سید فضل الله میرقادری

تعتبر الصور من أبرز الوسائل التعلیمیّه فی الکتب المدرسیه، إذ تؤدّی دوراً لافتاً فی تعزیز تعلّم محتوی المادّه الدراسیه وتدعیمها لدی الطالب کما تساهم مباشره فی تسهیل تعلیم المواد الدراسیه لدی المدرّس. وکثیر من الباحثین فی مجال التعلیم یولون اهتماماً بالغاً لمدی تکاملیه العلاقه بین الصوره والنص اللغوی، حیث کلما زادت العلاقه بین الصوره والنص زاد مستوی تحسین عملیتی التعلیم والتعلّم. انطلاقاً من هذه المسأله یهدف البحث الحالی إلى دراسه العلاقه بین النص والصوره فی کتب اللغه العربیّه للمرحله الإعدادیه بناءاً علی ثلاثه مستویات لتصنیف "وارش ومایت"، فقد تم إجراء البحث علی کتب اللغه العربیّه للمرحله الإعدادیه، وقد اقتصر مجتمع الدراسه علی کل الصور لهذه الکتب کما تکوّنت عینه الدراسه من 470 صوره مرافقه للنص بطریقه هادفه متجانسه. طبّقت الدراسه منهج تحلیل المحتوی. وما توصّلت إلیه المقاله هو أنّ معظم الصور المرافقه لنصوص کتب اللغه العربیّه للمرحله الإعدادیه ترتبط وتلتحم بالنصوص فی تناسق وتکامل بلغت نسبته 85.74% ویعزی ذلک لمدی اهتمام لجنه التألیف بأهمیه تکاملیه العلاقه بین الصوره والنص لما لها من تأثیر لافت فی تنمیه عملیه التواصل بین الدارس والمدرّس وتطویر الجانب المعرفی لدیهم؛ فی المقابل نلاحظ أنّ 14.25%، أی ما یعادل 67 صوره تحتوی علی مکوّنات النص بشکل ناقص؛ حیث إنّها تؤدّی وظیفه التزیین؛ ولا تؤثّر إیجاباً علی فهم النصوص التعلیمیّه، وذلک راجع إلی أنّ هذه الصور لا تکاد تکون واضحه أحیاناً أو جاءت مبتوره لا تدعم النصّ اللغوی بشکل تام بل تظهر جزءاً بسیطاً وقلیلاً من مجریات النص بما فیها الشخصیات الحواریه وعملیات التفاعل والتواصل بین الشخصیات، والأمکنه وأیقوناتها.

به دلیل محدوده زمانی که در اصطلاح به آن دوره معاصر می گویند، تولیدات شعری فراوان و انبوه و وجود شاعران در کشورهای عربی و شاعران عربی سرا در دیگر کشورهای جهان، بسیار دشوار است که بتوان رویکرد های شعر معاصر را در قالب یک کتاب و در قالب اندیشه های یک نویسنده پژوهشگر مشاهده کرد. محقق و منتقد معاصر إحسان عباس بر پایه دیدگاه های خویش بعضی از رویکردهای شعر معاصر را در قالب کتابی عرضه داشته است و به تحلیل و نقد آن رویکردها پرداخته و سعی داشته است در آن تحلیل ها بیشتر دیدگاه های نقدی خویش را عرضه کند و سپس نمونه هایی را ذکر نماید. خواننده ژرف نگر با بررسی این رویکردها با سؤال هایی روبرو می شود از جمله اینکه:چرا مؤلف محترم همین پنج رویکرد را مطرح ساخته و چرا در تحلیل هریک دچار یکنواختی شده و مطالب زیر عنوان های فرعی دسته بندی نشده است؟ در این نوشتار، با شیوه ی وصفی تحلیلی به سؤالات ذکر شده پاسخ داده شده است. نتیجه ی حاصله این است که با این که این کتاب در حیطه ی رویکردهای شعر عربی معاصر از جامعیت برخوردار نیست، ولی به وسیله ی آن زمینه ای برای پژوهش در این مسیر فراهم شده است و در صورت رفع نارسایی های ذکر شده، برای استفاده ی دانشجویان تحصیلات تکمیلی مفید است.

ادبیات تطبیقی از شاخه های نقد ادبی است. همه آثاری را که تاکنون در این عرصه منتشر شده است می توان به طور کلی به چهار دسته تقسیم کرد: دسته نخست، آثاری که مربوط به نظریه پردازی در این عرصه است؛ دسته دوم، آثاری است که نگارنده عملاً به تطبیق بین مباحثی در ادبیات زبانی با زبان دیگر می پردازد؛ و دسته سوم، آثاری است که پژوهشگر اثر خویش را آمیخته ای از دو نوع پیش تنظیم می کند، یعنی کتاب او شامل بخش نظریه پردازی و بخش تطبیق است؛ دسته چهارم آثاری است که نگارنده براساس پژوهش های خویش، با طرح ادبایی و آثاری از آنان، گزارش مبسوطی ارائه می دهد و درمورد محتوای هرکدام نقد و نظر دارد. کتاب عصام بهی، از نوع چهارم است. در این نوشتار نگارنده این سطور، برای نقد و بررسی این کتاب، پس از بررسی ساختاری و محتوایی و توجه به اصطلاحات تخصصی موجود، بررسی تناسب اثر با اهداف نگارنده و تناسب محتوا با عنوان و فهرست و تناسب کتاب با تدریس در دانشگاه و روزآمدی اطلاعات و ارجاع به منابع معتبر و سنجش کتاب از حیث نوآوری و امانت داری نگارنده آن و یافتن ویژگی های برتر و کاستی ها، مطالبی ارائه داده است. از نتیجه این پژوهش برمی آید که پس از عملی ساختن پیشنهادها و اصلاحات لازم، با توجه به ساختار و نگرش دقیق به پیشگامان عرصه ادبیات تطبیقی و تمییز بین موازنه و مقارنه، این اثر به منزله یک منبع کمک درسی در دوره های تحصیلات تکمیلی در درس نقد ادبی مفید است.

تُجسّد روایّه "الشمس فی یوم غائم" لحنا مینه الصّور الواقعیّه لمجتمع الکاتب حیث تتّسم بنوع من النقد الاجتماعی کصراع بین السّنن التّقلیدیّه والقضایا التّجددیّه ممّا تحرّض الشعب علی التمرّد. أحدثت مظاهر السّیاق اللغوی التّماس ک النصّی بین نسیج هذه الروایّه ، والأجناس، والأحداث، والزمن، والعاطفه إذ تسهم آلیّاته (القصد هو السیاق) سهماً بارزاً للکشف عن تمنّیّات "حنّا مینه" کرفض التحجّر والجهل والتمیّز الطبقی فی ظلّ الأسالیب اللّغویّه والأغراض البلاغیّه. من هذا ال منطلق یسوق ال مقال من خلال ال منهج الوصفی-التحلیلی إلی بیان دور آلیّات السیاق اللّغویّه فی الرّوایه؛ وأهمّ ما وصلت إلیه هو أنّ آلیّات السیاق لیست زخرفیّهً بل هی إقناعیّه حیث وظّفها "مینه" لنقد أجناس وأحداث وطبقات المجتمع. یُعتبر عنوان "الشّمس فی یوم غائم" والتّعابیر المتعلّقه به فضاءً دلالیّا یربط بدایه القصه بنهایتها المظلمه، مبیّناً الحزن والجهل المخیَّم علی المجتمع؛ وأیضاً یتّخذ الکاتب آل یّاتٍ لغویّهً ک : التّ ضاد ، والاستفهام ، والتکرار عبر الأسلوب التهکّ می-التوبیخی - لیحثّ الشعب علی الحرکه الاحتجاجیّه ویصوّر الثّنائیّات الضّدّیّه فی مجتمعه کأنّه یبثّ علی أجواء روایته اللّ ون الرّمادی دون أن یصلَ إلی نتیجته المنشو ده.

الروایه هی فنّ سرد الأحداث والقصص وهی أحسن وأجمل فنون الأدب النثری. هذا وسوسیولوجیا النص یسعی لتحقیق فعل القراءه بطریقه أساسیه وعمیقه . والنص لا یکون تاماً ولایستطیع تحقیق کیانه إلّا بعد قراءته. النقد السوسیولوجی من الأسالیب الجدیده المؤثره لتحلیل النصوص الأدبیه ، وخاصّه لتحلیل الروایه . تحاول هذه المقاله باعتماد مذهب لوکاتش النقدی ومن خلال المنهج الوصفی- التحلیلی قراءه نص روایه "العوده إلی المنفی" لأبی المعاطی أبوالنجا، والوصول إلی القضایا الاجتماعیه والإیدیولوجیه التی عاش فیها المجتمع المصری والتی حاولت الروایه تصویرها . الهدف من اختیار هذه الروایه أهمیتها فی تصویر المجتمع المصری والوصول إلی معاناته خلال فتره حضور الأجانب فی البلد. وما توصل إلیه المقال هو أنّ الکاتب لعیشه طیله العمر فی مدن مصر یعرف حیاه الشرائح المصریه المتوسطه معرفه عمیقه و هذه الروایه تعبر عن إیدیولوجیه المشاکل الموجوده فی المجتمع، حیث یمکن التعبیر عنها من خلال اتحاد کل مکونات بنیه الروایه ، فهنا ک علاقه وثیقه بین عناصر الزمان، والمکان، والفئات الاجتماعیه ، والشخصیات الروائیه والمشاکل الاجتماعیه المطروحه فی الروایه .

تراسل الحواس من المقولات السیمیائیة التی قامت علیها الصورة الشعریة الحداثیة فی بناء الاستعارات والتی من خلالها استطاعت الشاعرة سعاد الصباح أن تکسب شعرها إیحاءات ودلالات شعریة خصبة وفاعلة، کما أن تراسل الحواس یفتح الطریق للتعبیر عن أشیاء فی نفس الشاعر لا یمکنه التعبیر عنها إلا بها. وتبین الشاعرة من خلاله قدرتها على تصویر تلک اللوحات البدیعیة التی تدعو إلى التفکیر والتأمل إلى ما وراء البنیة السطحیة وکشف البؤرة العمیقة التی تصورها اللوحات الفنیة من خلال تراسل الحواس. تعتمد هذه الدراسة على المنهج الوصفی – التحلیلی، الذی یغوص فی البحث بالتحلیل الدقیق لاستنباط تراسل الحواس فی الصورة الشعریة من خلال حضورها السیمیائی. وتوصلت الدراسة إلى أن الشاعرة فی دیوان "أمنیة" قد استعملت تراسل الحواس التجریدی الحسی أکثر من الحسی والحسی والدال البصری کان له التأثیر الأکبر بین الحواس فی تکوین الصورة الشعریة لدى الشاعرة.

یکی از مکاتب فکری که در تاریخ فلسفه ظهور یافته و به بحث درمورد وجود انسان و اهمیت آن درمقابل وجود اشیا در طبیعت می پردازد، مکتب اگزیستانسیالیسم است. از پیشگامان این مکتب، مارتین هایدگر است که بحث درباره ی وجود را درخلال بررسی احوال انسان یا دازاین، به عنوان تنها موجودی که از وجود سؤال می کند، آغاز نموده است. هایدگر معتقد است آنچه انسان را در درک بهتر احوال دازاین یاری می کند این است که حالاتش بر پایه ی شکلی از هستی که همان درجهان بودن است، قرار گیرد. برای رسیدن به این هستیِ محض هایدگر به وجود انسان (دازاین) یا همان وجود در جهانی او رجوع می کند و سه ویژگی هستی خاص انسان را که شامل حالت انفعالی یا امکان، سقوط و درجهان انداختگی یا مجعولیت است، بیان می کند که وسیله ی ارتباط انسان با وجود است و به همین دلیل این ویژگی ها را خصوصیات اگزیستانسیال می نامد. اگزیستانسیالیسم از دیرباز پیوند عمیقی با ادبیات عربی داشته و مقدمات طللی به عنوان یکی از ریشه دارترین مباحث ادبیات عربی مرتبط با این مکتب در این مقاله موردبررسی قرار گرفته است و پژوهشگر سعی دارد با روش موضوعی، خصوصیات اگزیستانسیالیسم را در مقدمات طللی معلقات سبع جاهلی مشخص کند. درنهایت این پژوهش، خواننده درمی یابد که این سه ویژگی بر مقدمات طللیِ معلقات قابل تطبیق است.

المقادمه من شعراء فلسطین. ظهر التکرار جلیاً فی شعره بحیث اعتبر سمه أسلوبیه بارزه فی نتاجه الشعری. هدف البحث هو الکشف عن أسلوب التکرار فی دیوان الشاعر وعلاقته بالإیقاع والدلاله. فقد لفت التکرار أنظار الشّعراء والنقّاد من العصور الغابره حتّی الآن بسبب الدور الهام الذی یلعبه فی الکشف عن جمالیات الشعر وموسیقاه، وکذلک بسبب دوره الوظیفی والدلالی فی الشعر، لذا فإن دراسه هذه التقنیه فی شعر المقادمه تعدّ ضروریه. حاولنا فی هذا البحث أن نقوم من خلال دراسه هذا العنصر لدی الشّاعر بتعرّف المفاهیم الرئیسه لشعره المقاوم والعثور علی کیفیه استخدام هذه التقنیه فی تعمیق البنیه الدّلالیه والإیقاعیه وعلاقتها بأنواع البدیع. المنهج المستخدم فی هذا البحث هو المنهج التحلیلی – التوصیفی کما وظّفنا المنهج الإحصائی لاستخراج عدد الأصوات والکلمات والجمل المتکرّره. وما توصّل إلیه البحث هو أنّ المقادمه وظّف تکرار أصوات الحاء والهمزه والکاف للتعبیر عن صعوبه الموقف العاطفی الذی یمرّ به وصوت اللام للتعبیر عن الجهر والمعارضه کما أراد عن طریق المزاوجه بین النون والیاء التعبیر عن حاله الشجن التی تنتابه، وهذا النمط من التکرار درسه النقاد القدماء ضمن ما یعرف بالمعاضله الکلامیه وقد فصلوه عن التکرار. وقد رصد الشاعر فی تکرار البدایه صوره التضحیه والأبطال بهدف الترغیب وفی تکرار النهایه صوره الرثاء بهدف إثاره مشاعر المتلقی، حیث یشکلان مظله شعریه تهیمن علی مناخ القصیده وتحتویها، وقد هدف بتکراره ضمیر "نحن" تجسید الجراح الجماعیه وصوره الاتّحاد الفلسطینی وبتکراره ضمیر "أنت" بیان مدی علاقته بابنه الفقید. وقد تمیّز التکرار المرکب عنده بعنصر الارتکاز والتمحور الذی یجعله مختلفاً عن التکرار البسیط، وقد استخدمه فی تعمیق المضامین الطوباویه، والانصهار فی الوطن ودعم الانتفاضه.

متون ادبی فارسی منبع مناسبی برای نمایشنامه نویسان و فیلمنامه نویسان است تا دست مایه اثری نمایشی شوند؛ لیکن فقدان مولفه ها و جنبه های دراماتیک در آنها موجب می شود یا متون درخوری به نگارش درنیایند یا کمتر مورد توجه درام نویسان قرار گیرند. بهرام بیضایی در این بین یک استثنا به حساب می آید. وی با شناخت ادبیات کهن فارسی و اشراف کامل به اسلوب تحلیل و نگارش درام، توانسته است آثار قابل تاملی خلق کند. فیلمنامه «پرده نئی» نمونه مناسبی از اقتباس ادبی از یک متن ادبی است. در این مقاله سعی بر آن است با تکیه بر آرای ارسطو در فن شعر در باب کنشگر و رابطه آن با طرح نمایش، اثر بهرام بیضایی را با اصل داستان کهن «زن پارسا» تطبیق داده شود. ارسطو با تعریف شخصیت و رابطه آن با طرح، کاربستی منطقی برای آفرینش یک شخصیت نمایشی ارائه می دهد که می توان به عنوان راهکاری مناسب در اقتباس از آن بهره برد. ارسطو رابطه میان طرح و شخصیت را کنش می داند که عاملی در راستای شکوفایی شخصیت در بستر طرح نمایشی می شود. بیضایی با بکارگیری اصول ارسطویی شخصیت مرکزی حکایت زن پارسای عطار را با تعریفی روانشناختی و اجتماعی از زنی منفعل به قهرمانی کنش مند تبدیل کرده است.

آستین، اوّلین شخصی بود که نظریّه کنش گفتاری را مطرح (۱۹۶۲) و سپس شاگردش سرل آن را ترویج نمود (۱۹۷۹). از دیدگاه این نظریّه واحد کلام، فعل گفتاری است؛ به این معنا که شخص هنگام سخن گفتن فعلی را انجام می دهد و مخاطب با توجه به بافت، مقصود آن را دریافت می کند. سرل کارگفت را به پنج قسم اظهاری، ترغیبی، تعهّدی، عاطفی و اعلامی تقسیم کرد.این پژوهش با رویکرد کاربرد شناسی، نظریه ی کنش گفتاری و بافت به بررسی کنش های گفتاری مناجات امام حسین (ع) در واپسین لحظات عمر می پردازد. امام حسین (ع) در شرایط بسیار سخت روحی به سر می برد و جز خداوند یاوری ندارد لذا فعل عاطفی (٪۴۰) و ترغیبی (۳۳٪) بیش ترین بسامد را دارد. بیش ترین ارجاع ضمیری به خداوند (۴۹٪) و سپس امام (۲۳٪) اختصاص دارد. فعل های اخباری به کار برده شده در متن (٪۶۷)، و کنش های انشایی (۳۳٪) می باشد. کلمات کلیدی: کاربردشناسی، کنش گفتاری، سرل و آستین، بافت، مناجات امام حسین (ع).

اقتباس دراماتیک از متون کهن فارسی از دغدغه های درام-نویسان بوده است. منطق الطیر عطار از جمله منابع ادبی مورد علاقه نمایشنامه نویسان ایرانی است. ضعف مشترک چنین اقتباس هایی فقدان شخصیت پردازی و کنش دراماتیک است. این ضعف به دلیل عدم انطباق متون کهن ایرانی با اسلوب های داستان گویی غربی است. نظریه ادبی گرماس، نظریه پرداز ادبی درباره شخصیت به سبب بررسی کنش براساس سه فعل خواستن، دانستن و توانستن این توانایی را به درام نویس می دهد تا شخصیتی کنشگر خلق کند. با انتخاب شخصیت های زن در منطق الطیر و تطبیق آن با نظریه کنشی گرماس، الگویی هدفمند و عملی برای کمک به دارم نویس در خلق شخصیتی کنشگر بدست آمده است. ملاک انتخاب شخصیت ها برای بررسی، وجود سه مولفه خواستن، دانستن و توانستن بوده است که شرایط شخصیت مرکزی شدن زنان منظق الطیر را فراهم می کند. براساس نتایج بدست آمده، به طور برجسته حکایت «شیخ صنعان و دختر ترسا» و چند حکایت دیگر را می توان به عنوان یک داستان با ساختار کلاسیک و خطی معرفی کرد که واجد قابلیت شخصیت پردازی دراماتیک می باشند. واژگان کلیدی: عطار نیشابوری، منطق الطیر، شخصیت های زن، الگوی کنشگری گرماس.

آثار منتشرشده در زمینة نقد ادبی دو دسته اند: دستة اول آثاری است که جنبة پژوهشی دارد و با بررسی زوایای گوناگون نقد ادبی و بر اساس یکی از شیوه های نقد ادبی به ارزیابی آثار می پردازد. دستة دوم کتاب هایی است که با طرح بعضی از مباحث اصولی و اساسی نقد ادبی صبغة آموزشی دارد. مناهج النقد الأدبی الحدیث از نوع دوم است که در این مقاله، به سبب جهت گیری مناسب با دیدگاه های اسلام و فرهنگ کشورهای اسلامی و محتوای علمی، برای ارزیابی و نقد برگزیده شد. پس از بررسی های ظاهری و محتوایی و یادآوری برجستگی ها و برتری های این کتاب نسبت به آثار دیگر و ذکر بعضی از نارسایی ها، پیشنهادات اصلاحی ای ارائه شد که به نظر می رسد پس از بررسی و اصلاح، کتابی مناسب و مطابق با اهداف درسی برای تدریس در دورة کارشناسی خواهد شد.

إنّ الجانب التربوی من الجوانب الهامه فی الأدب، فهناک أدباء یتصف أدبهم بالجوانب الأخلاقیه و التربویه یتناولون سلوک المرء فی مجالات الحیاه و یهتمون فی أدبهم ببعض القضایا المتعلقه بالتربیه؛ و منهم ابن المقفع الذی اهتم الباحثون اهتماما بالغاً بکشف جوانب هامه من فکره فی مجال الدراسات اللغویه و البلاغیه؛ إلا أنّ الجانب التربوی من فکره لم یحظ بتلک العنایه. و مما یلفت النظر هو ترکیز ابن المقفع فی آثاره علی الجانب التربوی و محاولته وضع الأهداف التربویه فی أدبه، ثم تقدیم المناهج التی تحقق تلک الأهداف من خلال تحدید المبادئ التی عمل علی توضیحها و التأکید علیها و علی إصلاح الإنسان و استقامته. یهدف هذا المقال باعتماده منهج تحلیل النصّ، إلى دراسه و تحلیل أهم الآراء و الأفکار و المبادئ التربویه عند ابن المقفع من خلال استقراء آرائه المبثوثه ضمن کتاباته و رسائله. و قد توصّل البحث أخیراً إلی أنّ ابن المقفع الأدیب کان من الأدباء المربین و المصلحین و عمل فی المجالین النظری و العملی، و الجانب التربوی الذی تطرّق إلیه خیر نموذج لکی یرشد المجتمع الإنسانی إلی حیاه أفضل تضمن له سعاده الدارین.

از مهم ترین عناصر داستان که معیاری برای سنجش یک اثر داستانی به شمار می آید، شخصیت و شخصیت پردازی است که نقشی برجسته در انتقال درون مایه داستان دارد. غسان کنفانی از برجسته ترین نویسندگان فلسطینی است که با پردازش هنرمندانه این عنصر در داستان هایش، مجال را برای بررسی آن فراهم ساخته است. مقاله حاضر به تحلیل شخصیت پردازی وی در رمان ام سعد می پردازد و، پس از اشاره به تعهد وی در هنر داستان نویسی و تعریف شخصیت و شیوه های پردازش آن در رمان ام سعد، نوع شخصیت های این رمان را تحلیل می کند. کنفانی با پردازش دقیق این عنصر در رمان ام سعد، گذشته از اینکه ساختار داستانی آن را استحکام بخشیده، با هنرمندی شخصیت هایش را برای به تصویر کشیدن درونمایه آن مطابقت داده است؛ درون مایه مقاومت و پایداری دربرابر اشغالگران و مبارزه قهرمانانه ازجان گذشتگان، به ویژه مادران دلاور و رنجدیده فلسطینی.

از آن جا که مقدمات قصاید عربی در نقد قدما از اهمیت خاصی برخوردار بوده و بزرگانی چون ابن رشیق قیروانی، ابوهلال عسکری، ابن اثیر، ثعالبی و...به نقد این قسمت از قصاید، اهتمام ویژه ای داشته اند، ضروری می نماید در ادبیات فارسی نیز مقدمات قصاید شاعران بررسی شود. در این مقاله مقدمات قصاید خاقانی و متنبی بررسی شده است. روش تحقیق، به شیوه ی توصیفی- تحلیلی و حجم نمونه، کل قصاید دیوان خاقانی و متنبی است. با مطالعه و بررسی مقدمات قصاید دیوان این دو شاعر، مضامینی که در آغاز آن ها آمده، استخراج گردیده و با هم مقایسه ی شده اند. از مقایسه مقدمات قصاید این دو شاعر،چند نکته مستفاد می شود: 1. اهتمام متنبی به مقدمات قصاید خود بیش تر از خاقانی است؛ 2. مقدمات قصاید این دو شاعر بیش تر تقلید و تتبعی از قدما است؛ با این حال، از زیبایی خاصی برخوردارند؛ 3. مقدمات طللی، تغزلی، وصف فراق و شکوا از بیش ترین بسامد در دیوان متنبی برخوردار است؛ 4. در دیوان خاقانی، مقدمه ی وصف، حکمت و توحید و مقدمه شکوا و گلایه بسامد بیش تری دارد.

در شعر شاعران مقاومت فلسطین در سال های پس از جنگ جهانی دوم، شاعران تنها از دور در رؤیاهای شاعرانه شان، گاهی شبحی از بهشت گمشده ی خویش را به تصویر می کشیدند. پس از انقلاب 1952م مصر و اقدام هایی که «جمال عبدالناصر» برای ایجاد وحدت و تقویت ناسیوناسیم عرب انجام داد، این روند به گونه ای تغییر کرد و فلسطینی ها به آینده امیدوارتر شدند. سمیح القاسم شاعری است که به مقاومت و پایداری ملت فلسطین، با تمام غم و دردها، چشم امید بسته است و همه چیز را روشن و امیدوار کننده می بیند. او با سروده های خود خوشبینی و امید را به خوانندگان خویش القا می کند. شاید همین مثبت اندیشی سمیح القاسم است که او را این چنین، در دیدگاه مخاطبانش محبوب گردانیده است. این نوشتار بر آن است تا با مقدمه ای در پیدایش شعر مقاومت فلسطین و نگاهی کوتاه به زندگی سمیح القاسم، شاعر مقاومت فلسطین، به بررسی سبب های ماندگاری شعر او بپردازد. یافته های این پژوهش، نشان می دهند که؛ قدرت پایداری قدرتمندانه در برابر سختی ها، هنرپردازی و زیبایی آفرینی در شعر مقاومت، تعمیم پذیری شعر مقاومت، خوش بینی و امید، تعهّد به آرمان و مسئوولیت انسانی، از جمله این عوامل هستند.

شعر مقاومت فلسطین تصویرگر تاریخ انقلاب فلسطین است و در این عرصه، شاعرانی متعهد و پاکباز پا به عرصه مقاومت گذاشته و ذوق و هنر خویش را در راه مبارزه با متجاوزان و دفاع از حق به کار گرفته اند. علی فوده از شاعرانی است که با حضور در سنگرهای مقاومت و با استفاده از قریحه و هنر شاعری خویش برای حفظ کرامت نفس و دفاع از آرمان فلسطین به پا خاسته ولی آن چنان که شایسته اوست معرفی نشده و محتوای اشعارش مورد بررسی و کنکاش قرار نگرفته است. کرامت نفس از جمله ویژگی هایی است که در شعر علی فوده نمود بیشتری دارد و صفاتی چون شکیبایی، صداقت، پایداری و ایثار را به دنبال داشته و در تکوین شخصیت او موثر بوده و در موفقیتش در عرصه مقاومت تاثیرگذار بوده است. در این مقاله پس از اشاره ای گذرا به ادبیات مقاومت فلسطین و زندگی شاعر و ظهور او در عرصه مقاومت، جلوه های کرامت نفس در شعر شاعر بررسی و تحلیل شده و این نتیجه به دست آمده است که شاعر برای آگاه ساختن مخاطب نسبت به اهمیت کرامت نفس در راه مقاومت، نقاب شخصیت هایی را به چهره زده است که در تاریخ به این صفت معروف هستند؛ از مهم ترین این شخصیت ها از بلال حبشی، عروه بن الورد، و هفده تن از یاران مقاومت ذکر شده است.