محمد دبیرمقدم

محمد دبیرمقدم

مدرک تحصیلی: استاد گروه زبان شناسی، دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی، دانشگاه علامه طباطبایی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۵۸ مورد.
۲۱.

مقایسه گفتمان نماها در گفتمان روایی کودکان فارسی زبان هفت و ده ساله با بزرگ سالان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره دوزادهم فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۶۱) 275-302

کلید واژه ها: گفتمان نما پیوستگی گفتمان قصه گویی کودک گفتمان روایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۲ تعداد دانلود : ۲۴۰
گفتمان نماها تعیین می کنند که چگونه درک مخاطبان همسو با یکدیگر یا متفاوت از هم است. با توجه به اهمیت گفتمان نماها در افزایش مهارت زبانی و کلامی کودکان و نیز بالا بردن سطح پیوستگی گفتمان آن ها، هدف این پژوهش آن است که با استفاده از مدل هنسن ( 1998 ) به مطالعه فرایند تولید گفتمان نماها در گفتمان روایی کودکان فارسی زبان هفت و ده ساله و بزرگ سالان بپردازد. پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی است. 37 کودک هفت ساله و 40 کودک ده ساله از یک دبستان دخترانه و یک دبستان پسرانه واقع در شهر تهران به صورت هدفمند انتخاب شدند. همچنین، 18 بزرگ سال نیز برای مقایسه عملکرد کودکان با آن ها انتخاب شدند و آزمون بازگویی داستان بر اساس روش چویی ( 2007 ) و کیرتزیس و اروین تریپ ( 1999 ) اجرا شد. نتایج نشان داد آزمودنی ها قادر بودند از انواع گفتمان نماها در گفتمان روایی خود استفاده کنند و در مجموع، میزان استفاده کودکان از گفتمان نماها بیشتر از بزرگ سالان بود. به نظر می رسد گاه پیوستگی انسجام را جبران می کند و گاه روابط معنایی منطقی مبتنی بر دانش پیشین به جای گفتمان نماها ایفای نقش می کنند.
۲۲.

ساخت کنایی در گویش بهدینی محلتی یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های ایرانی سال ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۹) 37 - 57

کلید واژه ها: ساخت کنایی (ارگتیو) گویش بهدینی محلتی یزد زبان های فلات مرکزی ایران نظام مطابقه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸ تعداد دانلود : ۶۴
پژوهش حاضر با هدف مطالعه نظام حالت نمایی در گویش بهدینی محلتی یزد، به بررسی این گویش باقی مانده از گویش های مرکزی ایران می پردازد. داده های پژوهش با شیوه مطالعه میدانی و با استفاده از مصاحبه نیمه ساخت یافته جمع آوری شده و جملات در بافت طبیعی سخنگویان استخراج شده اند. با پیاده سازی متن مصاحبه های سخنگویان 21 تا 70 ساله، پیکره ای برابر 8650 واژه جمع آوری شد و مورد ارزیابی قرار گرفت. جملات مستخرج از حیث نظام حالت نمایی بررسی شده ا ند. در این روش، انواع جملات برحسب زمان های مختلف افعال و لازم و متعدی بودن آن ها طبقه بندی شده اند. همچنین چگونگی نمایش ارتباط نحوی بین فعل و گروه های اسمی جمله مطالعه شده است. یافته های حاصل از پژوهش، نشان دهنده حالت نمایی ارگتیو دوگانه می باشند و اگرچه در جملات دارای زمان دستوری حال، ارجاع متقابل گروه اسمی فاعل و فعل به وسیله پسوندهای مطابقه فعلی صورت می گیرد، حالت کنایی-مطلق در افعال متعدی گذشته ساده، استمراری، مستمر و نقلی بدون پسوند مطابقه فعلی و به شکل ستاک گذشته فعل و در دو صورت ماضی دور و التزامی به شکل صفت مفعولی فعل اصلی ظاهر می شوند. نمایش شخص و شمار فعل کنایی به وسیله پیش بست مشخص گر فاعلی صورت می گیرد. افزون بر این، گویش بهدینی میان صیغگان مفرد افعال متعدی گذشته ساده از سویی و افعال متعدی گذشته استمراری، مستمر، نقلی، بعید و التزامی از دیگر سو تمایز قائل می شود. به این صورت که برای سه صیغه مفرد افعال گذشته ساده متعدی یک گروه پیش بست فعلی مشخص گر فاعل دارد و برای صیغگان مفرد افعال گذشته متعدی دیگر از گروهی متفاوتی از پیش بست ها بهره می برد. در حالی که برای صیغگان جمع افعال متعدی در هیچ کدام از ساخت های گذشته ساده یا استمرای، نقلی و غیره تفاوتی قائل نیست.
۲۳.

بررسی ساخت ملکی محمولی در گیلکی رشت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های ایرانی سال ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۹) 369 - 388

کلید واژه ها: رده شناسی مالکیت مالکیت محمولی گیلکی رشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳ تعداد دانلود : ۸۰
مالکیت مفهومی جهانی است. بازنمود این مفهوم در نحو به دو شکل کلی اسمی و محمولی است. مالکیت اسمی به شکل گروهی اسمی شامل مالک و مملوک بازنمود دارد و مالکیت محمولی به صورت جمله بیان می شود. در این مقاله، ساخت ملکی محمولی در گیلکی رشت با رویکردی رده شناختی بررسی می شود. روش پژوهش ترکیبی از داده های اولیه و ثانویه است. 420 جمله نمونه با مصاحبه از گویشوران گیلکی رشت به دست آمد و صحت آن ها به تائید 12 گویشور این زبان رسید * . داده های پژوهش راستورگوئوا و همکاران (2012) نیز برای پژوهش استفاده شدند. چارچوب نظری پژوهش پیش رو، استاسن (2009) است که در آن چهار رده برای رمزگذاری ساخت ملکی محمولی معرفی شده اند. این چهار رده عبارتند از مالکیت مکانی، مالکیت بایی، مالکیت مبتدایی و مالکیت با محمول «داشتن». سه رده مالکیت مکانی، مالکیت بایی و مالکیت با محمول «داشتن» در داده ها وجود داشتند، اما شواهدی از وجود مالکیت مبتدایی در این زبان یافت نشد. در بین این سه رده، کاربرد ساخت ملکی با محمول «داشتن» بیش تر است و بیش تر داده های پژوهش به این راهبرد تعلق دارند. به همین دلیل، این راهبرد را می توان راهبرد اصلی رمزگذاری مالکیت محمولی دانست.
۲۴.

نمود در زبان فارسی از منظر دستور گفتمان نقش گرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره ۱۷ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۳ 195 - 240

کلید واژه ها: فارسی ستور گفتمان نقش گرا نمود وضعیت ویژگی ترکیبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۲ تعداد دانلود : ۱۵۹
نمود از دیرباز در حوزه های مختلف علم ازجمله فلسفه، منطق، ادبیات و تدوین دستور و زبان شناسی موردتوجه و مطالعه بوده است. این مفهوم از ابتدای دستورنویسی برای زبان فارسی مورد توجه قرار نداشته است، باوجوداین، از مهم ترین خلط مبحث هایی که در این زمینه صورت گرفته است تمایز قائل نشدن بین زمان دستوری و نمود در بسیاری از این آثار (دستور سخن، دستور پنج استاد و ...) است. در این جستار با بهره گیری از مفاهیم و مفروضات موجود در دستور گفتمان نقش گرا (Hengeveld and Mackenzie, 2009) مقوله نمود در زبان فارسی با استفاده از شیوه ای توصیفی - تحلیلی بررسی می شود و تلاش می شود تا ابعاد جدیدی از رفتار زبان فارسی در ارتباط با این مقوله دستوری بحث شود. در این دستور که اساساً نظریه ای رده شناختی برای ساختار زبان است با معرفی ساختار چند لایه فرمول بندی و رمزگذاری، امکان مقایسه های قابل اتکاتری از نظام های زبانی فراهم می شود. نتایج نشان می دهد که در زبان فارسی در یک سطح نمود کمّی (شامل عادت، تکرری، تک وقوعی، بسامدی) و در سطح دیگر کیفی (تام و ناقص و مرحله ای) از یکدیگر متمایز می شوند. نمود های تام-ناقص و مرحله ای، به سازوکار درونی وضعیت مربوط هستند؛ این نمود ها در مقابل مفهوم نمود کمی قرار می گیرند که بسامد رخداد یک وضعیت را مشخص می کنند. نتایج بررسی ها نشان می دهد که در زبان فارسی عملگر اختصاصی برای نشان گذاری نمود کمی وجود ندارد و غالباً از واحدهای واژگانی و عبارت های قیدی برای این نوع نمودنمایی استفاده می شود. درحالی که در میان نمود های کیفی به جز در مورد نمود مرحله ای ممتد، تمامی موارد دارای ابزار دستوری ویژه ای برای نشان گذاری نمود هستند. به طورکلی، در چارچوب دستور گفتمان نقش گرا می توان توصیف جامعی از تمایز های نمودی و شیوه های مختلف نمودنمایی و سازماندهی آن ها در زبان فارسی ارائه کرد.
۲۵.

قلب نحوی به راست در ترجمه (از زبان فارسی به انگلیسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش زبان و ادبیات فارسی بهار ۱۳۹۹ شماره ۵۶ 27-47

کلید واژه ها: زبان فارسی زبان انگلیسی قلب نحوی به راست ترجمه و معنای کاربردشناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۸ تعداد دانلود : ۵۸۹
قلب نحوی در زبان فارسی، اختیاری و با انگیزه کاربرد شناختی همراه است. از آنجایی که قلب نحوی در زبان فارسی، برخلاف زبان انگلیسی، یکی از ویژگی-های این زبان محسوب می شود، تحلیل بندهای مقلوب و ترجمه آنها به منظور افزایش دقت و کیفیت ترجمه این نوع بندها ضروری به نظر می آید. بنابراین پژوهش حاضر به روش پیکره ای، از نوع توصیفی - تحلیلی و با هدف بررسی تأثیر قلب نحوی به راست بر بندهای ساده فارسی و تحلیل معادل های انگلیسی آنهاست. برای این منظور از تعداد کل 5247 بند در پیکره فارسی متشکل از کتاب های «مربای شیرین»، «خمره»، «دا» و «چراغ ها را من خاموش می کنم»، تعداد 297 بند مقلوب به راست جمع آوری گردید و همراه با معادل های ترجمه شده انگلیسی آنها بر اساس چارچوب نظری دستور نقش گرای نظام بنیاد «هلیدی» تحلیل شد. نتایج نشان می دهد که قلب نحوی به راست در پیکره فارسی با تغییر در فرانقش ها، آغازگر نشان دار ایجاد کرده است؛ ولی مترجمان به این نوع بندها توجه چندانی نداشته اند. همچنین این دستور در زمینه نقد و صحه گذاری ترجمه بندهای مقلوب به راست به زبان انگلیسی می تواند کارا باشد.
۲۶.

حرکت فعل اصلی در کردی - سنندجی: رویکردی کمینه گرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره یازدهم مهر و آبان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۵۸) 509-532

کلید واژه ها: جایگاه روساختی فعل اصلی حرکت فعل اصلی حذف گروه فعلی تصریف دوجزئی زبان کردی سنندجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۴ تعداد دانلود : ۳۴۰
تحقیق حاضر پژوهشی درباره حرکت نحوی فعل اصلی بر پایه داده های زبان کردی سنندجی در چارچوب برنامه کمینه گراست. برای نیل به این هدف، می توان از دو منظر حرکت فعل اصلی را در زبان های مختلف بررسی کرد: الف) قائل شدن به نظام مطابقه قوی یا ضعیف بر مبنای دیدگاه پولاک ( 1989 )، بلتی ( 1991 ) و چامسکی ( 1995 ) و ب) قائل شدن به نظام تصریف دوجزئی بر مبنای بوبالیک و ترنسن ( 1998 ). حرکت فعل اصلی از منظر نظام مطابقه قوی و ضعیف در زبان کردی با بهره جستن از آزمون حذف گروه فعلی بررسی شده است. این در حالی است که در مطالعات اخیر وجود حذف گروه فعلی در زبان فارسی رد و تفسیرهای متفاوتی برای آن مطرح شده است. در این پژوهش پس از بیان اجمالی نظرات زبان شناسان، استدلال خود را برای قائل شدن به حذف گروه فعلی در زبان کردی سنندجی مطرح کردیم و از آن در نشان دادن حرکت فعل اصلی در کردی سنندجی بهره بردیم؛ اما حرکت فعل اصلی در زبان کردی تاکنون از منظر دوم که قائل شدن به تصریف دوجزئی است بررسی نشده است. بر مبنای این دیدگاه در زبان هایی که دارای تصریف دوجزئی هستند، فعل اصلی اجباراً به بیرون از جایگاه اشتقاق در پایه آن حرکت می کند. بنابراین، در این مقاله علاوه بر بازنگری دیدگاه قبلی درباره حرکت فعل اصلی، از دیدگاهی جدید نیز این موضوع بررسی می شود. در این پژوهش بر اساس شواهد تجربی و ملاحظات نظری نشان خواهیم داد که فعل اصلی در زبان کردی سنندجی به بیرون جایگاه اشتقاق در پایه آن حرکت می کند و جایگاه روساختی آن در این زبان هسته گروه زمان است.
۲۸.

تحلیل انتقادی استعاره ها در مناظره های تلویزیونی انتخابات ریاست جمهوری 1396 ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رسانه های دیداری و شنیداری دوره ۱۳ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۰ 227 - 252

کلید واژه ها: تحلیل انتقادی استعاره متقاعدسازی مشروعیت انتخابات مناظره های تلویزیونی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۷ تعداد دانلود : ۳۸۵
زبان در کارکرد اجتماعی آن، یعنی گفتمان، نقشی بسیار مهمی در تعیین قدرت اجتماعی دارد. از آنجا که استعاره پدیده ای بسیار رایج در زبان و حاکم بر نظام مفهومی است، می تواند در این راستا نقشی برجسته ایفا کند. با توجه به اینکه در زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و مجلس، جامعه بیش از هر زمانی در معرض نزاع گفتمان های رقیب برای تغییر روابط قدرت قرار می گیرد، در این پژوهش، در پی آنیم که در چارچوب رویکرد «تحلیل انتقادی استعاره» چارتریس بلک که حاصل تلفیق رویکردهای شناختی، تحلیل انتقادی گفتمان، کاربردشناسی و پیکره ای است، استعاره های به کاررفته در مناظره های تلویزیونی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری سال 1396 ایران را بررسی و از این رهگذر به اندیشه ها و نگرش های پنهان در پس متون تولیدشده دست یابیم. در این پژوهش سه فرضیه بررسی شد و یافته ها هر سه فرضیه را تأیید کردند: 1) بستر تجربی مشترک با رأی دهندگان، متقاعدسازی منطقی واحساسی آن ها و مشروعیت بخشی به دیدگاه های خود و مشروعیت زدایی از دیدگاه های رقیب، مهم ترین انگیزه های کاربرد و گزینش استعاره ها در این مناظره ها هستند؛ 2) در این مناظره ها از حوزه های سفر، منازعه و ساختمان بیش از سایر حوزه ها استفاده شده است؛ 3) با وجود شباهت در استفاده جریان های سیاسی از حوزه های مبدأ استعاره ها، تفاوت هایی در فراخوانی هستی های این حوزه ها مشاهده می شود که بازتاب تفاوت های ایدئولوژیک این جریان هاست.
۲۹.

دوگان سازی فعل در زبان فارسی در رویکرد صرف ساخت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و گویش های غرب ایران سال هفتم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲۶ 73-89

کلید واژه ها: دوگان سازی ساخت سازگاری بافتی صرف ساخت طرحواره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۲ تعداد دانلود : ۶۰۲
هدف از پژوهش پیش رو، بررسی دوگان سازی فعل در زبان فارسی است. نوعی از دوگان سازی، تکرار کامل ترکیبات حاصل از ب + پایه فعل مضارع است که به صورت فعل امر، صفت، اسم یا قید کاربرد دارند و با تکرار آن ها، واژه جدیدی ساخته می شود که ازنظر مقوله دستوری، معنا یا کاربرد، یا هر سه مورد نسبت به پایه متفاوت است. با توجّه به اینکه این دوگان ساخت ها صورت یا معنایی متفاوت از پایه دارند، می توان آن ها را ساخت نامید. آنچه در پژوهش حاضر از ساخت مدّ نظر است، ساخت مطرح در چارچوب دستور ساخت (خیرت بوی، 2010) است. در پژوهش حاضر دوگان ساخت های حاصل از تکرار ب + پایه فعل مضارع به مثابه ساخت مطرح شده و ویژگی عمومی صوری و معنایی این دوگان ساخت ها در قالب یک طرح واره بررسی شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که برای همه نمونه های این نوع دوگان سازی کامل در زبان فارسی می توان طرح واره ای ترسیم کرد که دو بخش صورت و معنا دارد. در بخش معنا، شدّت و انجام کار بیش از حدّ معمول ویژگی کلّی این ساخت است. پژوهش حاضر، پیکره بنیاد بوده و نمونه های دوگان ساخت در متن نوشتاری یا گفتاری تحلیل و بررسی شده است.
۳۰.

A Cognitive Sociolinguistic Approach to Lexical Polysemy, a Case Study: Persian Adjective /šax/(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: The International Journal of Humanities, Volume ۲۶, Issue ۲ (۲۰۱۹) 70-86
تعداد بازدید : ۲۳۶ تعداد دانلود : ۲۴۱
The present paper aims to investigate the polysemy of the Persian word /šax/ from the perspective of cognitive sociolinguistics. The study begins with introducing the tenets of cognitive sociolinguistics, and then goes on to investigate the polysemy of the Persian adjective /šax/ within this framework. In cognitive sociolinguistics, it is believed that polysemy cannot be reduced to a static state, one and the same for all speakers of a language. Rather, social variables like age and gender of speakers affect the way they perceive different senses of the polysemous words. This paper, in line with cognitive sociolinguistic, studies on polysemy, specifically those of Robinson (2010, 2012a, 2012b, and 2014), employed advanced statistical methods of Logistic Regression and Cross Tab to study the polysemy of Persian adjective /šax/ among 200 Persian speakers, both male and female, of different ages, selected from the Narmak neighborhood, Tehran, Iran, within the time span of spring and summer 2018. The results show that the cognitive sociolinguistic approach works desirably in lexical polysemy studies. In addition, the use of advanced statistical methods revealed a number of important facts about different senses of /šax/ in terms of age and gender, which provide a better description of polysemy in Persian language.
۳۱.

رده شناسی ترتیب واژه ها در گویش بابلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم زبان سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰ 207 - 242

کلید واژه ها: رده شناسی زبان ترتیب واژه ها گویش بابلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۹ تعداد دانلود : ۳۷۰
در رده شناسی ترتیب واژه ها، زبان های گوناگون از لحاظ ترتیب و توالی سازه ها بررسی می شوند و سپس مقایسه و طبقه بندی زبان ها بر اساس ترتیب واژه های به دست آمده صورت می گیرد. مقاله حاضر در چارچوب مقاله (1992) درایر، ترتیب واژه ها در گویش بابلی را بررسی می نماید. روش گردآوری داده ها از طریق ضبط پاسخ های 10 گویشور بابلی، 5 گویشور شهرنشین و 5 گویشور روستانشین به پرسشنامه ای که جهت انجام این پژوهش تهیه گردیده بود و همچنین مصاحبه با گویشوران مذکور بوده است. نتایج به دست آمده از این توصیف نشان می دهد که بابلی در مقایسه با زبان های اروپا آسیا با برخورداری از 17 مؤلفه فعل پایانی و 17 مؤلفه فعل میانی توازن میان مؤلفه ها و در مقایسه با زبان های جهان با داشتن 16 مؤلفه فعل پایانی و 15 مؤلفه فعل میانی گرایش مختصری را به سوی رده فعل پایانی نشان می دهد. این نتایج تفاوت ترتیب واژه گویش مذکور با زبان فارسی را نشان می دهد، چراکه گرایش غالب فارسی هم در مقایسه با زبان های اروپا آسیا و هم در مقایسه با زبان های جهان به سوی رده فعل میانی است. فارسی در مقایسه با زبان های اروپا آسیا دارای 12 مؤلفه فعل پایانی و 17 مؤلفه فعل میانی و در مقایسه با زبان های جهان برخوردار از 15 مؤلفه فعل پایانی و 19 مؤلفه فعل میانی است.
۳۲.

Defining Typology of Ardelani Dialect of Kurdish Languagebased on Talmy Model on Motion Events(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: The International Journal of Humanities, Volume ۲۶, Issue ۴ (۲۰۱۹) 16-29
تعداد بازدید : ۲۲۶ تعداد دانلود : ۲۶۱
This paper investigates the conflation of “Path” conceptual semantic in Motion events in the Central-Kurdish (Sorani) Language, Ardelani Dialect, in light of Talmy notions in this regard. According to Talmy, in each Motion event, four main elements i.e. “Figure”, “Ground”, “Path” and “Motion” are involved. These conceptual meanings can be lexicalized either on “Verb Root” or on “Satellite”. By considering a conceptual meaning like “Path” and investigating the surface element that shows it, we can define the typology of languages as “Verb-Framed” or “Satellite-Framed”. In this paper, after analyzing sample sentences containing “Path” concept, in addition to showing the way this concept is lexicalized in Kurdish, we would define typology of Ardelani dialect among Indo-European languages. Data used in this paper is a selection of 23 sentences extracted from a corpus of 890 sentences containing Motion event that have lexicalized Path concept. These sentences have been produced by 18 different native Ardelani speakers in three different groups.
۳۳.

تفاوت های جنسیتی در استفاده از گفتمان نماها در گفتمان روایی: مطالعه موردی کودکان فارسی زبان یازده ساله تهرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۰

کلید واژه ها: گفتمان نما جنسیت پیوستگی گفتمان گفتمان روایی کودک فارسی زبان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۵ تعداد دانلود : ۳۰۶
هدف این پژوهش آن است که دریابد انواع و بسامد گفتمان نماهای به کار رفته توسط کودکان پسر و دختر یازده ساله تک زبانه فارسی زبان در بافت روایی چیست. گفتمان نماها عناصر واژی هستند که در فرایند دستوری شدگی، همه یا بخشی از معنای واژگانی یا ویژگی های دستوری خود را از دست داده اند و در سطح گفتمان ایفای نقش می کنند. این پژوهش بر روی پیکره روایی 11207 کلمه ای کودکان انجام شده است. آزمودنی های این پژوهش 19 دختر و 20 پسر یازده ساله فارسی زبان تهرانی بودند که از منطقه 9 شهر تهران به شیوه غیرتصادفی و هدف مند انتخاب شدند. نتایج آزمون فیشر نشان داد که هر چند پسران در مجموع 349 گفتمان نما و دختران 314 گفتمان نما را به کار بردند اما این تفاوت عملکرد تنها در خصوص گفتمان نمای «خب» معنادار بود و در خصوص سایر گفتمان نماها معنادار نبود. همچنین دختران با کاربرد 25 نوع گفتمان نما از انواع متنوع تری نسبت به پسران با کاربرد 20 نوع گفتمان نما بهره بردند. سه گفتمان نمای «بعد»، «بعدش» و «و» بالاترین میزان کاربرد را داشتند. این موضوع را می توان با اصل تصویرگونگی تبیین کرد. بر اساس این اصل توالی عناصر جمله منطبق با توالی رخدادهای جهان خارج است. از این رو، کاربرد سه گفتمان نمای فوق که بیانگر توالی رخدادهای داستان بودند از سوی کودکان این پژوهش بیشتر بود.
۳۴.

نظریه گام و کوتاه ترین فاصله میان دو نقطه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناسی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۲۰) 49 - 60

کلید واژه ها: گام حرکت لبه موضوع های درونی موضوع بیرونی شرط نفوذناپذیری گام کوتاه ترین فاصله میان دو نقطه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۳ تعداد دانلود : ۳۶۳
هدف اصلی شرط نفوذناپذیری گام، و در کل نظریه گام، مشخص کردن مسیر حرکت سازه های زبانی است. در این مقاله، نگارندگان ابتدا مسیر حرکت درون بندی فاعل محمول های نامفعولی را بررسی می کنند و استدلال می کنند که فاعل از لبه گروه فعلی کوچک حرکت می کند و سپس به مشخص گر گروه زمان می رود. برخلاف حرکت فاعل، در حرکت مفعول رایی و غیررایی و جزء غیرفعلی فعل مرکب نشانه ای نمی توان یافت تا براساس آن حرکت از لبه گروه فعلی کوچک را تأیید کرد. درباره متمم گروه حرف اضافه ای نیز ادعا می شود که متمم حرف اضافه پس از خارج شدن از این گروه، که به منظور مبتداسازی یا کانونی سازی انجام می گیرد، از لبه گروه فعلی کوچک می گذرد و نقش نمای «را« دریافت می کند. با توجه به داده های این مقاله و براساس قضیه کوتاه ترین فاصله میان دو نقطه  (قضیه حمار) تصریح می شود که در زبان شناسی کمینه گرایی مطلق نیز مانند هم معنایی مطلق وجود ندارد.
۳۵.

توالی بندهای قیدی مرکزی در جمله های پیچیده زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره پانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۰ 19-50

کلید واژه ها: جمله پیچیده بند غیرموضوعی بند پیرو بند قیدی مرکزی ترتیب خطی بندهای قیدی مرکزی کمینه گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۴ تعداد دانلود : ۱۷۵
در این مقاله، به ساختار جملات پیچیده در زبان فارسی می پردازیم. جملاتی که از یک بندِ اصلی و یک یا چند بند پیرو تشکیل شده اند. در این جملات به دنبال آن هستیم تا ترتیبِ چینشِ بندهای قیدی را نسبت به بند اصلی بررسی کنیم و درنهایت ترتیبی را در وضعیت بی نشان ارائه کنیم. بندهای قیدی به دو نوعِ مرکزی و حاشیه ای تقسیم می شوند اما در این مقاله ترتیب بندهای مرکزی در سه وضعیتِ قبل از بند اصلی، بعد از بند اصلی و بی نشان مورد بررسی قرار می گیرد. زمانی که بندها قبل از بند اصلی قرار می گیرند، ترتیبشان بند علت > بند هدف > بند زمان/ بند شرط > بند اصلی و زمانی که بعد از بند اصلی قرار می گیرند ترتیبشان بند اصلی> بند زمان/ بند شرط > بند هدف > بند علت است. نتایج نشان داد که ترتیب خطیِ بندهای قیدی مرکزی را می توان در حالت بی نشان به صورتِ بند زمان/ بند شرط > بند اصلی > بند هدف > بند علت در نظر گرفت. همچنین، برای مشخص کردن جایگاه بی نشانِ بندهای قیدی مرکزی در چارچوب کمینه گرایی می توان از نقشه نگاری گرو ه های وصفی و فرافکن های نقشی در حاشیه چپ جمله استفاده کرد.
۳۶.

تحلیل نحوی حالت دهی کنائی در منتخبی از زبانهای ایرانی: رویکردی کمینه گرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال یازدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۱ 77 - 108

کلید واژه ها: انطباق دوگانه حالت دهی کنائی حالت ذاتی حالت ساختاری حالت دهی وابسته

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۵ تعداد دانلود : ۳۱۰
بررسی حاضر، به صورت بندی حالت دهیِ کنائی در زبان های تاتی، تالشی و وفسی بر پایه چارچوبی کمینه گرا می پردازد. انطباق در زبان های مورد اشاره دوگانه است. به این مفهوم که در بندهای لازم و بند متعدیِ زمانِ حال، فاعل در حالت مستقیم بوده و فعل با فاعل مطابقه می کند. این در حالی است که در بندهای متعدی زمان گذشته، فاعل در حالت غیرفاعلی بوده و فعل با فاعل مطابقه وندی ندارد. در عوض، واژه بست، وظیفه ارجاع به فاعل متعدی را بر عهده دارد. در این راستا، پس از معرفی دیدگاه های مطرح در پیوند با حالت دهی کنائی نشان خواهیم داد که این نوع حالت دهی در زبان های ایرانی نوعی حالت دهی ساختاری است و در قالب حالت دهی ذاتی، قابل صورت بندی نیست. در این راستا، مبانی نظری مارک بیکر (Baker, 2015) که با تکیه بر مفاهیم نحوی، نسخه جدیدی از نظام حالت دهی وابسته (Marantz, 1991) را ارائه می دهد، به کار گرفته شده است. این رویکرد، قادر است بر پایه نظریه فازها به نحو کمینه ای، حالت دهی کنائی در بندهای متعدی زمان گذشته را صورت بندی کند.
۳۷.

ساخت های اسنادی ثانویه در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره نهم مهر و آبان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۴۶) 181-200

کلید واژه ها: ساخت های اسنادی ثانویه بند های کوچک محمول های غیر فعلی گروه اسناد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۵ تعداد دانلود : ۴۴۳
اگرچه پیشینه مطالعات مربوط به بندهای کوچک به بیش از 30 سال می رسد، ماهیت نحوی مقوله حاکم بر بندهای کوچک هنوز در بین زبان شناسان موضوعی چالش برانگیز و غیر قابل اجماع است. این پژوهش بر آن است که در چارچوب رویکرد کمینه گرای بوورز ( 1993, 2001 ) به این پرسش مناقشه برانگیز، یعنی چیستی مقوله گره حاکم بر بندهای کوچک، پاسخ دهد. مقاله پیش رو با مقدمه ای کوتاه و شرح مختصری درباره پیشینه آثار مرتبط با گره حاکم بر بندهای کوچک و رویکردهای مطرح در این خصوص آغاز می شود و با طرح برخی استدلال ها در رد یا پذیرش بخشی از رویکردهای نام برده ادامه می یابد. پس از آن بر اساس طرح گروه اسناد بوورز ( 1993, 2001 ) ساخت های مذکور در زبان فارسی را توصیف و بررسی می کند. طبق یافته های این مقاله، ساخت های نام برده متشکل از [NP XP] و بدون زمان هستند و XP در آن ها غیر فعلی است. در این پژوهش برای بندهای کوچک، ساختار سازه ای و دو شاخه ای قائل شده است. براساس تحلیل نگارندگان، در همه زبان ها بندهای کوچک که شامل فاعل و محمول هستند، فرافکن نقشی اسناد به شمار می آیند و تفاوت آن ها تنها در مفهوم هسته اسنادی و ویژگی های آن است.
۳۸.

ملاحظاتی در ترتیب خطی ساخت فعل فارسی از دیدگاه پادتقارنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناسی سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۸) 1 - 22

کلید واژه ها: ترتیب خطی قضیه تناظر خطی پوسته فعل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۵ تعداد دانلود : ۳۵۳
این نوشتار می کوشد نشان دهد که تبیین ترتیب خطی در ساخت فعل فارسی از منظری پاد تقارنی و بدون توسل به پارامترهای متناقض جهت هسته امکان پذیر است. چارچوب نظری این بحث اصولاً مفهوم پارامترِ جهت هسته را در زبان های طبیعی رد می کند و در عوض، تمام ترتیب ها را مشتق از ترتیب پایه مشخص گر- هسته - متمم می داند. هر ترتیب دیگری جز این لاجرم مشتق است و از حرکت سازه های نحوی به دست می آید. فارسی هم ویژگی های ترتیب آزاد را نشان می دهد و هم در بسیاری مقوله ها، ترتیب های ثابت دارد. تبیین های خطی فارسی در چارچوب های پارامتری دچار مشکل تناقض یا ناهمسانی در انتخاب ارزش پارامتر می شوند، به طوری که مقوله هایی مانند متمم ساز و حرف اضافه را با کمک یک ارزش پارامتری و مقوله هایی همچون فعل و اسم را با ارزش دیگری تبیین می نمایند.در این جا نشان داده می شود که دیدگاه غیر پارامتری پادتقارنی بدون کم ترین مشکلی ویژگی های خطی پوسته فعلی فارسی را توضیح می دهد. از رهگذر این کاوش، برخی جبنه های صرفی و معناشناختی ساخت های مذکور نیز توجیه نظام مندی پیدا می کند.
۳۹.

بررسی ارتقای فاعل و تعامل آن با نظریۀ فاز در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره نهم بهمن و اسفند ۱۳۹۷ شماره ۶ (پیاپی ۴۸) 49-68

کلید واژه ها: فاعل فاز ارتقا حرکت موضوع حرکت غیرموضوع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۴ تعداد دانلود : ۶۱۱
مسائل متنوعی از جمله جایگاه تولید، حالت، حرکت، جزیره و انجماد با فاعل پیوند خورده است. در این مقاله حرکت فاعل از بند پیرو به بند پایه، با توجه به پدیدۀ حالت بررسی می شود و رویکردهای متفاوت با توجه به اصل انجماد آزموده می شوند. این اصل نشان می دهد که حرکت یادشده حرکتی غیر موضوعی است. از سوی دیگر ، بازبینی مشخصه های فای، بند پایه و نحوۀ تعامل آن با فاعل بند پیرو در چارچوب نظریۀ فاز تحلیل می شود. همچنین، محدودیت های حرکتی حاکم بر این جابه جایی نیز بررسی و نشان داده می شود که نوع محمول بند پایه از لحاظ گذرایی، نامفعولی و مجهول بودن روی این حرکت اثرگذار است. علاوه بر این، ثابت می شود که حرکت یادشده چرخه ای است و چرخه ای بودن این حرکت نیز خود نشان می دهد، افزون بر اینکه حرکت فاعل از بند پیرو به بند پایه حرکتی غیرموضوعی است، هستۀ گروه فعلیِ کوچک نیز هسته ای فازی است.
۴۰.

بررسی ویژگی های سبکی تکرار کامل در رمان سووشون و بوف کور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال دهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۲۶ 85 - 105

کلید واژه ها: تکرار کامل ساخت واژه سبک سووشون بوف کور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۹ تعداد دانلود : ۴۷۷
تکرار پدیده ای زبانی است که پیرامون آن بررسی هایی در زبان های گوناگون و در چارچوب نظریه های مختلف صورت گرفته است. تکرار در دو نوع کامل و ناقص از سوی زبان شناسان بررسی شده است که از آن میان در پژوهش حاضر به ویژگی های سبکی تکرار کامل در سووشون (سیمین دانشور) و بوف کور (صادق هدایت) می پردازیم. پرسش این است که فرایند تکرار تا چه میزان می تواند ملاکی برای تشخیص سبک ادبی نویسنده تلقی شود؟ برای دست یابی به این منظور به پیکره ای در زبان فارسی نیاز بود که با نگاهی تطبیقی، بازیابی نحوه کاربرد تکرار، بسامد وقوع و تفاوت آنها در این دو رمان معاصر مورد بررسی قرار گیرد. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. یافته های حاصل از بررسی داده های این دو اثر نشان می دهند که قیدها در فرایند تکرار کامل ناافزوده بیشترین بسامد کاربرد را دارند و دانشور به میزان بیشتری نسبت به هدایت از انواع تکرار کامل بهره گرفته است. بنابراین تکرار کامل می تواند ملاک مناسبی جهت تشخیص سبک باشد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان