مطالب مرتبط با کلیدواژه

شاه عباس اول


۲۱.

بررسی و تحلیل وضعیت مسیحیان در زمان شاه عباس اول

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال چهارم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۱) 83 - 96

کلیدواژه‌ها: مسیحیت صفویه شاه عباس اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۷ تعداد دانلود : ۲۵۳
عصر صفوی به ویژه از روزگار شاه عباس اول به بعد شاهد حضور روزافزون اروپاییان در ایران بود این حضور طبیعتا می توانست زمینه های لازم را برای برخورد و آشنایی بیشتر میان ایرانیان و اروپاییان را فراهم آورد. بدین ترتیب آغاز فعالیت جدی و گسترده مسیحیان در ایران به زمان شاه عباس اول برمی گردد. شاه عباس به دلیل وجود دو نیروی مخالف، یعنی ازبکان در شرق و عثمانیان در غرب، درصدد ارتباط هر چه بیشتر با دول مسیحی اروپا بود، که به واسطه این امر و نیز شرایط اقتصادی و تجاری، نسبت به مسیحیان داخل ایران بسیار با ملاطفت عمل می کرد. در عصر شاه عباس اول، مسیحیان مراسم و امور مذهبی خود را آزادانه اجرا می کردند، حضوری فعال درجامعه  به ویژه عرصه اقتصاد داشتند،  بسیار مورد احترام شاه عباس بودند به طوری که شاه عباس در اوایل حکومتش به مبلغان مسیحی اجازه تبلیغ را در سطح و سیع داده بود. و در مراسم مذهبی مسیحیان شرکت می کرد. لذا در این پژوهش سعی بر این است.  که  تا حد امکان، با اتکا بر منابع اصلی و در دسترس عصر صفوی و به روش توصیفی تحلیلی به بررسی وضعیت مسیحیان در عصر شاه عباس اول، نقش و جایگاهشان در جامعه ایران و علل دیدگاه مثبت شاه عباس نسبت به مسیحیان پرداخته شود.
۲۲.

بررسی نقش مکاتبات در مناسبات سیاسی ایران با دولت های همسایه در دوره شاه عباس اول (با تأکید بر نسخه خطی مراسلات)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 63-76

کلیدواژه‌ها: شاه عباس اول دولت های همسایه مکاتبات نسخۀ خطی مراسلات صفویه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۷ تعداد دانلود : ۳۵۰
جلوس شاه عباس اول مقارن با یکی از بحرانی ترین ادوار تاریخ صفویه بود. از جمله چالش های اصلی دولت صفویه در این برهه، چگونگی روابط با دولت های همسایه بود. از نخستین گام های شاه عباس اول برای رفع چالش های موجود، فعال کردن دیپلماسی و ارسال مکاتبات متعدد با دولت های همسایه بود. این پژوهش به شیوه کتابخانه ای و به روش توصیفی و تحلیلی علاوه بر معرفی نسخه خطی مراسلات، در پی پاسخ به این پرسش است که مکاتبات سیاسی در دوره شاه عباس اول چه نقشی در مناسبات خارجی با دولت های همسایه داشت؟ یافته های پژوهش مؤید آن است که اگرچه مکاتبات شاه عباس اول در به مذاکره کشاندن ازبکان و بازداشتن آنها از تهاجم به خراسان نقش فعالی ایفاء نکرد، اما استمرار مکاتبات شاه عباس اول با عثمانی ها و گورکانیان هند، نقش فعالی در اعتمادسازی در روابط ایران با این دولتها و درنهایت ایجاد فرصت مناسب برای شاه عباس جهت بازپس گیری مناطق اشغالی ایفاء کرد.
۲۳.

تحلیلی بر بازتاب چرایی و چگونگی ابعاد و وجوه اعمال قدرت سیاسی شاه عباس در روایت های سفرنامه نویسان عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۵ 69 - 87

کلیدواژه‌ها: عصرصفویه حکومت قدرت شاه عباس اول سفرنامه ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۷ تعداد دانلود : ۸۳۴
 سفرنامه های دوره ی صفوی، در کنار بازتاب ابعاد و وجوه متنوعی از حیات اجتماعی- سیاسی ایران عصر صفوی، روایتی پراهمیت و البته متمایز از چگونگی اعمال قدرت سیاسی در دوره ی شاه عباس به دست می دهند که دارای مولفه های قابل تاملی ست. روایت سفرنامه نویسان، نشان می دهد که مرکزیت بخشیدن به شاه در یک نظام سیاسی شاه محور، در کنار تضعیف کانون های دیگر قدرت، چگونه می تواند رویکردهای پیشین را در جهت ارائه ی تجربه ای متمایز از سیاست ورزی و اعمال قدرت سیاسی متحول سازد و نیروهای موجود را در جهت رسیدن به اهداف مورد نظر به تحرک وادارد. همچنین تحلیل محتوای روایت های سفرنامه نویسان نشان می دهد که الگوی مورد نظر شاه عباس در مسیر اعمال قدرت که آمیزه ای از کنش های مذهبی، سیاسی و اقتصادی بود، هم ریشه در سنت های پیشین سیاست و اعمال قدرت در ایران داشت و هم در خود، برخی اقتضائات نوین را جای داده بود که حاصل تحولات عمیق در نظام بین الملل بود. بنابرآن چه آمد؛ در این پژوهش تلاش بر این است تا با روشی توصیفی- تحلیلی، ابتدا تاملی در ساختار قدرت و سیاست در دوره صفویه صورت بگیرد و آنگاه با تحلیل محتوای سفرنامه های این دوره، تبیین مناسبی از چرخش سیاست و قدرت در دوره ی شاه عباس به دست داده شود. کلید واژه ها : عصرصفویه، حکومت، قدرت، شاه عباس اول، سفرنامه ها.
۲۴.

نقد و برر سی زندگانی سیا سی و اجتماعی ساری تقی وزیر

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال چهارم پاییز ۱۳۸۸ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: ساری تقی وزیر شاه عباس اول شاه صفی اول شاه عباس دوم حیات سیاسی حیات اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۸ تعداد دانلود : ۳۱۴
با تأسیس دولت صفوی و به رسمیت دادن مذهب تشیع دوازده امامی – به عنوان تنها مذهب رسمی کشور – در سال 907 ه. ق. در ایران تحولی شگرف و رنسانس گونه به وجود آمد که در راستای به ثمر رسانیدن آن علما و وزرا و مبلغان مذهبی زیادی نقش داشتند. یکی از این افراد وزیر کارکشته و پیر این عصر ساری تقی (مقتول به سال 1055 ه.ق. در عصر شاه عباس دوم) بود که به عنوان اعتماد الدوله یا وزیر سه پادشاه در عصر صفوی خدمت می کرد. مقاله حاضر نقد و بررسی بی طرفانه ایست از زندگانی سیاسی و اجتماعی این وزیر سیاست مدار صفوی که همواره زمینه ساز سخت گیری ها، اختلافات، تهدیدات و توطئه های دربار علیه سایر وزرا و دست اندرکاران دولتی بوده که نهایتاً به قتل او خاتمه پذیرفت.
۲۵.

بررسی مختصر روابط تجاری و بازرگانی شاه عباس اول با دولت های اروپایی (1038-996 ه . ق)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال هفتم زمستان ۱۳۹۰ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: حکومت صفویه شاه عباس اول اروپا اقتصاد بازرگانی تجارت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۸ تعداد دانلود : ۲۸۵
با تشکیل حکومت صفویه (907 ه .. ق) سرزمین ایران بعد از قرن ها فرمانروایی بیگانگان دوباره به کشوری قدرتمند و مستقل در شرق بدل شد، احیاء امنیت داخلی و قانون و نظم و تجدید سازمان سپاه و اصلاح نظام اداری و اقتصادی در طول مدت حکومت صفویه، به خصوص دوره شاه عباس اول (1038-996 ه .. ق) باعث شد که به حکومت صفویه هویت ارضی و سیاسی دهد. در این میان بررسی وضعیت اقتصاد ایران در زمینه روشن شدن ساختار مالی و داد و ستد حکومت صفویه از اهمیت خاصی برخوردار است، تکیه اصلی پژوهش، روابط تجاری و بازرگانی و اقتصادی شاه عباس اول با دولت های اروپایی است که در این کنکاش عوامل تأثیرگذار بر روابط آنها و پیامدها تحلیل و بررسی می شود و هدف کلی تحقیق هم بررسی و شناخت تاریخ ایران در عهد شاه عباس اول از دیدگاه اقتصادی و تجاری و بازرگانی و آشکار ساختن نقاط مهم روابط و کشف مجهولات و کمک به شناخت هر چه بیشتر جنبه های تاریخی و معرفی مسائل مختلف در این بعد است. این پژوهش بسیاری از نقاط کور تاریخی دوره شاه عباس اول را آشکار می کند، زیرا پیدایش حکومت صفویه که بر اساس یک خواست معنوی بود، ولی بعداً – زمان شاه عباس اول- تابع شرایط خاص اقتصاد و ثروت شد و این نکته باعث ارتباط گسترده اقتصادی و بازرگانی و تجاری بین شرق و غرب را به وجود آورد.
۲۶.

فرمانروایی امام قلی خان در فارس و نقش وی در اخراج پرتغالیها

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال هفتم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: امام قلی خان الله وردی خان شاه عباس اول شاه صفی پرتغال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷۰ تعداد دانلود : ۳۴۰
یکی از مردان بزرگ و ارزنده تاریخ ایران امام قلی خان، فرزند الله وردی خان، در سال 1022 ق / 1613 م، به جای پدر، امیرالامرای کل فارس شد.اوابتدادر لاروسپس به جای پدرفارس فرمانداری کرد، چنانکه سراسر خاک فارس و کهگیلویه و لارستان و بنادر جنوب، از بندر جاسک تا شط العرب و تمام جزیره های خلیج فارس در قلمرو حکومت او قرار گرفت.شاه عباس اول به امام قلی خان به اندازه ای بود که در تمام دوران حکمرانی خود، هرگز به فارس نرفت و امام قلی خان همواره در نهایت اقتدار در قلمرو تحت حکومت خود فرمانروایی می کرد.حضور درخشان وی در تاریخ به لحاظ فتح جزیره هرمز و اخراج پرتغالیها در سال 1031 ق / 1622 م، از سواحل جنوب ایران می باشد، که خصمانه در مقابل بیگانگان و عوامل آنها با همه قدرت و سیاستشان قد علم نمود. سپهسالار نامی ایران، امام قلی خان در عمران و آبادی و آثار نیکو و بناهای بسیار در قلمرو حکمرانی خود خصوصاً شیراز، که پاره ای از آنها هنوز باقی است کوشا بود.
۲۷.

سازوکار تشکیلات دیوانی در دوران وزارت میرزا طالب خان اردوبادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال دوم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۶ 5-47

کلیدواژه‌ها: میرزا طالب خان شاه عباس اول شاه صفی اول وزارت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۵ تعداد دانلود : ۷۵۱
میرزا طالب خان اردوبادی، یکی از چهره های سیاسی و دیوانی عصر صفویه است که در زمان شاه عباس اول و شاه صفی به مقام وزارت عظمی منصوب شد. شواهد و مستندات تاریخی، حاکی از آن است که دستگاه دیوانی در دوران وزارت او، به لحاظ مالی و نظارت بر عملکرد کارگزاران، دچار آشفتگی شد؛ تا جائی که این شرایط، در دور نخست، منجر به عزل او از منصب وزارت، و در مرحله دوم، منجر به قتل او - توسط شاه صفی- گردید. پژوهش حاضر، حول محور این پرسش سامان یافته است که: شرایط اجتماعی و سیاسی دوران حیات میرزا طالب خان، چه تأثیری در شکل گیری شخصیت و فعالیت های او در مسند وزارت داشت؟ یافته های تحقیق، نشان می دهد که طالب خان، فاقد هرگونه استعداد کافی و شایستگی لازم برای احراز مقام وزارت بود. اما ارتقاء وی به وزارت، صرف نظر از نسبتی که با خاندان خواجه نصیرالدین طوسی و وزیر بزرگی چون میرزا حاتم بیگ داشت؛ بیشتر، متأثر از شرایطی بود که زمام دارانی با خصوصیات فکری شاه عباس اول و شاه صفی، در آن حکمفرما بودند.
۲۸.

مأموریت پدر ژان تاده در ایران عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 219 - 237

کلیدواژه‌ها: پدر ژان تاده فرقه کرملیت صفویه شاه عباس اول تبشیر مسیحیت روابط خارجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۰ تعداد دانلود : ۲۳۵
بررسی فعالیت های اتباع و سفرای دولت های اروپایی در ایران از جمله موضوعات قابل توجه در دوره صفوی است. در میان فرستادگان مذکور، «پدر ژان تاده»، سفیر اعزامی دربار واتیکان که در سال 1607م / 1016ق مقارن سلطنت شاه عباس اول همراه شماری از کشیشان کرملیت وارد اصفهان شد، یکی از مشهورترین آنهاست. حضور 19 ساله این کشیش اسپانیایی تباردر ایران و همچنین انتخاب وی به عنوان فرستاده ویژه شاه عباس به دربار روسیه تزاری و نیز پادشاهی لهستان، نشانه ای از اعتماد و توجه خاص شاه ایران به این مبلّغ مذهبی و فرستاده است. در این مقاله، با روش توصیفی تحلیلی به حضور دراز مدت ژان تاده در دربار صفوی و همچنین چگونگی فعالیت های وی به عنوان سفیر دربار واتیکان در ایران پرداخته خواهد شد.
۲۹.

سیاست اقتصادی شاه عباس اول و زیارت مشهد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال نوزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۷ 111-137

کلیدواژه‌ها: زیارت مشهد شاه عباس اول عتبات اقتصاد سیاست های مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۷ تعداد دانلود : ۶۸۹
سیاست اقتصادی شاه عباس اول و زیارت مشهد چکیده در دوره هایی که شهرهای مذهبی عراق در تصرف صفویان بود زوار ایرانی می توانستند با آسودگی به زیارت مشاهد متبرکه شیعه بروند و هزینه هایی که در طول سفر می کردند نیز درنهایت نصیب والیان صفوی می شد؛ اما در برهه هایی که عثمانی ها بر این شهرها چیره می شدند به بهانه های مختلف هزینه های گزافی از زوار ایرانی می گرفتند. این امر به همراه مبالغ کثیری که توسط حجاج در زیارت سالانه حج خرج می شد موجب خروج حجم عظیمی از نقدینگی از قلمرو صفویان می شد. پژوهش حاضر باهدف بررسی نحوه مواجهه شاه عباس با این مسئله به روش توصیفی – تحلیلی مبتنی بر متون کتابخانه ای انجام گرفته و درصدد پاسخ به این سؤال است که شاه عباس برای جلوگیری از خروج سرمایه از قلمرو خود چه سیاستی در پیش گرفته است؟ بر اساس نتایج شاه عباس ازیک طرف شروط مالی سنگینی برای زوار و حجاج گذاشت و از جانب دیگر تلاش نمود تا با اقدامات تبلیغی و فعالیت های عمرانی مشهد را به کانون نخست زیارتی شیعیان تبدیل کند. واژه های کلیدی: زیارت مشهد، شاه عباس اول، عتبات، اقتصاد، سیاست های مذهبی.
۳۰.

مدیریت بحران مناطق جنگ زده در سلطنت شاه عباس اول صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۲۴ 45 - 71

کلیدواژه‌ها: شاه عباس اول مدیریت بحران معافیت مالیاتی مناطق جنگ زده صفوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۸ تعداد دانلود : ۲۵۳
در زمان سلطنت شاه محمد خدابنده، با ضعیف تر شدن حکومت مرکزی، همسایگان از شرق و غرب به مرزها و شهرهای قلمرو صفویان هجوم آوردند. شاه عباس نیز تا زمان تحکیم پایه های حکومتش مجبور به تحمل حضور ازبکان و عثمانی ها در بخش هایی از مملکتش بود. پس از آن، برای بیرون راندن اشغالگران و مقابله با تعدیات آن ها، در جنگ های بسیاری شرکت کرد؛ اما این جنگ ها برای زندگی ساکنان مناطق موردمناقشه، مصیبت بار بود. سؤال مطرح در پژوهش حاضر این است که شاه عباس اول چه راهکار هایی برای مدیریت بحران های ناشی از جنگ ها در پیش گرفت؟ روش تحقیق مقاله از نوع پژوهش تاریخی و روش انجام آن توصیفی تحلیلی است. دستاورد تحقیق حاکی از این است که معمولاً شاه عباس در آستانه وقوع جنگ ها، به کوچاندن اهالیِ درمعرضِ خطر به مناطق امن، محافظت از آن ها توسط دسته های نظامی و اجرای زمین سوخته اقدام کرده است. پس از وقوع و خاتمه جنگ ها نیز با به کار بستن معافیت های مالیاتی مانند مالوجهات و عوارض دیوانی در همان سال و سال بعد، جبران خسارت ها از سوی دیوان اعلی، تعیین حاکم برای تثبیت اوضاع اداری و رسیدگی به مناطق جنگ زده، حمایت های عاطفی و اجتماعی از کودکان یتیم و زنان شوهرمرده می کوشید وضعیت به وجودآمده را مدیریت کند.
۳۱.

بررسی وضعیّت علما و روحانیون سلسله صفویه، در دوران زندگی میرسیّد محمّدصالح بن حبیب الله بن زین العابدین اردکانی

نویسنده:
منبع: فرهنگ یزد سال دوم بهار ۱۳۹۹ شماره ۵ 69 - 80

کلیدواژه‌ها: صفویه علما روحانیون شاه عباس اول شاه صفی شاه عباس دوم میر صالح اردکانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۴ تعداد دانلود : ۵۴۴
اردکان از دیربازتا کنون مهدپرورش علما، فضلا وانسان های بزرگی بوده است. یکی از این علما میر صالح اردکانی است که در قرن یازدهم هجری وهمزمان باحکمرانی دولت صفویه درایران، روزگارمی گذرانیده است. هدف از این پژوهش بررسی وضعیت علما و روحانیون سلسله ی صفویه همزمان بادوران حیات میرصالح اردکانی می باشد چرا که ایشان هم از قشر علما و روحانیون بوده و این که در زمان دولت صفوی می زیسته است. در این پژوهش از روش اسنادی کتابخانه ای بهره گرفته شده است. بررسی جایگاه روحانیون در ساختار اجتماعی سیاسی دولت صفوی،دولت صفویه و مشارکت علما و فقها در آن ، مخالفت گروهی از علما وفقها با فرمانروایان صفوی وهمزمان بودن حیات دو تن از مخالفان با دوران زندگی میر صالح اردکانی ، موقعیت و اعتبار سادات در دولت صفوی،منع دوباره ی شراب خواری در زمان حیات میر صالح اردکانی،وضعیت اقامه نماز جمعه در یزد در دوران زندگی میر صالح اردکانی،اوضاع اردکان در قرن یازدهم و همزمان با دولت صفوی،بررسی اجمالی روابط ایران وهند در دولت صفوی در زمان حیات میر صالح اردکانی و همچنین معرفی برخی از علما ، فقها ، مورخان وادیبان هم عصر با میر صالح اردکانی از مهمترین دستاورد های این تحقیق می باشد.
۳۲.

تأثیرپذیری زمامداری شاه عباس اول صفوی از تنجیم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال دهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۳۷ ۸۵-۱۰۵

کلیدواژه‌ها: تنجیم سعد و نحس شاه عباس اول علم در دوره صفوی نجوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۲ تعداد دانلود : ۲۶۷
تنجیم و احکام آن همواره در تاریخ ایران از جایگاهی مهمی برخوردار بوده است. آگاهی دادن از آینده یکی از کارکردهای مهم و اصلی تنجیم بود. چنین خاصیتی سبب توجه بیشتر پادشاهان به آن می شده است. در بین شاهان صفوی (حک. 907-1135) به ویژه در دوره شاه عباس اول (حک. 996-1038) تنجیم از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. مسئله اصلی پژوهش این است که تنجیم و منجمین چه تأثیراتی در حکومت شاه عباس اول داشته اند؟ این پژوهش بر اساس داده های تاریخی نشان می دهد برخلاف تصور رایج در میان محققان، شاه عباس اول خردگرا نبوده بلکه به صورت کاملاً افراطی از آغاز تا انجام پادشاهی، تحت تأثیر منجمین و احکام نجومی بوده است. افراد مورد وثوق شاه برای مشورت در امور نظامی، سیاسی، معماری، تفریحات و نظایر اینها، منجم بوده و شاه بدون نظر مثبت آنها از انجام دادن هر کاری پرهیز می کرد. به نظر می رسد عواملی چون تلقین، برخی پیش گویی های درست منجمین، بی اعتمادی به اطرافیان و به طور کلی نامشخص بودنِ آینده حکومت، در تأثیرپذیری شاه عباس از تنجیم و احکام نجومی مؤثر بوده است.
۳۳.

نسخه خوانی (18)، درنگی در جُنگی؛ (مشتمل بر چندین فرمان از شاهان صفوی و شماری یادداشت تاریخی)

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال سی ام بهمن و اسفند ۱۳۹۸ شماره ۶ (پیاپی ۱۸۰) 102-128

کلیدواژه‌ها: جنگ شماره 17238 کتابخانه مجلس زینه المجالس دوره صفوی فرمان شاهان گزارش تاریخی تاریخ ایران خراسان نیشابور ایل بیات شاه سلطان حسین هرات عصر صفوی آشوب های خراسان یادداشت های تاریخی شاهان صفوی دولت صفوی شاه عباس اول شاه عباس دوم فضعلی بیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۶ تعداد دانلود : ۳۳۷
جنگ شماره 17238 کتابخانه مجلس، موسوم به زینه المجالس، شامل 369 فریم (730 صفحه)، از جنگهای خوب دوره صفوی است و مانند غالب آنها، حاوی اشعار فراوانی از شاعران در متن و حاشیه، و نیز شماری رساله و متن های کوتاه ادبی است. بعلاوه، تعدادی فرمان و نیز چند گزارش تاریخی در آن است که برای روشن کردن برخی از نکات تاریخ ایران مهم هستند. اصل این جنگ، باید حوالی سال 1107 تا 1134 در حوالی خراسان به ویژه در نیشابور و حوالی آن توسط شخصی از ایل بیات فراهم آمده باشد. به همین دلیل، فرامینی که در آن آمده، غالبا از شاه سلطان حسین و عمدتا در حوزه خراسان و هرات است. همین طور چند گزارش تاریخی حساس هم از پانزده سال پایانی عصر صفوی و درباره آشوب های خراسان است که جالب می نماید. نویسنده در گزارش پیش رو، مروری بر این جنگ و محتوای آن داشته و برخی از یادداشت های تاریخی و نیز چند فرمان از شاهان صفوی را ارائه داده است.
۳۴.

نسخه خوانی (19)، اشعار «حفظی بغدادی» شاعر دوزبانه فارسی- عربی در دوره شاه عباس اول (996- 1038) و دعوت از شاه صفوی برای فتح عراق قاسم بن احمد حفظی [کاظمینی]

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۱ فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۸۱) 13 - 53

کلیدواژه‌ها: حفظی بغدادی شاه عباس اول شاه صفوی دوره صفوی شعر ستایشی مدح شاهان ستایش شاهان شعر تاریخی شاعران صفوی قاسم بن احمد حفظی مشرقی شیرازی وقایع تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۶ تعداد دانلود : ۶۸۸
در دوره صفوی، صدها شاعر برجسته هستند که افزون بر سرایش غزل، در قالب قصیده یا شکل های دیگر و حتی ترجیع بند، به سرایش شعر تاریخی هم پرداخته اند. بخشی از آن اشعار مشتمل بر وقایع تاریخی مثل فتح نامه ها و مانند آن است و بخشی دیگر، اشعاری در ستایش شاهان و دیگران که ضمن آن وقایع تاریخی را به اشارات یا صراحت گفته اند. نویسنده در نوشتار پیش رو، مروری بر اشعار حفظی بغدادی از شاعران دوره شاه عباس اول، داشته است. نویسنده در راستای این هدف، نخست برخی توضیحات از جمله توضیحات باستانی راد را درباره حفظی و نسخه دیوان وی، اظهار می دارد. در ادامه، شعر حفظی درباره پدرش را بیان و از باورهای او از جمله باور به مهدویت و شعری در این زمینه، سخن به میان می آورد. سپس، چند مورد از اشعار حفظی در ستایش شاه عباس اول را که در دیوان او آمده، پیش روی خوانندگان قرار می دهد. در نهایت، نوشتار را با بیان شعرهایی از مشرقی شیرازی در ستایش شاه عباس، به پایان می رساند.
۳۵.

ریشه اختلافات مرزهای غربی ایران در عصر صفویه با تاکید بر دوره شاه عباس اول صفوی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال نهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴ 34-51

کلیدواژه‌ها: شاه عباس اول صفویه اختلافات مرزی عثمانی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۹ تعداد دانلود : ۲۱۵
پس از روی کار آمدن سلسله صفویان و رسمی نمودن مذهب تشیع متاسفانه بسیاری از اشتراکات دو طرف به فراموشی و یا در بهترین حالت بسیار کم رنگ گردید و به جای آن اختلافات فرهنگی مذهبی و ملی گرایی رنگ تعصب به خود گرفت. توهین به اعتقادات اهل سنت، لعن و صعب به شخصیت های مذهبی آنان و اذیت و آزار طرفداران این مذهب باعث ایجاد اولین اختلافات رسمی دو کشور گردید، در مقابل دولت عثمانی که داعیه حکومت بر همه سرزمین های اسلامی را در سر داشت نه تنها وجود یک کشور مسلمان شیعه مذهب را در مرزهای شرقی خود نمی توانست تحمل کند بلکه همواره با قدرت نظامی خود در صدد تصرف و ضمیمه کردن بخش های از خاک آن به امپراطوری پهناورش بود، علاوه بر این وجود مرزهای مشترک گسترده و علاقه هر دو حکومت به قسمت هایی از سرزمین های طرف مقابل (ایران اماکن متبرکه در عراق و دولت عثمانی سرزمین های گرجستان، ارمنستان و آذربایجان) مواردی بود که بر اساس آن دو طرف نه تنها برای کمک به گسترش و رفاه امت اسلامی قدمی برای اتحاد و تقویت هم بر نداشتند بلکه این جنگ و کشتارها از مهم ترین علل ضعفشان در برابر کشورهای غیر مسلمان نیز محسوب می شد. طوریکه هرگاه کشورهای اروپایی در موازنه قدرت چه با ایران و چه با عثمانی دچار مشکل می شدند با هر حیله و فریبی سعی در شعله ور کردن این اختلافات داشتند به شکلی که پس از گذشت سال ها ردپای استکبار و استعمار به صورت عریان و آشکار در بسیاری از این اختلافات تاریخی به وضوح دیده می شود. ثمره این دشمنی 400 ساله؛ صدها هزار کشته، زخمی و آوره از هر دو کشور و هدر رفتن سرمایه دو دولت و ملت اسلامی بود، ثروت هایی که باید صرف گسترش علم، فرهنگ، دانش و بهبود بهداشت و معیشت آن ها می شد صرف جنگ های گردید که فقط به سود کشورهای اروپایی بود.
۳۶.

قلعه ماکو در منازعات صفویان و عثمانی ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 61 - 78

کلیدواژه‌ها: قلعه ماکو حکومت صفویه حکومت عثمانی شاه عباس اول قرارداد زهاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۲۷۸
با شکل گیری حکومت صفوی و آغاز جنگ های ایران و عثمانی در شمال غرب ایران، ناحیه ماکو به مرکزیت قلعه ماکو، به عنوان یکی از معابر ارتباطی ایران با شرق آناطولی در میانه و کانون این نبردها قرار گرفت و حاکمیت این قلعه بارها میان صفویان و عثمانی ها دست به دست شد. مسئله این است که قلعه ماکو چه موقعیتی در منازعات صفویان و عثمانی ها داشت؟ در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با رویکردی تحلیلی، جایگاه قلعه ماکو در منازعات حکومت صفوی و عثمانی بررسی شود. مدعای نویسنده این است که قلعه ماکو به خاطر استحکام و قرار گرفتن در گذرگاه مرزی ایران به آناطولی از جایگاه مهمی در سیاست نظامی صفویان و عثمانی ها برخوردار بود و همین مسئله عامل منازعات این دو قدرت بر سر این قلعه بود. نتیجه ای که به دست آمد این بود که عثمانی ها و صفویان با استقرار ایلات وابسته به خود در قلعه ماکو در تلاش بودند تا قدرت خود را در خطوط مرزی تثبیت کنند. شاه عباس اول با قلع و قمع ایلات وابسته به حکومت عثمانی در شمال غرب ایران و تصرف قلعه ماکو و مسکن دادن ایل بیات در پادگان این قلعه برتری نظامی خود بر عثمانی ها را در این رقابت نشان داد. در دوره شاه صفی عثمانی ها قلعه ماکو را تصرف کردند و طبق معاهده صلح زهاب این قلعه تخریب شد، اما صفویان با نقض معاهده صلح این قلعه را تصرف کردند و با وقفه هایی اندک تا سقوط اصفهان آن را در دست خود نگه داشتند.
۳۷.

مقایسه تطبیقی – تحلیلی نقش سفالینه بر دیوارنگاره های دوره صفویه با سفال های این دوره با تمرکز بر نقوش کاخ چهلستون اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگارینه هنر اسلامی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۸ 54 - 70

کلیدواژه‌ها: کاخ چهل ستون سفال صفوی دوره صفویه شاه عباس اول دیوارنگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۴ تعداد دانلود : ۳۰۳
آثار هنری به تعبیر زبان بصری و گویای واقعیت هایی است که در هر دوره، متأثر از شرایط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، مذهبی و فضای حاکم بر جامعه، دستخوش تغییر و تحولات چشمگیری گشته است. دراین بین هنر دیوارنگاری بستری مناسب برای شرح و بسط این تحولات است. این پژوهش باهدف تحلیل نقش، فرم و جایگاه سفالینه در دیوارنگاره های دوره صفوی و مطالعه تطبیقی آنها با سفال های این دوره با تمرکز بر نقوش دیوارنگاره های کاخ چهلستون انجام شده است. کاخ چهلستون اصفهان که در زمان سلطنت شاه عباس اول و دوم ساخته شده، همواره به عنوان یکی از مهم ترین آثار تاریخی و فرهنگی صفویه موردتوجه قرارگرفته است. دیوارنگاره های کاخ، حاکی از فرهنگ و تفکر شاهان و چه بسا مردمان آن زمان (عهد صفویه) بوده و درواقع سندی گویا در بیان این دوره است. مهم ترین پرسش این مقاله عبارت است از این که دلایل استفاده از نقش سفالینه های دوره صفوی در دیوارنگاری های این دوره با تکیه بر نقش های کاخ چهلستون اصفهان چه بوده و ارتباط آن با سفالینه های دوره صفوی چگونه قابل واکاوی است؟ داده ها به روش های میدانی و اسنادی گردآوری و با شیوه توصیفی- تحلیلی پردازش و تحلیل شده اند. بر این اساس، پس از دسته بندی و گونه شناسی فرم های سفال در دوره صفویه، با نمونه های موجود در دیوارنگاری های کاخ چهلستون دوره صفویه به صورت مقایسه تطبیقی ارزیابی شده است. نتایج اولیه به دست آمده از این تحقیق نشان داد که دلیل استفاده از نقش و فرم ظروف سفالینه در دیوارنگاری دوره صفویه بر پایه کاربرد تشریفاتی است.
۳۸.

واکاوی چگونگی تبدیل اصفهان صفوی به پیش الگوی یک مقصد سفر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گردشگری و توسعه سال هشتم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۲۱) 181 - 201

کلیدواژه‌ها: مقصد سفر گردشگری فرهنگی شکل گیری تصویر مقصد اصفهان صفوی شاه عباس اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲ تعداد دانلود : ۲۵۴
در دوران شاه عباس اول، شمار بسیاری از جهانگردان، بازرگانان، کاوشگران و ماجراجویان جهان به اصفهان سفر نمودند. از این رو پایتخت وی را به عنوان یک فضای شهری جمعی باز، می شود پیش الگوی موفقی برای مقاصد گردشگری جذاب امروزی دانست. این پژوهش تلاش دارد با بررسی سیاست های مدیریتی و اقتصادی این دوره، نتایج این رویکردها بر تبدیل اصفهان به یک مقصد شناخته شده سفر در جهان سده هفدهم میلادی را آشکار سازد. پژوهش حاضر یک موردکاوی تاریخی با رویکرد تحلیلی تفسیری و با هدف توسعه ای است که داده های کیفی آن با بررسی اسنادی داده اندوزی شده اند. بر پایه بررسی سفرنامه های جهانگردان آن دوره، در کنار ارزیابی میزان رضایت و تصویر ذهنی آنان از اصفهان، دلایل محبوبیت این مقصد را می توان بر چهار بنیاد مدیریتی استوار دانست: گسترش و زیباسازی شهر (توسعه برنامه محور، تعامل با طبیعت، طراحی حساس به آب، ساخت کاخ ها، میدان ها، خیابان ها و بازارهای باشکوه و...)؛ دست یابی به مرکزیت اقتصادی (تثبیت فضای سیاسی، نوسازی راه ها، فعال سازی بنادر، مهار دوجانبه تجارت منطقه ای و...)؛ تامین زیرساخت های موردنیاز در مسیر و مقصد (بازسازی و ایمن سازی جاده ها، کاستن از دشواری ها و مخارج سفر، برگزاری جشن ها در ساختار شهری زنده اصفهان و...)؛ و پذیرش غیرایرانیان/غیرمسلمانان (تبدیل پایتخت به یک مادرشهر فرامذهبی و چندملیتی، برقراری درست تعاملات میزبان مهمان و...).
۳۹.

خاتم شاهی و قدرت ازلی: کیفیت تأثیر شاه عباس اول در وضعیت اجتماعی و سیاسی مسجد جامع اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مرمت و معماری ایران سال نهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۰ ۹۰-۷۹

کلیدواژه‌ها: مسجد جامع عتیق اصفهان مسجد شاه اصفهان نماز جمعه اعتکاف شاه عباس اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۸ تعداد دانلود : ۱۵۸
شاه عباس اول مانند بسیاری از پادشاهان دیگر، توجهی خاص به مساجد جامع داشت. وی پس از انتخاب اصفهان به پایتختی، سعی در مرمت بازار و مسجد قدیم داشت که با مخالفت زمین داران آن زمان مواجه شد. سپس، تصمیم به احداث میدان نقش جهان گرفت و مسجد جامع عباسی را به عنوان مسجد جامع جدید شهر، برپا ساخت. در این مقاله، دو مؤلفه اصلیِ مشخصه مساجد جامع، نماز جمعه و اعتکاف، مورد بررسی قرار گرفته اند و هدف مقاله، شناخت وضعیت مسجد جامع عتیق، به لحاظ اجتماعی و سیاسی، پس از احداث مسجد شاه است. روش این مقاله، تفسیری- تاریخی بوده و از منابع نوشتاری درجه اول و دوم برای حصول نتیجه استفاده شده است. نماز جمعه به کمک فتوای علمای برجسته شیعه در دوره صفویه احیا و اولین نماز، در مسجد جامع عتیق اصفهان برگزار شد. شاه عباس، پس از اتمام ساخت مسجد شاه، نماز جمعه را از جامع عتیق به مسجد شاه منتقل کرد و این مسجد در دوره های پس از او نیز محل اصلی اقامه نماز جمعه شد. بحث بر سر جواز برگزاری اعتکاف نیز در همین دوره، موجب کشمکش بسیاری میان فقها بود. علمای هم عصر شاه عباس درباره اعتکاف فتواهایی صادر کردند که به موجب آن، در مساجد دیگری چون مسجد شیخ لطف الله، مراسم اعتکاف برگزار می شد. به این سبب، اعتکاف نیز در انحصار مسجد جامع عتیق نماند. شاه عباس اول با انگیزه اقتصادی و تلاش برای رونق بخشیدن به کانون جدید خود در شهر اصفهان، میدان نقش جهان و مسجد شاه را برپا ساخت و برای مقابله با رقبای این کانون، میدان کهنه و مسجد جامع عتیق، کوشید. نتیجه این کوشش او آن بود که مسجد جامع عتیق در سایه مسجد شاه قرار گرفت و فعالیت های مذهبی، سیاسی و اجتماعی مخصوص مساجد جامع مانند؛ نماز جمعه و اعتکاف، از این مسجد به جامع عباسی انتقال یافتند.
۴۰.

جغرافیای گرجستان و تاثیر آن در بر مناسبات اجتماعی گرجی ها در دوران حکومت صفویان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۱ 71 - 89

کلیدواژه‌ها: صفویه شاه عباس اول گرجستان گرجیان غلامان خاصه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۰ تعداد دانلود : ۱۷۶
موقعیت مهم و استراتژیک گرجستان سبب شده است تا در ادوار مختلف تاریخی محل منازع قدرت های بزرگ بر سر دستیابی و تسلط بر آن باشد از همین رو در دوران حکومت صفویان و بویژه در زمان شاه عباس اول با توجه به پیوستگی های جغرافیایی این منطقه به عنوان یکی از ایالت های تحت تابعیت ایران سبب شد تا سیاست های نظامی صفویان با هدف تحقق برنامه های اقتصادی و سیاسی در تقابل با نفوذ عثمانی و روسیه تزاری چیدمان شود. لذا اجرای سیاست اسکان گرجیان در ایران توسط شاه عباس و ایجاد بستر مناسب در جهت استفاده از توانایی های آنان در خدمات کشوری و لشگری به عنوان « نیروی سوم»، توانست تصویر محکمی از اقتدار خود در حل منازعات داخلی و خارجی به نمایش بگذارد. با این وجود گرچه بسیاری از منابع به بازخورد حضور گرجیان در ایران و خدمات آنان اذعان داشته اند اما کمتر اثری را می توان یافت که به تاثیرات حمله شاه عباس به گرجستان در درون جامعه ایران و جامعه گرجی ها توجه کرده باشد. از همین رو این مقاله بر آن است تا با سود جستن از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی پیامدهای اجتماعی حمله شاه عباس به گرجستان به این سوال مهم پاسخ دهد که موقعیت جغرافیایی گرجستان چه تاثیری بر بروز پیامدهای اجتماعی بر زندگی گرجی ها در نتیجه حملات نظامی صفویان به این منطقه داشته است؟ فرضیه متصور آن است که موقعیت استراتژیک و ویژه جغرافیایی گرجستان، علاوه بر سیطره نظامی، منجر به افزایش مبادلات تجاری و اقتصادی و تغییر ترکیب جمعیتی شده است.