یکی از گرایشات مهم انسان ها، رسیدن به کمال و خودشکوفایی و دستیابی به موفقیت و پیروزی است. اکثریت جمعیت کنونی کشور ما را جوانان تشکیل می دهند و یکی از عوامل شادابی و نشاط، این جامعه جوان، کسب موفقیت در برهه های مختلف زندگی است. پژوهش حاضر با هدف مقایسه عوامل فردی و محیطی مؤثر در موفقیت از طریق تحلیل استعاره های موفقیت رتبه های برتر، متوسط و پذیرفته نشدگان آزمون سراسری انجام پذیرفت. برای این منظور، تعداد 150 نفر از داوطلبان کنکور سراسری سال 1387 شامل،50 نفر رتبه های برتر، 50 نفر رتبه های متوسط و 50 نفر نیز از بین پذیرفته نشدگان هر پنج گروه آزمایشی، داوطلبان آزمون سراسری سال 1387 با رتبه های بین 1 تا 20 در گروه برتر، رتبه های بین 1500-1000 در گروه متوسط و رتبه های بالاتر از 30000 گروه پذیرفته نشدگان، به روش نمونه برداری تصادفی ساده انتخاب شدند. استعاره های آزمودنی ها با روش تحلیل محتوا از نوع توصیفی، بررسی و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که گروه برتر، عوامل موفقیت خود را به عوامل فردی، گروه متوسط، به ترکیبی از عوامل فردی و محیطی و گروه پذیرفته نشدگان به عوامل محیطی نسبت داده بودند. عوامل مؤثر در موفقیت بین سه گروه مشابه بود و تنها عامل متفاوت، شرایط نامساعد بیرونی در گروه پذیرفته نشدگان است. با توجه به اینکه در پژوهش حاضر افراد موفق و ناموفق بر اساس رتبه های کنکور تعریف شده بود، نتایج مختص این گروه است و تعمیم آنها به سایر گروه ها باید با احتیاط صورت پذیرد.
