فردگرایی و جمع گرایی روش شناختی در علم اجتماعی از منظر آیت الله مصباح یزدی (مقاله پژوهشی حوزه)

چکیده

مقوله روش شناسی از مسائل برجسته فلسفه علوم اجتماعی است و مسئله فردگرایی و جمع گرایی روش شناختی از جمله مسائل پرمناقشه این عرصه می باشد. فیلسوفان اجتماعی را در یک صورت بندی می توان در سه دسته فردگرایی و جمع گرایی روش شناختی و تلفیقی دسته بندی کرد که هریک، مدعیات روش شناختی خود را با شواهدی قرین ساخته اند. مسئله اصلی این پژوهش بررسی دیدگاه آیت الله مصباح در این صورت بندی است. پرسش اصلی این است که مطالعه اندیشه های اجتماعی آیت الله مصباح ما را به کدام یک از آن سه رویکرد رهنمون می سازد. این مقاله که با روش تحلیل محتوای آثار آیت الله مصباح سازمان یافته، بر این مدعاست که به رغم دفاع استاد از اصالت فرد و انکار وجود حقیقی جامعه، آرای ایشان را می توان در رویکرد تلفیقی صورت بندی نمود: به این معنا که ایشان از مسیر فردگرایی و جمع گرایی روش شناختی، تأملات نظری خود را در حوزه جامعه و پدیده های اجتماعی سازمان می دهد. مبادی انسان شناختی شکل گیری جامعه و نقش اراده و اختیار در تکوین شخصیت، مؤید رویکرد فردگرایانه است، اما تحلیل های ساختاری و نقش جامعه در شکوفایی شخصیت، شاهدی بر رویکرد کل گرایانه ایشان شمرده می شود.