مطالب مرتبط با کلیدواژه

امامت


۲۶۱.

تحلیل محتوای کتاب های هدیه های آسمان دوره ابتدایی از نظر آشنا کردن دانش آموزان با دوازده امام شیعیان (ع)

نویسنده:
منبع: پژوهش و مطالعات علوم اسلامی سال چهارم مهر ۱۴۰۱ شماره ۳۹ 15 - 27
تعداد بازدید : ۱۶۸ تعداد دانلود : ۱۰۰
هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل میزان توجّه به مفاهیم مرتبط با امامت در کتاب های هدیه های آسمان دوره ابتدایی است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع تحلیل محتوا و رویکرد پژوهش، کاربردی است. جامعه و نمونه آماری پژوهش، کتاب های هدیه های آسمان دوره ابتدایی را در برمی گیرد که در سال 1400 چاپ شده اند. نتایج پژوهش با استفاده از شاخص های آمار توصیفی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. عمده ترین نتایج پژوهش بیانگر آن است که کتاب هدیه های آسمان پایه پنجم بیش ترین موفقیت و کتاب هدیه های آسمان پایه چهارم کمترین موفقیت را در آشنا کردن دانش آموزان با ائمه اطهار داشته اند. از میان مؤلفه های تحلیل شده، مؤلفه «نام، کنیه یا لقب» از بیش ترین توجّه و مؤلفه «تاریخ ولادت» از کمترین توجّه برخوردار بوده است. بیش ترین توجّه در این کتاب ها مربوط به امام حسین (ع) و کمترین توجّه مربوط به امام باقر (ع) می باشد. از آن جایی که در این کتاب ها به برخی از ائمه (ع) به مقدار کافی پرداخته نشده است، می طلبد که مؤلفان سعی کنند تا در چاپ های بعدی، این اِشکال را تصحیح کنند.
۲۶۲.

نتایج تشکیل سقیفه

نویسنده:
منبع: پژوهش و مطالعات علوم اسلامی سال چهارم بهمن ۱۴۰۱ شماره ۴۳ 83 - 94
تعداد بازدید : ۲۴۰ تعداد دانلود : ۱۸۰
پیامبر گرامی اسلام(ص) در روز غدیر در انظار بیش از یک صد هزار نفر، وصی و جانشین خود را انتخاب نمود و این واقعه به طور متواتر از طریق شیعه و سنی نقل شده ولی بعد از رحلت نبی مکرم اسلام(ص) سقیفه ای برپا شد که در آن علی(ع) مجبور به قیامی نشسته گردید. برافراشته شدن ستون کج سقیفه نتایج جبران ناپذیری برای جهان اسلام داشت، این پژوهش در صدد پاسخگویی به این سوال است که به طور کلی نتایج تشکیل «سقیفه» و کنار گذاشتن حضرت علی(ع) از خلافت چه بود؟ با توجه به بررسی تاریخی و تبیینی موضوع و با دقت در شرایط مسلمانان و اتفاقات صدر اسلام، نتایج تشکیل «سقیفه» را می توان از بین رفتن اصل امامت و رهبری، تبعیض در حقوق، فساد اقتصادی، تغییر سنّت، جمع آوری و آتش زدن احادیث، نصب معاویه و راه یابی فاسدان به حکومت، طرد بنی هاشم، پایه ریزی تبعیض نژادی، روی کار آمدن بنی امیه، تبعیض، چپاول بیت المال، تبعیض سیاسی، کنار زدن صحابه پیامبر(ص) و ضرب و شتم آن ها، روی کار آمدن یزید بزرگ ترین جنایتکار تاریخ جستجو کرد. روش تحقیق، تحلیلى و توصیفى است که بر داده هاى دینى و تاریخی مبتنى است. یافته هاى اصلى این تحقیق اثبات می کند که با تشکیل و انحراف در سقیفه، مسیر تاریخ اسلام به کلی عوض شد و اختلافاتی دامنه دار در بین مسلمین بوجود آمد که بعد از چهارده قرن هنوز سایه سنگین آن انحراف، اکثریت مسلمانان را از نور خورشید تابناک حقایق دین محروم ساخته است.
۲۶۳.

اعتبارسنجی بخش پایانی خطبه فدکیه(فراز ثم انکفأت س و امیرالمؤمنین ع یتوقّع و...)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال شانزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۰ 7 - 24

کلیدواژه‌ها: اعتبارسنجی حضرت زهرا (س) امام علی (ع) خطبه فدک امامت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۰ تعداد دانلود : ۱۹۰
سخنان حضرت زهرا س در مسجد مدینه که به نام خطبه فدکیه شناخته می شود، از معتبرترین خطبه ها و دارای مضامین ارزشمند و هدایتگرانه است. به جهت جایگاه و اهمیت آن در گونه های مختلف منابع از جمله تاریخی، روایی و تفسیری فریقین نقل شده است، البته نه به شکل یکسان و یکنواخت بلکه با تفاوت هایی در متن، اختلاف عمده در فراز پایانی آن است که با عبارت «ثم انکفأت (س) و امیرالمؤمنین (ع) یتوقّع» آغاز می شود. اثبات یا نفی خطبه بودن این بخش، مساله اساسی مقاله حاضر را شکل می دهد. نتیجه به دست آمده در این اثر که با بهره مندی از روش توصیفی تحلیلی حاصل شد، آنست که فقره مورد اختلاف، نمی تواند جزیی از خطبه باشد. علاوه بر رد توجیهات و دلایل ارائه شده برای اثبات صدور آن از سوی حضرت فاطمه س، چهار دلیل و شاهد مهم یعنی عدم نقل این فراز در منابع متقدم، منافات داشتن با عصمت حضرت زهرا س، تناقض این بخش با سایر سخنان ایشان درباره امیرالمومنین و تضاد فقره مذکور با سایر بخش های خطبه فدکیه، در راستای اثبات مدعا ارائه گردید.
۲۶۴.

واکاوی تاثیر اندیشه های کلامی بر عملکرد سیاسی معتزله تا پایان دوره اول خلافت عباسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال شانزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۰ 169 - 187

کلیدواژه‌ها: معتزله مامون عباسیان امامت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۹۲
معتزله یکی از فرق اسلامی بود که در اوایل قرن دوم هجری و در اثنای حکومت عباسی، با گذر از سیر کلامی پا به عرصه سیاست نهاد و در دوران خلافت مامون، به عنوان مذهب رسمی خلافت انتخاب شد. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر اقدام پژوهی که به توصیف شرایط یا پدیده های مربوط به یک فرآیند می پردازد، به این پرسش پاسخ داده می شود که تاثیر اندیشه های کلامی معتزله بر عملکرد سیاسی آنان تا پایان دوره اول خلافت عباسی (232ه.) چگونه بود. بر اساس نتایج تحقیق، اصل منزله بین منزلیتن، اصل امر به معروف و نهی از منکر و زیر مجموعه آن مسئله امامت- خلافت از مهمترین اندیشه های کلامی معتزله بود که آن ها را به تعامل و تقابل در برابر خلفای عباسی و شرکت در قیام ها سوق داد. اهل اعتزال در اصل منزله بین منزلتین، مرتکب گناه کبیره را نه مومن و نه فاسق می دانستند. در مسئله امر به معروف و نهی از منکر، در صورت ظلم یا پیمان شکنی حاکم، خروج به سیف از اعتقادات اصلی معتزله بود که اصل آزادی و اختیار این مکتب را نمایان می ساخت. همچنین در زمینه امامت- خلافت معتزله بغداد عمدتا گرایش به نص و نصب (شیعه) و معتزله بصره عمدتا قائل به انتخاب و بیعت (اهل سنت) بودند. فراز و نشیب مشارکت معتزله در قیام ها، نزدیکی و دوری به قدرت حاکمه، ارائه نکردن یک نظریه واحد سیاسی و عدم وحدت رویه، منجر به زوال سیاسی زود هنگام این مکتب شد.
۲۶۵.

بررسی تطبیقی ویژگی های حکومت اسلامی از منظر امام خمینی (ره) و سید قطب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان دوره پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ 105 - 137

کلیدواژه‌ها: حکومت اسلامی اسلام گرایی توحید خلافت امامت عدالت اجتماعی سکولاریسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۲ تعداد دانلود : ۱۲۷
حکومت اسلامی مفهومی مهم است که به مجرد هجرت پیامبر اسلام (ص) از مکه به مدینه، سازواره ها و  ساختارهای آن به واسطه ایشان و مبتنی بر تعالیم الهی مندرج در پیام وحی تکوین یافت تا به واسطه قدرت سیاسی، روح اسلام در کالبد جامعه دمیده شود. لیک پس از رحلت ایشان، این مفهوم در معرض تأویل ها و تفاسیر مختلف قرار گرفت و منازعات گوناگونی حول مقام جانشینی و خلافتشان (از زمان خلفای راشدین تا بنی امیه و بنی عباس و درنهایت امپراتوری عثمانی) بین فرق گوناگون اسلامی، اعم از شیعه و سنی، شکل گرفت که عواقب برخی از این اختلافات و منازعات کماکان نیز دامن گیر جهان اسلام (خاصه پس از الغاء خلافت عثمانی و در منطقه حساس خاورمیانه) است. این مقاله در ابتدا به نحوی موجز و مختصر، به زمینه ها و بافت های اجتماعی و ایدئولوژیکی ظهور جنبش ها و جریان های اسلام گرای معاصر در منطقه خاورمیانه و جهان اسلام اشاره کرده و پس از آن، به بررسی تطبیقی ویژگی ها و شاخصه های مهم مفهوم حکومت اسلامی از منظر دو متفکر اثرگذار در جهان اسلام، یعنی امام خمینی (1902-1989) از جهان تشیع و سید قطب (1906-1966) از جهان تسنن، در حوزه های کلان «فرهنگی، عقیدتی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی» می پردازد و تشابهات فکری این دو اندیشمند مسلمان را در حوزه های مذکور می کاود و درنهایت نیز ابوابی را برای مطالعات تطبیقی و تقریبی هرچه بیشتر در این باب می گشاید
۲۶۶.

امامت و دیدگاه قرآن و اندیشمندان(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی (فدک سبزواران) سال اول بهار ۱۳۸۹ شماره ۱ 149 - 163

کلیدواژه‌ها: قرآن امامت هدایت آیه تطهیر شعر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۵۵
امامت یکی از رحمتهای الهی است که برای بشر در نظر گرفته شده و پروردگار منّان بارها ارزش والای آنان را در آیات قرآن کریم به شکلی واضح و قرینه دار بیان کرده است که اهل علم می توانند آن را درک کنند. اهل بیت افراد عادی بودند که به این مقام رسیدند، آن گونه که پیامبرگرامی فرمود: «انّما انا بشرُ مثلُکُم یُوحی الیَّ أنما إلهُکم الهٌ واحدُ». ائمه علیهم السلام همه یک درجه و یکسان نبودند و هر کدام مقامی خاص داشتند. خداوند نعمت وجود اهل بیت و اهل عصمت را به انسان عطا کرده است تا هرگز از راه هدایت دور نشود. 
۲۶۷.

ولایت در ادبیات شیعه و متون اسلامی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی (فدک سبزواران) سال اول پاییز ۱۳۸۹ شماره ۳ 163 - 182

کلیدواژه‌ها: ولایت امامت غدیر ادبیات شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳ تعداد دانلود : ۷۴
جامعه بشری برای اجرای قوانین و حفظ نظم و آرامش نیاز به نظام مدیریتی دارد. دین اسلام برای سعادت مسلمانان و اجرای صحیح قوانین آن به این موضوع توجه کرده و ولایت و امامت را قرار داده است. در قرآن متون دینی نیز مطالب زیادی در این باره ذکر شده است. پیامبر (ص) در غدیر خم تکلیف خلافت را روشن کردند تا زمین هیچ گاه از حجت خدا خالی نباشد. ادبیات شیعه نیز حق مطلب را ادا کرده و شاعرانی در این زمینه هنرنمایی کرده اند که ذکر اشعارشان خالی از لطف نیست.
۲۶۸.

واکاوی دلالت صوم بر امامت از منظر آیات و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دوازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۶ 107 - 124

کلیدواژه‌ها: صوم روزه صبر امامت ولایت آیات روایات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲ تعداد دانلود : ۸۸
فقها در تمام دوران همواره همِّ رسیدن به حقیقت احکام را داشته اند: زیرا رسیدن به مراد شارع مقدس و نیل به حقیقت أحکام، از طریق فهم معانی پنهان و اشارات کلام مولا می باشد. این پژوهش به بررسی بطن و حقیقت یکی از احکام الهی- صوم- می پردازد. نگارنده ضمن تبیین حقیقت صوم و ارتباط آن با صبر و ولایت، با نگاهی نو با استناد به قرآن و و روایات نورانی حضرات معصومین(علیهم السلام) به بررسی حقیقت ارکان صوم و شئونات متکثره ای از شهر الله می پردازد و اثبات می کند که حقیقت شهر رمضان، ابتنای تکالیف بر یسر، حکمت تشریع صیام، حدود الله، تکبیر در شهر الله الاکبر، فطر و زکات فطره؛ چیزی جز معرفه الامام و ولایت پذیری نیست. یعنی اساس صوم بر مبنای ولایت امیرالمؤمنین و اولادش می باشد؛ لذا به امساک درصورتی که در معرفت و طاعت امام نبوده باشد، صوم اطلاق نمی شود و چنین فعلی تخصصاً از عنوان صوم خارج خواهد بود. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی می باشد. 
۲۶۹.

بازتاب صفات و سیره قرآنی امام علی(ع) در آثار عطار نیشابوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۷ 441 - 465

کلیدواژه‌ها: قرآن عرفان امامت تقوا لیله المبیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴ تعداد دانلود : ۸۹
عطار نیشابوری از شاعران نامدار ادب فارسی در قرن هفتم مضامین عرفانی را به صورت گسترده در آثارش وارد کرده است. وی با وجود داشتن مذهب شافعی در آثارش به مدح امام علی(ع) پرداخته است. عطار نیشابوری در آثار خویش در برشمردن صفات و سیره قرآنی امام علی(ع) اظهار ناتوانی کرده، شجاعت و دلاوری ایشان را بی همتا، وجود دین و دنیا را از وجود پربرکت ایشان دانسته و او را سرچشمه فضائل و نیکی ها می داند. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی بر پایه اطلاعات کتابخانه ای به بررسی برخی از صفات و سیره امام علی(ع) که سند قرآنی دارند، در آثار ایشان می پردازیم. بر اساس یافته های تحقیق حاضر برخی از صفات و سیره امام علی(ع) که عطار در آثارش به آن ها پرداخته عبارت اند از اخلاص و تقوای امام، ذکر داستان لیله المبیت، بخشیدن انگشتر در نماز به سائل، عظمت مقام امام علی(ع) ، وارث و برادر انبیای الهی، امامت امام علی(ع) و مسأله جانشینی و شفا دادن امام.
۲۷۰.

تبیین سبک و اسلوب احتجاجات امام باقر (ع) بر اساس نظریه کنش گفتاری جان سرل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال نوزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۷۷ «ویژه باور شناخت» ۲۷-۹

کلیدواژه‌ها: تحلیل محتوایی احتجاج امام باقر (ع) امامت اصول کافی (کتاب) کنش گفتاری جان سرل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷ تعداد دانلود : ۱۴۲
روش و شیوه امام باقر؟ع؟ همانند دیگر حضرات معصوم؟عهم؟ در الگوسازی قولی و فعلی شیعیان نقش اساسی دارد. به نظر می رسد با تحلیل احتجاجات ایشان در حدیثی از باب الحجه اصول کافی بر اساس نظریه های زبان شناسی، بتوان به بینش های جدیدی دست یافت. این نوشتار طبق نظریه کنش گفتار جان سرل می باشد. این نظریه در تکوین تحلیل گفتمان نقش ویژه ای داشته است. از دیدگاه جان سرل کنش گفتاری به بخش های اظهاری، ترغیبی، عاطفی، تعهدی و اعلامی تقسیم می شود. بررسی نشان می دهد که در احتجاجات امام باقر؟ع؟ کنش اظهاری بیش از دیگر کنش هاست و کنش های دیگر به مراتب خیلی کمتر به کار رفته است. به عبارتی متن حدیث ابتدا در بیان واقعیت و سپس ترغیب حضرت برای تشویق مخاطب در امر حجت الهی و اعلام شرایط پذیرش یا عدم پذیرش امر امامت بیشترین کاربرد را داشته است. تطابق بافت موقعیتی حدیث با انواع کنش های به کار رفته در متن، قدرت بالای مخاطب شناسی و درک عمیق آن بزرگوار از بافت موقعیتی را نشان می دهد، چرا که گفتار امام، درحقیقت واکنش ایشان در برابر انحراف جامعه اسلامی در امر حجت الهی و سیاستهای غلط و سودجویانه حکومت اموی است. شیوه استفاده در این تحقیق توصیفی، تحلیلی به صورت تحلیل محتوا (گفتمان) است. واحد تحلیل، جمله قرار گرفته است و ابزار تحقیق کتابخانه ای می باشد.
۲۷۱.

جهاد تبیین حضرت فاطمه زهرا (س) و حضرت فاطمه معصومه (س) در دفاع از ولایت

نویسنده:
منبع: قرآن و عترت سال ۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۰ 29 - 58

کلیدواژه‌ها: جهاد تبیین حضرت فاطمه زهرا (س) حضرت فاطمه معصومه (س) امامت ولایت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۳ تعداد دانلود : ۱۵۸
مسأله امامت یکی از ضروریات مذهب شیعه است. این اصل مهم از نخستین روز های رحلت رسول خدا (ص) تا عصر حاضر نادیده گرفته شده است که البته مغالطه در تفکیک مفهوم خلافت و امامت در این حوزه اندیشه ای، چالش برانگیز می نماید. در این بین، حضرت فاطمه زهرا (س) بعنوان الگوی معیار، با اقدامات جهادی و تبیین ساختار امامت، محدوده حقوقی آن و نیز شرح حوزه های عقیدتی ولایت، به دفاع از این مهم پرداختند. حضرت معصومه (س) نیز از جمله شخصیت هایی است که در این حوزه ی فکری عقیدتی، عملکرد سیاسی مشابهی را ارائه کرده است. ایشان با انتخاب شهر قم، عملکرد بسیار مطلوب و هدفمندی را در دستور کار خویش قرار دادند؛ وانگهی تأسی به رفتار سیاسی حضرت فاطمه زهرا (س) که با انتخاب بهترین مکان، یعنی مسجد پیامبر (ص) که مهمترین تریبون سیاسی وقت بود، به جهاد تبیین در دفاع از مقام امامت پرداختند، جلب توجه می نماید. افزون بر آنکه سکوت و روی گردانی از حاکمیت نوپای وقت و همچنین گریه های هدفمند، در خواست از مهاجرین و انصار، از جمله اقداماتی بود که توسط حضرت فاطمه زهرا (س) ابداع و بعدها مشابهت رفتاری هوشمندانه ای در اقدامات حضرت فاطمه معصومه (س) عیان است. مهاجرت به شهر قم، افشاگری و سخنرانی های متقن، از جمله این تشابهات رفتاری است. از آنجا که یکی از چالش های امروز در جامعه، شبهات امامت ولایت در عصر غیبت حضرت مهدی (ع) است که گاه در عدم تبعیت از رهبر انقلاب اسلامی به عنوان ولی فقیه نیز نمود پیدا می کند، زنان جامعه امروز باید برای مواجهه با این چالش ها، از الگوی معیار در امور رفتاری و کلامی خود تبعیت کنند. نوشتار حاضر می کوشد با روش تحقیق کتابخانه ای، اقدامات جهادی و مناسبت های سیاسی رفتاری حضرت فاطمه زهرا (س) و حضرت معصومه (س) در جهت دفاع از جایگاه حقیقی و حقوقی امامت را به عنوان الگوی پیش روی زنان در مواجهه با شبهات امامت و ولایت، تبیین کند.
۲۷۲.

دلیل اجماع صحابه بر خلافت ابو بکر از دیدگاه قاضی ایجی و نقد آن

نویسنده:
منبع: کلام حکمت سال ۵ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۹ 21 - 32

کلیدواژه‌ها: نقد قاضی ایجی المواقف اجماع امامت خلافت ابوبکر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۹ تعداد دانلود : ۷۵
اجماع یکی از دلایل شرعی مهم در دین اسلام می باشد. اما بین فریقین در معتبر بودن آن اختلاف نظر دارد. با توجه به اهمیت اجماع و اختلاف نظر فریقین، این نوشتار با شیوه توصیفی- تحلیلی، ابتدا به دیدگاه اهل سنت نسبت به حجیت اجماع، سپس به بیان دلیل اجماع صحابه بر حقانیت خلافت ابو بکر از دیدگاه عالم برجسته و مرجع کلامی اهل سنت، یعنی قاضی ایجی در کتاب المواقف، و در پایان به نقد دلیل صاحب مواقف پرداخته است. به نظر می رسد دلیل قاضی ایجی با تکیه بر عمل صحابه، قابل نقد می باشد: اولا، اجماع بما هو اجماع اعتباری ندارد. ثانیا، با فرض اینکه آن اجماع را دارای اعتبار بدانیم با بررسی تاریخی و روایی روشن می شود که اجماع در میان صحابه بر خلافت ابو بکر صورت نگرفته است؛ لذا این دلیل نه تنها مشروعیتی ندارد بلکه از کرسی استدلال نیز ساقط است.
۲۷۳.

رتبه سنجی علم امام از نگاه فیلسوفان صدرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهایی در فلسفه و کلام سال ۵۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۱۰ 59 - 70

کلیدواژه‌ها: امامت علم امام نص عصمت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶ تعداد دانلود : ۸۹
امامت آموزه ای کلامی است که همه پیروان فرق و مذاهب اسلامی درباره ضرورت آن اتفاق نظر دارند و هرکدام با در نظر گرفتن اوصاف وخصایصی به آن نظر انداخته اند. شیعیان از بدو پیدایش مسئله امامت تاکنون علاوه بر ویژگی های مشترک، بر سه ویژگی اختصاصی (نص، عصمت وعلم) تأکید فراوان کرده اند و ازاین جهت، امامت را در نظام اعتقادی خود متمایز از امامت های دیگر مذاهب اسلامی قرار داده اند و هویت و قوام تشیع خود را به امامتی با ویژگی های مذکور پیوند زده اند؛ ازاین رو، مشاهده می شود بخش درخور توجهی از تلاش های علمی متکلمان امامیه در بحث امامت به این سه ویژگی با ترتیب اولویت اختصاص یافته است. این جستار بنا دارد صرف نظر از تحقیقاتی که بیشتر به تبیین، توجیه و دفاع از آموزه های یادشده با در نظر گرفتن ترتیب یادشده پرداخته اند، برگ نوینی به پرونده علمی علم امام بیفزاید و با ارائه شواهد و قرائن، نقش علم امام، اهمیت و جایگاه زیربنایی و رتبی آن نسبت به دو ویژگی دیگر را با روش توصیفی تحلیلی ازنگاه فیلسوفان صدرایی بیان کند. همچنین، بسترساز توجه بیشتر کلامیان به آموزه علم امام در نظام تدوین و آموزش علم کلام باشد.
۲۷۴.

ولایت از دیدگاه حافظ برسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۰ زمستان ۱۳۹۲ شماره ۳۸

کلیدواژه‌ها: ولایت امامت حافظ برسی ولی انسان کامل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵ تعداد دانلود : ۹۷
دیدگاه حافظ برسی درباره ولایت، ناشی از معرفت و توحید اشراقی بر پایه محبت و معرفت باطنی است. چرا که امامت و ولایت جامع بین توحید ونبوت است. و پیمان حکم ولایت در ازل گرفته شده و آن راهرولی به ولی دیگر، تا روز قیامت تسلیم می کند. بنابراین ولایت را، میزان بندگان می داند. و توجه و تمرکز خود را به طرح و اثبات این نکته معطوف نموده که امام دارای مرتبه ولایت مطلقه کلیه بوده و هدایتگر روحانی و باطنی خلق است. در این تحقیق سعی می شود موضوع و مبحث ولایت از دیدگاه این عارف گمنام قرن هشتم و نهم که هنوز جایگاه واقعی ایشان در بین علماء شیعه و حتی عرفا به وضوح مشخص و شناسایی نشده است، مورد بررسی قرار گیرد. او افکار و عقاید تازه ای را در باب ولایت و امامت آورده است که در تشیع کلاسیک و رسمی قابل طرح نبوده و مورد استقبال علماء و فقهاء شیعه قرار نگرفته و نمی گیرد. همین گمنامی و سرگشتگی ذهنی دست مایه اولیه طرح موضوع گشته و با رسیدن به این مطلب که نگاه بُرسی خارج از چهارچوب های تعیین شده برای این دیدگاه قرار دارد، پنجره تازه ای رو به سوی مفهوم ولایت گشوده شده و بازنگری می شود
۲۷۵.

بررسی مشروعیت «انتخاب اهل حلّ و عقد» و ادلۀ آن در کلام سیاسی اهل سنت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت سیاسی سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 79-96

کلیدواژه‌ها: مشروعیت سیاسی اهل حل و عقد کلام سیاسی امامت حاکم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۵ تعداد دانلود : ۱۳۹
«مشروعیت سیاسی» به منزله مهم ترین مسئله کلام سیاسی اسلام، حجم عظیمی از مباحث سیاسی متکلمان اسلامی را به خود اختصاص داده است. نظریه «انتخاب» با قالب های گوناگون، یکی از مهم ترین دیدگاه های مشروعیت در کلام سیاسی اهل سنت به شمار می رود. یکی از این قالب ها «انتخاب اهل حلّ و عقد» است؛ به این معنا که وقتی شخصی از سوی حتی یک تن از اهل حل و عقد انتخاب گردد، امامت و حکومت وی دارای مشروعیت خواهد بود. سؤالات اساسی این است که متکلمان اهل سنت چه کسانی را «اهل حلّ و عقد» می دانند؟ چه تعدادی از افراد برای صدق این مفهوم لازم است؟ ادله ایشان بر اثبات مشروعیت از طریق اهل حل و عقد چیست؟ آیا ملاک ها و ادله ایشان قابل دفاع است؟ این مقاله که با رویکرد توصیفی تحلیلی و روش «عقلی» و «نقلی» و با استفاده از منابع معتبر کلامی، حدیثی و تاریخی اهل سنت تدوین شده، به تحلیل مسائل مزبور پرداخته و به این نتیجه رسیده که اصل دیدگاه و ادله ایشان با اشکالاتی اساسی مواجه است و حتی براساس منابع خودشان نیز قابل دفاع نیست.
۲۷۶.

تفسیر آیات امامت و ولایت در مکتب کلامی امامیه بغداد با تمرکز بر شیخ مفید و سید مرتضی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال ۳۲ اردیبهشت ۱۴۰۲ شماره ۳۰۵ 53-63

کلیدواژه‌ها: امامت ولایت آیات امامت و ولایت مکتب کلامی بغداد شیخ مفید سید مرتضی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۴ تعداد دانلود : ۱۳۳
اعتقاد به امامت منصوص و بلافصل امیرمؤمنان شاخصه اصلی اعتقادی شیعه به شمار می رود. مسئله اصلی این پژوهش شناسایی هندسه آیات مطرح شده در رابطه با این اعتقاد و تفسیر آن در اندیشه کلامی امامیه بغداد در قرن پنجم و با محوریت شیخ مفید و سید مرتضی که با روش تحلیلی و استفاده از مطالعات کتابخانه ای مورد مطالعه قرار گرفته است. بخش اصلی ادله قرآنی اثبات حق ولایت و امامت در مکتب بغداد از دو دسته بدون واسطه و با واسطه تشکیل شده و دسته سوم ناظر به نقد مبانی تفکر رقیب است. نقادی مستندات قرآنی انگاره عصمت صحابه، نقادی استناد به آیات قرآنی برای حق خلافت خلفاء و نقد ادله قرآنی حجیت اجماع امت، سه محور دسته سوم را تشکیل داده و در مواردی نیز به شکل جدلی به نفع امامت استدلال شده است. تفسیر این آیات در مکتب بغداد، با توجه به گسترش نگاه عقلی کلام شیعه و فضای چند قطبی بغداد، هم از حیث کمّیت و هم از جهت کیفیت و تقویت جهت تحلیلی و تفسیری، قابل ارزیابی است.
۲۷۷.

عبدالرحمن بن رستم ایرانی بنیان گذار سلسلۀ آل رستم اباضی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۵ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۷ ۸۹-۶۳

کلیدواژه‌ها: عبدالرحمن بن رستم اباضیه مغرب تاهرت امامت آل رستم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۶ تعداد دانلود : ۱۳۵
ایرانیان بعد از فروپاشی ساسانیان، مدت ها موفق به ایجاد نظم سیاسی نشدند. نخستین دولتی که آنها تأسیس کردند، در خارج از مرزهای ایران بود. این دولت گرایشی به ایرانی گری نداشت، اما تأکید منابع بر نژاد بنیان گذار آن، نشانگر اثرات پیشینه تاریخی او بر ساختار دولت تازه تأسیس است. مسئله اصلی مقاله آن است که چگونه عبدالرحمن بن رستم بسیار فراتر از مرزهای سیاسی- جغرافیایی ایران، با استفاده از آموزه های اسلامی توانست یک دولت موروثی تشکیل دهد؟ این پژوهش نشان می دهد که عبدالرحمن با استفاده از اندیشه های خوارج و به ویژه اباضی و تأکید آنها بر اصل فضیلت و تضاد عرب- بربر فضای سیاسی- اجتماعی، زمینه های لازم را برای تشکیل یک دولت جدید در شمال آفریقا فراهم کرد. شاید او در آغاز به اصول اباضیه پایبند بود، اما پس از انتخاب فرزندش عبدالوهاب به عنوان جانشین خود، راه دیگری را پیمود؛ هرچند به طور قطع نمی توان این کار او را متأثر از پیشینه خانوادگی اش دانست.
۲۷۸.

واکاوی ولایت تکوینی و آثار مترتب بر آن در انگاره شیعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۲ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۶ 83-108

کلیدواژه‌ها: انگاره شیعه امامت ولایت تکوینی آثار ولایت تکوینی هدایت باطنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲ تعداد دانلود : ۱۹۴
در هندسه فکری شیعه، امام افزون بر مقام مرجعیت دینی و سیاسی، با قدرت و توان تصرف در عالم خلقت، نقش هدایتگری انسان را برعهده دارد؛ و از راه تأثیر بر دل و قلب، انسان را به سر منزل مقصود هدایت می کند. این تأثیرگذاری همان «ولایت تکوینی» امام است که به صورت قلبی یا عاطفی و یا عملی تجلی پیدا می کند. مراد از «ولایت تکوینی»؛ قدرت تصرف در کائنات و هستی به اذن خداوند است و ولی در اثر عبودیت، تقرب یافته و امکان تصرف می یابد. این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی و با شیوه کتابخانه ای، درصدد بیان تأثیر و شیوه یافتن آن است. بررسی های انجام شده؛ نشان می دهد که ولایت تکوینیِ ائمه معصومین ( مسلّم است و چون به الاستقلال نیست و به اذن و اراده الهی ایجاد شده است، در نتیجه با توحید و ولایت خداوند ناسازگار نیست و نقش «ولایت تکوینی» و «هدایت باطنی» که از شئونات آن است را در سه عرصه روشن می کند و نشان می دهد که ثمره تأثیر هدایت در «قلب» و «علم» به صورت توفیق در عمل و استجابت دعا و نزول برکات ظاهر می شود.
۲۷۹.

شناسایی و تحلیل استعاره های ساختاری در تبیین مفهوم امامت و جایگاه اهل بیت (ع) در نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال ۱۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۳۳) 87 - 109

کلیدواژه‌ها: امامت اهل بیت (ع) حضرت علی (ع) نهج البلاغه استعاره های مفهومی استعاره ساختاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲ تعداد دانلود : ۱۰۵
مهمترین مؤلفه هویتی شیعه، امامت و ولایت اهل بیت(ع) است که عامل تمایزبخش این مذهب، از دیگر مذاهب اسلامی است. این مفاهیم، بسامد بالایی در سخنان اولین امام شیعیان دارد؛ به نحوی که بازتاب فراوان آن در نهج البلاغه مشهود است. در این میان نکته شایان توجه، بهره گسترده حضرت علی (ع) از استعاره های مفهومی است؛ چه آنکه نیاز داشتند قوای شناختی مخاطبان خود را به خدمت گرفته و با استفاده از مفاهیم ملموس و محسوس، مراحل فهم و درک جایگاه امامت را آسان تر نمایند. در این نوشتار بر اساس زبان شناسی شناختی و با استفاده از رویکرد لیکاف و جانسون در استعاره ها، مهمترین استعاره های مفهومی از نوع ساختاری، در تبیین مفهوم امامت و جایگاه اهل بیت(ع) مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان دهنده شش حوزه مبدأ است که بر مفاهیم متناظر در حوزه مقصد، نگاشت داده شده اند. پربسامدترین ها، حوزه های مفهومی «نور»، «سفر و حرکت» و «حیات و ممات» است. توجه به این نگاشت ها، اثر شایان توجهی در امر فهم و شرح نهج البلاغه خواهد داشت.
۲۸۰.

انعکاس عقیده امامت فرقه اسماعیلیه در اشعار مؤید فی الدین شیرازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی سال ۱۷ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۷ 26 - 35

کلیدواژه‌ها: امامت اسماعیلیه المؤید فی الدین وصایت وراثت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۹ تعداد دانلود : ۱۳۵
مؤید فی الدین شیرازی به عنوان رسانه تبلیغ مذهبی فاطمیان، تلاش می کند تا در کنار آموزه های اسماعیلی با اهرم شعر، گستره حامیان مذهب اسماعیلی را افزایش دهد. اینکه او چگونه بر این مسیر گام برداشته، با بررسی توصیفی - تحلیلی اشعار می توان بدان پاسخ داد. مؤید نشان می دهد که او در بسیاری از اشعار خود با پرداختن به زوایای مختلف مسئله امامت، سعی دارد ضرورت وجود امام را اثبات کند. او در اشعار خود با انتساب فاطمیان به پیامبر و حضرت علی به صراحت آنان را خلیفه مسلمین می داند. در شعر مؤید، خلیفه فاطمی علم به باطن دارد، لذا به تأویل قرآن آگاهی داشته و توان تشخیص حق از باطل را دارد. از این رو، آنان چراغ هدایت هستند و مردم برای نجات از گمراهی و هدایت به رستگاری باید از آنان پیروی کنند؛ زیرا بر اساس عقاید اسماعیلیه، هیچ دوره ای نمی تواند خالی از امام باشد. در شعر مؤید، فاطمیان به واسطه انتساب به پیامبر و حضرت علی، پرچمدار اسلام بوده و وظیفه راهبری مسلمانان را بر عهده دارند و آیات قرآنی که در خصوص اهل بیت نازل شده، به نحوی شامل فاطمیان نیز می شود.