علل و عوامل سرانجام شیخ فضل الله نوری

چکیده

در این نوشتار سعی می شود تا قتل شیخ فضل الله نوری را به عنوان یک بحران بزرگ برای تاریخ معاصر ایران با توجه به چارچوب نیرو محور تحلیل و بررسی قرار بگیرد و فرضیه نگارنده این است که شکاف و اختلاف میان روحانیون و علما به عنوان یکی از چهار نیروی درگیر در مشروطیت بحران آفرینی کرد. ازآنجاکه تاریخ هر کشوری با توجه به وضعیت و اوضاع سیاسی و اجتماعی که منحصر به آن کشور است، مملو از حوادث و سرگذشت ها و اتفاقاتی است که بررسی و واکاوی آن ها و درنتیجه آگاهی پیدا کردن از علل و عوامل و چرایی و چگونگی آن ها می تواند نوعی بصیرت و توانایی تشخیص به افراد و نیروهای حاضر درصحنه سیاسی بدهد، به گونه ای که بتوانند انتخاب های صحیح و مناسبی را داشته باشند، بررسی تاریخ مشروطه ایران به ویژه نقطه افول و غروب و زوال مشروطه یعنی به دار آویخته شدن شیخ فضل الله نوری به عنوان یک چالش یا بحران اهمیت پیدا می کند، چراکه بررسی این حادثه از زوایا و جوانب مختلفی می تواند بازگوکننده خیلی از مسائل و مشکلاتی باشد که شاید هنوز هم درصحنه سیاسی، اجتماعی ایران و در میان نیروهای درگیر درصحنه سیاسی ایران وجود دارد. با توجه به شواهد تاریخی به نظر می رسد که هرچند نیروها و مؤلفه های مختلفی در جامعه آن روز فعال و صحنه گردان بودند ولی با توجه به دینی بودن جامعه آن روز و جایگاه روحانیت و مرجعیت در جامعه آن روز، اختلافِ میان مهم ترین مؤلفه و نیروی فعال آن روز یعنی روحانیت و مرجعیت که آن هم نتیجه تفرقه افکنی های جبهه مقابل به ویژه بیگانگان بود عامل اصلی این حادثه و اتفاق بود.