درخت حوزه‌های تخصصی

ادبیات عرب

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
شعر صرف علوم بلاغه کلیات لغت نثر نحو
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۹۴۱ تا ۹۶۰ مورد از کل ۱٬۶۹۶ مورد.
۹۴۱.

سنت و استعداد فردی از دیدگاه الیوت و أدونیس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۳

کلید واژه ها: زبان زمان ذهن سنت الیوت أدونیس استعداد فردی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۷۳ تعداد دانلود : ۵۳۷
سنّت و استعداد فردی از منظر الیوت و أدونیس دو مفهوم اساسی در بطن خود دارند و آن دو مفهوم عبارت اند از ذهن و زبان. ذهن به عنوان فاعلِ شناسا به تصویرسازی از پدیده های هستی می پردازد و آن ها را در قالب زبان می ریزد. در تفکّر ایشان دو مقوله ذهن و زبان تا جایی درهم آمیخته می شوند که هستی به مثابه زبان گرفته می شود. این دو مفهوم پیوند عمیقی با مفهوم زمان در تلقّی فلسفی از منظر های دیگر، پیدا می کنند. ما در این مقاله این ارتباط را تحت عنوان سنّت مورد بررسی قرارمی دهیم. در قطب دیگر این مفاهیم، استعداد فردی قراردارد که تحت عنوان نقد روان کاوی در تلقّی فروید، قابل بررسی می باشد. این مقاله بر آن است تا مفاهیم ذهن، زبان و زمان را در آرای أدونیس و الیوت مورد بررسی و مداقّه قراردهد و در پایان، شِمای کلّی از منظر این دو شاعر عربی و انگلیسی از حیث نگاه شاعرانه به هستی به خواننده ارائه نماید.
۹۴۲.

جایگاه حُسام الخطیب در ادبیات تطبیقی جهان عرب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ویژه نامه نامه فرهنگستان (ادبیات تطبیقی) سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۱۱)

کلید واژه ها: ادبیات تطبیقی حسام الخطیب مکتب فرانسوی و امریکایی ادبیات تطبیقی در جهان عرب

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه ادبیات تطبیقی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب کلیات ادباء
تعداد بازدید : ۱۳۶۷ تعداد دانلود : ۸۱۰
حسام الخطیب، منتقد و مترجم فلسطینی تبار از پژوهشگران برجسته ادبیات تطبیقی در جهان عرب به شمار می آید. آثار وی در این حوزه در شکل گیری تحولات ادبیات تطبیقی در جهان عرب نقش اساسی داشته است. مشخصه بارز اندیشه های تطبیقی وی، تأثیرپذیری از مکتب امریکایی ادبیات تطبیقی به ویژه نظریات هنری رماک و رنه ولک است. وی ضمن نقد نگاه سنتی برخی تطبیقگران عرب که بیشتر بر مدار جریان اثبات گرایی تأثیر و تأثر تاریخی مکتب فرانسوی می چرخیده است بر این باور است که نظریات مکتب فرانسه سبب انحصار و محدودیت پژوهش های تطبیقی جهان عرب شده و حال آنکه مکتب امریکایی به ویژه نحله های جدید پژوهشی این نظریه (ادبیات تطبیقی با دانش ها و هنرها) می تواند سبب تکثرگرایی و حضور فراگیر و پویاتر ادب عربی در صحنه ادبیات تطبیقی شود. نقد فرهنگی و سیاسی اروپامحوری ادبیات تطبیقی از دیگر تأکیدهای وی در حوزه ادبیات تطبیقی است. این پژوهش توصیفی تحلیلی بر آن است ضمن معرفی حسام الخطیب، به تحلیل دیدگاه های وی در باب ادبیات تطبیقی عربی بپردازد.
۹۴۳.

جنبه های مثبت و منفی رنگ سیاه در شعر عنترة بن شداد

نویسنده:
منبع: علوم ادبی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۷

کلید واژه ها: رنگ سیاه عنترة جنبه منفی و مثبت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳۸ تعداد دانلود : ۴۴۶
جستار حاضر، کاوشی در ابعاد معناشناختی رنگ سیاه و کارکردهای مثبت و منفی آن در شعر عنترة بن شداد، شاعر عفت پیشه ماقبل اسلام است. پژوهش حاضر نشان دهنده این است که در بُعد مثبت، این نوع رنگ، گاه در یک ساختار تشبیهی نمود می یابد، همچون تشبیه پوست سیاه به مُشْک و عنبر؛ گاه در سیاهی رنگ موی یار و یا چشمان سیاه او جلوه می شود و زمانی هم در فضای تیره و تاریک میدان کارزار معنا می یابد. با این حال در تمامی این صورتگری ها، شاعر تلاش می نماید تا به این وسیله برای روح دردناک خویش التیامی- هر چند گذرا- فراهم نماید. در بُعد منفی، غالباً رنگ سیاه به عنوان عیب و نقصی آشکار می شود که خویشان و نزدیکان آن را دست آویزی برای طرد عنترة قرارداده بودند، اما شاعر با استفاده از اسلوب های منطقی، از قبیل اینکه سیاهی، تنها در وصف اعمال زشت، نکوهیده می باشد و یا اینکه سفیدی اعمال، سیاهی جسمانی را می زداید، همواره به عنوان یک مصلح اجتماعی ظاهر می شود که در پی اصلاح عقاید پوچ وغلط موجود در جامعه و جایگزین کردن قانون ارزش های اخلاقی به جای تبعیض رنگ و جنسیت است. نگارنده از روش توصیفی و تحلیلی برای تبیین دو بُعد متناقض رنگ سیاه در دیوان این شاعر استفاده کرده است.
۹۴۴.

شهید و شهادت در شعر محمد العید آل خلیفه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره پنجم بهار و تالستان ۱۳۹۴ شماره ۱۰ (پیاپی ۶۸) 109-131 صفحه

کلید واژه ها: مقاومت شهادت وطن پرستی الجزایر محمد العید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۰ تعداد دانلود : ۴۰۵
محمد العید آل خلیفه (۱۹۰۴- ۱۹۷۹) از جمله شاعران انقلابی معاصر الجزایر به شمار می رود که سورده های او نمونه بارز شعر، حماسه ساز و پرشور و انقلابی الجزایر و اشعار وی بازتاب واقعی شخصیت، افکار دینی و میهنی اوست. از بن مایه های شعر محمد العید توجه خاص وی به شهید و شهادت است. انعکاس مقاومت و پایداری مردم الجزایر در برابر استعمار فرانسه باعث تبلور فرهنگ ایثار و شهادت در شعر این شاعر الجزایری شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد دو پدیده اجتماعی «انقلاب» و «جنگ» از مهم ترین تحولات تأثیرگذار بر جریانات ادبی با موضوع شهید و شهادت به شمار می روند و کوشش های وی در اعتلای ادبیات انقلاب، جنگ و دفاع در خور ستایش است. در این مقاله ضمن معرفی این شخصیت و نگاهی اجمالی به موضوع شهید و شهادت به تحلیل اشعار محمد العید براساس دیوان شعری وی می پردازیم. روش پژوهش تحلیلی توصیفی و بر مبنای جمع آوری مطالب از منابع فارسی و عربی و طبقه بندی موضوعی است.
۹۴۵.

ریالیسم جادویی در رمان عالم بلا خرایط اثر عبد الرحمن منیف و جبرا ابراهیم جبرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۱ (پیاپی ۶۹) 167-185 صفحه

کلید واژه ها: ریالیسم جادویی عبدالرحمن منیف جبرا ابراهیم جبرا عالم بلا خرایط

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۵ تعداد دانلود : ۳۲۳
ریالیسم جادویی یکی ازانواع ریالیسم است که در قرن اخیر مورد توجه گروهی از نویسندگان واقع شده است. از عالم ماوراءالطبیعه خبر میدهد و هدف اساسی آن برخورد کردن با اسراری است که زیر پدیدههای واقعی مخفی شده است. ریالیسم جادویی در رمان به این معناست که همه عناصر داستان طبیعی است و تنها یک یا چند عنصر جادویی و غیرطبیعی در بافت داستان وجود دارد. در واقع داستانی که از این منظر بررسی میشود سر مبهم جامعه را در بطن واقعیت نمایان میکند، بدون این که این سر را شرح و بسط دهد. این پژوهش بر آن است تا ریالیسم جادویی را در رمان عالم بلا خرایط (دنیای بدون نقشه) اثر عبدالرحمن منیف و جبرا ابراهیم جبرا مورد بررسی قرار دهد و اثبات نماید که توصیف جزییات یک اتفاق توسط یکی از شخصیتهای داستان، بیان عناصر ماوراءطبیعی مثل ارواح خاندان راوی داستان یا پیشبینی و غیبگویی حوادث در داستان که دلیل بر آگاهی از وقایع فوق طبیعی دارد، تاریخی بودن بخش واقعی داستان، استفاده از جادو برای مقابله با بی عدالتیهای موجود در جامعه، کشف و توصیف عناصر ماوراء و برتر از واقعیت، دوگانگی شخصیت درعالم واقع و خیال، درکنار مطرح کردن شخصیتهایی مثل عمه نصرت و شخصیت خود راوی که دایماً درگیر خیالاتش است ، نشان از وجود رنگی از خیال و جادو در بستر واقعی داستان دارد که به کمک مؤلفههای ذکر شده می توان مشکلات جامعه را به شیوه ای جدیدتر به خواننده نشان داد و داستان را برای او مهیجتر و ذهن او را بیشتر درگیر اتفاقات و حوادث داستان کرد.
۹۴۶.

علم المعانی وإیقاع الشِّعر: جمیل وعمر والقَیْسان نموذجًا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۲

کلید واژه ها: التقدیم والتأخیر الحذْف والذکر التنکیر والتعریف الوصل والفصل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۲ تعداد دانلود : ۲۸۴
یصْبو الشَّاعر إلى مخاطبة الشّعور الدَّاخلیّ للمتلقِّی، وتحقیق أعلى مستوًى من الإعجاب فی نفسه، ولا یتوانى فی استغلال طاقات علم المعانی الموسیقیَّة للتّعبیر عن المعانی المختلفة؛ فیَذْکر ما کان معروفًا، أو یُضْمر ما کان مجهولًا لإثارة انتباه المتلقِّی و تساؤلاته، وقد یُقدّم، ویؤخّر، ویُعرّف، وینکّر، طلبًا للإیقاع الدَّاخلیّ للقصیدة، ویتقافز بإیقاعه سریعًا، أو یتهادى به بطیئًا؛ فیَصِلُ، ویفصل، ولا یغفلُ لحظةً عن الخبر والإنشاء، وما فیهما من طاقة تعبیریَّة، أو ما یصاحبهما من ارتفاعٍ فی حدّة الإیقاع وانخفاضه. وقد رصد بحثُنا أثرَ علم المعانی فی إیقاع شعر الغزل الأمویّ، وما یصاحبه من قیمٍ تعبیریَّة یقْصدها هذا الشَّاعر أو ذاک، مهتدیًا إلى ذلک بأمثلة من شعر جمیل بثینة وعمر بن أبی ربیعة والقَیْسَیْن: قیس بن ذَرِیح وقیس بن ال مُلوَّح، ومتّخذًا منهم نماذج للدراسة. ویقف البحث عند بعض الأسالیب التی لجأ إلیها هؤلاء الشُّعراء، ومنها: الحذف والذِّکر، کحذف حرفٍ أو أکثر لفظًا، وحذف حرفٍ لفظًا وکتابة، وحذف کلمة. وکذلک التَّعریف والتَّنکیر، والخبر والإنشاء، وما فیه من إیقاعٍ صاعد، وإیقاعٍ هابط، وإیقاعٍ نبریّ. ثمَّ التَّقدیم والتَّأخیر وما فی معانیه من التَّخصیص، وبیان الحال وإظهار الإنکار، ومفاجأة المتلقِّی. ثمَّ الوصل والفصل.
۹۴۷.

موتیف النخلة والزیتونة فی شعر سمیح القاسم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اضاءات نقدیه سال پنجم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۰

کلید واژه ها: سمیح القاسم الموتیف الشعر الفلسطینی المعاصر النخلة الزیتونة

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب شعر
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات نمادین نماد و نمادپردازی
تعداد بازدید : ۹۸۰ تعداد دانلود : ۱۷۵۷
تحتلّ بعض الأفکار والأحداث مکانة مرموقة فی معیشة البشر ومثلما تتحوّلان إلی جزء من هواجسه الّتی تدفعه إلی المزید من الإلحاح والتکریر، حتّی انّها تظلّ له میسما ذاتیّا ملازما قدیصوّرها متعمّدا أو عفوالخاطر، ولکن تکرار هذه الصورة المعبّرة عن الهواجس علی التوالی یدلّ علی أنّه ینهض بما لایُطّلع علی واقعه بحکم العادة؛ فقد یظهر هذا التکرار- بالرغم من أنّه ظاهرة نقدیّة لغویّة - موتیفا یعتبر عنصرا بنائیّا فی النص الشعریّ متجلّیا فی العلامات والدلالات اللتین یوظّف من خلالهما الشاعر الرموز والصور الشعریّة لیضفی علی شعره میسم الجمال والخلابیّة. إنّ الموتیف فی الشعر سمیح القاسم یحظی بأهمّیة بالغة ویمنح المتلقّی مفتاحا یفتح به الفکرة الکامنة فی نصّه وسواء أیکون اسما أو فعلا أو جملة، یتبدّل إلی نقطة مرکزیّة یحوم حولها شعره؛ ففی بعض الأحیان لینال رؤیة معیّنة یتمسّک بالتکرار الّذی یرافق الإلحاح علی هاجسته اللحظویّة مثل توظیفه موتیفی النخل والزیتون اللذین بلغ تکرارهما علی الترتیب 51 و69 مرّة فی أشعاره متناسبا مع الأهداف المقاومیّة الّتی یطالب بها المقتضی الشعریّ حیث یحمل الأول منهما رموزا للإستقامة، والنشاط، والحیاة الجدیدة ویوحی الثانی بالتجدّد، والعمران، وتراث الشاعر الدینیّ الّذی انعقد بأحاسیسه الوطنیّة. تحاول هذه الدراسة تسلیط الضوء علی توظیف موتیفی النخلة والزیتونة فی شعر سمیح القاسم مع الإشارة إلی المعطیات الإحصائیة من تکرارهما فی الأشعار، والإعتماد علی الطریقة الوصفیّة- التحلیلیّة الّتی تساعد علی تحلیل النصوص الأدبیّة وفکّ الرموز ودلالات فیها.
۹۴۸.

سرود ملی الجزایر در آیینه نقد فرمالیستی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره پنجم بهار و تالستان ۱۳۹۴ شماره ۱۰ (پیاپی ۶۸) 35-54 صفحه

کلید واژه ها: نقد فرمالیستی سرود ملی الجزایر مفدی زکریّا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۵ تعداد دانلود : ۵۴۹
مکتب فرمالیسم (صورتگرایی) مکتبی در حوزه ی نقد ادبی است که در اوایل قرن بیستم میلادی در روسیه شکل گرفت و پس از آن به اروپا و آمریکا انتقال یافت. محور اصلی نقد ادبی از دیدگاه فرمالیست ها توجه به شکل و ظاهر اثر و زیبایی شناسی متن ادبی است. این مکتب نقد ادبی تلاش می کند در تحلیل خود از آثار ادبی، «رستاخیز کلمات» را در آنها نمایان سازد. جایگاه فرمالیسم را در بررسی سروده هایی مانند سرود ملی برخی کشورها نمی توان نادیده گرفت. سرود ملی هر ملتی، برخاسته از هویت، محتوای فکری- تاریخی و اندیشه های غالب بر آن ملت است. از مهم ترین عوامل پیدایش سرود های ملی در میان کشور های مختلف می توان به حرکت های انقلابی و سیاسی مردم علیه دولت های استعماری اشاره کرد. از پویاترین حرکت های انقلابی مردم علیه استعمار غرب، انقلاب الجزایر بود که بعد از صد و سی سال جانفشانی و فداکاری ملت، در سال 1962 به پیروزی منتهی شد. نکته قابل توجه در این انقلاب مبارزه ی شاعران و ادیبان با بیان و قلم علیه استعمار بود. مفدی زکریا از جمله شاعران مبارز در انقلاب الجزایر بود که شعر مشهور او با نام «قسماً» نماد آزادی از بند استعمار و سرود ملی این کشور شد. پژوهش حاضر، سرود ملی الجزایر را در مقوله هایی همچون «ادبیت، فرم، آشنایی زدایی، ساختار ساختارها و وجه غالب» از دیدگاه فرمالیست های روس مورد بررسی قرار داده که از جمله نتایج آن، برجسته شدن مفاهیم انقلابی است که از مؤلفه های یاد شده متأثر بوده است
۹۴۹.

شعر «أدونیس» فی النّقد الأسلوبیّ (نقد صلاح فضل أنموذجاً)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۲

کلید واژه ها: الأسلوبیة أدونیس النقد الأسلوبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۴ تعداد دانلود : ۵۶۹
یتناول البحثُ شعر ""أدونیس"" فی النقد الأسلوبیّ، متّخذاً من کتاب (أسالیب الشّعریّة المعاصرة) للنّاقد ""صلاح فضل"" أنموذجاً لهذا النّقد. ومن هنا، فإنّ هذا البحث یحاول إلقاء الضّوء على دراسة النّاقد، ومتابعة المنطلقات الأساسیّة التی انطلق منها، وتحدید المفاهیم والمصطلحات التی اعتمد علیها، والإجراءات المنهجیّة التی أجراها؛ وصولاً إلى الرّؤیة النّقدیّة التی اعتمدها فی دراسته. وقد ذهب الناقد إلى أنّ دراسته تُعدّ قراءة فی الشّعر، وکتابة فی الشّعریّة، وهی تجمع بین ضبط المنهج، وتحرُّر التّطبیق؛ الأمر الذی یعنی السّعی إلى الضّبط المعرفیّ، فضلاً عن محاولة السّیطرة على أمور البحث، بما یجعلها إبداعاً فکریّاً، وتُبنى آلیّتها الإجرائیّة فی سعیها إلى تقدیم اقتراح مُحکَم لسلّم الشّعریّة. وصرّح برفضه التّقیُّد الکامل بالمنهج؛ إذ إنّه لا یفرض المنهج على النّصّ إلى حدّ إتلاف جمالیّته، وفنّیّته، وإفنائهما.
۹۵۰.

بررسی ادبی واژه ویل و بیان مخاطبان آن در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال سوم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۱۲)

کلید واژه ها: قرآن کافران مشرکان ویل کاربرد ادبی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای علوم اسلامی تفسیر و ترجمه قرآن
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب لغت
تعداد بازدید : ۱۶۶۱ تعداد دانلود : ۴۲۱۱
یکی از مباحث مهم در تحلیل و تفسیر آیات قرآن کریم بررسی واژه ها می باشد.خواستگاه هر واژه، در فهم مطالب هرعبارت بسیار تأثیر گذار است. این مقال به بررسی و بیان واژه ویل و کاربرد آن در آیات قرآن کریم می پردازد. روشن شدن جایگاه و معنای اصیل لغت مورد نظر، می تواند مخاطب را به فضای نزول قرآن برده و درک وی را از غرض کاربردی واژه در آیات ،روشن نماید. ویل در لغت عرب برای بیان حسرت و اندوه فراوان برای یک عمل شر و اندوهناک و دارای عذاب وعواقب شدید به کار می رود.و یکی از واژه هایی است که خداوند از آن برای ابراز تنفر و وعید عذاب استفاده کرده است.. از جمله ی مخاطبین این واژه، کافران، مشرکان، می باشند که در اثر انجام اعمال یا ترک افعالی مورد خشم پروردگار قرار می گیرند و مشمول عذاب سخت الهی واقع می شوند. پس از بیان معنای ویل با استفاده ازلغت نامه های معتبرعربی به جمع آوری آیاتی که کلمه ویل در آنها به کار رفته پرداخته ایم واحیانا به تفسیر مختصری از آنها اشاره شده است.ازمهمترین یافته های این مقاله می توان به این نکته اشاره کرد که هر جا قرآن کریم از این واژه استفاده کرده است ، بیشترهشداربه کافران و معاندان بوده است.و به آنان وعید عذاب و آتش داده است. ویل برای کسانی است که پیامبران و سفراء الهی را تکذیب نمودند و نسبت ناروا مثل دروغگویی یا جنون یا سحر به آنها دادند.
۹۵۱.

عامل سوم جزم: واقع شدن در جواب طلب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۳

کلید واژه ها: طلب فعل مضارع عامل جزم یک فعلی عامل جزم دو فعلی عامل سوم جزم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴۸ تعداد دانلود : ۱۱۵۶
قرآن، معجزه جاوید و پدیده شگفت تاریخی است که مؤمنان به منشأ آن، که قدرت بی پایان دارد، تردید نکرده اند. به همین جهت در هر زمان و مکان به بررسی و پژوهش پیرامون آن می پردازند. از طرف دیگر سال های زیادی است که مسائل و قواعد نحوی، زبان به زبان نقل گشته و کتاب های نحوی قدیم قواعدی را کشف و منتقل نموده اند. در ادبیات معاصر پژوهش های زیادی انجام شده و مسائل جدیدی در ادبیات عربی بررسی شده است. این در حالی است که به چالش کشیدن موضوعات صرفی- نحوی در مقایسه با موضوعات ادبی بسیار کم بوده است. در این مقاله برآنیم تا یکی از مسائل نحوی را در باب عوامل جزم فعل مضارع مورد بررسی و پژوهش قرار دهیم. در این راستا مهم ترین منبع برای اثبات این فرضیه آیات قرآن کریم خواهد بود.
۹۵۲.

دراسه بنیویه لمسرحیه ""شهرزاد"" لتوفیق حکیم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۲

کلید واژه ها: شهرزاد البنیویة الفواعل المغازی محور الأحداث

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی رویکردهای نقد ادبی نقد ساختارگرا
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب نثر
تعداد بازدید : ۸۰۲ تعداد دانلود : ۷۴۲
إنَّ المنهج البنیوی أقرب المناهج إلی النص الأدبی؛ لأنَّ النص هو المصدر، ولا وجود للمصدر إلا من خلال النص، و لأنَّ اللغه هی التی تشکل النص و تحدد وجوده و کینونته، و بالتالی، فاللسانیات هی المنهجیه الوحیده الصالحه لدراسه اللغه فی کل تمظهراتها الوصفیه. للتوصل إلی بنیه الأثر الأدبی ینبغی تخلیص النص من الموضوع و المعانی و الأفکار و البعدین الذاتی والموضوعی، لیبدأ بعد ذلک تحلیل النص فی دراسه المستویات البنیویه. نحن نرید فی هذه المقاله من خلال المنهج الوصفی – التحلیلی أن ندرس البنیویه فی مسرحیه شهرزاد و بما أنَّ ضیق مساحه البحث لایتیح لنا الإلمام بکافه جوانب الدراسات البنیویه علینا أن نختار منها ما وجدنا أنه رکیزه أساسیه فی تحدید مظاهر البنیویه فی شهرزاد وهذه المحاور هی: الفواعل التی تمثل الشخوص فی النص، ویوازیها فی الخط نفسه المفعول به وهو الهدف أو المغزی من النص، وفی المحور العمودی هناک المساندون والمعارضون و فی الوسط هناک محور الأحداث ( الحبکه الدرامیه ) للمسرحیه. شخصیات مسرحیه شهرزاد ما هی إلا رموز لنوازع الإنسان وملکاته؛ فالعبد عبد أسود حقیقی ذو مزاج شهوانی، و الوزیر شخصیه عاطفیه عفیفه و الملک شخصیه زهدت فی کل الحیاه ی الرمزی لیصبحوا رمزاً لسعی الإنسان الحثیث نحو المجهول. و یری توفیق الحکیم أن حکمه الإنسان فی عصورنا الدنیا ولکن تلک العلاقه الخفیه التی تربط بینهم فی إنجذابهم نحو شهرزاد هی التی ترفعهم عن المستوی الواقعی إلی المستوی الدلالالحدیثه لیست هی التی توجه مصیره بل الذی یوجه مصیره هو قدرته ذلک العفریت المنطلق مِن قَمقَم الحکمه هو العله المباشره لأزمه الإنسانیه فی العصر الحدیث.
۹۵۳.

جمالیّات الأسالیب البصریّة فی شعر عدنان الصائغ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۱

کلید واژه ها: العراق الشعر العربی المعاصر عدنان الصائغ الأسالیب البصریة الإغتراب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱۰ تعداد دانلود : ۵۷۰
الشاعر لا یأتی فی نصه باللغة الدالة القریبة الحاضرة فی ذهنه، بل یتوقّف طویلاً عند الألفاظ، یتأمّلها وینتقیها، ثم یعید تشکیلها بما یناسب الدلالة الوجدانیة، وقد یتوقّف عندها لیخلق عبرها لنفسه نمطاً جدیداً تحّقق رغبته ورغبة القارئ فی المتعة الفنیة المتوقعة من إبداعه؛ والتعبیر بالصورة یُعتبَر من أهم خصائص التعبیر الشعری حیث یتمیّز بدقّة تحدیده للتجارب ومفرداتها, .تعدّ الأسالیب البصریّة-وهی الأسالیب التی یوظّفها الشاعر لبیان ما لا یستطیع التفوّه به- إحدى طرق التعبیر فی الشعر العربی والخدمة التی تؤدیها تلک الأسالیب، فهی غالبا المساعدة فی بناء المزاج الانفعالی وتغیراته. أحد هؤلاء الشعراء الذین اتّجهوا إلى التعبیر بالأسالیب البصریّة هو الشاعر العراقی المعاصر عدنان الصائغ. فقد تناول هذا النوع من التعبیر فی تجربته الشعریة لرفد نصوصه بشحنات دلالیة وفقا للرؤی والأفکار التی یرید التعبیر عنها. فی هذا البحث نحاول الولوج إلى ظاهرة حداثویة أتت بها ثورة التجدید الشعریة وهی ظاهرة التشکیل البَصَرَی فی القصیدة الحدیثة، ومن ثم تطبیق ظواهر التشکیل البصری فی قصائد الشاعر العراقی المعاصر ""عدنان الصائغ"" والترکیز على المظاهر البَصَرَیة البارزة فی شعره المنشور فی مجموعة أشعاره مستخدمین المنهج الوصفی-التحلیلی. ومن المظاهر البصریة المستخدمة هی العلامات الترقیمیّة، التنقیط والصمت، والسواد والبیاض والشکل المتموّج، وتفتیت الکلمات، والأشکال الهندسیّة، والظلّ. وکلّها تعبّر عن اضطراب الشاعر وتوتّره واغترابه عن الوطن ووحشته. وکل هذا أدّى إلى تجسیم آلام الشاعر وحنینه إلی وطنه النائی البعید عنه.
۹۵۴.

التفاعل التاریخی و الجمالی فی الشعر الجزایری المعاصر قراءه فی شعر الثوره عند عزالدین المیهوبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره پنجم بهار و تالستان ۱۳۹۴ شماره ۱۰ (پیاپی ۶۸) 313-330 صفحه

کلید واژه ها: الجزایر الشعر المعاصر عزالدین میهوبی التفاعل التاریخی التفاعل الجمالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۲ تعداد دانلود : ۴۳۰
یهدف هذا البحث إلی قراءه النص الشعری الجزایری المعاصر؛ باعتباره نصاً أعید فیه انتاج الحدث التاریخی( ثوره التحریر ) فنیاً بدرجه عالیه من الوعی؛ مما یعنی أن الشاعر عزالدین میهوبی تمثل الحدث التاریخی فأعاد صناعه سیاقه باعتباره جوهر التجربه الشعریه، و من ثم تهیأ له انتاج النص الشعری بصفته الوجه الثانی للعمله- علی مذهب دو بوغراند-. و فی انصهار الراهن بالماضی تتجلی التجربه الشعریه ضرباً من البحث عن الذات. فی هذا الاطار یتنزل هذا البحث دراسهً فی حیثیات النص الشعری المعاصر سیاقاً تشکیلاً، و ما ینجم عن ذلک من میلاد قیم نصیه/ جمالیه یعیش فیها الحدث التاریخی حالهً من البعْث، فاذا کانت الممارسه النقدیه اعاده انتاج النص من زاویه المتلقی، فان دراسه أدب الثوره- بأی منهج شینا- هی من زاویهٍ تحیینٌ لهذه النصوص بمضامینها، و من زاویهٍ ثانیه إسهامٌ فی إعاده إنتاج التاریخ أو علی الأقل قراءه تفاعلیه مع التاریخ الذی یظل الانسان جزءا منه من منظور ثقافی و أنثروبولوجی. یضطلع الحدث التاریخی- بصفته تجربه أدبیه/ شعریه- بأداء وظیفه جمالیه، یبلغ فیها المعیار درجه عالیه من الهیمنه، و یرجع السبب فی هیمنه المعیار إلی اضطلاع الشاعر بدور المرید/ المحب للحدث التاریخی، و إلی کل ما یجسده هذا الحدث من أیقونه مکانیه، أو شخصیه تاریخیه، أو معرکه
۹۵۵.

ارزیابی ابعاد کالبدی- فضایی کیفیت محیطِ شهری در بافت میانی شهرهای میانه اندام (مطالعه موردی: شهر زنجان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی منطقه ای (دانشگاه آزاد مرودشت) سال پنجم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۰

کلید واژه ها: ارزیابی کیفیت محیط شهری شهر زنجان بافت میانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳۴ تعداد دانلود : ۷۱۱
رشد سریع شهرها و توسعه ی کالبدی آن ها موجب بروز بحران های مختلف در زندگی شهری نظیر مشکلات محیطی و نزول کیفیت محیط شهرها شده است. در کشور ما هم به دنبال افزایش شهرنشینی و سرعت بالای تغییرات در بافت های شهری به دلایل مختلف، کیفیت محیط در نواحی شهری به شدت تنزل یافته است. بحران کیفیت در محیط های شهری، توجه به رویکردهای مؤثرتری را که قابلیت های اجرایی بیش تری داشته باشند، به یک موضوع جدی تبدیل کرده است. شهر زنجان به عنوان یکی از شهرهای میانه اندام کشور از بحران کیفیت محیط شهری بی نصیب نمانده و با مشکلات فراوانی در ابعاد مختلف کیفیت محیط شهری روبروست. روش تحقیق در این مطالعه، به صورت توصیفی- تحلیلی بوده و نوع تحقیق، کاربردی و رویکرد آن بصورت کمی و کیفی می باشد. بر این اساس کیفیت محیط شهری بافت میانی شهر زنجان با استفاده از شاخص های کالبدی- فضایی مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته است. یافته های تحقیق نشان می دهد مناطق سطح مطلوبیت متوسط 92/23 درصد و مناطق پایین تر از سطح مطلوبیت متوسط 6/39 درصد از سطح منطقه بافت میانی شهر زنجان را به خود اختصاص داده است، که در واقع نشان از وضعیت نامطلوب و نامناسب شاخص های کالبدی- فضایی و فاصله کیفی شاخص ها از وضعیت مطلوب دارد. پهنه بندی محدوده بافت میانی شهر زنجان از لحاظ میزان مطلوبیت ابعاد کالبدی- فضایی کیفیت محیط شهری نشان می دهد که محلات ترانس، بی سیم، قیر باشی، دروازه ارک، گونیه، درمانگاه در وضعیت نامطلوب و محلات امجدیه، صفا و مقدم در وضعیت نسبتاً نامطلوب قرار دارند. در نهایت پیشنهاد هایی برای ارتقای کیفیت محیط شهری در مقیاس محدوده مورد مطالعه ارائه شده است.
۹۵۶.

دراسة آیات لم یلتزم الطبرسی فی بیان معانیها بالوجوه الإعرابیة التی ذکرها لها (بررسی آیاتی که طبرسی در بیان معانی آنها به اعراب آن آیات پایبند نبوده است)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۳

کلید واژه ها: معنا اعراب آیه طبرسی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای علوم اسلامی تفسیر و ترجمه قرآن
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب نحو
تعداد بازدید : ۶۸۲ تعداد دانلود : ۵۱۸
مفسران بر ضرورت شناخت اعراب (نقش کلمه ها) وقواعد نحو در قرآن کریم تأکید نموده-اند وهیچ یک ازآنها در اهمیت داشتن نقش اعراب در تفسیر تردید نکرده است وطبرسی در کتاب تفسیر خود به اعراب اهتمام ورزیده وبعد از آوردن آیه جهت تفسیر ابتدا به توضیحات لغوی تحت عنوان اللغه پرداخته وسپس اعراب را آورده است.واهمیت اعراب بنا به گفته طبرسی از این قرار است:«اعراب بزرگترین دانش قرآنی است چراکه هرمعنایی مبتنی بر اعراب است واعراب است که از الفاظ گره گشایی کرده وروابط معنایی رااز الفاظ استخراج می نماید،زیرا مقاصد در الفاظ پنهان است واعراب،آنها را آشکار کرده واز آنها بحث می کند وبه آنها راهنمایی می نماید وهمچنین اعراب، معیاری است که نقصان و برتری سخن به واسطه ی عرضه نمودن بر آن معلوم می گردد ومیزانی است که خوبی و بدی سخن با آن مشخص می-شود» (طبرسی،1425ه ،ج1/5) و طبرسی در تفسیر خود در دوقسمت اعراب وقرائت به موضوع اعراب پرداخته وقسمتی هم به بیان معنا اختصاص داده است وما به موضوع تأثیر صورتهای مختلف اعراب در معنایی که ارائه کرده است،پرداخته ایم و اینکه آیا بحث اعراب در معنا تأثیر داشته یا فقط یک بحث تئوری بوده ودر معنا تأثیری ندارد. وبنابراین ما دراین مقاله سعی کرده ایم که صور اعراب را در آیات آورده وسپس معنای آنها را در جاهایی که طبرسی به اعراب آنها پایبند نبوده است،بیان نموده ایم وبرحسب اطلاعات نحوی مان بیان داشته ایم که آن صورت اعرابی به کدام معنا ونظر انتساب دارد ودر بیشتر جاها نظرات افراد را فقط آورده ایم،بدون اینکه نظر طبرسی را بیان نموده باشیم.
۹۵۷.

تبیین پدیده فراگیر زبانی ((صفت جانشین موصوف)) در چکامه های عصر جاهلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۲

کلید واژه ها: زبان صفت موصوف همنشینی معنایی شعر عصر جاهلی اقلیم صحرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۹۹ تعداد دانلود : ۶۳۷
وقتی اشعار عربی منسوب به روزگاران پیش از اسلام و به ویژه معلّقات را می خوانیم، همواره با یک پدیده فراگیر زبانی برخورد می کنیم که فرایند درک مدلول و مقصود شعر را قدری دچار وقفه می کند. این شگرد زبانی، با حذف موصوف و نشستن صفت یا صفت هایی به جای آن، رخ نموده است.امروزه این پدیده، در برخی کتب مربوط به دانش معانی و بیان، «مجاز مرسل مفرد به علاقه صفت» نام گرفته یا زیر عناوینی چون: «همنشینی معنایی در طرح مجاز» بررسی شده است. به گمان نگارنده بروز چنین عادت زبانی در شعر دوران جاهلی، نه تنها امری سطحی و تصادفی نیست، بلکه رویکردی زبانی است که در محور همنشینی و در راستای بالا بردن ادبیت کلام، تحقق یافته و گزینشی است بلاغی و برآمده از عواطف و روحیات سراینده که با مقتضای حال مخاطب بیابان گرد آن روزگار، تناسبی درخور داشته است. در نوشتار پیش رو، این رویه رایج زبانی، در پیوندی معنادار و بنیادین با اقلیم، فکر و فرهنگ عرب جاهلی و شرایط حاکم بر زندگی ایشان، مورد واکاوی قرار گرفته است. به گواهی پژوهش، فرایند حذف موصوف و انتقال معنای آن به صفت، با ایجاد نوعی ایجاز و بالا بردن قابلیّت تداعی کلام، به پویاسازی ذهن خواننده کمک می کند.
۹۵۸.

زبان و تصویر در تعبیرات قرآنی قصاید عربی سعدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال سوم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلید واژه ها: قرآن زبان تصویر قصاید سعدی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب شعر
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای علوم اسلامی تأثیر قرآن بر ادبیات
تعداد بازدید : ۱۰۹۱ تعداد دانلود : ۶۳۸
تحلیل قصاید عربی سعدی و تبیین ساختار زبانی شاعر در تصاویر قرآنی موجود در این قصاید، محور اصلی مقاله حاضر است که با توجه به جایگاه رفیع سعدی در عرصه ادبیات ایران و جهان، تبیین شاخصه های اصلی زبان تصویری او در راستای اثبات تسلط شاعر بر زبان قرآن و شعر عربی ضرورت می یابد. از آن جایی که رویکرد زبان و تصویر در اشعار سعدی با زیر ساخت تاثیرات شاعر از قرآن، کار نشده است لذا در این مقاله در صدد پاسخگویی به سوالات زیر هستیم: اول این که جایگاه آیات قرآنی در قصاید عربی سعدی چگونه است؟ و میزان ابیات تصویری و غیر تصویری شاعر در چه حدی است؟ دیگر آن که صور خیال در ابیات قرآنی سعدی چه ویژگی هایی دارد؟ و کانون مرکزی تصویر در این ابیات چیست؟ بیان نحوه تقابل و تعامل، پیوند و مجاورت واژگان قرآن در نگاه تصویری شاعر، از رویکردهای دیگر مقاله حاضر است.
۹۵۹.

المرأة فی عالم الأدیب القصصی محسن یوسف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۱

کلید واژه ها: حصار المرأة المرأة المقاومة المرأة الرمز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۶ تعداد دانلود : ۳۰۶
تأخذ هذه الدراسة على عاتقها تقدیم رؤیة لصورة المرأة فی الإبداع القصصی،ومدى ارتباطها بالواقع وحرکة المجتمع. جسّد البحث هذه الرؤیا فی قصص محسن یوسف من خلال ثلاثة محاور: المحور الأول استعرض حصار المرأة الشرقیّة المستلبة،وما تعانیه من قهر واضطهاد، وصل إلى حد الفجیعة فی مجتمع یرغمها على مصادرة إنسانیتها. ووقف المحور الثانی عند المرأة المقاومة التی ثارت على واقعها الشرقی المتمثل بالعادات والتقالید والأفکار المتخلفة، ومآسی القمع والاستلاب والاضطهاد المجتمعی، ونهضت للدفاع عن قضایا الإنسان الکبرى من أجل حیاة یسودها الحبّ و السلام. أما المحور الأخیر فقد تناول المرأة الرمز،متکئاً على الرمز الشفّاف القریب من الفهم والإدراک، والبعید عن الإبهام والغموض، ولا تکاد قصة من قصص الکاتب تخلو من إشارات تاریخیة یغلّفها بالرمز لتقدیم صورة للعالم، کما ینبغی أن یکون.
۹۶۰.

أسلوب ""الموال"" ومکانته فی الشعر الشعبی الخوزستانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۳

کلید واژه ها: خوزستان الشعر العربی الشعر الشعبی الموال اللهجة الدراجة

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۵ تعداد دانلود : ۵۴۴
إنّ الشعر الشعبی یمثّل جزءا ضخما من التراث الثقافی والأدبی لکل شعب، ومتممّا له، فلا یمکن فصله عن دراسة الأدب الفصیح، إذ یحفظ بین دفتیه بعض الجوانب اللغویة، والثقافیة، والأدبیة. وقد حظی هذا النوع من الشعر العامی فی سائر البلدان بالإهتمام والعنایة من قبل الباحثین المهتمین بالدراسات الفولکلوریة، فکلما زادت هذه الدراسات تکشّفت لنا قضایا هامة، وأیقنّا أنّ هذا النمط الشعری بإمکانه أن یقدّم لنا مادة لغویة وثقافیة وأدبیة تساعدنا علی معرفة الشعوب وآدابها. والشعر الشعبی فی خوزستان أیضا له مکانته الخاصة فی الأوساط الأدبیة فهناک الکثیر من الأنماط الشعریة الشائعة علی مستوی الدول العربیة انتشرت لأول مرة فی محافظة خوزستان ثم انتقلت للبدان الأخری، وأحیانا تمّ تسجیلها بإسم هذه البلدان العربیة؛ لأنّ الشعر العامی الخوزستانی وحتی الفصیح لم یجد من یرعاه ویقوم بدراسته وإن وُجِدت إهتمامات فما هی إلا إشارات عابرة أو محاولات مبعثرة فی طیات الکتب. وإنّنا فی هذه المقالة قمنا بدراسة میدانیة فی محافظة خوزستان ودرسنا من خلالها الشعر المحکی بلهجة سکانها العرب. فحاولنا أن نسلّط الضوء علی أقدم نوع من الشعر الشعبی وهو الموال- الفن الذی طالما أهمله الباحثون- وبیّنا فیه موطن الموال، ونشأته، وأنواعه، ووزنه، وأغراضه، وروّاده؛ وقد توصّلنا فی بحثنا إلی هذه النتیجة أنّ الموال هو أقدم فن فی مجال الشعر الشعبی وباستطاعته أن یلعب دوراً هاماً فی الحفاظ علی اللهجة المحکیة وانتقال مختلفِ المفاهیمِ الإجتماعیةِ والسیاسیةِ فی العصرِ الراهنِ.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان