یونس اکبری

پژوهش حاضر درصدد کشف ساختار عادت واره اقتصادی در میدان عشایری است، تا بدین وسیله نگاهی واقعبینانه به نحوه عمل عشایر در عرصه تصمیم گیری اقتصادی بیندازد. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش ساختار گرایی برساختگرا است و برای گردآوری داده از مصاحبه های نیمه ساختار یافته و عمیق بهره گرفته شده است و حجم نمونه نیز شامل 19 مشارکت کننده بوده که با استفاده از نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند و مصاحبه ها با استفاده از روش تحلیل محتوای جهت دار تجزیه و تحلیل شده اند. یافته های تحقیق نشان می دهد که نوع عادت واره ای که عاملان اجتماعی درون میدان عشایری دارند بسیار مقتصدانه است. عاملان اجتماعی این میدان، به ویژه اعضای بزرگسال، هزینه مصرفی اندک و هزینه تجملی ندارند و بسیار پرتلاش و اقتصادی هستند. پرورش گوسفند برای عاملان اجتماعی این میدان امری صرفاً صرفاً اقتصادی نیست، بلکه هدف و معنای زندگی است. با این حال میدان فعالیت آنها سبب شده آن ها مدام در حال تلاش و کوشش بوده و با صرف کمترین هزینه بیشترین بهره اقتصادی را نصیب خود کنند. این عاملان نسبت به شغل و دام های خود چنان وابستگی عاطفی ای دارند که توان تصور زندگی به شیوه ای دیگر برایشان ممکن نیست. آن ها به دنبال سود اقتصادی نیستند ولی عادت واره آن ها سبب شده که نتیجه کار و اعمال آن ها منجر به کسب سود و سرمایه گذاری اقتصادی شود و از اتلاف سرمایه اقتصادی اجتناب ورزند. اعضای جوان میدان، همراه با تداوم شیوه کسب سود و درآمد اقتصادی، تغییراتی اندکی در نوع نگاه به سود و فعالیت اقتصادی دارند.

افزایش تعداد طلاق در کشور نشانه ای از افزایش تعارض بین زوجین است. پژوهش حاضر قصد دارد به شناخت وضعیت شاخص تعارض بین زوجین در سطح کشور بپردازد. داده مورد استفاده شامل داده های پیمایش ملی خانواده در ایران است که بر روی افراد بالای 15 سال کشور انجام شده است و در تحقیق حاضر نمونه افراد متأهل آن انتخاب شده است. نتایج بررسی شاخص میزان تعارض زوجین در ایران حاکی از این است که از کل پاسخگویان متأهل 15.3 درصد هیچ گونه تعارضی با همسرشان ندارند، 40.7 درصد دارای تعارض در حد کم، 26.6 درصد دارای تعارض در حد متوسطی و 17.5 درصد نیز دارای تعارض در حد زیادی با همسرانشان هستند. افراد متأهل کمترین تعارض را نسبت به سایر موضوعات دیگر در رابطه با تعارض در نوع شغل و مسائل مرتبط با آن دارند. از بین موضوعات مورد تعارض زوجین، حضور به موقع همسر در منزل با 22.1 درصد و گذراندن وقت با یکدیگر با 21.7 به ترتیب بیشترین درصد تعارض زیاد بین زوجین را به خود اختصاص دادند. از بین راه حل های موجود برای رفع تعارض، مراجعه به مراجع قضایی و دادگاه کمترین میزان را در بین راه حل های حل تعارض زوجین به خود اختصاص داده به طوری که (88.8 درصد) پاسخگویان عنوان کرده اند که برای حل تعارض با همسرشان اصلاً به دادگاه و مراجع قضایی مراجعه نمی کنند و در همین راستا 76.5 درصد به میزان زیادی از تحمل و سازگاری و 74.5 درصد در حد زیادی از گفتگو برای رفع تعارض با همسرشان بهره می گیرند که این دو مقوله بیشترین مقادیر را در بین راه حل های حل تعارض بین زوجین به خود اختصاص دادند.

این تحقیق با استفاده از رویکرد بوردیو، تغییرات ارزشی پیرامون کار و فعالیت زنان و ارزش فرزندان در میدان روستایی و عشایری شهرستان گیلانغرب مورد کاوش قرار داده است. این مطالعه با روش کیفی انجام شده و حجم نمونه آن 38 نفر بوده که به وسیله نمونه گیری هدفمند انتخاب شده است. روش تحلیل مصاحبه ها نیز تحلیل محتوای کیفی بوده است که براین اساس، 4 مقوله اصلی حاصل شد. مقوله تغییر نسلی ارزشی زنان از تولیدی/اقتصادی به عاطفی/مصرفی در دو میدان روستایی و عشایری مشابه بود و دو مقوله دیگر شامل ارزش عاطفی و مصرفی فرزند در میدان روستایی و ارزش اقتصادی و تولیدی فرزند در میدان عشایری بودند. نتایج بیانگر آن است که زنان و دختران نسل جوان در میدان روستایی و عشایری نسبت به نسل گذشته در حال ازدست دادن ارزش اقتصادی و تولیدی و دارا شدن ارزش عاطفی و مصرفی هستند. کاهش تعداد فرزندان خانواده مقوله ای است که در هر دو میدان می توان شاهد آن بود. در میدان عشایری، کودکان عامل تولید و نیروی اقتصادی محسوب می شوند و در کنار والدین شان برای تأمین زندگی آینده خود در تلاش هستند؛ ولی در میدان روستایی کودکان ارزش عاطفی به خود گرفته و از ارزش اقتصادی و تولید تهی گشته اند.

غالب تحقیقاتی که به بررسی نقش دافعه ها و جاذبه ها در مهاجرت پرداخته اند از رویکرد اثبات گرایی و کمّی به مسئله مهاجرت پرداخته اند و عموماً تفاسیر ذهنی مهاجران نسبت به دافعه و جاذبه مبدأ و مقصد را نادیده گرفته اند. روش تحقیق در این پژوهش روش کیفی و حجم نمونه 23 نفر بوده که از طریق نمونه گیری نظری انتخاب شدند. مصاحبه های انجام شده با استفاده از تکنیک تحلیل محتوای عرفی تحلیل شدند. نتایج بیانگر این است که از دیدگاه مشارکت کنندگان، جنبه های اقتصادی و معیشتی و شغلی عامل اصلی مهاجرت از حاشیه ها به سوی مرکز است. با این حال پس از مهاجرت و استقرار در مقصد، عوامل گوناگونی به نسبت قبل از مهاجرت به دافعه و یا جاذبه تبدیل می گردند که چندان ارتباطی با نظریه های اقتصادی مهاجرت ندارد. تغییرات ذکر شده از طریق در نظر گرفتن نحوه زیست در اجتماع و جامعه یا به عبارت دیگر زیستن در محیط اجتماعی کوچک و خرد مقیاس و زیستن در کلانشهرها قابل تبیین است. به عنوان نتیجه گیری کلی می توان اینگونه بیان کرد که جاذبه و دافعه های یک محل تنها به وضعیت خود آن محل برنمی گردد بلکه این دافعه ها و جاذبه در پیوند با محلی دیگر و در یک مکانیسم مقایسه است که در ذهن فرد شکل و قوام به خود می گیرد.

تحقیق حاضر با استفاده از روش کیفی به مطالعه دلایل مهاجرت و مسائل اجتماعی مهاجران ساکن محله خلیج فارس شمالی شهر تهران پرداخته است. حجم نمونه در این تحقیق 23 نفر از مهاجران ساکن محله خلیج فارس شمالی است که بر مبنای نمونه گیری نظری انتخاب شدند. مصاحبه ها در زمستان 1398 و بهار 1399 انجام و با استفاده از تحلیل محتوای عرفی تحلیل شدند. یافته ها نشان داد که احساس عدم امنیت در محله، شلوغی، وضعیت نامناسب بهداشتی محله و وضعیت نامطلوب حمل و نقل عمومی، از مهمترین مسائل اجتماعی فعلی مهاجران منطقه مورد مطالعه است. برای مهاجران، بیکاری در مبدأ شرط لازم، و وجود آشنایان در مقصد، شرط کافی مهاجرت به شهر تهران، و به دست آوردن شغل نیز مهمترین نتیجه مهاجرت بوده است. با این حال، اقامت بلند مدت و کوتاه مدت در مقصد، تمایزاتی نگرشی در ذهنیت مهاجران نسبت به اقامت در مقصد یا بازگشت به مبدأ ایجاد کرده است. به نظر می رسد سیاست تمرکزگرای توسعه، نه تنها سبب فقر هر چه بیشتر ساکنان فرودست استان های حاشیه ای کشور می شود، بلکه در درازمدت باعث بروز مسائل و انحرافات اجتماعی در مناطق و محله های فرودست نشین و حاشیه ای تهران نیز خواهد شد.

تحقیق حاضر با استفاده از داده های پیمایش ملی خانواده قصد دارد عوامل مرتبط با بروز تعارض بین زوجین را از نظرگاهی اجتماعی و در مقیاس کلان و کشوری مورد توجه قرار دهد. نتایج تحقیق حاکی از این است که هر چه میزان حق طلبی، سرمایه فرهنگی، متغیر نگرش به ازدواج، تحصیلات زوجین، نگرش جنسیتی، فشار شغلی، نگرش به اعتماد خانوادگی در جامعه و متغیر مشاهده خشونت بین والدین زیادتر شود، تعارض بین زوجین نیز افزایش می یاید و برعکس. علاوه بر این  هر چه متغیرهای مستقل رضایت از زندگی، رضایت جنسی، تعداد سال های ازدواج و سن افراد افزایش یابد، میزان تعارض آن ها با همسرشان کاهش می یابد و بالعکس. از بین متغیرهای مستقل پژوهش به ترتیب حق طلبی با بتای (202/0) و مشاهده خشونت بین والدین با بتای (145/0) بیشترین تاثیر مستقیم را بر تغییرات متغیر تعارض بین زوجین دارند. نکته قابل توجه در مورد عوامل مرتبط با بروز تعارض بین زوجین این است که برخلاف تصور غالب که عموماً بر عوامل اقتصادی در بروز تعارض بین زوجین تاکید دارد، این عوامل فرهنگی و ارزشی و غیر اقتصادی هستند که بر تعارض زوجین در جامعه امروز تاثیرگذاری معنی دار و بیشتری دارند.

با بیان واژه منفعت، اولین چیزی که بی درنگ به ذهن متبادر می شود، منفعت اقتصادی است؛ درحالی که میدان های مختلف زندگی منافع خاص خود را دارند که لزوماً منفعت اقتصادی نیستند. پژوهش حاضر با استفاده از روش اسنادی به بررسی تنوع سطوح و معانی غیراقتصادی مفهوم منفعت از دیدگاه جامعه شناسان پرداخته است و قصد دارد با تأکید بر فهم بوردیویی از منفعت ابزاری مفهومی برای تبیین پدیده های اجتماعی در اختیار پژوهشگران قرار دهد. نتایج این پژوهش حاکی از این است که دو توکویل، وبر، راتزنهوفر، اسمال، السورث راس، زیمل و کلمن منفعت را در قالب خرد و فردی آن به کار گرفته اند. با این حال وجه تمایزی نیز میان متفکران مذکور درباره مفهوم منفعت وجود دارد و آن این است که توکویل، وبر، کلمن و زیمل مفهوم منفعت را عنصری اجتماعی درنظر گرفته اند و در تحلیل روابط میان افراد جامعه از آن استفاده کرده اند، اما راتزنهوفر، اسمال و راس درکی پیشااجتماعی از مفهوم منفعت دارند و آن را عنصری می دانند که سبب تشکیل جامعه می شود، نه عاملی که بتوان روابط میان افراد جامعه را به وسیله آن تحلیل کرد. نتایج این تحقیق حاکی از این است که متفکرانی مانند مارکس، بنتلی و بوردیو منفعت را در قالب جمعی و گروهی آن استفاده کرده اند. با وجود این، با نگاهی عمیق تر به آثار و کاربرد تجربی نظریه های متفکران فوق درباره مفهوم منفعت شاید بتوان بیان کرد که نگاه جامعه شناسانه مارکس به مفهوم منفعت در قالب منافع طبقاتی هرچند دارای بار جامعه شناسانه است و منفعت را مختص به فرد نمی داند، باز معنای اقتصادی از منفعت را برای گروهی از افراد هم رده درنظر دارد و به نوعی راه را برای تفکر و تأمل درباره سایر اشکال متنوع و غیراقتصادی منفعت می بندد. دیدگاه بنتلی نیز با یکی کردن منفعت و گروه راه به این همانی تبیین ها می برد و به همین دلیل امکان کاربست تجربی و آزمون پذیری آن محدود می شود. با وجود این به نظر می رسد رویکرد نظری و روشی بوردیو به مفهوم منفعت دریچه امکان ها را به سوی نگاه غیراقتصادی به مفهوم منفعت در قالب جامعه شناسی و با معنایی غیراقتصادی باز می کند.

واژه «هرمنوتیک» این فکر را به ذهن القا می کند که در علوم انسانی و اجتماعی تنها یک رویکرد روش شناسانه هرمنوتیکی وجود دارد. در حالی که این رویکردهای بسیار متنوع هستند. در هرمنوتیک برای مطالعه زندگی اجتماعی از دو مدل هرمنوتیک بازیابی یا سنتی و هرمنوتیک حدس و گمانی یا معاصر استفاده می شود. رویکرد هرمنوتیک سنتی یکی از روش های کیفی پژوهش در علوم اجتماعی برای دستیابی به معرفت دست اول از کنشگران اجتماعی است، اما هرمنوتیک معاصر یا حدس و گمانی از نحله های متأخر هرمنوتیک است که هدف آن فهم جریان خودفهمی هرروزه و نفوذ به آن، همچنین نمایان کردن واقعیت و معنی صحیح و زیرین کنش اجتماعی است که در ارتباط میان پژوهشگر، زمینه اجتماعی و کنشگران اجتماعی به وجود می آید. مقاله حاضر با استفاده از روش اسنادی، هرمنوتیک حدس و گمانی را که یکی از روش های متناسب با پژوهش های اجتماعی است، برجسته و معرفی کرده است. براساس یافته های این پژوهش، ادعای هرمنوتیک حدس و گمانی این است که خودفهمی که هرمنوتیک سنتی یا بازیابی بر آن تأکید دارد، معیوب است و فهمی که با بهره گیری از این نوع هرمنوتیک به دست می آید تنها ماسکی از واقعیت زیرین است. این در حالی است که هدف علوم اجتماعی از منظر هرمنوتیک حدس و گمانی، نفوذکردن به جریان خودفهمی هرروزه، نمایان کردن واقعیت و معنی صحیح کنش اجتماعی است که خود این هدف، ارتباط تنگاتنگی با تأکید متفکران علم اجتماعی بر سیالیت زندگی روزمره دارد.

هدف این مقاله ارایه اطلاعاتی از وضعیت تغییرات رفتاری و نگرش دانشجویان نسبت به مواد و سیگار در طول دوران تحصیل می باشد. این کار با استفاده از روش پیمایشی طولی گذشته نگرصورت گرفت. روش نمونه گیری در این تحقیق نمونه گیری غیر احتمالی متناسب با حجم و نمونه شامل 299 نفر از دانشجویان دختر و پسر دانشگاه خوارزمی بوده است. یافته های حاصل از نمونه مورد مطالعه حاکی از آن است که حدود یک سوم افراد مورد مطالعه تغییر نگرش منفی و تقریبا همین نسبت تغییر نگرش مثبت داشته اند. اما در خصوص تغییر رفتار نسبت به سیگار، مواد و مشروبات الکلی، نسبت ها متفاوت است. این تفاوتها بر حسب جنس و رشته تحصیلی نیز تفاوت فاحشی را نشان می دهد. در ارتباط با سیگار و مواد، حدود دو سوم تغییری را گزارش نکرده اند و نسبت کسانی که تغییر مثبت داشته اند یعنی قبلا مصرف نمی کردند اما بعدا به مصرف کنندگان پیوسته اند و یا مصرف قبلیشان افرایش یافته، بیشتر از کسانی است که قبلا مصرف می کردند اما مصرفشان کمتر شده است یا کلا مصرف را کنار گذاشته اند. درصد تغییرات مثبت رفتاری نسبت به مشروبات الکلی در حد قابل توجهی بالاست و بیش از سیگار و مواد می باشد.

این پژوهش به بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با مصرف مواد مخدر در بین دانشجویان 18 تا 27 ساله   می پردازد. پژوهش با استفاده از طرح پیمایشی و با جمعیت نمونه شامل 299 نفر از دانشجویان 18 تا 27 ساله دختر و پسر دانشگاه خوارزمی صورت گرفت. نظریه های پیوند اجتماعی، فرصت افتراقی، پیوند افتراقی، احساس آنومی و ناکامی (شکست عشقی و تحصیلی) در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج به دست آمده نشان می دهند بین متغیرهای مستقل پایگاه اجتماعی و اقتصادی، التزام، پیوند افتراقی، احساس آنومی، شکست تحصیلی، شکست عشقی و متغیرهای وابسته مصرف مواد مخدر همبستگی   معنی داری وجود دارد. متغیرهای شکست عشقی، آنومی و پایگاه اجتماعی تأثیر علی مستقیمی بر مصرف مواد مخدر ندارند و از طریق سایر متغیرها بر مصرف مواد تأثیر می گذارند. مشغولیت، تنها متغیری بود که همبستگی و تأثیر علی بر متغیر وابسته ندارد. پیوند افتراقی با همبستگی (446/0) و بتای (379/0) بیشترین همبستگی و تأثیر علی رگرسیونی را بر مصرف مواد مخدر در بین دانشجویان 18 تا 27 ساله دارد.

سابقۀ برنامه ریزی عمرانی در کشور بیش از شش دهه است. در این مدت، برنامه ریزی در مفهوم عام و آمایش سرزمین در مفهوم خاص، تحت تأثیر شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، همواره با دگرگونی هایی همراه بوده است. این برنامه ها با موانع و چالش هایی رو به رو بوده اند. هدف مقالۀ حاضر تحلیل و ارزیابی این چالش ها و موانع پیش روی اجرای برنامه های توسعه در مفهوم عام و آمایش سرزمین در مفهوم خاص است. روش تحقیق در این مقاله اسنادی است. نتایج نشان می دهد که هرچند تقسیم کار بین مناطق با منابع بالقوۀ آن ها، در تدوین اسناد آمایش سرزمین، در قالب نظر صورت گرفته، اما در عمل توجه چندانی به آن نشده است. این امر منجر به توسعۀ نامتوازن و نامتعادل مناطق کشور شده که خود سبب تشدید نابرابری بین مناطق مختلف کشور شده است. ازجمله موانع این فقدان تقسیم کارِ عملی بین مناطق کشور می توان به ساختار تک ساخت سیاسی، تقسیم بندی نامناسب سیاسی اداری، نبود تعریف مناسب از منطقه در کشور، بی توجهی به مسئلۀ جمعیت و مهاجرت، فقدان طرح یکپارچه و نظام مند، بی توجهی به همۀ ابعاد آمایش سرزمین به یک اندازه، فشارهای سیاسی برای اجرای طرح ها و پروژه های فاقد توجیه اقتصادی و فنی و فقدان مدل مناسب برای آمایش سرزمین در ایران اشاره کرد.

این پژوهش در پی بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با تغییر رفتار و نگرش دانشجویان نسبت به مواد مخدر در دوره دانشجویی است. برای پی جویی این تغییر از طرح پیمایش طولی پس نگر استفاده شده است. جمعیت نمونه این تحقیق شامل 299 نفر از دانشجویان دختر و پسر دانشگاه خوارزمی بوده است. نظریه های مورد استفاده در این پژوهش شامل نظریه پیوند اجتماعی، فرصت افتراقی، پیوند افتراقی، احساس آنومی و نظریه ناکامی (شکست عشقی و تحصیلی) است. نتایج بدست آمده بیانگر آن است که بین متغیرهای مستقل و زمینه ای (جنسیت، وضعیت تاهل، پایگاه اجتماعی و اقتصادی والدین، رشته تحصیلی در دانشگاه، فرصت افتراقی، التزام، پیوند افتراقی، مشغولیت به فعالیت های فوق برنامه، احساس آنومی، شکست تحصیلی، شکست عشقی) و متغیرهای وابسته (تغییر رفتار و نگرش نسبت به مواد) ارتباط معنی داری وجود دارد. با وجود این کیفیت رابطه این متغیرها با نگرش نسبت به مواد با کیفیت رابطه آنها با رفتار نسبت به مواد و همچنین سیگار متفاوت بود. به طور کلی می توان گفت که شدت تغییر رفتار نسبت به مواد و سیگار بیش از تغییر نگرش بود و بیشترین رابطه بین متغیرهای التزام، مشغولیت و فرصت افتراقی و متغیرهای وابسته تغییر رفتار و نگرش نسبت به مواد بوده است.

علم عمران ابن خلدون برپایه روش شناسی خاصی بنا نهاده شده است که فهم این نحوه تببینی گام مهمی در زمینه فهم منطق خلدون و متعاقب آن فهم پدیده های است که او قصد تبیین آنها را دارد. مقاله حاضر قصد بررسی نحوه تبیین وقایع توسط خلدون را دارد. روش تحقیق در این پژوهش از نوع روش اسنادی است. یافته های تحقیق نشان می دهد که رویکرد تببینی ابن خلدون در تبیین امور واقع با رویکرد علمی متعارف امروزی که همان رویکرد قانون مدار یا نوموتتیک است، همخوانی دارد. از منظر روش شناسی نتایج بیانگر این امر است که تجربه ی خلدونی اشاره به تجریه مکرر در تاریخ دارد، به عبارتی همان ساختارهای رویکرد ساختارگرایی هستند که نتایج مشخص تکرار شونده ای را به دنبال خود دارند. از دید هستی شناسی نیز ابن خلدون فرض واقعیت بیرونی و مستقل از ذهن را به رسمیت می شناسد.

در عصر حاضر، به علت افزایش جمعیت و کمبود آب، مدیریت منابع آب درمقایسه با گذشته فرایندی بسیار دشوار شده است. امروزه این مفهوم پذیرفته شده است که مسائل آب فقط «طبیعی » یا «فنی » نیست، بلکه مسائلی چندبعدی و بین رشته ای است. یکی از ابعاد مهم درباره مسائل آب، مسائل اجتماعی مرتبط با این موضوع است. در این زمینه، ضرورت بینش اجتماعی برگرفته از متن جامعه به سیستم های مدیریتی آب روز به روز بیشتر احساس می شود. در مقاله حاضر، با استفاده از روش نظریه زمینه ای، سعی شده است مسائل مربوط به آب از دیدگاه جامعه محلی مطرح شود. نتایج پژوهش حاکی از آن است که تأثیر متقابل ساخت سد حسنلو و مسائل مدیریتی منطقه سبب تولید نارضایتی در جامعه محلی شده و پیامد این عوامل موجب نگرش منفی و استفاده هرچه بیشتر از منابع آب، بدون توجه به مسئله کمبود آن، در میانِ جامعه محلی شده است. چنین وجه نظری نه تنها برخاسته از نگرش خیرمحدود به منابع است، بلکه عامل تشدیدکننده این وجه نظر نیز هست.

جامعه شناسی تاریخی با ایجاد پیوند بین دو رشته تاریخ و جامعه-شناسی، رویکرد نوینی به مطالعه پدیده ها و رویدادها و مسائل اجتماعی پیش روی محققان تاریخ و جامعه شناسی قرار داده است. تغییر و دگرگونی یکی از موضوعات محوری در مطالعات تاریخی و جامعه شناسی بوده است و جامعه شناسی تاریخی علم مطالعه این موضوع محوری می باشد. در جامعه شناسی تاریخی، مطالعه گذشته برای پی بردن به این امر است که جوامع چگونه کار می کنند و چگونه تغییر می یابند. مقاله حاضر سعی بر آن دارد که با عطف توجه به رابطه شناخت اجتماعی و تاریخ تصویری روشن از مفاهیم، نظریات و روشهای به کار گرفته شده در مطالعات جامعه شناسی تاریخی ارائه کند.

مقاله حاضر درصدد واکاوای آراء فوکو درباره دیرینه شناسی تاریخ و تبارشناسی تاریخ می باشد. در این راستا کوشش شده نگاهی به جریان های فکری غالب در عصر فوکو انداخته و تأثیر این جریان ها را بر تفکرات وی نشان داده شود. فوکو در تحلیل تبارشناسی تاریخ، خود را وامدار نیچه می داند و در کاربست این مفهوم تحت تأثیر این فلیسوف قرار دارد، به همین منظور خطوط فکری نیچه در زمینه تبارشناسی مطرح شده و تفاوت مفهوم حاضر در نزد دو متفکر مورد بررسی قرار گرفته است. در زندگی فکری فوکو شاهد گسست و تغییر جهت از دیرینه شناسی به تبارشناسی هستیم، در این رابطه، نوشتار حاضر سعی در نشان دادن چگونگی این گسست فکری و همچنین مشخص نمودن تمایزات مفهومی بین دو روش دیرینه شناسی و تبارشناسی را دارد. فوکو به شیوه تاریخنگاری متداول انتقاد می کند و این رویکرد به تاریخ را تمامیت گرا می داند و بر انقطاع و گسست در تاریخ تاکید دارد و خواهان نوعی تاریخنگاری موردی در بررسی پدیده هاست.

تبیین پاسخ به پرسش چرایی یک پدیده یا رویداد است، همانگونه که توصیف به پرسش از چگونگی وقوع پدیده یا رویداد می باشد. برای تبیین انواع گوناگونی را برشمرده اند. در این جستار به انواع تبیینی که در تحقیقات تاریخی از آنها برای توضیح علل وقوع پدیده-ها بهره گرفته می شود، پرداخته شده است. تبیین های رایجی که پژوهشگر تاریخی برای توضیح علل وقوع پدیده ها استفاده می کند شامل: تبیین قانونیت باوری، تاریخیت باوری (تفسیری)، تبیین تکوینی، تبیین خلاف واقع، تبیین تطبیقی، تبیین کارکردی و تبیین ساختاری می باشند. پژوهشگر تاریخی با توجه به هدف تحقیق خود و ماهیت پدیده مورد بررسی و با توجه به رویکرد های هستی شناسی و معرفت شناسی، از بین روشهای تبیینی فوق الذکر، دست به گزینش نوع تبیین مورد نظر برای توضیح علل وقوع پدیده مورد بررسی می زند. مقاله حاضر به مروری اجمالی بر فلسفه تاریخ و انواع تبیین تاریخی پرداخته و شیوه های تبیینی هر کدام از این تبیین ها را با ذکر مثال شرح داده است.

مقاله ی حاضر به مطالعه ی اعتماد بین قومی و سنجش عوامل اجتماعی موثر بر آن می پردازد. اعتماد به عنوان یکی از مولفه های کانونی سرمایه ی اجتماعی و از موضوعات اصلی مورد توجه علمای اجتماعی در جهان معاصر است. در ایران نیز با توجه به شرایط زیست چند قومی بحث درباره عوامل و موانع اعتماد بین اقوام و اقلیت ها از یک طرف و اقوام و دولت مرکزی از طرف دیگر همواره از دغدغه های دولتمردان و محققان بوده است. درمقاله حاضر بعد از مرور دیدگاه ها و منابع تجربی موجود یک چارچوب نظری تنظیم گردید و در قالب آن فرضیه های اصلی مطرح شده است. پژوهش به روش پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه در مورد 400 نفر نمونه از دانشجویان آذری، فارس، کرد و لر دانشگاه خوارزمی (تربیت معلم سابق) تهران انجام شد. یافته ها نشان می دهد میانگین فرهنگ اعتماد بین قومی دانشجویان آذری، فارس و لر نسبت به یکدیگر بالاتر از حد متوسط است اما میانگین فرهنگ اعتماد بین قومی کردها نسبت به اقوام دیگر پایین تر از حد متوسط است و میانگین اعتماد همه اقوام نیز به استثنای آذری ها نسبت به کردها پایین تر از حد متوسط است. نتیجه تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که ضریب همبستگی چندگانه فرهنگ اعتماد بین قومی 55/0 می باشد و در مجموع به ترتیب متغیر های تصورات قالبی، اعتماد درون قومی، قوم مداری، اعتماد عام و اعتماد سیاسی 28 درصد تغییرات فرهنگ اعتماد بین قومی را تبیین می کنند.