مطالب مرتبط با کلیدواژه
۱.
۲.
۳.
۴.
۵.
۶.
۷.
۸.
۹.
۱۰.
۱۱.
۱۲.
۱۳.
امیرالمؤمنین
حوزه های تخصصی:
پیوند ناگسستنی و همه سویه نهج البلاغه با قرآن کریم، از مسائل حائز اهمیت است. یکی از مظاهر این پیوند، اقتباس های قرآنی نهج البلاغه است. اهمیت بررسی این اقتباس ها به چند امر باز میگردد: نخست، گونا گونی اقتباس های قرآنی است. دوم، کارکردهای متفاوت این اقتباس هاست. در این نوشتار میکوشیم با رویکردی تحلیلی این اقتباس ها را بررسی کنیم. گونه های اقتباس قرآنی نهج البلاغه عبارت است از: اقتباس کامل، جزئی، متغیر، اشاره ای و نهایتاً استنباطی. پربسامدترین گونه، اقتباس جزئی است، و پیچیده ترین اقتباس، استنباطی است. کارکردهای اقتباس نیز متعدد است، گاه برای زیبایی افزایی است، گاهی دیگر برای توضیح و تفسیر و زمانی کارکردی دو سویه در سخن دارد، مانند اینکه کارکرد بلاغت افزایی با کارکرد استدلال در یک عبارت گره میخورد
نقش امیرالمؤمنین(ع) در شکوفایی دانش اخلاق اسلامی از منظر روایات(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
همان گونه که اندیشمندان بزرگ اسلامی، اعم از دانشمندان امامیه و عالمان اهل سنت، بر این حقیقت اذعان کرده اند، امیرمؤمنان(ع) در تمامی علوم اسلامی ازجمله صرف و نحو، بلاغت، فقه، علوم قرآن و حدیث، اخلاق و دانش کلام و حکمت الهی و عرفان اسلامی،... سرآمد همگان درطول تاریخ بوده است.
دانش اخلاق را علم و فنی تعریف کرده اند که در آن از شناخت خیر و شر بحث می شود تا انسان به انتخاب خیر ملزم شود. این دانش سرنوشت ساز دربین سایر دانش های دیگر اهمیت والایی دارد و بر این اساس، بررسی آن، حساسیت و اهمیت ویژه ای می یابد.
در این مقاله کوشش شده است ضمن معرفی این دانش، پاره ای از فضایل و رذایل اخلاقی بیان و از دو جنبه اخلاق فردی و اجتماعی بررسی شود؛ همچنین، بعضی از زیرشاخه های اخلاق فردی مانند تقوا، صدق و راستی و عُجب و نیز برخی از زیرشاخه های اخلاق اجتماعی مانند ادای امانت، تواضع و عدالت مطرح و دیدگاه های امیرالمؤمنین(ع) و عملکرد آن حضرت(ع) در این زمینه از هر دو بُعد نظری و عملی بیان و وجود ملکات و حالات ارزنده نفسانی در وجود حضرت(ع) توصیف و درنهایت به این مطلب دست یافته شود که اندیشه های ناب محمدی(ص) در وجود امیرالمؤمنین(ع) بارور شده و آن حضرت(ع) با عمل به آنچه که به آن علم یافته و اندیشه های نورانی که در وجودش شکوفا شده بود، درپی اثرگذاری آن اندیشه در افکار مردم جامعه زمان خود و پس از آن بوده است.
جستاری در کاربرد «امیرالمؤمنین» در فرهنگ و تمدن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
چکیده
در مطالعات تمدنی اسلام، «امیرالمؤمنین» یکی از واژه های پرکاربرد و مهم است و عموماً بر کسی اطلاق می شود که رهبری سیاسی جامعه اسلامی را بر عهده دارد، اما آیا در وضع اولیه به همین معنا بود یا تغییری در آن رخ داده؛ آیا دارای مصداق معینی بوده یا درگذر زمان و تابع نیاز جامعه اسلامی پدید آمده است، همیشه مباحثی را به خود معطوف داشته است. این مقاله با رویکردی علمی و جدای از نگره های عقیدتی بر آن است تا جایگاه آن را درگذر زمان به اجمال نشان دهد با این فرضیه که به رغم دینی بودن منشأ آن، در عهد حاکمیت اسلامی معنای سیاسی یافته که حتی از سوی امامان نیز مورد استناد و تأیید قرارگرفته است، چنانکه به زودی در معنای سومی نیز به کاررفته است، اما همه این ها با یکدیگر قرابت مفهومی دارند.
احادیث نبوی و کارکردهای آن در نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هر متن ادبی، برآمده از ساختار متن قبلی و برآیند تعامل و وابستگی در دو ساحت ساختاری و معنایی و معرّقی از نقل قول ها به شمار می رود، نهج البلاغه به اعتبار یک متن، حاوی بینامتنی قرآنی، احادیث نبوی و اشعار عرب است. ازآنجاکه بینامتنی به سه گونه اجترار، امتصاص و حوار تقسیم می شود، برای پاسخ به این پرسش که بینامتنی احادیث نبوی در نهج البلاغه از کدام نوع است، در این مقاله ابتدا کلام رسول خدا2 و یادکردهای سیره او از نهج البلاغه استخراج شده و نوع بینامتنی آن ها مشخص شده است و سپس کارکردهای احادیث رسول خدا2 مورد بررسی قرار گرفته است . آنجا که حضرت همگان را با بیان «وَاسْتَنُّوا بِسنتهِ فَإِنَّهَا أَهْدَی السُّنَن » به پیروی از سنت رسول خدا2 دعوت می کنند، کارکرد ترویجی ظهور می کند؛ و زمانی که فرمان پیامبر 2 در جمله «غَیرُوا الشَّیبَ وَ لَا تَشَبَّهُوا بِالْیهُودِ» را تابع اوضاع ویژه دوران پیامبر2 معرفی می کند، ما را به اسباب الحدیث برای فهم احادیث توجه می دهد؛ و آنگاه که برای فهم فتنه در آیه اول سوره عنکبوت به کلام پیامبر2 اسناد می کند، ما را به کارکرد تفسیری رهنمون می کند و رجم زانی توسط رسول خدا2 و سپس نماز خواندن بر جسد او را پایه احتجاج خود در برابر خوارج قرار می دهد تا کار کرد احتجاجی روایت را نشان دهد. بدین ترتیب نگارنده نشان داده است آوردن سخن و سیره رسول خدا2 در نهج البلاغه، کارکردهای ترویجی ، فقه الحدیثی ، تفسیری ، جدلی و استدلالی و اقناعی دارد.
استعمال لقب «امیرالمؤمنین» فی التاریخ الاسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
فی الدراسات التاریخیه للمجتمعات المختلفه، تحظی «الحکومه» وما یتبعها اهتماماً خاصاً واعتباراً حافلاً. لأن کلمه «حکومه» واستعمالها بأشکالها المتنوعه تاریخیاً قد دُرست بدقه تامه واستحلت مکانها المناسب ضمن الاصطلاحات التاریخیه المرموقه، وکذا «لقب: الحاکم»، وعلی مختلف الأصعده فقد نالت باختلاف درجاتها عنایه تتناسب ومکانتها الاداریه والإجتماعیّه، والزمنیّه والبیئیه، وهلمَّ جرا. وفی هذا المضمار قد غرب عن الأفکار انتقاء وانتخاب واستعمال واشاعه هذه الألقاب، لأن هذا لم یکن حسب الصدفه وعلی الفطره أبداً، لأن هذه الألقاب کان لها مبدئیاً معانٍ ومفاهیم تتناسب ونزعه واهتمام وتقالید الشعوب والمستوی الاجتماعی، وعند
إستعمال اصطلاح «أمیرالمؤمنین» فی سلام الخلافه(مقاله علمی وزارت علوم)
کان استعمال اصطلاح «أمیرالمؤمنین» (1) متداول بکثره و بمعان مختلفه، ومع هذا فقد کان له معنی خاصّ، حاولنا دراسته و تحلیله فی هذا المقاله. وحاولنا إلاجابه علی هذا السؤال: «کیف کان سلام الخلافه، وماهی طریقه استعماله ؟»کان السلام علی الخلفاءطوال التّاریخ بجمله: «السّلام علیک یاأمیرالمؤمنین» متداولاً، وهذا السّلام کان تأییدآّ للخلیفه. أمّا إذا تغیّرت هذه الجمله أو تبدّلت فیکون هذا دلاله علی الاعتراض علی الخلافه والخلیفه.
تحلیل مؤلفه های معنایی واژه «یعسوب الدین» در منابع روایی اهل سنت(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش دینی دوره ۱۵ پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۳۱
95-110
حوزه های تخصصی:
«یعسوب الدین» و «یعسوب المؤمنین» دو مدال افتخار است که از سوی رسول خدا (ص)، به علی (ع) عطا شده است. چالش مهم درباره این لقب در دو مقام ثبوت معنا و اثبات اعتبار آن است. در مقام ثبوت معنا این سؤال اساسی وجود دارد که انسان مؤمن چه ویژگی هائی دارد که به زنبور عسل تشبیه شده و امیر او نیز «یعسوب» نام گرفته است؟ همچنین در مقام اثبات اعتبار، برخی از علمای اهل سنت منکر این فضیلت علی (ع) شده و آن را ساختگی برشمرده اند. در این مقاله برای اثبات صدور این لقب از جانب رسول خدا (ص)، روایات مربوطه در یک دسته بندی منطقی ارائه گردیده است. به نظر می رسد با در نظر گرفتن مؤلفه های معنایی همچون: تقیه و حفظ اسرار، طهارت ظاهر و باطن، اطاعت از فرمان امیر، آزار نرساندن به دیگران، نافع بودن و برکت داشتن، می توان به درک بهتری از این لقب دست یافت.
مضامین و قضایای بنیادین سیاست و مدیریت جهادی امیرالمؤمنین (ع) در نهج البلاغه با استفاده از روش تجلیل مضمون(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
مدیریت جهادی کلیدواژه ای نوظهور در دانش سازمان و مدیریت است که در مدت زمان کوتاهی، توجه صاحب نظران بسیاری را به خود جلب کرده است. ازآنجاکه این مفهوم ریشه در فرهنگ اسلامی دارد، می تواند زمینه انتقال ظرفیت های موجود در پدیده «جهاد» به عنوان یک پدیده ریشه دار ایدئولوژیک را در فضای سازمان و مدیریت و نیز مدیریت سیاسی جامعه اسلامی فراهم کند. این سؤال مطرح است که باتوجه به در دسترس بودن نهج البلاغه به عنوان مهم ترین منبع دسترسی به بیانات امیرالمؤمنین خصوصاً در دوران حاکمیت ایشان بر جامعه، آیا می توان مضامین و قضایای بنیادین مرتبط با سیاست و مدیریت جهادی ایشان را استخراج کرد. لذا هدف از این پژوهش، به دست آوردن مضامین و قضایای بنیادین سیاست و مدیریت جهادی در سیره و سخنان امیرالمؤمنین در نهج البلاغه است تا بتواند معیاری فرازمانی و فرامکانی ارائه کند. در این پژوهش با استفاده از استراتژی پژوهش «مطالعه موردی» و ذیل آن، با به کارگیری روش «تحلیل مضمون»، با استفاده از نرم افزار تحلیل کیفی مکس کیودا، تمام متن نهج البلاغه در قالب 5255 کُد و در ده سطح تحلیل شد. یافته های این پژوهش، مضامین شکل گرفته ای در سطوح ده گانه هستند که ذیل سه بُعد «محیط امیرالمؤمنین»، «ویژگی های ایشان» و «نظام سیاست و مدیریت جهادی» طبقه بندی شدند و شبکه مضامین منسجمی حول این موضوع به دست آمد. همچنین بیست ونه قضیه بنیادین توصیفی مبتنی بر این شبکه به دست آمد. به عنوان نتیجه نهایی پژوهش داده های به دست آمده از شبکه مضامین و قضایای بیست ونه گانه مبتنی بر آن در قالب سه بُعد، ده مؤلفه و سی ودو شاخص بازآرایی شدند.
مقایسه ختم ولایت از نگاه قیصری و حکیم قمشه ای(مقاله ترویجی حوزه)
منبع:
معارف عقلی سال ششم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۳ (پیاپی ۲۰)
77-98
حوزه های تخصصی:
از بحث های مهم مکتب ابن عربی، بحث کیستی ختم ولایت است. شارحان مکتب ابن عربی، به ویژه قیصری و حکیم قمشه ای، هر کدام با دلایلی به ارائه نظریه پرداخته اند. قیصری بر این باور است که ختمیت ولایت مطلقه از آنِ حضرت عیسی(ع) و ختمیت ولایت مقیده از آنِ ابن عربی است، او ختمیت حضرت مهدی(ع) را نمی پذیرد، چنان که به ختمیت امیرالمؤمنین اشاره ای نمی کند اما حکیم قمشه ای معتقد است امامان معصوم و نیز عیسی و ابن عربی همگی خاتم اولیا هستند؛ زیرا ختم ولایت اطلاق های گوناگونی دارد و می توان بر اساس هر یک از این اطلاق ها، به ختمیت اشخاص پیش گفته باور داشت. در نوشتار پیش رو دیدگاه این دو شارح در این موضوع مقایسه، و مشخص شده است که دیدگاه قیصری ناقص و در حلّ عبارت های ابن عربی ناکارآمد است و دیدگاه حکیم قمشه ای نیز هر چند از اشکال های قیصری پیراسته است، در پاره ای موارد با اشکال هایی روبه رو است.
ارزیابی دیدگاه رجالی البانی در خصوص روایت «صراط مستقیم»(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و دوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۰۴
207 - 228
حوزه های تخصصی:
هدف پژوهش حاضر ارزیابی اشکال رجالی محمد ناصرالدین البانی از عالمان معاصر وهابی، در خصوص روایت «صراط مستقیم» است. این روایت که در متون اهل سنت و وهابیت نقل شده، امام علی علیه السلام را هدایتگر به صراط مستقیم معرفی کرده است. تحقیق فرا پیش با روش تحلیلی توصیفی ایراد این عالم وهابی را بر اساس مبانی رجالی اهل سنت و وهابیت تحلیل و ارزیابی نموده است. یافته های پژوهش حاکی از نادرست بودن تضعیف البانی، تصریح عالمان اهل تسنن و وهابی به صحت سند، تعدد طرق و استفاضه این حدیث است. بر این اساس ایراد سندی البانی جایگاه علمی نداشته و صدور روایت از رسول اکرم صلی الله علیه و آله مستفاد می گردد؛ افزون بر این که البانی در موارد دیگر، بر خلاف اقتضای اشکال خود، به پذیرش روایت مبادرت نموده است. رویکرد محوری در پژوهش، ارزیابی سندی و در نتیجه اثبات صدور روایت است و تحلیل دلالی به مجال دیگری وانهاده شده است.
واکاوی ابعاد رهبری تعالی بخش علوی بر مبنای نهج البلاغه: توسعه نظریه رهبری تحول آفرین با رویکرد مدیریت اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مدیریت اسلامی سال ۳۰ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲
63 - 103
حوزه های تخصصی:
رهبری تحول آفرین، سبکی از رهبری است که در آن رهبر و پیروان تلاش می کنند با تشویق و الهام بخشی به سطوح متعالی، موفقیت سازمان را موجب شوند. آموزه های اسلام به عنوان مجموعه ای دربردارنده ابعاد گوناگون سعادت دنیوی و اخروی انسان ها است که توجه به موضوع سرپرستی، رهبری و روابط میان فردی، از جمله آن ها شمرده می شود. نوشتار پیش رو درصدد است تا از طریق بررسی گفتارهای امیرالمؤمنین (علیه السلام) به عنوان الگوی انسان کامل و با الهام گیری از سبک تحول آفرین، الگوی رهبری تعالی بخش را ارائه نماید. به منظور دستیابی به مؤلفه های مدل رهبری تعالی بخش، متن کتاب شریف نهج البلاغه با روش تحلیل مضمون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت که نتیجه طبقه بندی آن در نرم افزار Maxqda2020، شامل 819 کد اولیه، 186 مضمون پایه، 27 مضمون سازمان دهنده و 6 مضمون فراگیر بوده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مدل رهبری تعالی بخش مبتنی بر شخصیت امیرالمؤمنین (علیه السلام)، شامل شش بعد اصلی «هدایت راهبردی»، «هم افزایی میان فردی»، «پرورش قدرت شناختی»، «تقویت آینده نگری راهبردی»، «توسعه زیرساخت های رشد» و »پشتیبان در توسعه فردی» است. در مجموع الگوی رهبری تعالی بخش علوی، نه تنها می تواند یک جایگزین مناسب و اسلامی بر سبک رهبری تحول آفرین غربی باشد، بلکه می تواند به عنوان یک الگوی کامل و بی نقص به جهانیان معرفی شود؛ چرا که انتقادات وارده به سبک رهبری تحول آفرین مانند سوءاستفاده از قدرت و عدم توجه به اخلاق، دیگر در الگوی رهبری تعالی بخش علوی مطرح نیستند.
جایگاه امیرالمؤمنین (ع) در تقابل تاریخی حق و باطل بر مبنای تحلیل متنی دعای ندبه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
دعای ندبه، با مضمون یاری خواستن از امام عصر (عج)، خط سیر جبهه حق را از آدم تا پیامبر خاتم، در قالب جریان نبوت، طرح و پس از آن به جریان ولایت به عنوان ادامه دهنده خط نبوت اشاره می کند. همزمان با طرح جریان ولایت در دعای ندبه، از جریان دیگری با عنوان جریان شقاوت هم پرده برداشته می-شود که ظاهراً از همان آغاز در نقطه مقابل جریان نبوت مطرح بوده است و پازل نبرد همیشگی حق و باطل را تکمیل می کند. پرسش این است که چرا این جریان از همان آغاز دعا و در امتداد جریان نبوت، آشکارا مورد اشاره قرار نمی گیرد و پس از یادکرد جریان ولایت است که پرده از این جریان برداشته می شود؟ این پژوهش با تکیه بر تحلیل استنطاقی مضامین دعای ندبه و با یاری گرفتن از روش تحلیل تاریخی، چند و چون پرسش یادشده را بررسی می کند. یافته ها نشان می دهد جریان شقاوت انتظار داشته با ختم نبوت، طومار جریان حق در جهان پیچیده شود، اما ظهور خط امامت و ولایت، به قدری سردمداران این جریان را دچار اضطراب و یأس می کند که همه تعارفات و پوشش ها را کنار می نهند و با تمام قوا جهت مبارزه با این جریان وارد میدان می شوند.
مؤلفه های مؤثر بر سلامت جسم در آموزه های علوی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
سراج منیر سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۶
83 - 112
حوزه های تخصصی:
در دین مقدس اسلام، سلامتی در آغاز از ارزش و جایگاه ویژه برخوردار بوده است؛ زیرا بدن انسان بسان مَرکب روح و ابزار تکامل انسان است. ازاین رو قرآن و منابع روایی حاوی دستورهای بسیاری در خصوص صحت و سلامتی هستند. هدف این مقاله بهره گیری از برخی آموزه های علوی در زمینه ی مؤلفه های مؤثر بر سلامت جسم است. تحقیق حاضر با روش مطالعه ی اسنادی با رویکرد تحلیل محتوای منابع نقلی و دینی درصدد پاسخ به این سؤال است که عوامل تأثیرگذار بر سلامت جسمانی انسان کدم اند؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که در آموزه های علوی، مفهوم سلامت به عنوان یکی از مؤلفه های مهم در زندگی انسان با تعابیری نظیر «أفضَلُ النِّعَمِ»، «أهنأُ عَطِیَّهٍ»، «النِعمَهٌ جَلیلهٌ»، «أَهْنَی النِّعَمِ» توصیف شده است به همین جهت در کلام امام علی(ع) برای دستیابی و تحقق چنین نعمت ارزشمندی توصیه هایی در قالب رژیم غذایی، دستورالعمل در باب تغذیه، رعایت بهداشت فردی و بهداشت محیط ذکر شده است ﮐﻪ رﻋﺎﯾﺖ اﯾﻦ رهنمودها ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﯽ ﺑﺮای ﺑﺮﺧﻮرداری از ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻢ و ﺗﻨﺪرﺳﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ.