سعید اکبری زردخانه

محیط خانواده و برخورد والدین با نوجوان تأثیر قابل ملاحظه ای در تحول شخصیت فرد می گذارد. از جمله مشکلاتی که والدین با آن مواجه هستند، کمبود اطلاعات در مورد تغییرات تحولی طبیعی در دوره نوجوانی و کمبود اطلاعات در مورد شیوه های والدگری است؛ بنابراین وجود برنامه ای که هردوی این مؤلفه ها را پوشش دهد، ضروری به نظر می رسد. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی برنامه مداخله ای بهبود روابط والدین و نوجوانان بر شیوه های والدگری و رابطه والد- نوجوان طراحی و اجرا گردید. مطالعه حاضر از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون تک گروهی است. گروه نمونه شامل 65 نفر از والدین دانش آموزان پیش دبستانی و دبستانی شهر تهران بود. مقیاس شیوه والدگری بامریند و سیاهه رابطه والد- فرزند پیش از مداخله و پس ازآن توسط شرکت کنندگان تکمیل شد. یافته ها حاکی از آن است که برنامه آموزش والدین تنها بر رضایت از والدگری تأثیر معناداری داشته (0/05> p ) و بر سایر متغیرها اثرگذار نبوده است. خرده مقیاس رضایت از والدگری، سازه ای را در برمی گیرد که از پویایی بیشتری برخوردار است، اما پنج خرده مقیاس دیگر، احتمالاً باورهای پایدارتر و عمیق تر را می سنجند که در طول زمان شکل گرفته اند و برای اینکه تغییر کنند، نیاز به زمان بیشتری دارند.

این پ ژوهش با هدف کاهش خشم والدین، براساس آموزش مدیریت خشم انجام شد. بیست و یک والد (13 پدر با میانگین سنی 37 سال و هشت مادر با میانگی ن سنی 36 سال) در 7 جلسه کارگاه مدیریت خشم شرکت کردند. سیاه ه حالت رگه خشم (اسپیلبرگر، 1999) و پرسشنامه ارزیابی خشم والدینی (شک وهی یکتا و زمانی، 1387) قبل و بعد از آموزش انجام ش د. نتایج اندازه گیریهای مکرر نشان دادند که آم وزش مدیریت خش م، شدت خش م را در موقع یتهای فراخوان خشم و رگه خش م به گون ه ای مع نادار ک اهش و مه ار خشم درون ی را افزایش داد، اما اب راز خشم بیرونی و درونی و مهار خشم بیرون ی تغییر معناداری نداشت. نتایج براساس اثربخشی مداخله های شناختی رفتاری مورد بحث قرار گرفت.

در هر جامعه ای سلامت روان نوجوانان از اهمیت ویژه ای برخوردار است و تامین بهداشت روانی به آنان کمک می کند تا از نظر روانی و جسمی سالم و نقش اجتماعی خود را بهتر ایفا کنند. هدف از پژوهش حاضر، ساخت مقیاس خودگزارشی مشکلات سلامت روان شناختی دانش آموزان متوسطه دوم بود. برای این منظور خزانه آیتمی با 200 آیتم تهیه شد و پس از ویرایش اولیه، 119 آیتم جهت قرار گرفتن در نسخه مقدماتی مقیاس انتخاب شد. جامعه آماری در این پژوهش دانش آموزان مدارس متوسطه دوم شش استان البرز، کرمانشاه، آذربایجان شرقی، سیستان و بلوچستان، فارس و خراسان رضوی بود. نمونه دربرگیرنده 642 نفر از دانش آموزان بودند که به صورت نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. تحلیل عاملی اکتشافی با چرخش واریماکس نشان داد بهترین راه حل عاملی هماهنگ با چهارچوب نظری برای این مقیاس، شش مؤلفه ای است. دامنه ضرایب همسانی درونی (آلفای کرونباخ) مولفه های استخراجی در نسخه مقدماتی مقیاس سلامت روان شناختی کودکان بین 63 /0 (رفتارهای ایذایی) تا 85 /0 (نقص در انجام تکالیف تحصیلی، خودگردانی، نقص توجه و بیش فعالی، و خودآسیب رسانی) است. در مجموع، مقیاس خودگزارشی مشکلات سلامت روان شناختی دانش آموزان متوسطه دوم، از شایستگی های روان سنجی نسبی برخوردار است و می توان از آن برای سنجش مشکلات هیجانی نوجوانان ایرانی با اهداف بالینی و پژوهشی استفاده کرد.

زمینه: خانواده مهمترین عنصر در اجتماع است و زوجیت اساس شکل گیری و هسته خانواده است. جامعه موفق، به زوجیت و آرامش در خانواده به عنوان یک موضوع بسیار حائز اهمیت می پردازد. اگر به هر دلیلی نارضایتی و ناسازگاری در روابط زناشویی به وجود آید، ممکن است زمینه ناکامی و خشم ایجاد شود و پیامدهایی نظیر سوءظن، سوءاستفاده عاطفی، خصومت و سرزنش و پایین آمدن سلامت روانی زوجین را در پی داشته باشد ، اما آیا می توان از طریق بسته آموزشی تنظیم هیجان مبتنی بر روی آورد شناختی - رفتاری رضایت زناشویی و شادکامی آنها را افزایش داد؟ هدف: این پژوهش با هدف آموزش توانش های تنظیم هیجان مبتنی بر روی آورد شناختی - رفتاری و اثربخشی آن بر رضایت زناشویی و شادکامی زوجین انجام شد. روش: این پژوهش از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون تک گروهی بود. گروه نمونه به صورت در دسترس انتخاب شد که 66 نفر از زوجین (با میانگین 32/27 سال و انحراف استاندارد 3/7171/3) در 7 جلسه دوساعته کارگاه مدیریت خشم شرکت کردند. این زوجین از بین والدین دانش آموزان مدارس غیرانتفاعی شهر تهران و به صورت در دسترس انتخاب شدند. برنامه مداخلاتی استفاده شده در این کارگاه برنامه بازنگری شده آتش بازی (اسمیت، 2004) بود. برای جمع آوری داده ها از سیاهه شادکامی آکسفورد (آرگایل، مارتین و کراس لند، ۱۹۸۹) و شاخص رضایت زناشویی هودسون (۱۹۹۲) استفاده شد. یافته ها: نتایج حاصل از آزمون t وابسته نشان داد که آموزش توانش های تنظیم هیجان، شادکامی و رضایت زناشویی را به طور معناداری افزایش داده است. این تفاوت ها به نحوی است که میانگین گروه نمونه در سیاهه شادکامی افزایش داشته (0/05 < p ) و در سیاهه شاخص زناشویی که نمره بالا نشان دهنده مشکلات بیشتر زناشویی است به طور معناداری کاهش داشته است (0/05 < p ). نتیجه گیری: این بدان معنی است که آموزش توانش های تنظیم هیجان، روش مناسبی برای کاهش تعارضات خانوادگی و افزایش شادکامی در زوجین است.

به دلیل اهمیت گسترده ارزیابی توانایی ها و همچنین نقایص شناختی در افراد بهنجار و آسیب دیده و استفاده از ابزار و آزمون های شناختی به عنوان مهم ترین بخش در ارزیابی شناختی و عصب شناختی در زمینه پژوهشی و درمانی ، هدف پژوهش حاضر استانداردسازی ابزار نقایص شناختی در افراد بهنجار بود. روش پژوهش حاضر، از نظر شیوه جمع آوری داده ها از نوع توصیفی- ابزارسازی است. گروه نمونه مورد مطالعه، 200 نفر از دانشجویان دختر و پسر دانشگاه سنندج بود که به شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. یافته های تحلیل عاملی اکتشافی، نشان از وجود پنج عامل موجود در نسخه فارسی آزمون با 29 آیتم بود. تحلیل آیتم ها و محاسبه ضرایب همگونی درونی و بازآزمایی ابزار نیز نشان از ویژگی های مناسب آیتم ها و عامل های استخراج شده است. تحلیل عاملی تاییدی نیز مدل پنج عاملی اصلی را تایید کرد؛ بنابراین، می توان نتیجه گرفت آزمون نقایص شناختی از روایی و اعتبار مناسبی جهت سنجش نقایص شناختی در جامعه ایرانی برخوردار است؛ بنابراین از این آزمون می توان به عنوان ابزاری جهت سنجش نقایص شناختی در زمینه های پژوهشی و درمانی استفاده نمود.

زمینه: از مباحث مرتبط با روش های غربالگری سلامت روانشناختی دانش آموزان، مسئله خودگزارشی اختلالات و آسیب های روانی و از طرفی، بومی سازی یک ابزار مبتنی بر الگوی شایع آسیب های روانشناختی دانش آموزان هر جامعه است. هدف: هدف از پژوهش حاضر، ساخت و بررسی ویژگی های روان سنجی مقیاس الکترونیکی برای سلامت روانشناختی دانش آموزان دوره متوسطه یکم و دوم بود. از طرفی، به علت مزیت های خودگزارشی در دوره نوجوانی از قبیل اهمیتی که نوجوانان برای شناخت خود قائل هستند، تسریع در گزارش ها و عدم مشاهده برخی نشانگان توسط معلمان و والدین، در این مطالعه از نسخه خودگزارش دهی استفاده شده است. روش: نمونه پژوهش شامل 1592 نفر از دانش آموزان دوره متوسطه یکم و 919 نفر از دانش آموزان دوره متوسطه دوم در استان های البرز، کرمانشاه، آذربایجان شرقی، سیستان و بلوچستان، فارس و خراسان رضوی بودند که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار های اولیه محقق ساخته، دارای 144 آیتم برای نسخه دانش آموزان دوره متوسطه یکم و 122 آیتم برای نسخه دانش آموزان دوره متوسطه دوم بود. یافته ها: تحلیل عاملی اکتشافی برای هر دو نسخه از مقیاس، یک ساختار 6 مؤلفه ای را به عنوان بهترین الگو متناسب با مبنای نظری پژوهش نشان داد (0/44 و 0/37 واریانس تبیین شده). ضرایب همسانی درونی خرده مقیاس ها نیز نشان دهنده ی قابلیت اعتماد مناسب مقیاس بود (0/85 تا 0/98). نتیجه گیری: به طور کلی، درستی آزمایی و قابلیت اعتماد قابل قبول نسخه های مقیاس حاضر، حاکی از مناسب بودن این ابزار برای کاربست های غربالگری و پژوهشی در جامعه هدف است.

هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی کارگاه مداخله حل مسأله بر سبک های تربیتی والدین و حل مشکل خانوادگی است. روش: گروه نمونه شامل 51 نفر از مادران نوجوانانی است که در مدارس غیرانتفاعی شهر تهران مشغول به تحصیل بوده اند. این کارگاه ها هفته ای یک بار در 9 جلسه 2 ساعته از سوی مربیان مجرب برگزار شدند. پژوهش از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون بدون گروه کنترل گواه است. ابزارهای مورد استفاده در پژوهش حاضر، پرسش نامه سبک های تربیتی والدین و حل مشکل خانواده می باشد. یافته های پژوهش حاکی از اثربخشی این برنامه بوده است، به طوری که در مقیاس سبک های تربیتی، هر چهار خرده مقیاس حل مسأله، پیشنهاد بدون توضیح، همراه با توضیح و تنبیه تفاوت معناداری در سطح 0/001 p< دارند. این یافته بدین معنا است که آموزش حل مسأله توانسته میانگین نمره های حل مسأله را افزایش داده و در مقابل میانگین نمرات خرده مقیاس های پیشنهاد بدون توضیح، همراه با توضیح و تنبیه را کاهش دهد. نتایج حاصل از داده های پرسشنامه حل مشکل خانواده نیز نشان داد هر دو خرده مقیاس رابطه و فرایند حل مشکل تفاوت معناداری دارند. مداخله حاضر به نظر می رسد که می تواند به عنوان برنامه ای مؤثر برای آموزش مهارت های حل مسأله به والدین به کار رود.

هدف پژوهش حاضر بررسی مقایسه ای انواع تدابیر والدین دانش آموزان دارای رفتار بهنجار و نابهنجار روان شناختی درمواجهه با تعارضات بود. این مطالعه از نوع توصیفی بوده و جامعه آماری آن را کلیه دانش آموزان دختر و پسر دوره دوم متوسطه دارای رفتار بهنجار و نابهنجار روان شناختی دبیرستان های شهر تهران و والدین آن ها تشکیل می دادند. نمونه مورد مطالعه شامل 538 (278 دختر و 260 پسر) دانش آموز دارای رفتار بهنجار و 112 (72 دختر و 40 پسر) دانش آموز دارای رفتار نابهنجار از این جامعه بود که با نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل مقیاس تجدیدنظرشده تدابیر تعارض و فهرست تجدیدنظرشده علائم روان شناختی بودند. یافته های پژوهش نشان داد که در هنگام بروز تعارض های خانوادگی، والدین نوجوانان بهنجار (نسبت به والدین نوجوانان نابهنجار) بیشتر از تدابیر سازنده مبتنی بر استدلال استفاده می کنند. هم چنین والدین نوجوانان بهنجار (نسبت به والدین نوجوانان نابهنجار) هنگام بروز تعارض های خانوادگی، از تدابیر غیرسازنده مبتنی بر پرخاشگری کلامی و خشونت بدنی کمتر استفاده می کنند؛ بنابراین، به نظر می رسد که احتمالاً رفتار فرزندان آن دسته از والدینی که تدابیر مناسبتری در زمان بروز مشکلات اتخاذ می کنند، سالم تر و بهنجارتر باشد.

ایستادگی با سلامت روانی و رواندرستی رابطه مستقیم دارد و به عنوان یک منبع مقاومت درونی، تأثیرات منفی تنیدگی را کم می کند و از بروز اختلال های جسمانی و روانی پیش گیری به عمل می آورد. رواندرستی با سلامت بهتر، افزایش رضایت شغلی و کاهش غیبت از کار به طور مستقیم رابطه دارد. هدف از پژوهش حاضر، ارتقاء ایستادگی و رواندرستی در رانندگان اتوبوس شرکت واحد اتوبوسرانی شهر تهران بود. روش پژوهش از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون تک گروهی بود. به منظور انجام پژوهش، تعداد 204 نفر از رانندگان شرکت واحد اتوبوسرانی شهر تهران که برای شرکت در یک دوره آموزشی مداخلات روانی- اجتماعی رانندگان توسط این شرکت معرفی شده بودند، ابتدا به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و سپس به صورت تصادفی در ده گروه تقسیم شدند و آموزش های مدیریت خشم، رانندگی انتقام جویانه، ارتباط مؤثر و مدیریت تنیدگی را دریافت کردند. ابزار به کار برده شده شامل سیاهه سلامت روان MHI-28 و مقیاس ایستادگی بود. برای جمع آوری داده ها از شرکت کنندگان خواسته شد در دو مرحله پیش و پس آزمون به ابزارهای پژوهش پاسخ دهند. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس چندمتغیری با طرح اندازه گیری های مکرر و آزمون t همبسته تحلیل شدند. نتایج حاصل از داده های مقیاس سلامت روان (با دو خرده مقیاس) نشان داد، میانگین های دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون تفاوت معناداری دارند (6/22 = , F 0/003 < p ). این یافته حاکی از اثربخش بودن دوره آموزشی مداخلات روانی- اجتماعی رانندگان دارد که میزان اثربخشی این دوره بر مولفه درماندگی روانشناختی بیشتر از مؤلفه رواندرستی بوده است. به عبارتی دیگر، دوره آموزشی مذکور توانسته است بیشتر موجب کاهش درماندگی روانشناختی شود تا این که بتواند موجب ارتقاء رواندرستی گردد. دیگر یافته حاصل از آزمون t مربوط به سیاهه ایستادگی، نشان داد میانگین مراحل پیش آزمون و پس آزمون تفاوت معناداری از هم ندارند (1/48- = , t 0/005 < p ). به عبارتی دیگر، دوره آموزشی مداخلات روانی- اجتماعی رانندگان نتوانسته است بر ارتقاء مؤلفه ایستادگی تأثیر داشته باشد.

هدف : این مطالعه با هدف فهم عوامل مرتبط با افزایش و کاهش گرایش دانشجویان به دینداری انجام شد. روش : رویکرد این مطالعه، کیفی و روش آن پدیدارشناختی بود. مشارکت کنندگان در پژوهش، 105 نفر از مطلعان در چهار خوشه دانشجویان(75 نفر)، اعضای هیئت علمی(9 نفر)، مدیران فرهنگی(9 نفر) و استادان حوزوی(12 نفر) بودند که به روش نمونه گزینی هدفمند از نوع ملاکی انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده ها از فن مصاحبه نیمه ساختارمند و برای تحلیل داده ها از روش کُلایزی استفاده شد. یافته ها : درباره عوامل مرتبط با افزایش گرایش به دینداری، تحلیل داده ها به شناسایی 49 زیرمضمون و 29 مضمون منتج شد. مضامین «زندگی و رشد در خانواده های مذهبی»، «وجود الگوهای دینداری در جامعه و دسترسی به این الگوها»، «صداقت و اخلاص دینی در فعالیتهای مسئولان و آحاد جامعه»، «روش تدریس مدرسان دروس معارف»، «گرایش درونی و فطری انسان به دینداری»، «کسب دستاوردهای مثبت از دین و ظرفیتهای آن در زندگی» و «تقویت اندیشه ورزی دینی و کیفیت مبانی معرفتی»، مضامینی بودند که دست کم سه خوشه از اعضای گروه نمونه، از آنها به عنوان عوامل مرتبط با افزایش گرایش دانشجویان به دینداری یاد کردند. درباره عوامل مرتبط با کاهش گرایش به دینداری، تحلیل داده ها بیانگر 87 زیرمضمون و 60 مضمون اصلی بود. مضامین «سوء عملکرد افراد به ظاهر مذهبی»، «سوءرویّه ها در تبلیغ و تبیین دین»، «عوامل مربوط به آموزش دروس عمومی»، «ویژگی های شناختی و روانی دانشجویان»، «عوامل اجتماعی» و «اقتصادی» و «عوامل مربوط به شبکه های اجتماعی و رسانه ها»، مضامینی بودند که دست کم سه خوشه از اعضای گروه نمونه به عنوان عامل مرتبط با کاهش گرایش به دینداری معرفی کردند. نتیجه گیری : توجه به این عوامل در سیاستگذاری برای تربیت دینی دانشجویان امری ضروری است و پیشنهاد می شود به منظور ارتقای دینداری دانشجویان، نهادهای فرهنگی دانشگاه ضوابط مشخص آموزشی با لحاظ عوامل مؤثر احصاشده، تدوین کنند.

زمینه و هدف: ازآنجایی که کودکان و نوجوانان با اختلال طیف اوتیسم احتمالاً اضطراب بیشتری نسبت به سایر همسالان تجربه می کنند، مطالعه عوامل خطرساز اضطراب آنها برای تشخیص دقیق و درمان، حائز اهمیت است. بدین تریت هدف از پژوهش حاضر، بررسی عوامل خطرساز اضطراب در کودکان و نوجوانان با اختلال طیف اوتیسم بود. منابع داده ها: برای به دست آوردن مقالات منتخب جهت ورود به تحلیل، از راهبرد جستجوی نظام مند استفاده شد. پنج پایگاه اطلاعاتی Scopus ، Sciencedirect ، PubMed ، OVID-PsycINFO و Springer با استفاده از ترکیبی از کلیدواژه های منتخب، جستجو شدند. روش: روش این مطالعه، مروری نظام مند بود. به همین منظور، پنج پایگاه اطلاعاتی در بازه های زمانی 2000 تا 2019 با استفاده از راهبرد جستجوی دقیق بررسی شدند. در نتیجه این جستجو، 377 مقاله بازیابی و بر اساس دستورالعمل پریزما و ملاک های ورود و خروج، 18 مقاله برای ورود به پژوهش انتخاب شدند. یافته ها: اگرچه یافته ها تا حدی متناقض بود، اما بر اساس یافته های بیشتر پژوهش ها می توان نتیجه گرفت که اضطراب در دختران و در کودکان و نوجوانان دارای سن بالاتر، نسبت به پسران و افراد سنین پایین تر، بیشتر است. به علاوه، کودکان با توانایی های شناختی بالاتر، شدت اختلال اوتیسم کمتر، و مشکلات اجتماعی بیشتر، علائم اضطرابی بیشتری را نشان می دهند. نتیجه گیری: یافته های حاضر مطرح می کنند که جنسیت، سن، کارکرد شناختی، شدت اختلال اوتیسم، و مشکلات اجتماعی باید به عنوان عوامل خطرساز بالقوه برای اضطراب هنگام ارزیابی کودکان و نوجوانان با اختلال طیف اوتیسم، در نظر گرفته شوند؛ بنابراین پیشگیری اولیه و درمان اضطراب در کودکان و نوجوانان با اختلال طیف اوتیسم که در معرض خطر هستند، ضروری است.

با توجه به اهمیت شایان غربالگری سلامت روانشناختی دانش آموزان و عدم وجود ابزار بومی مبتنی بر الگوی شایع آسیب های روانشناختی دانش آموزان کشور٬ هدف پژوهش حاضر تهیه نسخه کوتاه مقیاس الکترونیکی مقیاس مشکلات سلامت روان شناختی- فرم معلم برای دانش آموزان متوسطه دوم بود. پژوهش حاضر از حیث هدف پژوهش کاربردی و از نظر شیوه گردآوری داده ها ازنوع پیمایشی-توصیفی بود. جامعه آماری این پژوهش دانش آموزان دوره متوسطه دوم در سی ویک استان کشور در سال 97- 1396 بود که در این نمونه در مجموع 3761 نفر حضور داشتند. یافته ها: نتایج تحلیل آیتم نشان داد اکثر آیتم ها شرایط لازم برای حضور در ابزار را دارا هستند. تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی نشان داد مدل هشت مولفه ای با چهل آیتم می تواند به عنوان مناسب ترین ساختار عاملی مقیاس در نظر گرفته شود. ضرایب همبستگی عامل ها بین 7/0 تا 94/0، ضرایب همبستگی نمره آیتم ها با نمره کل پرسشنامه بین 63/0 تا 82/0 بود. همچنین ضرایب همبستگی عامل های نسخه کوتاه با بلند بین 65/0 تا 97/0 بود. نتیجه گیری: در مجموع می توان گفت ویژگی های روانسنجی حاصل حاکی از مناسب بودن فرم کوتاه پرسشنامه سلامت روانشناختی برای کاربست های غربالگری در جامعه دانش آموزان است.

اهمیت شناسایی تغییرات سلامت روان دانشآموزان و ضرورت غربالگری با استفاده از ابزارهای دقیق و معتبر متناسب با ویژگیهای بومشناختی جامعه ایران، محققان این پژوهش را بر آن داشت تا به منظور تهیه نسخه کوتاه مقیاس الکترونیکی مشکلات سلامت روانشناختی- فرم معلم برای دانشآموزان دوره متوسطه یکم اقدام نمایند. جامعه آماری این پژوهش را دانشآموزان دوره یکم متوسطه سیویک استان کشور تشکیل می دهد. در هر استان دو شهر به روش نمونه گیری هدفمند، در هر شهر دو مدرسه به شیوه تصادفی ساده انتخاب و کلیه دانش آموزان دوره متوسطه یکم وارد گروه نمونه شدند. نمونه دانش اموزی مشتمل بر 11484 دانش آموز (6403 دختر و 5081 پسر) بود. تحلیل آیتم ها نشانگر ویژگی های روان سنجی مناسب برای بخش اعظمی از آیتم ها بود. نتایج تحلیل عامل تاییدی نیز نشان داد که مدل هشت مولفهای با چهل آیتم مبتنی بر دیدگاه متخصصان بهترین برازش را با داده ها نشان می دهد. ضرایب مسیر استاندارد آیتم ها بین 34/0 تا 87/0 بدست آمد که نشانگر روایی واگرای مناسب و همچنین شاخص میانگین واریانس استخراج شده (بین 46/0 و 73/0) آیتم ها نیز نشان-دهنده روایی همگرای آن ها است. اعتبار خرده مقیاس ها نیز براساس ضریب اعتبار ترکیبی (بین 83/0 تا 93/0) و آلفای کرونباخ (بین 80/0 تا 93/)0 مطلوب حاصل شد. به عبارت دیگر مقیاس کوتاه از انسجام درونی لازم برخوردار است. همبستگی بین مولفه ها و با نمره کل در دامنه قابل قبولی بود. مقایسه ساختار عاملی گروه های دختر و پسر حاکی از برازندگی مناسب و معادل برای هر دو گروه است. این یافته نشانگر تغییرناپذیری ساختار ابزار در این دو گروه بود و شواهدی برای یکسانی مفاهیم و سازه مورد سنجش است. لذا می توان نتیجه گرفت ویژگیهای روانسنجی حاکی از مناسب بودن فرم کوتاه پرسشنامه سلامت روانشناختی برای استفاده در فرایند غربال گری در جامعه دانشآموزان متوسطه یکم جامعه ایران است.

هدف: هدف از پژوهش حاضر تبیین اصطلاحات تئاتردرمانگری، روان نمایشی و نمایش درمانگری بود. روش: پژوهش حاضر به روش کیفی و از نوع بنیادی بود. به منظور اجرای این پژوهش، منابع مربوط از بانک های اطلاعاتی داخلی و خارجی و کتاب های معتبر در این زمینه تحلیل و بررسی شدند. یافته ها: در این مطالعه، اصطلاحات تئاتردرمانگری، روان نمایشی و نمایش-درمانگری تعریف شدند و تاریخچه هریک از این مدل های درمانی به طور مختصر بیان گردید. همچنین شباهت ها و تفاوت های نمایش درمانگری و روان نمایشی از لحاظ پایه های نظری، ساختار، فن و اجرا تبیین شد. نتیجه گیری: تئاتردرمانگری، روان-نمایشی و نمایش درمانگری، مدل های درمانی مبتنی بر نمایش هستند که هر کدام از ساختاری منحصر به فرد برخوردارند. این در حالی است که در برخی از مطالعات داخلی، شاهد اختلاط این مدل های درمانی یا ابهام در مدل به کاررفته هستیم. طبق جست وجوهای انجام شده، مطالعه ای درباره تببیین این سه مدل درمانی صورت نیافته است. نظر به تفاوت های میان این مدل-های درمانی لازم است که به هنگام تدوین مطالعه مبتنی بر هر کدام از مد های تئاتردرمانگری، روان نمایشی و نمایش-درمانگری، به ساختار و فرایند خاص آن مدل دقت گردد و برنامه مداخلاتی متناسب با ساختار و فنون مدل انتخاب شده، پیاد سازی شود.

زمینه و هدف: اختلال های رفتاری-هیجانی نوجوانان، مشکلات شایعی هستند که برای خانواده و خود نوجوانان مشکلات عدیده ای را به وجود می آورند و تبعات منفی اجتماعی بسیاری را به بار می آورند. هدف از پژوهش حاضر، تهیه مقیاس سلامت روان شناختی دانش آموزان دوره متوسطه یکم-فرم معلمان بود. روش پژوهش: برای این منظور خزانه آیتم ای با 190 آیتم تهیه شد و پس از ویرایش اولیه، 119 آیتم جهت قرار گرفتن در نسخه مقدماتی مقیاس انتخاب شد. جامعه آماری در این پژوهش معلمان دانش آموزان مدارس ابتدایی شش استان البرز، کرمانشاه، آذربایجان شرقی، سیستان و بلوچستان، فارس و خراسان رضوی بود. نمونه دربرگیرنده حدود 370 نفر از معلمان در هر یک از استان های البرز، کرمانشاه، آذربایجان شرقی، سیستان و بلوچستان، فارس و خراسان رضوی بود که از دو شهرستان به صورت تصادفی انتخاب شدند . یافته ها: تحلیل عاملی اکتشافی به روش مجذورات تعمیم یافته و چرخش ایکوامکس نشان داد که این نسخه از مقیاس با شش مؤلفه دارای ساختار ساده و هماهنگ با چهارچوب نظری است. دامنه ضرایب همگونی درونی (آلفای کرونباخ) مولفه های استخراجی در نسخه مقدماتی مقیاس سلامت روان شناختی کودکان بین 81/0 (اضطراب) تا 95/0 (نقص در عملکرد تحصیلی و خودگردانی) است. همچنین بررسی ضرایب همبستگی آیتم ها با زیرمقیاس ها نشان می دهد که این ضرایب بین 35/0 (آیتم 26) و 84/0 (آیتم 59) است . نتیجه گیری: به طورکلی، نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که با توجه به ویژگی های روان سنجی مطلوب نسخه مقدماتی گزارشی معلمان سلامت روان شناختی دانش آموزان مقطع متوسطه یکم، برای بررسی مشکلات رفتاری و هیجانی دانش آموزان در مجموعه های آموزشی، درمانی و محیط های بالینی در جامعه ایرانی قابل استفاده است .

زمینه و هدف: برنامه های متعددی براساس مدل های نظری کوناگون برای بهبود کارکردهای هیجانی در گروه های نوجوانان تهیه شده است. اما تاکنون برنامه ای براساس مدل کوویتالیتی به عنوان نظریه متاخر سلامت روان شناختی مبتنی بر دارایی های تجمعی تدارک دیده نشده است. پژوهش حاضر با هدف ساخت برنامه شایستگی هیجانی برای نوجوانان ۱۳-۱۵ سال در بستر فضای مجازی براساس مدل کوویتالیتی انجام شد. برنامه شایستگی هیجانی مبتنی بر نظریه کوویتالیتی با سه مولفه تنظیم هیجان، همدلی و خودکنترلی تدوین شد. روش پژوهش: این گژوهش از نوع بنیادی و از حیث روش گردآوری داده ها از نوع نیمه آزمایشی است. جامعه مورد مطالعه برای بررسی اثربخشی برنامه دربرگیرنده دانش اموزان دوره متوسطه شهر تهران بود. از مقیاس سرمایه های روان شناختی ( Akbari Zard Khane, Miri & Fathabadi, in press )، چک لیست تنظیم هیجان ( Shields & Cicchetti, 1998 )، پرسشنامه خودکنترلی ( Tangney, Baumeister & Boone, 2004 ) و پرسشنامه همدلی و همدردی دانش آموزان ( Vossen, Piotrowski & Valkenburg, 2015 ) استفاده شد. پس از بررسی مقالات، کتاب ها و سایت های مربوطه، برنامه اولیه شایستگی هیجانی تدوین و اجرا شد. اجرای اولیه با هدف بررسی امکانات اجرایی مداخله و دستیابی به نقاط نیاز به توجه و اصلاح انجام شد. این برنامه در گروه نمونه ای دردسترس و متشکل از ۵ دانش آموز دختر و ۲ دانش آموز پسر با طرح تک گروهی اجرا شد؛ داده ها با روش t تک گروهی تحلیل شد . یافته ها : بررسی روایی محتوی برنامه ساخته شده با استفاده از نظرات پنج متخصص نشان از وجود روایی آن بود. همچنین اجرا برنامه در یک گروه از نوجوانان نشان داد که این برنامه منجر به افزایش سرمایه های روان شناختی، همدلی و تنظیم هیجان (05/0 p> ) شد، اما در خودکنترلی تغییری ایجاد نکرد (05/0 p> ) . نتیجه گیری: برنامه شایستگی هیجانی قابلیت خوبی برای افزایش همدلی، تنظیم هیجان و سرمایه های روان شناختی نوجوانان دارد؛ اما لازم است در بخش های مرتبط با مولفه خودکنترلی برنامه شایستگی هیجانی اصلاحاتی اعمال شود؛ لذا بایست محتوایی که دربرگیرنده تنظیم هدف، برنامه ریزی، ایجاد انگیزه و اولویت بندی کارهای روزانه است به برنامه اضافه شود.

زمینه و هدف: نشاط معنوی که از تجمیعی از ویژگی های معنویت و نشاط است نقش تربیتی مؤثری در سلامت روان فرد و جامعه خواهد گذاشت. هدف از این پژوهش طراحی مدل راهبردهای روان شناختی خانواده – محور و ارزیابی اثربخشی آن بر نشاط معنوی دانش آموزان بود. روش پژوهش: پژوهش بر حسب نوع داده ها آمیخته از نوع اکتشافی متوالی در دو بخش کیفی با بهره گیری از روش تحلیل مضمون از نوع فراترکیب بر اساس مدل پریزما و از نظر کمّی نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل و مرحله پیگیری بود. جامعه مورد مطالعه در بخش کیفی 1) سندکاوی با مرور سیستماتیک مبانی نظری و پیشینه تجربی 2) مشارکت کنندگان شامل الف) اساتید دانشگاه؛ ب) کارشناسان دفتر انجمن اولیاء و مربیان و در بخش کمّی دانش آموزان دختر دوره دوم متوسطه و والدین آنها در شهر تهران بود. حجم نمونه در بخش کیفی از روش اصل اشباع نظری 18 نفر و در بخش کمی طبق فرمول کوکران 90 نفر دانش آموز و الدین آنها محاسبه شد. شیوه نمونه گیری در بخش کیفی روش غیر احتمالی به صورت هدفمند از نوع زنجیره ای و در بخش کمی از نوع هدفمند بود. ابزار اندازه گیری در بخش کیفی مرور سیستماتیک مبانی نظری و پیشینه تجربی و مصاحبه نیمه ساختار یافته با اساتید و کارشناسان انجام پذیرفت و در بخش کمّی از پرسشنامه نشاط معنوی افروز و همکاران (1398) استفاده شد. شیوه تحلیل داده ها در بخش کیفی بر اساس روش تحلیل مضمون استفاده شد و در بخش کمّی آزمون تحلیل واریانس مختلط، آزمون تعقیبی بونفرنی و آزمون t همبسته استفاده شد. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد: 1)راهبردهای روان شناختی خانواده – محور شامل 10 راهبرد: راهبرد بازی سازی شناختی، آموزش آرمیدگی، راهبرد خودآگاهی، راهبرد ارتباطی، راهبرد حل مسأله، راهبرد مدیریت استرس، راهبرد مقابله ای و راهبرد حل تعارض، راهبرد کنترل خشم، راهبرد تفکر نقاد و راهبرد مدیریت زمان. 2) بر حسب راهبردهای احصاء شده، مبانی نظری و تحلیل مصاحبه ها، مدل مفهومی راهبردهای روان شناختی خانواده – محور طراحی شد و بر اساس مدل مفهومی، مبانی نظری و بر حسب نظر متخصصان این حوزه با تلفیق رویکرد شناختی – رفتاری و برنامه مهارت های زندگی برنامه عملیاتی مدل راهبردهای روان شناختی خانواده – محور تدوین و تنظیم شد. 3) اعتبار بخشی آن بر اساس نظر 30 نفر از متخصصین این حوزه بر حسب شاخص های لینکولن و گوبا بررسی و مورد تائید قرار گرفت و حاکی از روا و اعتبار بخشی برنامه بود. نتیجه گیری: نتایج بیانگر آن است که برنامه مداخله راهبردهای روان شناختی خانواده – محور موجب افزایش نشاط معنوی دانش آموزان و والدین آنها گردید و این نتایج در پیگیری سه ماهه نیز پایدار بود و بیانگر آن است که برنامه مداخله روان شناختی از پایایی و اعتبار لازم برخوردار است.