نحوه دسترسی به مقالات آن ها از لحاظ آزاد و غیرآزاد بودن است. روش: در این مطالعه از روش پژوهش ارزیابانه استفاده شده است و برای گردآوری داده های مربوط به حوزه موضوعی، وابستگی سازمانی و درجه علمی مجلات از ابزار سیاهه وارسی استفاده گردیده است. جامعه مورد پژوهش مجلات دارای درجه علمی-پژوهشی و علمی- ترویجی از کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور (وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری) و نیز کمیسیون نشریات علوم پزشکی کشور (وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) میباشد. در این مطالعه از آمارهای توصیفی و استنباطی نیز برای تحلیل داده ها استفاده شده است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که در ایران بیش از 530 مجله علمی منتشر میشود که بیش تر آن ها به دانشگاه ها و موسسات پژوهش دولتی وابسته هستند. از لحاظ وضعیت دسترسی نیز نتایج پژوهش نشان داد که تنها حدود 40 درصد از مجلات امکان دسترسی آزاد به متن کامل مقالات شان را از طریق وبگاه هایشان فراهم میسازند و در این زمینه مجلات حوزه علوم پزشکی نسبت به سایر حوزه ها وضعیت نسبتاً بهتری دارند. اصالت/ارزش: در هر کشور و جامعه ای نشر مجلات علمی یکی از مهم ترین شاخص های توسعه علم و دانش شناخته می شوند و با عنایت به این موضوع، کیفیت و کمیت مجلات منتشر شده در یک کشور میتواند به عنوان شاخصی برای سنجش میزان فعالیت های علمی در یک کشور یا جامعه ای خاص مورد استفاده قرار گیرد. لذا، پژوهش حاضر اولین پژوهشی است که درباره وضعیت نشر مجلات علمی ایران و همچنین وضعیت نشر الکترونیکی و دسترسی آزاد بودن مقالات آن ها انجام گرفته است.

هدف: هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی تأثیر استنادی مقاله های مجلات علمی- پژوهشی فارسی زبان ایران در سه حوزه موضوعی علوم پزشکی، علوم کشاورزی و علوم انسانی است که در پایگاه استنادیSID نمایه شده اند. روش: در این پژوهش از روش تحلیل استنادی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه مقاله های دارای 2 استناد و بیش از 2 استناد مجلات علمی- پژوهشی فارسی سه حوزه علوم پزشکی، علوم کشاورزی و علوم انسانی که بین سال های 80 تا 85 منتشر شده و در پایگاه SID نمایه شده اند تشکیل میدهد. برای انتخاب مقالات از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شده است. ابتدا اطلاعات کتابشناختی هر مقاله و نیز اطلاعات کتابشناختی مربوط به استنادهای آن ها از پایگاه SID استخراج گردید. برای تحلیل آماری داده ها نیز از نرم افزار اس پی اس اس استفاده شد. یافته ها : با توجه به نتایج پژوهش میانگین استنادی سه حوزه مورد بررسی 08/3 استناد به دست آمد. همچنین براساس نتایج حاصل از تحلیل های استنباطی تفاوت معنی داری بین سه حوزه موضوعی از لحاظ تأثیر استنادی وجود ندارد. در کل، یافته های این پژوهش نشان داد نرخ استنادی مقاله های مجلات علمی- پژوهشی فارسی زبان ایران بسیار پایین است و بسیاری از آن ها هیچ استنادی دریافت نکرده اند؛ بنابراین باید در استفاده از استنادهای این مقاله ها در امر ارزیابی تأثیر علمی پژوهشگران با احتیاط عمل شود. اصالت/ارزش: تعداد استنادهای مقاله های مجلات علمی به عنوان یک شاخص مهم برای ارزیابی تأثیر انتشارات یک کشور بر جامعه علمی مورد استفاده قرار می گیرد؛ ازاین رو این پژوهش وضعیت تأثیر استنادی مقاله های مجلات علمی- پژوهشی فارسی زبان ایران در سه حوزه موضوعی علوم پزشکی، علوم کشاورزی و علوم انسانی را روشن می کند.

هدف طرح ایجاد نظام اشاعه گزینشی اطلاعات برای اعضاء هیئت علمی دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران که در سال تحصیلی 1385-1386 اجرا شد، آن بوده است تا از طریق سه مرحله پیمایش در بین استادان این دانشکده، نیازهای اطلاعاتی ایشان را شناسایی کند و در طول یک دوره زمانی یک ساله نسبت به تأمین این نیازها از طریق خدمت آگاهی رسانی جاری به اشاعه اطلاعات گزینشی اقدام نماید. نتایج حاصل از این پژوهش مؤید آن است که طرح ایجاد نظام اشاعه اطلاعات گزینشی در دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی از نظر جامعه پژوهشی، بر رفتار اطلاعیابی آنان اثر دارد. از سوی دیگر، این طرح بر کیفیت تدریس استادان اثر دارد و سنجش کارآمدی مجموعه منابع اطلاعاتی در دسترس دانشگاه را تسهیل می نماید. رضایت آنان از طرح، تأکیدی بر ایجاد و تقویت و استمرار این خدمت است. پیشنهاد می شود که در گام های بعدی انجام این طرح در سطح دانشکده های علوم انسانی و دانشگاه و پس از آن، در سطح ملی انجام شود. انجام آن می تواند موجب تأثیرات مثبتی بر روند آموزش و پژوهش در جامعه علمی دانشگاهی شود.

هدف: این پژوهش با توجه به اهمیت آموزش سواد اطلاعاتی به دانش آموزان، ضمن طراحی یک دوره آموزشی، به بررسی مقایسه ای تاثیر آموزش مهارت های سواداطلاعاتی از سوی معلم و کتابدار در دو دبیرستان هوشمند پرداخته است، و سعی در یافتن فرد مسئول این آموزش ها در مدارس دارد. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و از روش های کتابخانه ای و شبه تجربی بهره می گیرد. از میان دوازده مدرسه هوشمند شهر تهران، دبیرستان های دخترانه آبسال و ندای آزادی که از شباهت بیشتری به لحاظ زیرساخت های فناوری اطلاعات و سابقه هوشمند بودن برخوردار بودند، انتخاب شدند. در دبیرستان آبسال کتابدار متخصص و در دبیرستان ندای آزادی یکی از دبیران، به آموزش مهارت های سواد اطلاعاتی طی 4 جلسه پرداختند. یافته ها: پیش از آموزش مهارت های سواداطلاعاتی، دانش آموزان دو دبیرستان مورد سنجش قرار گرفتند و طبق نتایج آزمون t مستقل تفاوت معناداری میان دانش آموزان دو دبیرستان پیش از آغاز آموزش وجود نداشت. میانگین تفاضل نمرات پس آزمون و پیش آزمون نشان داد، کتابدار به میزان 33/1 و معلم به میزان 07/0 در ارتقای مهارت های سواد اطلاعاتی دانش آموزان موثر بوده اند و بر اساس آزمون t زوجی میزان تغییرات تنها در گروه تحت تعلیم کتابدار معنادار بوده است. همچنین تغییر معناداری در نمره سواد اطلاعاتیِ پیش و پس آزمون دو گروه آموزش دیده به وسیله معلم و کتابدار رخ داده است.

هدف اصلی این پژوهش، بررسی عوامل مؤثر بر تولیدات علمی زنان ایرانی در آی. اس. آی بین سالهای 1993 تا 2009 می باشد. این پژوهش کاربردی به روش مطالعه کتابخانه ای و پیمایشی به انجام رسیده است. برای شناسایی زنان دارای تولیدات علمی در آی.اس.آی، گردآوری اطلاعات از پایگاه WoS متعلق به مؤسسه ISI استفاده شد و برای گردآوری اطلاعات مربوط به عوامل مؤثر بر تولیدات علمی زنان از پرسشنامه محقق ساخته استفاده گردیده است. پرسشنامه مذکور، پس از بررسی روایی و پایایی، به تعداد 100 نفر از نویسندگان زن ارسال گردید. بر اساس یافته های پژوهش، به لحاظ اولویت، جامعه پژوهش تاثیر عوامل سه گانه دستیابی به موقعیت علمی بالاتر، توانمندی های ذاتی، و پشتکار و توان اکتسابی را بیش از سایر عوامل می دانند. به دنبال آنها، مؤثرترین عوامل عبارتند از حس مفید بودن در جامعه، دستیابی به موقعیت شغلی برتر، و تشویق اطرافیان و خانواده. در پایان، در راستای توانمندسازی زنان برای تولید علم و تقویت عوامل مؤثر، برخی پیشنهادات اجرایی ارائه گردید

هدف این پژوهش، بررسی همخوانی میان الگوی ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی با فهرستهای رایانه ای کنونی از رویکردی کاربرگراست. در این راستا، دیدگاه کاربران بالقوة فهرستهای رایانه ای نسبت به موجودیتهای مختلف الگو و خانواده های کتابشناختی، بررسی شد. بدین منظور، خانواده کتابشناختیِ شاهنامه فردوسی به منزلة نمونه انتخاب شد و یک مجموعه 40 کارتی در پیوند با این خانواده در اختیار یک گروه 30 نفری از افراد صاحب نظر و متخصص در حوزه شاهنامه پژوهی قرار گرفت. طی نشستهای صورت گرفته با این افراد، نگاه و دسته بندی کلی آنها نسبت به خانواده کتابشناختی، همخوانی دیدگاه آنها با موجودیتهای الگوی ملزومات کارکردی و اولویت بندی آنها روی موجودیتهای مختلف الگو در پیوند با یک نیاز خاص، بررسی گردید. در پیوند با خانواده کتابشناختی شاهنامه، 11 خوشه توسط مصاحبه شوندگان شناسایی گردید. نتایج حاکی از آن است که با توجه به موجودیتهای الگو، ودر پیوند با دسته بندی اعضای خانواده کتابشناختی به صورت کلی، رویکرد کاربران بالقوه رویکردی از بالا به پایین است و آنها در مواجهه با اعضای خانواده کتابشناختی، ابتدا اثر اصلی، سپس بیانها، قالبها و در نهایت مدرکها را شناسایی میکنند. این درحالی است که در پیوند با یک نیاز اطلاعاتی خاص، کاربران رویکردی پایین به بالا داشته و ابتدا مدرک جایگزین، و سپس قالب جایگزین از سوی آنها انتخاب شده و در صورت نبود موارد پیش گفته، به بیانها و اثرهای دیگر مراجعه میکنند. از دستاوردهای این پژوهش، ایجاد زمینة لازم جهت پیشنهاد درخت واره ای برای خانواده کتابشناختی شاهنامه و نیز ارائه الگویی مفهومی در زمینه پیاده سازی دستاوردهای این پژوهش در فهرستهای رایانه ای بوده است

نظام دانشگاهی، به مفهوم نوین آن، در ایران پیشینه درازی ندارد. از اواخر دهه 1310 و بعد از تأسیس دانشگاه تهران، به منزله نخستین دانشگاه نوین در ایران، به تدریج دانشگاه های دیگری مانند دانشگاه تبریز و دانشگاه مشهد و دانشگاه اصفهان آغاز به کار کردند. دو موج دیگر تأسیس دانشگاه ها در ایران یکی از دهه 1340 و دیگری از دهه 1370 آغاز شد و طی آن تعداد دانشگاه های کشور افزایش یافت. اکنون در حوزه علوم پزشکی و غیرپزشکی بیش از 100 دانشگاه وجود دارد. افزون بر آنها، تعداد قابل توجهی از مراکز دانشگاه آزاد و دانشگاه پیام نور و مؤسسه های آموزش عالی آغاز به کار کرده اند که روی هم رفته جامعه بزرگی را تشکیل می دهند. بدیهی است هر یک از این دانشگاه ها و مؤسسه های آموزش عالی دارای زیرمجموعه ای شامل دانشکده های گوناگون هستند و باز بدیهی است که هر یک از این دانشکده ها باید دارای یک کتابخانه مناسب باشند. به جز دانشکده های دارای پیشینه دیرینه، بسیاری از دانشکده های جدید و نیز مؤسسه های آموزشی از کتابخانه مناسبی برخوردار نیستند و یا در اصل، کتابخانه ای ندارند. بازدیدهای نگارنده که طی ارزیابی رسمی از دانشگاه ها و مؤسسه های آموزش عالی در چهار سال گذشته صورت گرفته است حاکی از آن است که بسیاری از این مراکز توجه کافی و بایسته به کتابخانه ندارند و جایگاهی برای آن قائل نیستند. فاصله کتابخانه آنها با استانداردها و شاخص های موجود کتابخانه های دانشگاهی بسیار زیاد است. دلایل زیادی برای این وضعیت نابسامان وجود دارد که از گستره این گفتار کوتاه بیرون است، اما نکته مهم، نگاه مدیریتی ضعیف به کتابخانه ها در این مراکز است

پس از طرح نظریه «برخورد تمدنها»، نظریه «گفتگوی تمدنها» در مقابل آن مطرح شد، که مورد توجه پژوهشگران و سازمانهای بین المللی قرار گرفت. عنصر ارتباط، زیربنای تمدن بوده و پیدایش نسخه های خطی، نقش مؤثری در ارتباط نوشتاری و تمدن بشری داشته است. ابعاد مختلف نسخه های خطی از قبیل: ابعاد علمی، فرهنگی، هنری، اخلاقی، عرفانی و معنوی، نقش سازنده ای در ارتباط و گفتگو دارند. بویژه بُعد هنری نسخه های خطی بیشتر از بقیه در گفتگوی تمدنها نقش دارد، زیرا هنر، زبان مشترک فرهنگها و جهانی است و کارکردهای متنوعی دارد. حفظ و نگهداری نسخه های خطی در اکثر کتابخانه ها، مراکز علمی و پژوهشی دنیا بویژه موزه های کشورهای مختلف، اعتقاد و احترام به گفتگوی تمدنها محسوب میشود. به عنوان مثال، قرآن کریم که نسخه های خطی و هنری آن کثیر و مورد توجه همگان است، خود کتاب گفتگوست. از طرفی، برنامه حافظه جهانی، یکی از برنامه های بین المللی است که نقش مؤثری در اشتراک اندیشه ها، فرهنگها، آثار هنری، احیای تاریخ و ... داشته، نقطه اشتراک و پل ارتباطی فرهنگها در سطح بین المللی به شمار میرود. از شاخه های اصلی این برنامه، کمک به حفظ نسخه های خطی نفیس سراسر جهان، اشاعه و ثبت بین المللی آن است