رابطۀ فضایی متغیّرهای آب و هوایی با عملکرد گندم دیم ایران (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
آب و هوا از عوامل اصلی و تعیین کننده در کمیت و کیفیت تولید محصولات کشاورزی است. در این پژوهش ارتباط میان میانگین ماهانه کمینه و بیشینه دما و بارش 223 ایستگاه هواشناسی همدید ایران به عنوان متغیّرهای مستقل با عملکرد گندم223 شهرستان به عنوان متغیّر وابسته در دوره آماری 2000-2017 در دو مقیاس زمانی ماهانه فصل رشد و کل دوره رشد واکاوی شد. روابط فضایی با استفاده از روش های تحلیل آمار فضایی در نرم افزار Arc/GIS 10.4.1 استفاده و با به کارگیری آزمون خودهمبستگی موران و رگرسیون وزن دار جغرافیایی آزمون شد. نتایج شاخص موران نشان داد که توزیع فضایی عملکرد گندم از الگوی خوشه ای پیروی می کند. تحلیل رگرسیون وزن دار جغرافیایی حاکی از تأثیر قابل توجه بارش بر عملکرد گندم با تأثیرگذاری 78 درصدی بود. همچنین نتایج نشان دهنده اثر مثبت بارش بر عملکرد گندم به ویژه در مناطق گرم و خشک مرکزی، شرقی، جنوب شرقی و جنوبی بود. نتایج نشان دهنده اثر مثبت افزایش دما بر عملکرد گندم در تمام سطح منطقه مورد مطالعه بود که به تدریج به سمت بخش های جنوبی به تناسب کاهش ارتفاع و افزایش میزان دما، از شدت اثر آن کاسته شد؛ به طوری که اثر افزایش دماهای روزانه (بیشینه) در مناطق سرد کوهستانی مثبت است؛ در حالی که با توجه به دمای بالای مناطق مرکزی به شرق و جنوب ایران به دلیل ایجاد تنش گرمایی در محصول گندم اثر منفی دارد. درمجموع نتایج تحلیل رگرسیون وزن دار جغرافیایی نشان داد که در مناطق مرطوب و پربارش، افزایش در مقدار دما به مطلوب تر از افزایش مقدار بارش است، به طوری که با افزایش دما میزان عملکرد افزایش می یابد؛ بنابراین می توان گفت در مناطق گرم و نیمه گرم کشور افزایش دما همراه با افزایش بارش می تواند بر عملکرد گندم اثر مثبت داشته باشد. در این مناطق بهتر است کشت گندم در ارتفاعات یا در مواقع سرد سال صورت گیرد و با استفاده از سیستم های آبیاری تنش خشکی را در مراحل حساس رشد گندم کاهش داد.Spatial Relations Between Climatic Variables and Wheat Yield in Iran
In this study relation between average minimum and maximum of temperature and rainfall as independent variables of 223 synoptic meteorological stations in Iran and wheat yield as dependent variable in 223 regions during the statistical period of 2017-2017 in the monthly time scale of the growing season and the total growth period was investigated. In data analysis, spatial statistics analysis methods in Arc/GIS 10.4.1 software were used, using Moran autocorrelation test, and geographic weighted regression their spatial relationships were tested. The result of Moran index showed that spatial distribution of wheat yield follows cluster pattern. Analysis Geographic weighted regression has showed rainfall has remarkable effect on wheat yield. In addition, analysis showed rainfall has positive effects on wheat yield especially in dry and warm regions of Central, and Southeastern. The results showed the positive effect of temperature increase on wheat yield, which gradually decreased toward the southern parts in proportion to the decrease in altitude and increase in temperature. So that the effect of increasing daily temperatures (maximum) in cold mountainous areas is positive, while in east, central and southern parts of Iran negative effects of temperature over wheat yield were seen due to heat stress. Therefore, in hot and semi-warm regions of the country, increasing the temperature along with increasing rainfall can have a positive effect on wheat yield. In these areas, it is better to cultivate wheat in the highlands or in cold weather and used irrigation systems to reduce drought stress at critical stages of wheat growth.
تبلیغات
