۱.
کلید واژه ها:
اسم اعراب حالت رده شناسی عربی
بحث «اِعراب اسم» در نظریه های زبان شناسی تحت عنوان «حالت اسم» مطرح شده و انواع الگوهای حالت نمایی و نشانه های آن در زبان های مختلف جهان معرفی شده است. مقاله حاضر با هدف بررسی این الگوهای منظم (و نظام دستوریِ حاکم بر آن ها) در عربی قدیم و فصیح از منظر دسته بندی ها و اصطلاحات زبان شناسی با تکیه بر رویکرد رده شناسی زبان تدوین گردیده است. با تکیه بر ملاک های ساختاری و صوری (مبتنی بر صورت نهایی کلمه) دو الگوی کلی را می توان در حالت نمایی اسم در عربی تشخیص داد: 1) اسم های فاقد پسوندِ شمار (اسم های مفرد و جمع مکسر) که یک نظام سه عضوی حالت را تشکیل می دهند (حالت فاعلی، مفعولی و مضاف الیهی)؛ و 2) اسم های دارای پسوندِ شمار (اسم های مثنی، جمع مذکر سالم و جمع مؤنث) که از یک نظام دوعضوی تبعیت می کنند (حالت فاعلی و غیرفاعلی). پژوهش حاضر کوشیده است در هر بخش، رفتارهای غالب و نیز استثنائات را با نگاهی نظریه بنیاد توضیح دهد و در مواردی ضمن طرح انتقاداتی از صرف ونحو عربی، سؤالاتی را برای پژوهش های آتی مطرح کند.
۲.
کلید واژه ها:
رهیافت افزوده بنیاد رهیافت شاخص بنیاد فارسی فراقید فروقید
در پژوهش حاضر جایگاه قید در زبان فارسی از منظر دو رهیافت «شاخص بنیاد» چینکوئه (1999) و «افزوده بنیاد» سنتی توصیف و تبیین شده است. در این زمینه با پذیرش تقسیم بندی قید به دو نوع قید جمله و قید فعل، ملاحظه شد که قید در این زبان در جایگاه های آغاز جمله، بلافاصله پس از فاعل و بلافاصله قبل از فعل حضور دارد. بررسی داده ها همچنین نشان داد که قیدهای حالت در جایگاه بلافاصله پس از فاعل به صورت قید فاعل محور تعبیر می شوند و تنها هنگامی که بلافاصله قبل از فعل باشند، خوانش قید حالت دارند. علاوه بر این، داده ها حاکی از آن بود که وقتی قید زبان فارسی مؤکد می شود، در ابتدای جمله تظاهر می یابد، گر چه به همراه درنگ در پایان جمله نیز به کار می رود. جایگاه های پایان جمله، قبل و بعد از فعل نیز محل حضور قید مکان تشخیص داده شد و همپایگی دو قید در درون جمله در زبان فارسی نیز ملاحظه گردید. نتیجه حاصل از تحلیل داده ها، گویای آن است که علی رغم تأیید نشدن ترتیب نسبی مورد تأکید چینکوئه بین فرا قید و فرو قید در زبان فارسی، رهیافت «شاخص بنیاد» وی نسبت به رهیافت «افزوده بنیاد» سنتی تبیین بهتری از جایگاه قید در زبان فارسی ارائه می دهد.
۳.
کلید واژه ها:
نظام خویش واژه ای روابط نسبی کاربردشناسی بافت مذهب صمیمیت سن
نظام خویش واژه ای از جهانی ها است، اما ساختار آن متأثر از عوامل فرهنگی اجتماعی جامعه زبانی است. چنان که مک گرگور (2012) بیان می کند، معنی خویش واژه ها به بیان روابط خویشاوندی محدود نمی شود، بلکه به استنباط هایی که اهل زبان در بافت کاربردی دریافت می کنند نیز وابسته است. در پیگیری آراء مک گرگور، نظام خویش واژه ای فارسی از حیث وجود ترادف های متنوع در بیان روابط واحد مورد توجه قرار گرفت و دو مسأله تعیین ساختار نظام پایه روابط نسبی درجه یک و دو، و کاربردشناسی این نظام متأثر از سه عامل مذهب، صمیمیت/احترام و سن در فارسی دنبال شد. خویش واژه های مترادف و شاهدمثال ها از فرهنگ سخن (1381) استخراج شده اند و برای استناد به جنبه های کاربردی بیشتر، به برخی متون معاصر نیز رجوع شده است. نظام خویش واژه ای پایه در فارسی دارای کارکرد سه گانه خاص حقیقی، خاص صوری و عام است. کارکردهای حقیقی و صوری هر کدام می توانند به صورت بی نشان یا خودخطابی به کار روند. همچنین، برخی عناوین مذهبی به عنوان مشخصه زبان ویژه فرهنگی کارکرد ثانویه خویش واژه ای یافته اند. خویش واژه ها غالباً در هر دو کاربرد خطابی و ارجاع سوم شخص رایج اند، اما صرف نظر از بافت های موقعیتی خاص، صورت های رسمی، بیشتر برای ارجاع سوم شخص و خویش واژه های مترادف غیررسمی آن ها عمدتاً در خطاب دوم شخص استفاده می شوند. در بخش دوم تحلیل، بررسی شواهد زبانی در بافت های کاربردی از تأثیر بارز عوامل فرهنگی اجتماعی مذهب، صمیمیت و سن در گزینش مترادف های خاص حکایت دارد که به مصادیق عینی هر کدام به تفصیل اشاره شده است. درنهایت، همان گونه که مک گرگور تصریح می کند، قطعاً این تأثیرگذاری در نظام خویش واژه ای فارسی دوسویه است.
۴.
کلید واژه ها:
درک مطلب راهبردهای استنباط معنی واژه ها فارسی آموزان عرب زبان منابع دانش واژه های فارسی دارای ریشه عربی
هدف از این پژوهش، بررسی و مقایسه نوع و تعداد راهبردهای استنباط معنی و منابع دانشی است که خوانندگان موفق و کمترموفق فارسی آموز در هنگام خواندن متون فارسی و مواجهه با واژه های فارسی دارای ریشه عربی که دچار تغییر معنایی شده اند، استفاده می کنند. برای این منظور، در ابتدا 64 واژه فارسی با ریشه عربی خارج از بافت و سپس، در قالب یک داستان کوتاه به 10 نفر فارسی آموز عرب زبان اهل کشور لبنان داده شد. در مرحله بعد، پروتکل بلند فکرکردن به آن ها آموزش داده شد و منابع و راهبردهای مورد استفاده آن ها براساس منابع دانش معرفی شده توسط هاستراپ (2008) و راهبردهای ارائه شده توسط هو و نساجی (2014) ضبط، ثبت و بررسی شد. برای تعیین سطح این افراد و مشخص کردن خوانندگان موفق و کمترموفق، آزمون درک مطلب نیز از آن ها گرفته شد. نتایج این پژوهش نشان داد افرادی که در آزمون درک مطلب موفق تر عمل کردند، نسبت به افرادی که موفقیت کمتری داشتند از منابع دانش و راهبردهای کمتری برای استنباط معنی واژه های فارسی با ریشه عربی استفاده کردند.
۵.
کلید واژه ها:
تناوب موضوعی تناوب فعلی انواع تناوب دوسویه طبقه افعال
هر تناوب به عنوان جفت جملاتی با ساختارهای کمابیش متفاوت تعریف می شود که معنی یکسانی دارند. محدودیت هایی که تناوب ها بر افعال اعمال می کنند به ویژگی های معنایی افعال حساس اند. ازاین رو، تناوب ها را می توان به عنوان معیاری برای طبقه بندی افعال به روشی مؤثر به کار گرفت. لوین با معرفی 79 تناوب موضوعی و بررسی آن ها بر 3024 فعل انگلیسی، افعال انگلیسی را به 49 طبقه معنایی گسترده و 192 ریزطبقه دسته بندی کرد. به اعتقاد لوین، افعالی که طبق رفتار مشترک شان در تناوب ها در یک طبقه قرار می گیرند، مؤلفه های معنایی مشترکی دارند. این مقاله به بررسی یکی از انواع تناوب های معرفی شده توسط لوین با عنوان تناوب های دوسویه پرداخته است که خود شامل چندین نوع تناوب می شود. یکی از این تناوب ها با عنوان «تناوب مفعول دوسویه قابل درک» در دسته بندی لوین در زمره تناوب های گذرایی معرفی شده است. تناوب های گذرایی شامل تناوب هایی می شود که گذرایی فعل در دو ساخت تناوبی تغییر می کند. انواع دیگر تناوب های دوسویه که لوین معرفی کرده است، تناوب هایی اند که بدون تغییر در گذرایی فعل رخ می دهند. این تناوب ها عبارتند از «تناوب دوسویه ساده»، «تناوب دوسویه باهم» و «تناوب دوسویه ازهم». با بررسی تناوب های لوین بر پیکره ای بالغ بر 3070 فعل فارسی اعم از افعال مرکب و ساده دریافتیم که همه انواع این تناوب ها در فارسی نیز وجود دارند. در ادامه به بررسی تناوب هایی پرداختیم که نگارندگان باتوجه به ویژگی های برخی از افعال فارسی شناسایی و معرفی کرده اند. این تناوب ها عبارتند از «تناوب دوسویه زنجیری» و «تناوب دوسویه اشتراکی».
۶.
کلید واژه ها:
استعاره استعاره مفهومی معنی شناسی شناختی نگاشت یکسویگی
نظریه استعاره مفهومی که نخستین بار در سال 1980 میلادی از سوی لیکاف و جانسون مطرح شد، یکی از مبانی نظری اولیه در معنی شناسی شناختی به حساب می آید. بر اساس این نظریه، استعاره صرفاً ابزاری بلاغی محسوب نمی شود، بلکه اندیشیدن انسان ماهیتاً استعاری است. در چنین نگرشی، ساخت مفهومی از طریق نگاشت های میان حوزه های مبدأ و مقصد، و انطباق میان این حوزه ها شکل می گیرد. تجربه انسان و تعامل با جهان پیرامون اش مبنای اصلی شکل گیری استعاره های مفهومی است. در این نظریه، یکی از مهم ترین ویژگی های استعاره های مفهومی یکسویگی آنهاست و این رابطه نمی تواند شکل معکوس و دوسویه داشته باشد. نویسنده مقاله حاضر به کمک نمونه های متعددی از فارسی گفتاری می کوشد تا این ویژگی را ارزیابی کند. چنین به نظر می رسد که اولاً معیار و محدودیت خاصی برای شکل گیری و تعداد استعاره های مفهومی وجود ندارد و ثانیاً برخلاف اصول نظریه موردنظر، در زبان فارسی این استعاره ها دوسویه اند.
۷.
کلید واژه ها:
رده شناسی زبان ترتیب واژه ها گویش بابلی
در رده شناسی ترتیب واژه ها، زبان های گوناگون از لحاظ ترتیب و توالی سازه ها بررسی می شوند و سپس مقایسه و طبقه بندی زبان ها بر اساس ترتیب واژه های به دست آمده صورت می گیرد. مقاله حاضر در چارچوب مقاله (1992) درایر، ترتیب واژه ها در گویش بابلی را بررسی می نماید. روش گردآوری داده ها از طریق ضبط پاسخ های 10 گویشور بابلی، 5 گویشور شهرنشین و 5 گویشور روستانشین به پرسشنامه ای که جهت انجام این پژوهش تهیه گردیده بود و همچنین مصاحبه با گویشوران مذکور بوده است. نتایج به دست آمده از این توصیف نشان می دهد که بابلی در مقایسه با زبان های اروپا آسیا با برخورداری از 17 مؤلفه فعل پایانی و 17 مؤلفه فعل میانی توازن میان مؤلفه ها و در مقایسه با زبان های جهان با داشتن 16 مؤلفه فعل پایانی و 15 مؤلفه فعل میانی گرایش مختصری را به سوی رده فعل پایانی نشان می دهد. این نتایج تفاوت ترتیب واژه گویش مذکور با زبان فارسی را نشان می دهد، چراکه گرایش غالب فارسی هم در مقایسه با زبان های اروپا آسیا و هم در مقایسه با زبان های جهان به سوی رده فعل میانی است. فارسی در مقایسه با زبان های اروپا آسیا دارای 12 مؤلفه فعل پایانی و 17 مؤلفه فعل میانی و در مقایسه با زبان های جهان برخوردار از 15 مؤلفه فعل پایانی و 19 مؤلفه فعل میانی است.
۸.
کلید واژه ها:
آموزش زبان فارسی ابزارهای فناوری ترس از فناوری دانش رایانه ای
با جهانی شدن ابزارهای فناوری و پیشرفت سریع فناوری اطلاعات، به کارگیری رایانه و سایر ابزارهای فناوری در تدریس، امری ضروری گردیده است و به تبع آن معلمان و مدرسان در حیطه آموزش زبان نیز باید از این ابزارها به منظور افزایش تأثیر تدریس استفاده نمایند. نتایج پژوهش ها نشان می دهد اگرچه اکثر معلمان و مدرسان تمایل دارند تا از این ابزارها در تدریس مهارت های زبانی استفاده کنند، اما به علت وجود ترس از به کارگیری ابزارهای فناوری در کلاس درس از این امر امتناع می ورزند. هدف پژوهش حاضر بررسی و تحلیل رابطه احتمالی میان ترس از فناوری و دانش رایانه ای مدرسان آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان بوده است. در راستای هدف این پژوهش، 40 مدرس زبان فارسی از دو مرکز آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. آنها به سه پرسشنامه اطلاعات شخصی، سنجش میزان دانش رایانه ای سون و راب و کریسمیاضی (2011) و اضطراب رایانه ای روزن و ویل (1988) پاسخ دادند. یافته های این پژوهش نشان داد که رابطه معنادار (در سطح 05/0) و منفی بین دو متغیر دانش رایانه ای و ترس از فناوری برقرار است. در واقع، مدرسانی که میزان دانش رایانه ای بالایی دارند، ترس از فناوری کمتری دارند. نتایج تحقیق حاضر راهکارهایی را جهت تربیت مدرس زبان فارسی به برنامه ریزان آموزشی ارائه نموده و در مورد فرایند کارآمدتر تدریس زبان فارسی با توجه به نیاز های جدید در به کارگیری فناوری در آموزش، پیشنهادهایی ازجمله گنجاندن دوره های آموزشی به کارگیری ابزارهای فناوری در دوره های ضمن خدمت معلمان مطرح نموده است.
۹.
کلید واژه ها:
زبان تالشی زبان فارسی برخورد زبانی دو زبانگی تداخل زبانی تداخل واژگانی
افراد دوزبانه به دلیل ضعف در برقراری ارتباط به زبان دوم، ناخواسته عناصری را از زبان نخست به زبان دوم انتقال می دهند تا ارتباط برقرار شود. این مسأله در زبان شناسی اجتماعی و علم آموزش زبان تداخل زبانی نامیده می شود. برای رسیدن به نتیجه مطلوب آموزشی در جامعه چندزبانه ای مانند ایران که از زبان فارسی برای اهداف آموزشی استفاده می کند، بررسی نتیجه برخورد زبان ها، تداخل زبانی و دوزبانگی بسیاری از مسائل و موضوعات و تدوین منابع آموزشی را برای متصدیان آموزش کشور روشن و آن ها را در برآوردن نیاز های آموزشی کشور هدایت می کند. در این پژوهش تداخل واژگانی دوزبانه های تالشی فارسی و فارسی تالشی در میان جامعه تالشی زبان های روستای عنبران و مهاجران این روستا به غرب تهران، به صورت مقایسه ای بین دوگروه دوزبانه بررسی می شود. داده های پژوهش با پرسش نامه و ترجمه تعدادی جمله به وسیله افراد دوزبانه به هر یک از زبان ها به دست آمده است. افراد آزمون شونده به شکلی تصادفی از میان ساکنین عنبران و مهاجران دوزبانه غرب تهران انتخاب شده اند. به نظر می رسد تداخل بیشتر از زبان اول به زبان دوم صورت گرفته باشد و جنسیت گویشوران هم تأثیر کمی در تداخل زبانی داشته باشد.
۱۰.
کلید واژه ها:
اختلال طیف اتیسم شبکه علی رابطه علی پیوستگی داستان کودکان تک زبانه فارسی زبان
هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی توانایی کودکان تک زبانه فارسی زبان مبتلا به اختلالِ طیفِ اُتیسم در روایت داستان پیوسته است. به این منظور، 18 کودک پسر تک زبانه فارسی زبان مبتلا به اختلال طیفِ اُتیسم با عملکرد بالا (با میانگین سنی 8 سال و 2 ماه) و 18 کودک پسر دارای رشد زبانی طبیعی (با میانگین سنی 7 سال و 3 ماه) که برحسب توانایی های شناختی و زبانی با یکدیگر همتا شده بودند، با یکدیگر مورد مقایسه قرار گرفتند. دو گروه با استفاده از داستان مصور «قورباغه! کجائی؟» ترغیب به روایت داستان شدند. پیوستگی داستان برحسب طول داستان، تنوع واژه های موجود در داستان، جملات علّی و شبکه علّی مورد بررسی قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که بین دو گروه از نظر طول داستان و تنوع واژه های موجود در داستان و همچنین، ازنظر جملات علّی با نشان گذاری آشکار تفاوت آماری معنی داری وجود ندارد p<0/05)). نتایج پژوهش نشان داد که داستان های روایت شده توسط کودکان مبتلا به اختلالِ طیفِ اُتیسم ازنظر پیوندهای علّی ضعیف تر و از پیوستگی کمتری برخوردار بودند. باوجود این، این تفاوت ازنظر آماری معنی دار نبود. در نهایت، می توان نتیجه گرفت که انگاره شبکه علّی راهی دیگر برای بررسی پیوستگی داستان از طریق بررسی نحوه ارتباط اطلاعات در سطحی عمیق تر فراهم می کند.
۱۱.
کلید واژه ها:
گلستان بهارستان دستور زبان نقش گرای نظام مند فرانقش اندیشگانی
در دستور زبان نظام مند نقش گرا برای تحلیل گفتمان سه فرانقش متنی، بینافردی و اندیشگانی در نظر گرفته می شود. فرانقش اندیشگانی به دو کارکرد تجربی و منطقی تقسیم می شود. در کارکرد تجربی، زبان تجربیات دنیای بیرون خود را بیان می کند. محصول این کارکرد در جمله، گذرایی است که برای مشخص نمودن انواع متفاوت فرایندها در جمله -که در فعل نمود می یابد- به کار می رود. در پژوهش حاضر به روش تحلیلی- آماری، پس از انتخاب تصادفیِ حکایات و حکمت هایی در گلستان و بهارستان -که از نظر موضوع مشترک بودند- به بررسی تفاوت های کاربست فعل در دو متن، با استفاده از کارکرد تجربی در فرانقش اندیشگانی پرداختیم. با وجود تفاوت های معنی داری که در سبک نگارش سعدی و جامی وجود دارد، نتایج حاصل از مقایسه قسمت های منتخب، بیانگر کاربست کمتر فرایندهای رفتاری و وجودی، و بسامد بیشتر فرایندهای رابطه ای و مادی است. بر این اساس می توان گفت سعدی و جامی در این دو اثر به بحث درباره ریشه و اساس مسایل و مباحث نپرداخته اند، بلکه متناسب باموضوع و مضمون به چگونگی رفتار کنشگران و همچنین روایت رخدادهایی در خصوص این چگونگی ها توجّه بیشتری نشان داده اند. این امر حاکی از این است که میزان استفاده از انواع فرایندهای مختلف، بیش تر به محتوا و مضمون دو اثر وابسته است تا سبک نگارش و ویژگی های زبانی آن ها.
۱۲.
کلید واژه ها:
اتخاذ دیدگاه برتری افراد دوزبانه برتری های شناختی تفاوت های جنسیتی دوزبانگی
هدف از پژوهش حاضر، بررسی ارتباط اتخاذ دیدگاه با دوزبانگی و نیز مطالعه تفاوت های جنسیتی در اتخاذ دیدگاه است. تعداد 100 نفر دوزبانه و 100 نفر یک زبانه متناظر (از نظر سن، جنسیت و سطح اجتماعی) به صورت داوطلبانه در این پژوهش شرکت کردند. تشخیص دوزبانگی یا یک زبانگی افراد با استفاده از برگه خودارزیابی زبان صورت گرفت. برای جمع آوری داده ها، ترجمه فارسی بخش اتخاذ دیدگاه از پرسشنامه شاخص واکنش بین فردی (Davis, 1983) شامل سؤالاتی از نوع لیکرت با امتیاز مثبت و منفی مورد استفاده قرار گرفت. برای مقایسه اتخاذ دیدگاه گروه یک زبانه و گروه دوزبانه و همچنین، برای مقایسه تفاوت های جنسیتی در اتخاذ دیدگاه، از دو آزمون تی به صورت جداگانه استفاده شد. نتایج نشان داد که اتخاذ دیدگاه در گروه دوزبانه بالاتر از گروه یک زبانه و میان زنان بالاتر از مردان است.
