مطالب مرتبط با کلیدواژه

امامت


۲۸۱.

نقش شاخص های تربیت دینی آیات امامت بر شکل گیری جامعه آرمانی اسلامی

نویسنده:
منبع: مطالعات دین پژوهی سال ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۲ 49 - 74

کلیدواژه‌ها: امامت تربیت تربیت دینی جامعه آرمانی آیات امامت جامعه اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱ تعداد دانلود : ۱۲۰
 در وصف بعثت پیامبر(ص) و نصب امامان معصوم (ع) هدیه ای الهی است آیاتی در قرآن آمده است که درصورت الگو گیری بشر از آنها آرزوی دیرینه او یعنی، تشکیل جامعه آرمانی اسلامی با هدف ایجاد فرصت برای دستیابی به هدف اصلی خلقت که در گرو معرفت الهی است محقق خواهد شد. نوشتار حاضر باروش توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از تفاسیر و منابع کتابخانه ای درصدد پاسخ گویی به این پرسش است که شاخه های تربیتی آیات مربوط به امامت در تحقق جامعه مورد انتظار اسلامی چگونه منشأ اثر است. یافته های پژوهش نشان می دهد باتوجه به شاخص های تربیتی آیات امامت که ناظر به خود مقام امامت و هدایتگری انسان است، مردم و مسئولان جوامع اسلامی باید با داشتن روحیه ولایت پذیری و اطاعت از امام در رشد معنوی و مادی افراد جامعه تلاش کنند.
۲۸۲.

جایگاه امیرالمؤمنین (ع) در تقابل تاریخی حق و باطل بر مبنای تحلیل متنی دعای ندبه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۰ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۸۰ «ویژه باورشناخت» ۲۶-۱۱

کلیدواژه‌ها: امیرالمؤمنین دعای ندبه ولایت امامت جریان شقاوت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳ تعداد دانلود : ۱۱۶
دعای ندبه، با مضمون یاری خواستن از امام عصر (عج)، خط سیر جبهه حق را از آدم تا پیامبر خاتم، در قالب جریان نبوت، طرح و پس از آن به جریان ولایت به عنوان ادامه دهنده خط نبوت اشاره می کند. همزمان با طرح جریان ولایت در دعای ندبه، از جریان دیگری با عنوان جریان شقاوت هم پرده برداشته می-شود که ظاهراً از همان آغاز در نقطه مقابل جریان نبوت مطرح بوده است و پازل نبرد همیشگی حق و باطل را تکمیل می کند. پرسش این است که چرا این جریان از همان آغاز دعا و در امتداد جریان نبوت، آشکارا مورد اشاره قرار نمی گیرد و پس از یادکرد جریان ولایت است که پرده از این جریان برداشته می شود؟ این پژوهش با تکیه بر تحلیل استنطاقی مضامین دعای ندبه و با یاری گرفتن از روش تحلیل تاریخی، چند و چون پرسش یادشده را بررسی می کند. یافته ها نشان می دهد جریان شقاوت انتظار داشته با ختم نبوت، طومار جریان حق در جهان پیچیده شود، اما ظهور خط امامت و ولایت، به قدری سردمداران این جریان را دچار اضطراب و یأس می کند که همه تعارفات و پوشش ها را کنار می نهند و با تمام قوا جهت مبارزه با این جریان وارد میدان می شوند.
۲۸۳.

تعیین مراد از واژه مولا در حدیث غدیر با تکیه بر رویکرد صحابه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۰ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۸۰ «ویژه باورشناخت» ۸۵-۶۹

کلیدواژه‌ها: مولا ولی غدیر امامت ناصر محب اصحاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹ تعداد دانلود : ۱۱۵
مفهوم حدیث غدیر که در امامیه به عنوان یکی از مهمترین ادله خلافت امیرالمومنین7 شناخته می شود، سالیان متمادی مورد انکار اهل سنت واقع شده است. ایشان بعد از پذیرش صدور حدیث، معنای «مولا» در متن حدیث را «ناصر» یا «محب» می انگارند. بی شک از مهمترین قرائن برای برداشت صحیح از کلام هر فرد، فهم مخاطبین و معاصرین گوینده از کلام است. چرا که هم از جهت زمان و هم از جهت جمع شواهد و قرائن، ایشان کامل ترین افراد برای تشخیص مراد گوینده هستند. این نوشتار با توصیف و تحلیل شواهدی از برخوردهای اصحاب و معاصرین پیامبر در منابع اهل سنت، می کوشد تا برداشت اصحاب از این واژه را کشف کند. ضمنا نه فقط در خود واقعه غدیر بلکه بعد از آن نیز قضایایی رخ داده که نمایانگر فهم اصحاب از حدیث غدیر است. پس از بررسی منابع بر محور شاهدیابی کشف می شود که واژه مولا برای مخاطبین پیامبر اکرم 9 صریحا معنای «اولویت در تصرف» را رسانده است.
۲۸۴.

امامت در ا لذریعه الی تصانیف الشیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۰ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۸۰ «ویژه باورشناخت» ۱۵۹-۱۳۴

کلیدواژه‌ها: الذریعه الی تصانیف الشیعه شیخ آقابزرگ تهرانی امامت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸ تعداد دانلود : ۹۸
این پژوهش به تحلیل محتوای کتاب های با موضوع امامت در الذریعه الی تصانیف الشیعه می پردازد. روش پژوهش پیمایشی و با رویکرد توصیفی و ارزیابانه انجام شده است. جامعه پژوهش تمام کتاب های با موضوع امامت در کتاب الذریعه الی تصانیف الشیعه است که شامل 724 اثر است. یافته های تحقیق نشان می دهد از بین منابعی که شیخ آ قابزرگ تهرانی برای آثار معرفی می کند، بیشترین فراوانی مربوط به رویت و مشاهده کتاب ها با 397 اثر است. زبان عربی با 545 عنوان رتبه اول را در بین سایر زبان ها دارا است. بیشترین تعداد تالیف، کتابت، چاپ و نگهداری آثار یعنی 121 عنوان نیز به عراق و شهرهای مختلف آن اختصاص دارد. قرن چهاردهم با 169 عنوان اثر بیشترین تعداد آثار مورد بررسی را به خود اختصاص داده است. 684 اثر نیز در قالب نثر بوده اند. فرمت خطی آثار با 307 اثر در رتبه اول قرار دارد. 705 اثر نیز اصلی و بدون ارجاع بوده-اند. 12 اثر در توضیحات خود پانویس دارند. 313 عنوان از آثار بررسی شده نیز دارای استناد به کتاب های دیگر هستند. تعیین و تبیین نوع نگرش شیخ آقابزرگ در خصوص نویسندگان و زمینه های موضوعی امامت، شناخت دغدغه ها و تفکرات شیخ آقابزرگ، از جمله نتایج این پژوهش است با جستجو و استخراج کتاب های با موضوع امامت در الذریعه دانسته می شود که چه کتاب هایی درباره امامت نوشته شده و چه کتاب هایی نوشته نشده است؟ وجوه اشتراک و یا تفاوت این کتاب ها چیست؟ کتاب های مهم و غیرمهم کدامند؟ نمی توان کتابی علمی و پژوهشی درباره امامت نوشت مگر اینکه به کتاب های مستقلی که درباره این موضوع نوشته شده است مراجعه کرد. لازمه این کار آگاهی و شناخت این کتاب ها است و لازمه داشتن این آگاهی، کاوش و جستجو در بین این کتاب ها و راه بهتر و نزدیک تر مراجعه و استفاده از کتابشناسی امامت است که پژوهش حاضر راه را برای تهیه و تدوین کتابشناسی امامت نیز هموار می کند. از این رو مساله اساسی آن است که مشخص شود تصویر کلی منابع مرتبط با امامت در کتاب الذریعه الی تصانیف الشیعه بر اساس متغیرهایی نظیر زبان، مکان چاپ، قرن تالیف، قالب کتاب، فرمت کتاب، حجم توضیحات کتاب به چه صورت است؟
۲۸۵.

تحلیل تطبیقی اندیشه سیاسی شیخ مفید و جاحظ درباره حکومت و حاکمیت سیاسی

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی تاریخ و فرهنگ اسلامی سال ۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 87 - 114

کلیدواژه‌ها: اندیشه سیاسی شیخ مفید جاحظ حکومت حاکمیت سیاسی امامت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷ تعداد دانلود : ۱۳۸
پژوهش حاضر ب ا روش کتابخانه ای ب ه بررس ی اندیش ه های سیاس ی ش یخ مفی د و جاح ظ ر فریقی ن درب اره حکوم ت و حاکمی ت سیاس ی می پ ردازد. ّ در جای گاه ش اخص های تفک ر م ا را در فه م جریان ه ای فک ری ّ مقایس ه تطبیق ی آرا و اندیش ه های سیاس ی ای ن دو متفک اعتزال ی، اه ل حدی ث و ش عوبیه، ب ر اندیش ه های آن ان ی اری می نمای د و ب ا مدنظ ر ق رار دادن رویک رد مذهب ی و ش رایط اجتماع ی متف اوت زم ان حیاتش ان می ت وان ب ه وج وه اش تراک و افت راق فک ری موج ود پ ی ب رد. نتای ج تحقی ق نش ان می ده د: از ن گاه فریقی ن وج ود حکوم ت و حاکمی ت در ه ر عص ری از ضروری ات عقل ی اس ت. جاح ظ تعام ل ب ا ه ر ا ش یخ مفی د تعام ل ب ا س لطان جائ ر را ب دون ّ حاکم ی را و ل و ظال م باش د، جائ ز می دان د. ام اضط رار، غیرجائ ز و ممن وع می دان د. منش أ مش روعیت حاکمی ت سیاس ی، از منظ ر ش یخ اله ی اس ت، درحالی ک ه جاح ظ نص ب ام ام و حاک م را ب ر م ردم واج ب ّمفی د فق ط ن ص دانس ته، یعن ی مش روعیت حکوم ت ب ا نص ب اله ی نیس ت.
۲۸۶.

ردّ اشکالات ابن تیمیه بر دلیل اول عقلی علامه حلی بر اثبات امامت امام علی(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۶ 107 - 126

کلیدواژه‌ها: امامت امام علی (ع) عصمت علامه حلی ابن تیمیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶ تعداد دانلود : ۹۲
ابن تیمیه به استدلال عقلی علامه حلی بر امامت امام علی (ع) که با استفاده از لزوم عصمت امام ارائه داده، نقدهایی وارد کرده است. وی ضمن اینکه به طور کلی، انتصاب الهی امام را پذیرا نیست، به دنبال آن، بحث عصمت امام را نیز رد کرده، قبول ندارد. در واقع، اشکالاتی که ابنتیمیه بر عدم لزوم عصمت در امام گرفته، به انکار اصل مسأله امامت به معنایی که مورد نظر شیعه است، بازگشت میکند؛ چراکه با پذیرش امامت به معنای مورد نظر شیعه، گریزی از پذیرش عصمت و به دنبال آن، امامت امام علی (ع) وجود ندارد. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی نگارش یافته است و درصدد بیان مسأله استحکام و قوت استدلال علامه حلی بر امامت امام علی (ع) است و در واقع، به این پرسش پاسخ می دهد که آیا اشکالات ابن تیمیه بر دلیل اول عقلی علامه حلی بر اثبات امامت امام علی (ع) وارد است؟ با تأمل در اشکالات ابن تیمیه، به استدلال عقلی علامه حلی بر امامت امام علی (ع) معلوم می شود نظرات او مردود است که تثبیت استدلال علامه و در نتیجه، اثبات امامت امام علی (ع) و به تبع آن، سایر امامان شیعه را در پی دارد.
۲۸۷.

علل و گونه های تأکید امام رضا(ع) بر امامت جواد الائمه(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۶ 149 - 185

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) امام جواد (ع) واقفیه امامت نص مهدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۱۰۸
حیات امام جواد (ع) به سبب پدیده هایی، از دیگر امامان ممتاز است؛ زیرا در عصر پدر و جد بزرگوارش، عقایدی در بین شیعیان ایجاد شد که عده ای را از حق منحرف کرد و آنان را به باطل کشاند و موجب نپذیرفتن امامت ایشان گردید و شبهاتی را در این زمینه به وجود آورد. مقاله حاضر به شیوه توصیفی تحلیلی، ضمن برشمردن شبهات واردشده در این امر، به رفتار امام رضا (ع) و گونه شناسی مقابله ایشان در برخورد با شبهات می پردازد. تحقیقات نشان داد که سه جریانِ تفکرِ «وقف» از زمان امام هفتم، به معنای «پایان یافتن امامت در ولایت امام کاظم (ع) » از یک سو، «ایجاد شبهه برای عقیم بودن امام رضا (ع) » از سوی دیگر، و نیز «هفت سالگی امام جواد (ع) در هنگام شهادت پدر»، به شدت موجب تردید در بین شیعیان شد و این امر، زمینه سازی لازم را به وسیله امام هشتم می طلبید. امام رضا (ع) با گونه هایی همچون بشارت درباره ولادت امام جواد (ع) ، معرفی و نص بر امامت جوادالائمه (ع) به عنوان امام بعدی، رضایت به انجام «قیافه شناسی»، ارجاع شیعیان به امام جواد (ع) در پاسخ به سؤالات، ردّ شبهات واقفیه با دلایل قرآنی و عقلی و نمونه های دیگر، در پی پاسخ گویی به شبهات برآمدند.
۲۸۸.

واکاوی برتری امیرالمؤمنین(ع) بر اساس آیه مباهله با محوریت استدلال های اهل بیت(ع) بر اساس منابع شیعه و سنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۶ 241 - 263

کلیدواژه‌ها: استدلال مباهله امامت افضل امیرالمؤمنین (ع) اهل بیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷ تعداد دانلود : ۱۱۱
آیه مباهله که درباره اثبات حقانیت رسول خدا (ص) در برابر جایگاه حضرت عیسی (ع) نازل شده، یکی از نصوصی است که به واسطه آن بر افضلیت امیرالمؤمنین (ع) و به تبع، بر امامت و خلافت بلافصل آن حضرت در علم کلام استدلال می شد. اهل بیت (ع) در بحث افضلیت آن حضرت بر سایر صحابه، چه در بحث سوابق علی (ع) ، چه در بحث اقربیت به رسول خدا (ص) ، چه درباره پاسخ به شبهاتی که در باب امامت آن حضرت در تفسیر و تحلیل آیه مطرح شده، به طور جدی بحث کرده اند، اما تاکنون پژوهشی متمرکز و خاص مناظرات و استدلال های اهل بیت در این زمینه انجام نشده است. در این پژوهش، سعی شده علاوه بر اصل استدلال ها و گفت وگوهای رسول خدا (ص) ، امیرالمؤمنین (ع) ، امام حسن مجتبی (ع) ، امام صادق (ع) ، امام کاظم (ع) و امام رضا (ع) درباره آیه شریفه مباهله، نحوه استدلال و پاسخ به شبهات مخالفان به صورت تطبیقی از منابع دو مذهب شیعه و سنی بیان و تحلیل گردیده، لوازم سخنان بزرگان، از جمله «افضلیت» که مهم ترین حد وسط استدلال به امامت در این آیه شریفه است، اثبات شده است.
۲۸۹.

سیر تطور گزارش واقعه غدیر در متون تفسیری زیدیه

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی نامه جامعه سال ۱۹ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۴۰ 121 - 145

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) غدیر زیدیه تفسیر قرآن امامت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸ تعداد دانلود : ۷۶
زیدیه یکی از فرق مهم منشعب از شیعه است که با اعتقاد به امامت «زیدبن علی بن الحسین» علیهماالسلام و قراردادن ویژگی هایی خاص برای امامت، از شیعه امامیه جدا شدند اما باور به امامت بلافصل حضرت علی علیه السلام و وجود نصوصی مانند آیات مرتبط با امامت علیعلیه السلام و روایاتی مانند روایت غدیر، منزلت، ثقلین و... از اشتراکات زیدیه با امامیه است. با وجود این اشتراکات، برخی از فرق اسلامی غیرشیعی، به جهت برخی اشتراکات زیدیه با معتزله در تلاشند با تضعیف مسأله امامت، زیدیه را به اهل سنت نزدیک تر سازند. در این نوشتار با استفاده از روش تحلیلی – توصیفی، دیدگاه مفسران زیدی از قرن دوم تا عصر حاضر ذیل آیات مرتبط با واقعه غدیر، گزارش و عنایت و یا غفلت این تفاسیر از واقعه غدیر تبیین شده است. اشاره به واقعه غدیر و منصوص بودن امامت امام علیعلیه السلام(با شدت و ضعف) و با رویکردی نقلی و بدون وجود استدلال های منطقی و استنباط های عقلی، در این تفاسیر همواره وجود داشته است و اهل سنت و به خصوص وهابیت، با تعظیم برخی از تفاسیر زیدی مانند تفسیر «فتح القدیر»، روایات مرتبط با غدیر را جعلی اعلام نموده و مفسر را به جهت طرح این روایات مورد نقد قرار داده اند. در نهایت اینکه داشتن رویکردی اثباتی توسط شیعه امامیه به منابع زیدیه و جدانساختن میراث زیدیه از میراث امامیه، به تقویت و گسترش میراث و پشتوانه فکری و فرهنگی شیعه امامی، یاری خواهد رساند.
۲۹۰.

تحلیل تاریخی دیدگاه های تفسیری فریقین درباره آیه «جعل خلیفه» و امامت

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی نامه جامعه سال ۲۰ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱۴۱ 113 - 134

کلیدواژه‌ها: آیه 30 سوره بقره تفسیر فریقین خلیفه الله انسان کامل علم الهی عصمت امامت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶ تعداد دانلود : ۹۴
قرار دادن خلیفه از سوی خدا بر روی زمین(بقره:30)،به دلیل اهمیت خاصی که در مباحث کلامی و اثبات مسئله امامت و ولایت دارد، از جمله موضوعات مورد مناقشه بین مفسران فریقین است. پرداختن به خلافت الهی حضرت آدم(ع) و انبیاء بعد از ایشان، جانشینی آدم(ع) از دیگران، جانشینی خدا بر زمین برای اجرای اوامر الهی، خلافت نوع انسان و تحقق فعلی آن در انسان کامل و لزوم نصب خلیفه، موضوعاتی هستند که مفسران به آنها پرداخته اند. این پژوهش، با روش اسنادی، به بررسی روند تکاملی تفسیر این آیه در طول قرن ها، با توجّه به عوامل مؤثّر پرداخته است. حاصل این تلاش علمی، دستیابی به برداشت هایی مُشعر بر مسئله ضرورت وجود امام معصوم تا آخرالزمان از سوی مفسران فریقین است. در این دیدگاه، انسان کامل، خلیفه خدا است که نصب او به عنوان واسطه فیض الهی، اجتناب ناپذیر است، اما پیش فرض های کلامی مفسران اهل سنت، مانع از پذیرش حقیقت و موجب تطبیق مقام خلیفه بر حاکم الهی جامعه اسلامی شده است، حتی اگر معصوم هم نباشد.
۲۹۱.

واکاوی و نقد نتایج دیدگاه شیخ احمد احسائی در علت فاعلی دانستن ائمه(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال ۱۹ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۷۴ 45 - 64

کلیدواژه‌ها: شیخیه احسائی امامت فاعلیت امام علت فاعلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹ تعداد دانلود : ۸۸
شیخ احمد احسائی به عنوان رهبر شیخیه، ادعای علت فاعلی بودن ائمه^ در نظام آفرینش را به گونه استقلالی بیان کرده و نقش های فاعلی مهمی را به عنوان نتایج علت فاعلی دانستن آنان ترسیم کرده است که از جمله این نقش ها آفریدن موجودات، روزی دادن، زنده کردن، میراندن آن ها و حسابرسی بندگان در قیامت است؛ همچنین احسائی اطاعت و عبادت را از طریق معصومین^ و برای ایشان ممکن دانسته و آنان را مصداق عبادات برشمرده است؛ که تحلیل و راستی آزمایی این ادعاهای رهبر شیخیه، مسئله این پژوهش بوده است و در این تحقیق به روش تحلیلی انتقادی به واکاوی و نقد دیدگاه احسائی پرداخته شد و آشکار گردید که ادعای احسائی سند معتبری ندارد و برداشت های او از آیات و روایات، ذوقی و استحسانی بوده و از طرفی مخالف باورهای بزرگان امامیه است.
۲۹۲.

بررسی تطبیقی مظهریت و امامت از نظر اهل حق (آیین یارسان) و امامیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت ادیان سال ۱۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۵۸) 129 - 146

کلیدواژه‌ها: امامت مظهریت سرّ مگو اهل حق امامیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳ تعداد دانلود : ۹۶
«اهل حق» مجموعه عقاید و باورهای آیینی را «سر ّمگو» و «سرّ کَس نزان»، یعنی اسرار ناگفتنی و سرّ نهان می داند. بر این پایه، یارسانیان در طول تاریخ درخصوص بیان اسرار آیینی، رازداری و رازورزی پیشه کرده اند. امامت و ولایت، ازجمله مصادیق «سرّ مگو»ست که در اندیشه اهل حق به دوره مظهریت ذات و صفات تحریف شده است. در این نگرش، پایه و اساس پیدایش آیین اهل حق با مظهریت انسان شکل گرفته است. دوره های ظهور مظهریت در هر صد یا سیصد سال تکرار می شود و به این طریق، تحولاتی در نگرش این آیین رخ می دهد. این مقاله با روشی توصیفی تحلیلی و تطبیقی و در مواردی انتقادی، با رمزگشایی از متون اهل حق به تبیین مفاهیم و مصادیق «سرّ مگو» پرداخته است. ازآنجاکه متون اهل حق به گویش های مختلف زبان کردی و در قالب نظم و با بیانی خاص توسط پیران و پیشوایان سروده شده است، لذا سرایندگان متون یادشده با ایما و اشاره به مفهوم و مصادیق «سرّ مگو» اشاره کرده اند و پژوهشگران به دلیل شرایط خاص و پیچیدگی رموز منابع اهل حق، از شناخت ماهیت این اسرار ناکام مانده اند. بنابراین این موضوع تاکنون مورد بررسی علمی پژوهشی قرار نگرفته است و موضوع این مقاله مسبوق به سابقه نیست. این نوشتار با تکیه بر متون اولیه و اصلی اهل حق نشان داده است که «سرّ مگو» ناظر به خداشناسی، جهان شناسی، انسان شناسی و مظهریت انسان و امامت است. علت گرایش بعضی از گروه های اهل حق به سمت اندیشه امامیه، وجود شرایط پیرامونی و دورن آیینی در دوره های ظهور (مظهریت) ذات و صفات بوده است.
۲۹۳.

واکاوی شخصیت اسماعیل در نگاه امام جعفرصادق (ع)

نویسنده:
منبع: تاریخ اهل بیت سال ۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 143 - 162

کلیدواژه‌ها: اسماعیل بن جعفر امام صادق (ع) امامت بداء

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳ تعداد دانلود : ۵۴
اسماعیل بن جعفر، فرزند ارشد امام صادق (ع)، ازجمله شخصیت هایی است که زندگی و خصوصیات فردی و اجتماعی وی کمتر مورد توجه مورخان قرار گرفته است و اندک منابعی که به ایشان اشاره کرده اند. برخی اسماعیل را فردی عابد و زاهد و برخی وی را مورد ذم قرار داده اند. بیشتر مدح و ذم هایی که بیان شده است، منتسب به پدر بزرگوارشان، امام صادق (ع) است. برای روشن شدن صحت و سقم این ادعاها و شناخت هرچه بیشتر اسماعیل، ضروری است گزارش های مربوطه مورد بررسی سندی و دلالی قرار گیرند. پژوهش حاضر نشان می دهد که اسماعیل فردی محترم و همچون دیگر فرزندان مورد علاقه امام جعفر صادق (ع) بود. نوع خاص تشییع جنازه اسماعیل توسط آن حضرت، برای زدودن افکار انحرافی نسبت به امامت اسماعیل از اذهان شیعیان بود. وی هیچ گاه از سوی امام صادق (ع) باعنوان جانشین معرفی نشد و ادعایی بر امامت نداشت.
۲۹۴.

روش شناسی احتجاجات حضرت زهرا (س) در خطبه فدکیه در تبیین امامت

نویسنده:
منبع: تاریخ اهل بیت سال ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳ 75-90

کلیدواژه‌ها: احتجاج حضرت زهرا فدک امامت حضرت علی (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴ تعداد دانلود : ۷۵
 احتجاجات حضرت زهرا (س)، منظومه ای واحد و یک کل سازوار است که در هر برهه، بخشی از آن بر اساس اقتضاء مخاطب تبلور یافته است. ایشان اولین حامی مقام ولایت در تاریخ بعد از نبوت است. روش شناسی احتجاجات ایشان، بر نظم منطقی و روشمندی درونی دلالت داشته و بر این نکته اشاره دارد که حضرت با مخاطب شناسی به دو بخش خاص و عام جامعه توجه داشته و با بررسی دقیق وضعیت جامعه بعد از رحلت، این جامعه را آسیب دیده از ارتجاع معرفی کرده است. نگاهی دقیق به منطق و نظامواره سخنان حضرت در خطبه فدک نشاندهنده بهره مندی ایشان از انواع استدلال بر اساس تنوع مخاطب است. ایشان در میان صناعات خمس با استفاده از دو صنعت خطابه و برهان به اثبات مسائل امامت حضرت علی علیه السلام اشاره کرده و در استدلالهای خویش از روشهای عقلی، نقلی و تاریخی بهره گرفته است و برای انواع مخاطب از هر دست، استدلال و دلیل آوری استفاده کرده است. این مقاله به روش تحلیلی به شناخت روشهای مورد استفاده در خطبه فدک پرداخته است.
۲۹۵.

مفهوم پژوهی واژه «خلیفه»

نویسنده:
منبع: کلام و ادیان سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۵) 111 - 138

کلیدواژه‌ها: امامت خلافت خلف خلیفه الرسول علوم و معارف حدیث فقه اللغه کلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۷۰
مفهوم پژوهی به معنای تبیین دقیق یک کلمه و واژگان مشابه و متضاد آن است. جهات تشابه و تضاد، گستره معنایی کلمه را روشن می سازد. روایات فراوانی از پیامبر صلی الله علیه و آله صادر شده است که در آن برای معرفی جانشینان خویش از واژه «خلیفه» استفاده کرده اند. مباحثات کلامی گسترده ای در تفسیر این روایات صورت گرفته که منشأ بسیاری از اختلافات، نبود تبیین دقیق این واژه است؛ بنابراین، تبیین کلمه خلیفه به جهت شناخت ملاک های جانشینی پیامبر صلی الله علیه وآله ضرورت دارد. کلمه خلیفه را دانشمندان بررسی کرده اند؛ اما تا کنون در قالب یک نگاشته مستقل درنیامده و مفهوم پژوهی نشده است. این پژوهش با هدف انعکاس معنای دقیق خلیفه از کتب معتبر لغت، به نگارش درآمده و واژگان مشابه و متضاد، برگرفته از روایات نَبَوی است. تطبیق روایی خلیفه و شباهت ها و تضاد های آن از فواید این مقاله به شمار می آید. مفهوم پژوهی واژه خلیفه در سه بخش سامان یافته است.
۲۹۶.

بررسی تطبیقی مسائل مربوط به راهنماشناسی در آراء کلامی شیخ صدوق و شیخ مفید (با محوریت دو کتاب «الإعتقادات» و «تصحیح اعتقادات الإمامیّة»)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۵ 115-132

کلیدواژه‌ها: شیخ صدوق شیخ مفید الإعتقادات تصحیح اعتقادات الإمامیه نبوت امامت راهنماشناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶ تعداد دانلود : ۴۹
علما و محدّثان شیعه در دوران غیبت امام عصر (علیه السلام) نقش بسزایی در حفظ و صیانت از معارف اهل بیت (علیهم السلام) و خنثی ساختن تهمت ها و شبهات وارد بر شیعیان ایفا کرده اند. از این میان تلاش شیخ صدوق در تبیین دیدگاه اعتقادی و کلامی شیعیان در نگارش الإعتقادات با استناد به آیات و روایات ستودنی است. به دلیل جایگاه بلند این کتاب، شیخ مفید آن را مورد بازنگری قرار داده و سعی نموده که در تصحیح اعتقادات الإمامیّه با افزودن استدلال و استنباط های عقلی بر استدلال های صرفاً نقلی بر غنای این کتاب بیافزاید. از جمله اصول عقاید، مسائل مربوط به نبوت و امامت (راهنماشناسی) است که شیخ صدوق در الإعتقادات به آن پرداخته است و دیدگاه های شیخ مفید ذیل برخی از مباحث همچون نزول یک باره قرآن در شب قدر، مقتول یا مسموم شدن پیامبر اکرم و ائمه (علیهم السلام)، سهوالنبی (ص) و ... با او متفاوت است و به صراحت مخالفت خود را با آراء شیخ صدوق بیان می دارد و از مواردی که اتفاق نظر دارند می توان به عدم تحریف قرآن به زیاده و نقصان، نزول تدریجی قرآن کریم، پذیرفتن فضائل پیامبر و خاندانش، شمار انبیای الهی و افضل بودن ایشان از ملائکه اشاره کرد.
۲۹۷.

واکاوی مبانی نقلی اعتقاد به تأثیر آیه «وَ اِن یَکاد» برای دفع چشم زخم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۴ زمستان ۱۴۰۲شماره ۵۵ 181 - 213

کلیدواژه‌ها: وَ إن یَکاد شأن نزول امامت چشم زخم تفسیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳ تعداد دانلود : ۵۰
آخرین آیات سوره قلم از مشهورترین آیات بین مردم است که به آیه «وان یکاد» مشهور است. شهرت و رواج این آیه در بین مردم بیشتر از آن جهت است که به عنوان حرزی در برابر چشم زخم شناخته شده است. در این نوشتار به ریشه یابی این باور پرداخته شده است. در منابع اهل سنت روایتی به نقل از کلبی گزارش شده که نشان می دهد در پی تلاش مشرکان برای آسیب رساندن به پیامبر از طریق چشم زخم این آیه نازل شد. این شان نزول باعث شده بیشتر مفسران نیز این آیه را مرتبط با چشم زخم بدانند در حالی که این روایت معتبر نیست و روایات صحیحی در منابع شیعی نزول این آیات را مرتبط با موضوع امامت دانسته اند. برخی از مفسران منظور از آیه را نگاه از روی خشم و دشمنی دانسته و ارتباط آیه با مسأله چشم زخم را انکار کرده اند. از سویی هیچ روایت و دلیل معتبری که نشان دهد این آیه برای دفع چشم زخم مؤثر است یافت نشد، تنها مستند این باور قول حسن بصری است که به پیامبر(ص) منتسب نشده و احتمالا برداشت او از آیه بوده است و در برخی منابع متاخر شیعه به اشتباه به امام حسن(ع) منتسب شده است.
۲۹۸.

بررسی تطبیقی شأن نزول آیه تبلیغ در منابع تفسیری شیعه و اهل سنت

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری آلاءالرحمن سال ۲ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵ 55 - 75

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) امامت آیه تبلیغ تفاسیر فریقین خلافت شان نزول غدیر خُم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷ تعداد دانلود : ۶۳
درک عمیق و دقیق مفاهیم قرآن، مستلزم آگاهی از شان نزول آیات آن است. آیه ی تبلیغ (مائده:۶۷) از جمله آیاتی است که در تفسیر و تأویل آن، شان نزول نقشی محوری ایفا می کند. این پژوهش با رویکردی توصیفی - تحلیلی، به بررسی دیدگاه مفسران شیعه و سنی در خصوص شان نزول این آیه و ارتباط آن با واقعه غدیر خم می پردازد. یافته های تحقیق نشان می دهد که اکثریت قریب به اتفاق مفسران شیعه و گروه قابل توجهی از مفسران اهل سنت، شان نزول آیه ی تبلیغ را مرتبط با واقعه ی غدیر و ابلاغ خلافت و امامت حضرت علی(ع) توسط پیامبراکرم(ص) می دانند. این همخوانی، هم با قرائن درونی آیه، از جمله تأکید ویژه بر «بلاغ» و وابستگی اتمام رسالت نبوی به ابلاغ امامت امام علی(ع)، و هم با قرائن بیرونی مانند روایات معتبر از هر دو مذهب شیعه و سنی سازگار است. با این حال، برخی از مفسران اهل سنت، با تمرکز صرف بر بخشی از آیه (حفاظت جان پیامبر از سوی خداوند) و عدم توجه به انسجام معنایی کل آیه، ارتباط آن را با واقعه غدیر انکار می کنند.
۲۹۹.

بررسی تطبیقی مفهوم امامت از دیدگاه شیخ طوسی و علامه طباطبایی

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری آلاءالرحمن سال ۲ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵ 105 - 121

کلیدواژه‌ها: امامت تصرف تکوینی ریاست عامه زعامت شیخ طوسی علامه طباطبایی هدایت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲ تعداد دانلود : ۵۲
در اندیشه شیعی، امامت جایگاهی رفیع و منحصر به فرد دارد، به گونه ای که امام به مثابه محور و قطب عالم هستی در نظام توحیدی تلقی می شود. از طریق واسطه امام، مخلوقات مشمول رحمت الاهی شده و به سوی حق هدایت می یابند. با عنایت به اهمیت و جایگاه والای امامت در اسلام، و وجود دیدگاه های گوناگون در تبیین مفهوم آن، این پژوهش با هدف پاسخ به این پرسش تدوین شده است که: شیخ طوسی و علامه طباطبایی چه تعریفی از «امامت» ارائه می کنند؟ روش تحقیق در این پژوهش تحلیلی-توصیفی بوده و یافته ها حاکی از آن است که: شیخ طوسی، امامت را زعامت و رهبری عمومی در امور دین و دنیا می داند. علامه طباطبایی، امامت را ایصال به مطلوب و هدایت تام و تمام معنا می کند. بر اساس دیدگاه هر دو اندیشمند، با استناد به آیه 12۴ سوره بقره، امام دارای منزلتی فراتر از نبی است.
۳۰۰.

ظرفیت شناسی مؤلفه های امامت در ایجاد نظم تمدنی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال ۲۸ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۱۱۳) 61 - 90

کلیدواژه‌ها: ظرفیت مؤلفه امامت علم عصمت نظم تمدن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸ تعداد دانلود : ۵۰
نظم در شمار کارکردهای مهم تمدن است. برای اینکه قابلیت تمدن زایی یک فرهنگ و اندیشه معلوم شود باید نسبت آن با این کارکرد تمدنی واکاوی شود و میزان کارآمدی آن در نظم دهی و نظام سازی تبیین گردد. باتوجه به جایگاه انقلاب اسلامی که در شرف تمدن سازی و در آستانه خیز تمدنی است، باید برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی، سرمایه های خود را در مصاف با رقیبان به میدان آورد و ظرفیت های آنها را بررسی کند. اندیشه امامت مهم ترین سرمایه نرم شیعه است که باید مؤلفه های اساسی آن برای ساخت تمدن نوین اسلامی ظرفیت سنجی و قابلیت های آن برای کارکرد تمدنی نظم معلوم شود. پژوهش حاضر با هدف تولید ادبیات نظری و بازتاب میزان کارآمدی اندیشه امامت در امتداد اجتماعی، به شیوه کتابخانه ای و با رویکرد تحلیلی پرداخته است. برخورداری انسان به مثابه محور تمدن، از ویژگی های مطلوبی، همچون علم مؤلفه اساسی تمدن و عامل سامان یافتگی و عصمت سبب نظام و قوام تمدن در فرایند طراحی، ساخت و مدیریت آن خواهد بود و خروجی آن، نظمی فراگیرتر از نظم قراردادی در اندیشه هابز و نظم اخلاقی در اندیشه دورکیم است.