فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶۶۱ تا ۶۸۰ مورد از کل ۱٬۶۹۶ مورد.
۶۶۱.

منهج فاضل السامرائی فی تحدید العلاقة بین النحو والمعنى(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: النحو معانی النحو فاضل السامرائی المنهج

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۹ تعداد دانلود : ۴۲۱
إن النحو قد بدأ من منطلق عظیم، وهو السعی لفهم معا نی القرآن الکریم ومعرفة أسالیب التعبیر عن تلک المعانی والکشف عن أسرار بلاغته ووجوه إعجازه. ثم خطا علما ؤ ه خطوات لإنضاج الفکر النحو ی والارتقاء به إلى أرفع مستویات الرقی العقلی وذلک بتنویع اتجاهات البحث فیه وتطویر وسائل الکشف عن وجوه معانی الکلام. یتناول هذا البحث واحداً من الشخصیات النحویة التی یکون لها دور مهم فی إیحاء النحو العربی فی یومنا هذا، فهو ینظر إلى النحو بمنظاره الجدید، وهو البحث عن المعنى من خلال النحو. ویقوم بحثنا هذا بدراسة آراء السامرائی النحویة دراسة منهجیة تقوم على التوضیح و المقارنة بکبار النحاة و بعض البلاغیین، للوقوف على منهج المؤلف وما امتاز به السامرائی عن غیره من اللغویین والنحاة فی عرضه وتوجیهه . فقد قمنا فی هذا المقال من خلال المنهج الوصفی التحلیلی و المقارن بقراءة کتب السامرائی قراءة دقیقة و متأنیة، ثم استخرجنا أبرز معالم منهجه فی تحدید العلاقة بین النحو والمعنى مع ذکر شواهد من کتبه ، مضافاً إلى المقارنة بین آرا ئه وغیره من النحویین. ومن أهم ما وصل إلیه البحث هو أن السامرائی قد جمع بین النحو والبلاغة وعلم المعانی خاصة فی تحدید العلاقة بین النحو والمعنى، وبذلک سعى أن یعید الروح أو المعنى إلى النحو العربی.
۶۶۲.

انزیاحاتُ الحذفِ فی مجموعه محمود درویش "کزهر اللَّوز أو أبعد"، دراسهٌ دلالیَّهٌ(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الحذف الانزیاح الدلاله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۹ تعداد دانلود : ۲۵۳
یتتبَّع هذا البحث ظاهره انزیاحات الحذف فی مجموعه محمود درویش "کزهر اللوز أو أبعد"، بوصفها عنصراً فاعلاً من عناصر الانزیاح التَّرکیبیِّ فی النَّصِّ الشِّعریِّ، ساعیاً إلى رصد أشکال من الحذف فی مجموعته، بهدف الوقوف عند جمالیَّاتها ودلالاتها الفنیَّه. ویُعنى البحث بقراءه دلالات الحذف من جهتین؛ الأولى: تتعلَّق بمستویات النَّحو، والبلاغه، والصَّوت، والثانیه: تتعلَّق بالمستوى الشَّکلیِّ الخطیِّ، فیسود النَّصّ اختفاء علامات بصریَّه، ما یمکن تسمیته ب "الانزیاح الکتابیِّ البصریِّ"، أو "الشَّکل الکتابیّ النَّصِّیّ للحذف"، وهو یکثر فی الشِّعر المعاصر (شعر التَّفعیله وقصیده النَّثر)، ویتمثَّل بالنِّقاط الَّتی یضعها الشَّاعر، وبجدلیَّه البیاض والسَّواد، وبالامتداد الکتابیِّ... وسوى ذلک.  وفی الأولى ما یقع على مستوى الحرف، أو على مستوى الکلمه المفرده، ویکون التَّرکیز هنا على حرکه المرکَّب النَّحویّ فی الحذف على المستوى الأفقی، وتقاطعات ذلک مع المستوى الرأسی؛ حیث انفتاحُ الدَّلاله بإشعاعات تثری القراءه من خلال عناصر أسلوبیه دلالیَّه تتحقَّق عند التَّلقِّی، من أهمِّها المفاجأه والإدهاش، وفی الثَّانیه ما یتعلَّق برؤیه الشَّاعر الخاصَّه، فیوظِّف الحذف على نحو یحقِّق به شاعریَّه الخطاب، لیخرجه من التَّراکیب العادیَّه المألوفه إلى تراکیب أکثر فاعلیَّه؛ إذ تنزاح، فتثیر المتلقِّی للبحث عن العنصر الغائب اعتماداً على قرائن وسیاقات، وهنا تبدو شاعریَّه الخطاب الشِّعریّ. فمن أهمِّ أهداف هذا البحث قراءه دلالات الحذف فی المستوى التَّرکیبیّ قراءه مخصوصه، والخوض فی اکتناه خفایاه فی لغه محمود درویش؛ إذ نجد أنَّ اللُّغه الشِّعریِّه تبوح بأسرارها، وتقول ما لم تقله اللُّغه المعیاریَّه، فهو یضع القارئ أمام مساءله لغویَّه وفکریَّه، وهذه أولى مهام النَّصِّ الشِّعریِّ الحدیث والمعاصر.
۶۶۳.

بررسی عوامل مؤثر بر تعلیق و شتاب داستان کوتاه «مرتا البانیه» جبران خلیل جبران با تکیه بر زمان روایی ژرار ژنت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روایت شناسی ساختارگرا زمان روایی سرعت داستان گفتمان روایی ژرار ژنت جبران خلیل جبران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۱ تعداد دانلود : ۳۵۶
ژرار ژنت، داستان را به عنوان یک «پیام روایی» در نظر می گیرد و با رویکردی نظام مند به مطالعه داستان می پردازد. وی با طرح الگوی زمان و تعیین عوامل مؤثر در تعلیق و شتاب یک داستان از منظر زمانی، سعی می کند تا میزان دخل و تصرف راوی در نقل یک داستان را مورد ارزیابی قرار دهد و از این طریق، معانی برجسته و زمان های مرده داستان را مشخص کند. داستان کوتاه «مرتا البانیه» جبران خلیل جبران با هدف ترسیم عواقب زیان بار فقر و محرومیت در زندگی دختران و زنان بی سرپرست با رمزپردازی از طبیعت نوشته شده است. این مقاله سعی دارد تا سرعت روایت و حرکت های زمانی این داستان را بر اساس چهار تکنیک الگوی زمان مند ژنت یعنی «خلاصه، حذف، وقفه توصیفی و نمایش صحنه» مورد بررسی قرار دهد و با استفاده از روش تحلیلی توصیفی و با استناد به نمونه هایی از داستان، میزان تأویل پذیری معنایی داستان را با استفاده از بررسی ساختاری نشان دهد و به این سؤال پاسخ دهد که شتاب و کاهش سرعت داستان، تا چه میزان متأثر از اغراض معنایی آن بوده است و مهمترین تکنیک های کاهش و افزایش شتاب آن کدامند؟ در پایان مشخص شد که زمان در این داستان به دو بخش تولد تا نوجوانی قهرمان داستان، و شب پایانی زندگی وی قابل تفکیک است. حرکت زمانی داستان در بخش اول از سرعت و شتاب بالایی برخوردار بوده و دو تکنیک حذف و خلاصه بیشترین کاربرد را داشته اند؛ اما در بخش دوم که نقطه اوج داستان به حساب می آید، دارای شتاب منفی است و دو تکنیک وقفه توصیفی و نمایش صحنه سبب کاهش سرعت گفتمان نسبت به داستان شده اند.
۶۶۴.

تابش اندیشه های خیامی در اشعار احمد صافی نجفی(دَم غنیمت شماری، طمع و دلبستگی به دنیا، جوانی، باده ستایی، شکایت از روزگار)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خیام نیشابوری احمد صافی نجفی دم غنیمت شماری طمع و دلبستگی به دنیا جوانی باده ستایی شکایت از روزگار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۰ تعداد دانلود : ۲۸۰
احمد صافی نجفی - شاعر معاصر عراقی- با ادب فارسی و شعرای ایران آشنا بود و بیش از همه به خیام علاقه مند بود؛ بنابراین، در طی اقامت هشت ساله خود در ایران، سه سال را صرف ترجمه رباعیات خیام نمود. این نکته و مطالعه اشعار وی، نشان می دهد که صافی از اندیشه های خیام تأثیر مستقیم پذیرفته است؛ بدین جهت می توان به سهولت تابش جهان بینی خیام را در سروده های وی یافت. مقاله حاضر بر آن است تا با روش مکتب فرانسوی در ادبیات تطبیقی، به بررسی و تحلیل تجلی برخی افکار خیّامی بر یکی از شاعران برجسته و معاصر عرب؛ احمد صافی نجفی بپردازد. همچنین علاوه بر اشاره به نشانه های تأثیرپذیری صافی از رباعیات خیام، نگارندگان با چشم اندازی تطبیقی و تحلیل و بررسی شواهد شعری روشن می سازند که این شاعر عراقی، در مواردی همچون دم غنیمت شماری، طمع نورزیدن و دوری از دلبستگی به دنیا، حسرت بر ایام جوانی، باده ستایی و شکایت از روزگار، تحت تأثیر اندیشه های تابناک خیام نیشابوری در سروده هایش بوده است.
۶۶۵.

جستاری درباره بده بستان برخی واژه ها در زبان فارسی و عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بده بستان واژه ها معرّب و دخیل زبان فارسی زبان عربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۷ تعداد دانلود : ۵۲۳
یکی از زمینه های تأثیرگذاری و تأثیرپذیری میان زبان و فرهنگ فارسی و عربی، پدیده قرض گیری و بده بستان واژه است که به منظور بیان معانی و مفاهیم جدید، در دوره های مختلف تاریخ دو زبان انجام گرفته است. ازآنجاکه ساخت آوایی، تعداد حروف الفبا و مبانی دو زبان مورد نظر، متفاوت است، بسیاری از واژه های فارسی که به زبان عربی وارد شده، ساختِ آوایی متناسب با زبان عربی یافته است. از سوی دیگر، زبان فارسی در طی دوره های گذار از پارسی باستان به پهلویی و از پهلوی به دری دستخوش دگرگونی های بسیار – به ویژه در حوزه واژگانی- شده است. امروزه یافتن اصل فارسی بسیاری از واژه های عربی شده، کاری بسیار دشوار است و درعین حال از زمینه های پژوهشی است که پرداختن به آن ضروری می نماید. نگارندگان این مقاله برآنند تا با بررسی و تحلیل نمونه هایی از این "معربات" که از فارسی به عربی وارد شده و تغییراتی یافته و سپس در دوره های بعد به همان شکل تغییر یافته زبان عربی، دوباره در زبان فارسی رواج یافته است، بپردازند. بیشتر به بررسی نمونه هایی پرداخته شد که شواهدی از آیات قرآن کریم و شعر عربی قدیم برای کاربرد آن وجود دارد و شکل عربی شده آن در متون فارسی به کار رفته است.
۶۶۶.

ادبیات شفاهی عربی و انواع آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: ادبیات شفاهی عربی انواع شفاهی عربی فولکلور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۶ تعداد دانلود : ۳۹۴
جستار پیش رو به بررسی بخشی از ادبیات شفاهی در زبان عربی می پردازد که از دو بخش تشکیل شده است. نخست ریشه های شکل گیری ادبیات شفاهی عربی و عوامل گسترش این ادبیات در بین کشورهای عربی بررسی شده است؛ عواملی مانند شهرنشینی و آشنایی با ادبیات ملل دیگر، فروپاشی خلافت عباسی، دولت مشعشعیان، زمینه های تاریخی مختلف کشورهای عربی و ملی گرایی. در ادامه به بررسی ژانرهای ادبیات شفاهی عربی می پردازد. قالب های کلاسیک ادبیات شفاهی عربی، مانند موالیا و زَجَل و همچنین قالب های نو مانند مربع، موشحاتِ عامیانه و اشعار کوتاه و نیز انواعی مثل حداء و رکبانیه مواردی است که در این بخش مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین برای نخستین بار دسته بندی تازه ای از ادبیات شفاهی عربی ارائه شده است. در انتها چنین نتیجه گیری شده که ادبیات شفاهی عربی سه دوره مهم تاریخی دارد که مراحل سه گانه پیدایش ادبیات شفاهی عربی را شکل می دهد. به منظور ادامه بحث و مطالعه در زمینه ادبیات شفاهی عربی، پیشنهاد هایی نیز مطرح شده است.
۶۶۷.

أسلوب الاستفهام و تأثیره فی شعر سمیح القاسم المقاوم دیوان شخص غیر مرغوب فیه نموذجاً(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الشعر العربی المعاصر ادب المقاومه سمیح القاسم اسلوب الاستفهام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۷ تعداد دانلود : ۷۰۲
الملخص الأسلوب هو الممارسة العلمیة المنهجیة لأدوات اللغة، ومنها الاستفهام حیث یعتبر من أهم الأسالیب فی تحریک عواطف المخاطب، والأدباءُ حرصوا على تَوفُره فی أعمالِهم حتى لاتَکون على وَتیرَة واحدة. الاستفهام جزءٌ مستقلٌ وهامٌ فی اللغة. وله أغراضٌ کثیرة ومتنوعة تُستخدم فی أشعار المقاومة، کأشعار الشاعر الفلسطینی سمیح القاسم الذی یعد ثالوث شعراء المقاومة. أکثر سمیح فی نتاجه الأدبی من استخدام من أهم الدواوین الشعریة حیث استخدم فیه » شخص غیر مرغوب فیه « الاستفهام وعکس عبره کفاح الفلسطینیین ومعاناتهم؛ دیوانه أسلوب الاستفهام بنسبة عالیة وملفة للنظر. تهدف هذه الدراسة وفقاً للمنهج الوصفی التحلیلی، أن تسهم فی الکشف عن الأغراض البلاغیة التی تکمن فی أسالیب الاستفهام. من النتائج التی وَصَلنا إلیها فی هذه الدراسة: أن أسلوب الاستفهام من أکثر الأسالیب الإنشائیة التی استعان بها الشاعر الفلسطینی فی هذا الدیوان، وللاستفهام دور جاد فی التعبیر عما فی نفسه. استَخدَم سمیح حرفی الاستفهام استخداماً واسعاً بالنسبة إلى أسماء الاستفهام من حیث التکرار؛ ویغلب المعنى المجازی فی الاستفهام خاصة الأغراض البلاغیة کالنفی والنهی والتعجب على المعنى الحقیقی لانعکاس قضیة فلسطین والمصاعب التی یتحملها الشعب الفلسطینی.
۶۶۸.

دراسة نظام العلاقات بین الحال المفردة وصاحبها فی القرآن الکریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الحال المفرده صاحب الحال نظام العلاقات القران الکریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۱ تعداد دانلود : ۴۳۵
للقرآن الکریم سمو ورفعة بلا مثیل وهیمنة إعجازیة لا تنحصر فی المضامین فحسب، بل تتجلى فی منهجیته الترکیبیة المصاغة بأرفع الأسالیب، منها أسلوب الحال الذی یعد من أوسعها مجالا وأوفرها حظا فی سطور الذکر الحکیم، والذی له دور کبیر فی إرساء تلک الهیمنة. إن القرآن الکریم یتمتع بنظام أدبی خاص تسری فیه سلسلة من العلاقات والروابط اللفظیة والمعنویة بین المفردات والتراکیب، وبما أن للحال هذه العلاقات والروابط نفسها بالعامل وصاحب الحال وظهور معانیها الرائعة متأثرة بسیاقات الکلام، فنظام العلاقات بین الحال وصاحبها له أهمیة کبیرة تغری بالبحث والتدقیق من الجوانب الصرفیة والنحویة والبلاغیة والدلالیة والمعجمیة. والغایة المنشودة فی هذه الدراسة هی تسلیط الضوء على نظام العلاقات بین الحال المفردة وصاحبها وتبیین أنواعها ضمن سیاقات مختلفة مستشهداً بآی القرآن وفق المنهج الوصفی التحلیلی للوقوف على کیفیة هذه العلاقات. وقد تناول البحث من هذه العلاقات ما یلی: العدول المجازی والکل بالکل والجزء بالکل والتأصیل والتحدید والإجمال والتفصیل والتوکید والحصر والتخصیص والمشابهة والسببیة والمفعولیة والتجدد والترادف الجزئی وعلاقة التقابل والمغایرة، والتی تندرج فی الحقول البلاغیة أو الدلالیة.
۶۶۹.

توظیف الاقتباس والتضمین فی الأدب العربی بخراسان خلال القرنین الرابع والخامس من الهجرة(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الشعر العربی خراسان الاقتباس التضمین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۱ تعداد دانلود : ۳۳۴
ازدهر الأدب العربی فی إیران عامة وخراسان خاصة فی القرنین الرابع والخامس من الهجرة، فکانت خراسان مصدرا عظیما للأدب؛ بحیث أخرجت لنا شعراء یمثّلون بیئتها الثقافیة والأدبیة. وقد استطاع الشعراء والکتّاب الخراسانیون أن یُحمّلوا أعمالهم أشکالا مختلفة من الفنون البلاغیة الجمیلة. ویعتبر الاقتباس والتضمین من هذه الفنون البلاغیة التی لجأ إلیها الشعراء والکتاب الخراسانیون فی أعمالهم الأدبیة، فأصبحا من الظواهر الأسلوبیة فی الأدب الخراسانی. والتعرف علیهما یکشف لنا عن مدی إشرافهم علی موروثهم الثقافی. والجدیر بالذکر أنه علی الرغم من وفرة هاتین الظاهرتین اللتین تستحقان التوقف عندهما فی أعمال الأدباء الخراسانیین، فإنهما لم تحظیا بعنایة الباحثین والدارسین. وبناءً علی ذلک تهدف هذه المقالة وبالاعتماد علی المنهج الوصفی التحلیلی أن تکشف القناع عن أنواع الاقتباس والتضمین وأبعادهما وأغراضهما الهامة فی الأدب العربی بخراسان. وقد توصلت الدراسة إلی أن أدباء تلک الفترة قاموا بتوظیف الاقتباسات النصیة والإشاریة واستخدموا من التضمین الاستعانة والإیداع؛ وراموا من وراء ذلک کلِّه الهجاءَ، وإظهار مدی إشرافهم واطلاعهم علی القرآن وأشعار الشعراء والاستشهاد بها، إلی جانب بعض الظواهر الجمالیة.
۶۷۰.

تحلیل قصیده البحّار و الدرویش (دریانورد و پارسامرد) بر پایه نظریه ی ژاک لکان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: لکان خلیل حاوی قصیده ی بحار و درویش نظم های سه گانه امر واقع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۳ تعداد دانلود : ۵۵۴
امروزه استفاده از نظریات روانشناسی برای تحلیل ادبیات و آثار ادبی کارایی قابل ملاحظه پیدا کرده است در این میان، نظریه ی روانکاوی ژاک لکان با تکیه بر عناصر سه گانه، مشهور به نظم های سه گانه از قبیل نظم خیالی، نظم نمادین و نظم واقع در دوره ی اخیر به یکی از پرکابردترین نظریات برای نقد و بررسی فرآورده های ادبی تبدیل شده است. این نظریه در تحلیل شخصیّت های روانی و سوژه هایی که مسیر تکاملی خاصی را می پیمایند، مفید و مؤثّر است و برای تحلیل همه جانبه ی چنین شخصیّت هایی به کار می آید. در میان قصائد عربی برخی از آن ها ممتاز و در درجه ی اولی اهمیّت قرار می گیرد، از جمله ی آن ها قصیده ی البحّار و الدرویش خلیل حاوی است که به گونه ای نمادین از رابطه ی میان شرق و غرب با توجّه به به کارگیری دو شخصیّت بحار و درویش سخن می گوید. از این رو پژوهش حاضر سعی دارد با روش توصیفی – تحلیلی و تکیه بر نظریه ی لکان و عناصر سه گانه در نظریه ی او به تحلیل قصیده ی بحار و درویش از خلیل حاوی بپردازد. نتیجه نشان می دهد که شاعر به عنوان روایتگر شخصیّت های نمادین دریانورد و درویش آن ها را به سرعت از ساحت خیالی بیرون آورده و وارد ساحت غیر ممکنات یا نظم واقع قرار داده است و در طی این مرحله کنش های شخصیّت را برای دسترسی به ناپیداها و امور غیر ممکن که در امر نمادین اتّفاق می افتد به تصویر کشیده است. سرانجام قصیده با مرگ که از عناصر ساحت واقع است پایان می پذیرد و این ساحت پر بسامدترین ساحت در قصیده مورد نظر است.
۶۷۱.

مناویل الهومونیمی وتجلیاته فی اللغة العربیة(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الهلومونیمی اللغه العربیه املشرتک اللفظی املثلثات التضاد الجناس الاستخدام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۸ تعداد دانلود : ۴۰۹
عد اهلومونیمی من أهم التقنیات الیت تنصب الوجوه الداللیة یف خانتها، وهو یتمظهر أکثر ما یتمظهر یف الدراسات التقلیدیة للغة العربیة یف إطار املشرتک اللفظی، إال أن هذه التقنیة الیت تستوعب مساحة الئقة یف اللغة العربیة، تتوغل یف خفایا الغموض واإلبهام ومل تعرف حق املعرفة؛ ذلک أن اهلومونیمی حیتظی یف اللغة العربیة مبظاهر شتى ال یعرف منها إال ما مسی باملشرتک اللفظی من غری بسط املرایا املتواجدة فیه. وهذه املعرفة ال تضمن جناعة تکفل مهمة اإلضاءة التامة والکشف عما یتوارى من هذه الظاهرة اللغویة. بذلک یستهدف البحث رصد أهم مظاهر اهلومونیمی یف اللغة العربیة وإزاحة الستار عن مدى فاعلیته یف النصوص. فتخطو هذه الدراسة خطواتها على أساس املنهج الوصفی التحلیلی مبینة مظاهر اهلومونیمی یف اللغة العربیة مضیئة متفصالته ودهالیزه املختفیة، وذلک یف إطارین: األول التعریف بأنواع اهلومونیمی ومناویله یف اللغة العربیة، والثانی: إزاحة الستار عن مدى فاعلیة اهلومونیمی یف التعامل اللغوی واستفسار النصوص أدبیة کانت أم غری أدبیة والتعبری عن کیفیات وظائفه الیت ختلق شحنة داللیة جدیدة یف اللغة. وما توصل إلیه البحث یکشف عن أنواع اهلومونیمی یف اللغة العربیة من التام واجلزئی والرتقیمی، واللغوی، والنحوی، والصوتی، والرتکییب، واملضاد والسیاقی ویبین أن مظاهر اهلومونیمی تتوزع یف نطاق ما یسمى باملشرتک اللفظی احلقیقی املعجمی واملثلثات، واجلناس، والتضاد، والتوریة واالستخدام، واملشاکلة، وهذه الظاهرة تقد قمیص الرتاتب یف النصوص أحیاناً ویف أحاینی أخرى ختلق طقساً أدبیاً بدیعاً یتمتع به املتلقی متتعاً ال مثیل له.
۶۷۲.

تحلیل نشانه شناختی شخصیت ها در حکایت ملک عمر نعمان(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۵ تعداد دانلود : ۵۶۴
شخصیت عنصر اصلی داستان است و به مثابه ستون فقرات آن به شمار می رود؛ پس داستان پرداز باید تمام تلاش خود را برای آفرینش شخصیت هایی مبذول کند که دارنده نشان ه ایی باشند که با حوادث، مفاهیم و اهداف قصه متناسب و با عناصر دیگر هم خوانی داشته باشند. به نظر می رسد که اسامی شخصیت ها از مهم ترین این نشان ه است و به منزله رمزها یا علاماتی هستند که خواننده را به برخی از مفاهیم داستان رهنمون می شوند، و چون عنصر شخصیت در داستان های هزار و یک شب هم از نظر شکل و هم از نظر دلالی اهمیت فراوان دارند، بر آن شدیم که در این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی نشانه شناسی شخصیت ها در یکی از حکایت های آن به عنوان "ملک عمر نعمان و فرزندانش شرکان و ضوءالمکان" بپردازیم و وجوه تسمیه شخصیت های این حکایت و ارتباط آنها را با روند حوادث و وقایع داستان کشف نماییم. سرانجام به نتایج مهمی پی بردیم؛ از جمله این که اسامی شخصیت ها در این حکایت نقش مهمی در ساختار و مفاهیم و پیام های قصه دارند.
۶۷۳.

الکامیرا الشعریه فی قصائد عدنان الصائغ الملتزمه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الشعر العراقی الحدیث السینماء الکامیرا الشعریه عدنان الصائغ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۷ تعداد دانلود : ۲۸۴
تعدّدت الأجناس الأدبیه التی وردت فی الشعر ولاسیما السینما (الفن السابع)التی أصدرت ضجه هائله فی دعائم الشعر وأعادت بنائه فی هیکل متناسب مع تقاناته الدقیقه حیث یقوم الشاعر فی عصرنا الحاضر بکتابه الشعر فی الحقل السینمائی لنقل فضاء النص الشعری من الجمود إلى الصوره المرئیه المتحرکه وقد أدّى هذا النوع من الأسالیب إلى زعزعه هائله فی مضمون القصیده الحداثیه. لهذا قامت القصیده الملتزمه بفتح النافذه على التقنیات السینمائیهکالکامیرا التی تسبر أغوار السرد السینمائی بحرکاتها وزوایاها لقرابتها وشباهتها برؤیا ومخیله الشاعر،فتقوم بتسخیر تقنیاتها للقصیده الحداثیه کی تسمح للمتلقی قراءه القصیده بعین ثاقبه ونافذه وتقوم برفع مستوى القارئ إلى المشاهد. وقد إتجه بعض الشعراء المعاصرین فی الآونه الأخیره إلى هذا الأسلوب الحدیث ومن ضمن هؤلاء الشعراء الشاعر عدنان الصائغ حیث استلهم فی قسم من أشعاره الملتزمه فضاءاً واسع النطاق من الفن السابع مملوءاً بتقنیات الکامیرا. هذه الدراسه هی محاوله لإضاءه السرد السینمائی وبالأخص الکتابه بالکامیرا وتقنیاتها فی أشعار عدنان الصائغ الملتزمه، وفقاً للمنهج الوصفی - التحلیلی؛ والنتیجه الحاصله من هذه الدراسه ترتکز على استثمار الشاعرللصوره المرئیه المتحرکه والإتیان بها فی النصوص الملتزمه. السؤال الأساسی الذی نرید البحث عنه هو کیف تجلّت تقنیات الکامیرا الشعریه فی شعر الصائغ الملتزم؟والهدف الأساسی لهذه الدراسه هو الکشف عن موقع الکامیرا بحرکاتها الأفقیه والعمودیّه وأنواع الزوایا المتعلقه بها التی تبرز شعوراً خاصاً فی المتفرج کالشعور بالحرکه والفوقیه والارتباک. لا یخفی إنّ الکامیرا وتقنیاتها الدقیقه تسوق القارئ من الصوره الجامده الغنائیه نحو الحرکه ومواقع النظر المختلفه التی تشتمل على الزاویا المنخفضه والمرتفعه والمحایده.
۶۷۴.

دراسة فی ترجمة أسلوب «ما ... مِن» إلى الفارسیة؛ ترجمة تحف العقول وفتوح البلدان نموذجاً(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الترجمه العربیه الفارسیه اسلوب ما ... من تحف العقول فتوح البلدان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۳ تعداد دانلود : ۳۵۹
أحد الأسالیب الشائعة فی العربیة القدیمة والمعاصرة أسلوب «ما ... مِن». فقد استخدم فی کتاب تحف العقول خمس ومائة مرة وجاء فی فتوح البلدان فی واحد وعشرین موطناً. هذا الأسلوب الذی یتکون من «ما» وهی موصولة أو شرطیة و«مِن» البیانیة، قامت المقالة بدراسته نحواً وبلاغة وترجمة. فذکرت فیها أولاً أنواع ما، ثم معنى «مِن» البیانیة مشفوعاً بأمثلة مختلفة وکیفیة تمییزها عن «من» التبعیضیة،لتتحدث فیما بعد عن سبب استخدام هذا الأسلوب والمنحى البلاغی فیه. ثم ذکرت مصادیق من هذا الأسلوب فی الکتابین ودرست ترجمتها بعد استقصاء ما ورد من هذا الأسلوب فی الکتابین؛ فتوصلت إلى أن هذا الأسلوب یستخدم لغرض الترسیخ، وأن هذا التأکید قد یصحبه التعمیمُ أیضاً،وتخلصت إلى أنه لا یوجد طریق محدد لترجمة هذا الأسلوب، وإنما یُترجم حسب ما یکون سلساً فی اللغة الهدف وهنا الفارسیة.
۶۷۵.

نسیج التکرار وأسالیبه فی دیوان "لا تسرقوا الشمس منا" للشاعر إبراهیم المقادمه (دراسه أسلوبیه فی البنیتین الإیقاعیه والدّلالیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: التکرار البنیه الإیقاعیه البنیه الدلالیه إبراهیم المقادمه لا تسرقوا الشّمس منّا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۶ تعداد دانلود : ۴۳۱
المقادمه من شعراء فلسطین. ظهر التکرار جلیاً فی شعره بحیث اعتبر سمه أسلوبیه بارزه فی نتاجه الشعری. هدف البحث هو الکشف عن أسلوب التکرار فی دیوان الشاعر وعلاقته بالإیقاع والدلاله. فقد لفت التکرار أنظار الشّعراء والنقّاد من العصور الغابره حتّی الآن بسبب الدور الهام الذی یلعبه فی الکشف عن جمالیات الشعر وموسیقاه، وکذلک بسبب دوره الوظیفی والدلالی فی الشعر، لذا فإن دراسه هذه التقنیه فی شعر المقادمه تعدّ ضروریه. حاولنا فی هذا البحث أن نقوم من خلال دراسه هذا العنصر لدی الشّاعر بتعرّف المفاهیم الرئیسه لشعره المقاوم والعثور علی کیفیه استخدام هذه التقنیه فی تعمیق البنیه الدّلالیه والإیقاعیه وعلاقتها بأنواع البدیع. المنهج المستخدم فی هذا البحث هو المنهج التحلیلی – التوصیفی کما وظّفنا المنهج الإحصائی لاستخراج عدد الأصوات والکلمات والجمل المتکرّره. وما توصّل إلیه البحث هو أنّ المقادمه وظّف تکرار أصوات الحاء والهمزه والکاف للتعبیر عن صعوبه الموقف العاطفی الذی یمرّ به وصوت اللام للتعبیر عن الجهر والمعارضه کما أراد عن طریق المزاوجه بین النون والیاء التعبیر عن حاله الشجن التی تنتابه، وهذا النمط من التکرار درسه النقاد القدماء ضمن ما یعرف بالمعاضله الکلامیه وقد فصلوه عن التکرار. وقد رصد الشاعر فی تکرار البدایه صوره التضحیه والأبطال بهدف الترغیب وفی تکرار النهایه صوره الرثاء بهدف إثاره مشاعر المتلقی، حیث یشکلان مظله شعریه تهیمن علی مناخ القصیده وتحتویها، وقد هدف بتکراره ضمیر "نحن" تجسید الجراح الجماعیه وصوره الاتّحاد الفلسطینی وبتکراره ضمیر "أنت" بیان مدی علاقته بابنه الفقید. وقد تمیّز التکرار المرکب عنده بعنصر الارتکاز والتمحور الذی یجعله مختلفاً عن التکرار البسیط، وقد استخدمه فی تعمیق المضامین الطوباویه، والانصهار فی الوطن ودعم الانتفاضه.
۶۷۶.

نقد و بررسی ساختاری و محتوایی کتاب «الفکوک فی شرح الشکوک»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کافیه جاربردی الفکوک فی شرح الشکوک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۸ تعداد دانلود : ۳۶۶
کتاب کافیه ابن حاجب (646ق) با وجود حجم کمی که دارد، از دیرباز توجه دانشمندان بسیاری را به خود جلب کرده و عده ی زیادی به شرح و نقد آن پرداخته اند. به طوری که افزون بر شرح های فارسی و ترکی، صد و چهل و دو شرح به زبان عربی دارد. بعضی از این شرح ها شهرت فراوانی دارد و بعضی دیگر از شهرتی که شایسته ی آن است بهره مند نشده و گمنام باقی مانده اند. از جمله شروح گمنام «کافیه» شرح احمد بن حسن جاربردی به نام «شکوک علی الحاجبیة» است که پسرش ابراهیم جاربردی در کتابی با عنوان «الفکوک فی شرح الشکوک» آن را شرح داده است. تحقیق حاضر به شیوه ی نگارش کتاب «الفکوک فی شرح الشکوک» در عرضه ی مطالب و تعلیلات و شواهد و موضع نویسنده در اختلافات نحوی پرداخته است. نتایج این تحقیق نشان می دهد هنگامی که جاربردی از تعلیل های منطقی استفاده می کند دچار اطناب و پیچیدگی در کلام شده، بیشتر از تمثیل های نثری استفاده کرده و پیرو مکتب بصره یا کوفه نبوده بلکه پیرو قیاس صحیح و نقل بسیار بوده است.
۶۷۷.

معانی نمادین پرنده و گنجشک در نمایشنامه «گنجشک گوژپشت» محمد ماغوط(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: محمد ماغوط نمایشنامه رمز یا نماد پرنده گنجشک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۸۶ تعداد دانلود : ۷۳۰
پرنده از جمله نمادهایی است که در ادبیات ملل مختلف جهان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. این نماد در آئینه ی ادبیات معاصر عربی نیز متجلی است. شاعران و نویسندگان عرب، به دلایل مختلفی، از رمز به عنوان ابزاری برای انتقاد از وضعیت نابسامان جامعه بهره می برند. این مقاله بر آن است تا پس از تبیین مفهوم نماد و بررسی عواملی که منجر به نمادین بودن آثار در ادبیات معاصر می شود، با روش توصیفی – تحلیلی و کتابخانه ای به رمزگشایی یکی از نمایشنامه های معروف محمد ماغوط بپردازد. «گنجشک گوژپشت» چنانکه از نامش پیداست، اثری کاملا نمادین و مشتمل بر مضامین مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است. از مهمترین نمادهای این نمایشنامه که نسبت به بقیه نمادها بسامد بیشتری دارد، گنجشک است. این نماد از اول تا آخر نمایشنامه حضور داشته و در معانی متفاوت و گاه متضاد به کار رفته است. از مهمترین نتایج این پژوهش می توان به غلبه معانی مثبت پرنده بر معانی منفی آن اشاره کرد.
۶۷۸.

مطالعه ی حوزه ی معنایی «صَدَّ» و معناشناسی درزمانی و همزمانی «صدید» در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معنی شناسی حوزه ی معنایی صد صدید درزمانی هم زمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲۵ تعداد دانلود : ۱۰۲۲
یکی از مقوله های کلیدی در دانش معنی شناسی جهت تعیین معنای دقیق واژگان، مطالعه ی حوزه های معنایی است. از این روش می توان برای فهم بهتر قرآن کریم بهره برد. این پژوهش با روش تحلیلی و توصیفی واژگان همنشین «صَدّ» و با هدف تبیین حوزه ی معنایی «صَدَّ» و معناشناسی درزمانی و همزمانی واژه ی «صدید» در قرآن کریم انجام شده و در پی پاسخ به این سؤالات است: 1- واژه ی «صدّ» با کدام حوزه های معنایی ارتباط دارد؟ 2-کدام یک از واژگان مجاور«صد» در تعیین حوزه ی معنایی آن نقش برجسته تری ایفا می نماید؟ 3-کدام واژگان همنشین در تبیین معنای «صدید» نقش قابل ملاحظه ای دارند؟ با تحلیل واژگان همنشین مشخص شد که واژه ی «صَدَّ» به حوزه ی معنایی کفر، ظلم، نفاق، فسق و ضلالت تعلق و با آن ها تعامل و رابطه ی معنایی دارد.کافران، منافقان و ظالمان به عنوان همنشین های فاعلی، نقشی تعیین کننده در تبیین حوزه ی معنایی «صَدَّ» ایفا می کنند.کفر از میان این واژگان به عنوان همنشین تقدمی، نقش چشمگیرتری دارد. این پژوهش علاوه بر تعیین حوزه ی معنایی «صدَّ» به معناشناسی درزمانی و همزمانی واژه ی «صدید» مشتق از ماده ی«صَدَّ» در قرآن کریم نیز پرداخته است. بررسی واژگان همنشین و جانشین صدید نشان داد که کلمه ی «صدید» در سطح روابط همنشینی با کلمات خَابَ، جبّار، عنید، یُسقَی، ماء، یَتَجَرَّعُ و یأتی و در سطح روابط جانشینی با واژگان حمیم و غسّاق ارتباط معنایی دارد. با تحلیل همنشین ها و جانشین های «صدید» نیز مشخص شد که صدید ارتباط عمیقی با حوزه های معنایی کفر، عذاب و جهنم دارد.
۶۷۹.

تکنیک های تصویرسازی آمریکا در شعر معاصر فلسطین ( با تأکید بر نماد و نقاب)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تصویرسازی آمریکا فلسطین نماد نقاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۹ تعداد دانلود : ۲۵۹
تصویر سازی یکی از اصطلاحات متداول در نقد قدیم و جدید عربی است که در آن شاعر می کوشد تا موضوعی را با تکنیک های مختلفی به تصویر بکشد. شعر معاصر فلسطین، سعی نموده تا آینه تحولات کشوری باشد که بعد از اشغال آن، دشمنان زیادی به مداخله در آن پرداخته اند. یکی از کشورهایی که در قرن گذشته و حاضر به حمایت از اشغال فلسطین برخواسته، آمریکاست که این امر سبب شده است تا شاعران فلسطینی، به طور وسیعی به ترسیم چهره آن کشور بپردازند. این شاعران با تکنیک های مختلفی ازجمله نماد و نقاب به این تصویر سازی پرداخته اند و تمساح، سگ، کلاغ، گرگ، افعی و طناب پوسیده را نمادهایی از آمریکا قرار داده اند تا ماهیت و ویژگی های اصلی آمریکا همچون ریاکاری، نجاست، شومی، وحشی گری و هرزگی، جهان خواری ظالمانه و فروپاشی زودهنگام آن را به تصویر بکشند. هلاکو، نرون، مارس و شیطان از مهم ترین نقاب هایی به شمار می روند که مفاهیمی همچون توحش، جنون قیصری، جنگ افروزی و اغواگری آمریکا را به تصویر می کشند. مقاله حاضر می کوشد تا نماد و نقاب را به عنوان مهم ترین تکنیک های تصویرسازی آمریکا در شعر معاصر فلسطین با روش توصیفی – تحلیلی، مورد نقد و بررسی قرار دهد.
۶۸۰.

سیمیائیة المعجم الشعری لقصیدة النبیّ المجهول لأبی القاسم الشّابی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: السیمیائیة المعجم الشعری أبو القاسم الشابی النبی المجهول الدلالة

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۶ تعداد دانلود : ۷۱۶
السیمیائیة علم یدرس العلامات والإشارات. وهذه العلامات تتکوّن من الجانب المادی "الدال" والجانب الذهنی "المدلول". وضعت دعائم السیمیایئة على أساس نظریات سوسیر وریفارتیر اللسانیة والمنطقیة؛ سوسیر من خلال تقصّیه لمفهوم الدالّ والمدلول وریفارتیر من خلال عرضه لقراءات جدیدة، هی القراءة الاستکشافیة والقراءة الاسترجاعیة. ومن هذا المنظار، اهتمّ کلّ من هؤلاء بتحلیل النصّوص الأدبیة من خلال العلامات الضمنیة للدلالات التی تتوغّل فی النسیج الداخلی أو فی البنیة الجوانبیة للنصّ وتعطی أدوات خصبة للقراءة الجدیدة. فی هذه الدراسة وبالاعتماد على المنهج الوصفی التحلیلی نحاول أن ندرس المعجم الشعری لقصیدة "النبی المجهول" للشاعر أبی القاسم الشابی من منظور التحلیل السیمیائی فی المحورین الأفقی والعمودی، إضافة إلى عرض للتأویلات السیمیائیة الموجودة فی النصّ بتطبیق وجهات نظر سوسیر وریفارتیر حتى یتبیّن الجانب السیمیائی للنصّ فی مجال العلاقات الدلالیة الظاهرة والخفیة الموجودة. فی دراسة المحور الأفقی لهذه الأنشودة قدّمنا تحلیلاً للمستوی الموسیقی والمستوی المعنوی، وفی المحور العمودی قدّمنا دراسة سیمیائیة عن عنوان القصیدة ومعجمها الشعری بتسلیط الضوء على نظریات سوسیر وریفارتیر. معجم هذه القصیدة التأملیة الثوریة، المتدفّقة من وجدان الشابی فی مهرجان من الحسرة والأحزان على جهل شعبه یطفح بدلالات ومعان مختلفة یمکن دراستها من المنظر السیمیائی الجدید لتبیین ما تحمله من معان عالیة ثاویة خلف الألفاظ المتقنة التی تبلور أفکار الشاعر الوطنیة وإحساسه الرومانطیقی المرهف بکلّ سلاسة وجمال أدبی.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان