پروین صالح زاده

اهمیت شناسایی تغییرات سلامت روان دانشآموزان و ضرورت غربالگری با استفاده از ابزارهای دقیق و معتبر متناسب با ویژگیهای بومشناختی جامعه ایران، محققان این پژوهش را بر آن داشت تا به منظور تهیه نسخه کوتاه مقیاس الکترونیکی مشکلات سلامت روانشناختی- فرم معلم برای دانشآموزان دوره متوسطه یکم اقدام نمایند. جامعه آماری این پژوهش را دانشآموزان دوره یکم متوسطه سیویک استان کشور تشکیل می دهد. در هر استان دو شهر به روش نمونه گیری هدفمند، در هر شهر دو مدرسه به شیوه تصادفی ساده انتخاب و کلیه دانش آموزان دوره متوسطه یکم وارد گروه نمونه شدند. نمونه دانش اموزی مشتمل بر 11484 دانش آموز (6403 دختر و 5081 پسر) بود. تحلیل آیتم ها نشانگر ویژگی های روان سنجی مناسب برای بخش اعظمی از آیتم ها بود. نتایج تحلیل عامل تاییدی نیز نشان داد که مدل هشت مولفهای با چهل آیتم مبتنی بر دیدگاه متخصصان بهترین برازش را با داده ها نشان می دهد. ضرایب مسیر استاندارد آیتم ها بین 34/0 تا 87/0 بدست آمد که نشانگر روایی واگرای مناسب و همچنین شاخص میانگین واریانس استخراج شده (بین 46/0 و 73/0) آیتم ها نیز نشان-دهنده روایی همگرای آن ها است. اعتبار خرده مقیاس ها نیز براساس ضریب اعتبار ترکیبی (بین 83/0 تا 93/0) و آلفای کرونباخ (بین 80/0 تا 93/)0 مطلوب حاصل شد. به عبارت دیگر مقیاس کوتاه از انسجام درونی لازم برخوردار است. همبستگی بین مولفه ها و با نمره کل در دامنه قابل قبولی بود. مقایسه ساختار عاملی گروه های دختر و پسر حاکی از برازندگی مناسب و معادل برای هر دو گروه است. این یافته نشانگر تغییرناپذیری ساختار ابزار در این دو گروه بود و شواهدی برای یکسانی مفاهیم و سازه مورد سنجش است. لذا می توان نتیجه گرفت ویژگیهای روانسنجی حاکی از مناسب بودن فرم کوتاه پرسشنامه سلامت روانشناختی برای استفاده در فرایند غربال گری در جامعه دانشآموزان متوسطه یکم جامعه ایران است.

مرور مبانی نظری و شواهد تجربی پیرامون آخرین تحرکات فکری در محدوده تلاش محققان علاقه مند به قلمرو مطالعاتی انگیزش پیشرفت، ضرورت واکاوی بیش ازپیش دلایل تمایزدهنده مدل های رفتاری منتخب به وسیله فراگیران در محیط های پیشرفت را به وضوح مورد تأکید قرار می دهد. مطالعه مدل های رفتاری مزبور از طریق تلاشی سیستماتیک با هدف تمرکز بر اَشکال ارجح این مدل های رفتاری، هرگونه تمایزیافتگی در سبک زندگی تحصیلی فراگیران را مستدل می سازد. ظرفیت تفسیری نظریه های معاصر انگیزش پیشرفت، بستر اطلاعاتی توانمندی را پیرامون ظهور و بروز مدل های رفتاری تسهیل کننده و یا بازدارنده سلامت تحصیلی فراگیران فراهم می آورد. بی شک، با تکیه بر آموزه های مفهومی برآمده از رویکرد روانشناسی سلامت تحصیلی، هرگونه تلاش در جهت تأکید بر بنیان های تئوریک رفتارهای سبک زندگی تحصیلی، علاوه بر ضرورت پروراندن مرزهای دانش نظری، فرصت آفرینی برای شناسایی ظرفیت های کاربردی این قلمرو مطالعاتی نوظهور را موجب می شود. مطالعه حاضر علاوه بر جهت دهی به فعالیت های علمی محققان تربیتی، از نقش انکارناپذیر در بهسازی نشانگرهای ذهنی اثربخشی محیط های پیشرفت برخوردار است. محققان در این مطالعه، ضمن تلاش برای ارائه ایده ای نوظهور در قلمرو روانشناسی سلامت تحصیلی با عنوان سبک زندگی تحصیلی سلامت محور، می کوشند با تأکیدی بجا بر توان تفسیری رویکردهای نظری معاصر در قلمرو مطالعاتی انگیزش پیشرفت، در جهت کمک به مفهوم سازی و متعاقب آن، عملیاتی سازی مفهوم نوپای «رفتارهای سبک زندگی تحصیلی سلامت محور» گام های استوار بردارند. بدین ترتیب، پژوهش تحلیلی حاضر، با تکیه بر نظریه های معاصر انگیزش پیشرفت، به ارائه مدلی مفهومی از رفتارهای فراگیران در محیط های پیشرفت می پردازد که هریک به میزانی و بسته به ماهیتشان، سلامت تحصیلی فراگیران را تسهیل و یا آن را بازداری می کنند. هدف از طراحی این مدل، که با عنوان «رفتارهای سبک زندگی تحصیلی سلامت محور» نام گذاری شده است، مطالعه ابعاد انگیزشی فراگیران در مبادرت به انتخاب الگوهای رفتاری مختلف در موقعیت های تحصیلی، با تکیه بر اجتماع نشان گرهای نهفته در رویکردهای معاصر انگیزش پیشرفت است به گونه ای که امکان پیش بینی و ترسیم نیمرخ انگیزشی فراگیران میسر گردد.

مقدمه: ضرورت سرمایه گذاری هرچه بیشتر فکری/اطلاعاتی پیرامون تحلیل روشمند نشانگرهای ذهنی اثربخشی زندگی تحصیلی و اهمیت اجتماع اَشکال متفاوت رفتارهای منتخب برای پاسخ دهی به مطالبات زندگی تحصیلی و تبعات مختلف انتخاب گزینه های رفتاری چندگانه در شکل دهی به نیمرخ شناختی، انگیزشی و رفتاری یادگیرندگان، ضرورت توسعه ابزاری با هدف سنجش مدل های رفتاری تسهیل گر و بازدارنده سلامت تحصیلی را موجب شده است. هدف: مطالعه حاضر با هدف توسعه پرسشنامه رفتارهای سبک زندگی تحصیلی سلامت محور و تعیین ویژگی های روان سنجی آن در بین گروهی از دانشجویان ایرانی انجام شد. روش: این تحقیق در دو مرحله انجام شد. در مرحله نخست، محقق کوشید تا با استناد به ظرفیت فکری نظریه های معاصر انگیزش پیشرفت تحصیلی متعارف ترین مدل های رفتاری منتخب فراگیران را شناسایی کند. سپس، در همین مرحله محقق با همفکری دو عضو متخصص در حوزه روان شناسی تربیتی و روانسنجی، نسخه اولیه بانک سوالات مشتمل بر اشکال مختلف مدل های رفتاری را تشکیل داد. در ادامه، محقق با اخذ رویکردی استقرایی و به کمک فنون تحلیل جزء نگر، از میان بانک اولیه سوالات، مناسب ترین ماده های مربوط به هر مدل رفتاری را برگزید. در مرحله دوم تحقیق، محقق با اخذ رویکردی قیاسی ضمن تحلیل ساختار عاملی ابزار توسعه داده شده، به شواهدی در دفاع از ویژگی های فنی روایی و پایایی ابزار دست یافت. یافته ها: نتایج تحلیل عاملی تاییدی بر پایه نرم افزار AMOS نشان داد که ساختار چندبُعدی رفتارهای تسهیل گر سلامت تحصیلی و همچنین، ساختار چندبُعدی رفتارهای بازدارنده سلامت تحصیلی با داده ها برازش مطلوبی نشان دادند. علاوه بر این، نتایج مربوط به پراکندگی مشترک بین اشکال چندگانه رفتارهای تسهیل گر و بازدارنده سلامت تحصیلی با هیجان های پیشرفت تحصیلی، خودکارآمدی تحصیلی و تنیدگی تحصیلی ادراک شده نشان داد که پرسشنامه سبک زندگی تحصیلی سلامت محور از روایی سازه برخوردار است.. نتیجه گیری: در مجموع، نتایج این تحقیق از یک سوی، شواهدی در دفاع از منطق نظری زیربنایی پرسشنامه سبک زندگی تحصیلی سلامت محور فراهم کرد و از دیگر سوی، نشان داد که این ابزار برای اندازه گیری مفهوم رفتارهای سبک زندگی تحصیلی در بین دانشجویان ایرانی ابزاری روا و پایا تلقی می شود.