اقلیم شناسی بارشِ شمال غرب ایران (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

اقلیم شناسی بارش را می توان رفتار غالب بارش در هرمکان تعریف نمود.یکی از روش های تحلیل اقلیم شناسی بارش، شناخت رفتار چرخه ای بارش است. این مهم از طریق بررسی و وارسی همسازهای مختلف بارش امکان پذیر است. در واقع همسازها انواع پویه های نهان دریک سری زمانی را نشان می دهند. اهمیت همسازها براساس پراش ویژگی های بسامد دریک سری زمانی تعریف می شود. در این تحقیق تلاش می شود جنبه های پنهان بارش در شمال غرب کشور ( استان های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل و زنجان) آشکار و تحلیل شود. در این راستا از تعداد 260 ایستگاه همدید، اقلیم شناسی و باران سنجی طی دوره ی آماری 2005 - 1966 استفاده شد. به منظور رفع نقیصه های آماری و جبران تفاوت طول دوره ی آماری، نقشه های ماهانه بارش تولید و عملیات محاسباتی برای حصول مشخصات همسازها بر روی یاخته های این نقشه ها انجام شد. بارش سالانه ی شمال غرب کشور از شمال شرق به جنوب غرب افزایش می یابد. برخلاف انتظار بیش ترین بارندگی در چکاد بلندی های این پهنه از کشور رخ نمی دهد. علاوه بر این، تغییرات مکانی بارش بسیار زیاد است. براساس روش های به کار رفته معلوم شد که دو سامانه همدید- محلی تا بیش از 90 درصد بارش شمال غرب را توجیه می کند. کمترین سهم بارش حاصل از سامانه های همدید در شمال شرقی ( پهنه کم بارش) رخ می دهد. بنابراین سهم بارش حاصل از سامانه های محلی (بارش همرفتی، کوهستانی، جبهه های محلی و ...) در این بخش بیشتر است. درحالی که متناسب با افزایش بارش سالانه، سهم سامانه های همدید نیز فزونی می یابد. بخش های جنوب غربی بیشینه ی بارش افزون تری از سامانه های همدید را دریافت می دارد. همچنین زمان وقوع بیشینه ی بارش حاصل از سامانه های همدید در شمال شرقی در اوایل دسامبر ولی در نیمه ی جنوبی در اواخر دسامبر و اوایل ژانویه رخ می دهد.