مطالب مرتبط با کلیدواژه

قصص قرآن


۲۱.

روش تفسیری محمدعابد الجابری در «مدخل الی القرآن الکریم» و «فهم القرآن الحکیم، التفسیر الواضح»، حسب ترتیب النزول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۲ پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۳ 7-38

کلیدواژه‌ها: روش تفسیری محمدعابد الجابری سیاق آیات جایگاه سور قصص قرآن مدخل الی القرآن الکریم فهم القرآن الحکیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۴ تعداد دانلود : ۳۶۸
محمد عابد الجابری، متفکر نوپرداز مراکشی در حوزه مطالعات اسلامی، با گرایشی خاص به تفسیر قرآن کریم پرداخته است. از آراء و نظریات او می توان احیای تفکر اعتزالی را برداشت کرد. در مقدمه تفسیر خود با نام مدخل الی القرآن الکریم فی التعریف بالقرآن و تفسیر خود با نام فهم القرآن الحکیم به طرح مبانی و روش تفسیری خود مبادرت ورزیده است. از مبانی تفسیری جابری می توان به رعایت ترتیب نزول سوره ها همگام با فرودآمدن آن ها بر پیامبر اکرم(ص) اشاره داشت. با امعان نظر به این مبنا، روش تفسیری جابری را می توان در زمره روش تفسیری اجتهادی در نظر گرفت. جابری در این مسیر از روش هایی در تفسیر قرآن استفاده کرده است که عبارتند از: جداسازی متن از حاشیه، توجه به سیاق، ضرورت مرحله بندی آیات در فهم صحیح آن ها، بهره گیری از قصص در چارچوب سیاق، تعیین جایگاه سوره در ترتیب نزول، توجه به سیر دعوت محمدی در تفسیر آیات، تعبیر آیات قصص و امثال با هدف حجت و بیان و خدمت به اهداف دعوت، استفاده مشروط از روایات شأن نزول.
۲۲.

چالش نادیده انگاری حرمت جان انسان در سه قصّه قرآن

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره دوم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 48 - 60

کلیدواژه‌ها: قتل قربانی انسان تناسب مجازات شبهات قرآنی قصص قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۶ تعداد دانلود : ۱۸۲
در تحقیق حاضر، با سه صحنه از سه قصّه قرآن مواجه هستیم. در صحنه نخست، ابراهیم در رؤیا مأمور می شود که پسر خود را ذبح کند و درصدد انجام این کار برآمده و پسر نیز از پدر متابعت می کند. در صحنه دوم، خضر، نوجوانی را با این استدلال که ترسیدیم پدر و مادر خود را به کفر کشاند، به سزای عمل ناکرده اش، به قتل می رساند. در سومین صحنه، موسی قوم خود را به سبب پرستش گوساله، از باب توبه، به قتل عامّ یکدیگر مکلّف می سازد. نادیده انگاری حرمت جان انسان، چالشی است که در پی خوانش این سه قصّه رخ می نماید. تحقیق حاضر بیان می دارد که بر وفق اخلاق دین مدارانه و خداباورانه، اشکال مزبور وجهی ندارد؛ زیرا ابراهیم، خضر و موسی، هر سه از جانب خداوند جان آفرین و جان ستان، مأمور و مکلّف بوده اند و رفتار الهی را نمی توان با معیارهای اخلاق بشری، در معرض آزمون و نقد قرار داد.
۲۳.

بررسی شبهات داستان سلیمان(ع) و هدهد در قرآن

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۳ 43 - 11

کلیدواژه‌ها: سلیمان عصمت انبیاء علم غیب قصص قرآن هدهد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۹ تعداد دانلود : ۲۸۷
قرآن پژوهان بر این باورند که قصص قرآن دارای پیام هایی برای مسلمانان است حتی اگر درباره اقوام و ملل و ادیان و پیامبران گذشته باشد. غالباً روش قرآن در نقل قصص، ارائه سر خط های لازم برای پیام گیری از آنها و نپرداختن به نقل تمام ماجرا با جزئیات است که برای برخی ناآشنایان با روش نقل داستان های قرآنی، گاهی سؤال برانگیز خواهد بود. حتی ظاهر برخی از آیات قصه های انبیاء در نگاه ابتدایی، با عصمت آنان و نیز برخی از مبانی دینی و یا مذهبی منافات دارد؛ لذا لازم است تا به شبهات پدید آمده پاسخ داده شود. درباره قصه حضرت سلیمان (ع) نیز شبهاتی ایراد گردیده است که مقاله حاضر سعی دارد شبهه های مربوط به قضیه هدهد را از قصه سلیمان نبی (ع) پاسخ گوید. شبهه رابطه علم غیب حضرت سلیمان (ع) با غیبت هدهد در صف لشکریان، بررسی وعده عذاب و ذبح هدهد توسط سلیمان (ع) از جمله شبهه های مطرح شده که پاسخ هایی توسط قرآن پژوهان ارائه گردیده است مانند انبیاء علم غیب دارند جز در مواردی بنا به مصلحت، مأمور به استفاده و عمل بر طبق آن به ویژه در حکومت داری نیستند؛ لذا هدهد در قلمرو علم ظاهری حضرت سلیمان (ع) گفته است که من چیزی می دانم که الان تو بدان احاطه نداری؛ هدهد تکلیف و مسئولیّت حکومتی داشته که در صورت تخلف شایسته توبیخ بوده و مؤاخذه سلیمان (ع) به آن شدت نیز بر اساس اهمیت نقش حکومتی او بوده است.
۲۴.

جلوه های بصری قصص قرآنی درخلق بازی های رایانه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات رسانه های نوین سال هشتم بهار ۱۴۰۱شماره ۲۹ 302 - 277

کلیدواژه‌ها: بازی های رایانه ای محتوای بازی های رایانه ای جلوه های بصری قرآن قصص قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸ تعداد دانلود : ۱۵۶
این پژوهش در نظر دارد با بررسی شباهت های میان اجزای تشکیل دهنده ی قصه (روایت) در یک بازی رایانه ای به عنوان یک رسانه ی جدید بصریِ پرطرفدار؛ در پیوند با اجزای تشکیل دهنده ی قصص در قرآن، نشان دهد که می-توان با بهره مندی از محتوای این کتاب آسمانی برای خلق بازی های رایانه ای با محتوایی صحیح و قرآنی بهره بُرد. پژوهش حاضر به روش توصیفی و بر اساس داده های جمع آوری شده از طریق منابع کتابخانه ای و نیز بررسی مشاهده ای، مورد تحلیل قرار گرفته است. یک بازی رایانه ای ترکیبی از فناوری و هنر تبلیغات- از هر نوع آن- است و بازیکنان (مخاطبان) هنگام اجرای هر بازی به طور ناخودآگاه، پیام های بسیاری را دریافت می کنند. اگر چه می توان اشتراکات فراوانی میان ساختار تشکیل دهنده ی قصه و روایت در یک بازی و یک روایت در قصص قرآن دریافت کرد، اما این ارزش گذاری کاربردی، به خصوص در قصص قرآن همواره هدفی جز رسیدن به خداوند و پرهیز از بدی ها نبوده است. از این رو در پایان هر قصه ی آن، افراد، نتیجه ای شفاف از پیام ها دریافت می کنند. زیرا زیربنای فکری و اجتماعی این قصص، آموزش و ترویج عقاید معرفتی و انسانی است که خود نکته ای قابل تامل در محتوای قصص قرآن است.
۲۵.

الهیات عملی در قصص قرآن با رویکرد توصیفی و تفسیری: بررسی موردی قصه های یوسف (ع) و موسی (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه فلسفه دین سال بیستم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۳۹) 203 - 210

کلیدواژه‌ها: الهیات عملی قصص قرآن حضرت یوسف† حضرت موسی رویکرد توصیفی - تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۲ تعداد دانلود : ۱۷۶
از آنجا که توصیف و تفسیر رفتارهای اجتماعی متدینان از وظایف متألهان الهیات عملی به شمار می رود، بنابراین جای این پرسش است که «از منظر الهیات عملی، اعمال و رفتار شخصیت های قصه های قرآنی چگونه قابل توصیف و تفسیر است؟» زیرا بحث و تفسیر این نوع رفتارها می تواند در تبیین برخی اصول، مبانی و غایات الهیات عملی در جهان اسلام بسیار راهگشا باشد. از این رو در این نوشتار، برخی رفتارهای اجتماعیِ دو شخصیت برجستهٔ قرآنی (حضرت یوسف (ع) و حضرت موسی (ع)) بر اساس آیات قرآن توصیف و تفسیر شده و برای این منظور از روایات معصومان (ع) و دیدگاه های مفسران نیز استفاده شده است. از جمله نتایج این پژوهش این است که هرچند انگیزه اصلی رفتارهای پیامبران الهی کسب رضایت خداوند سبحان بوده است، لیکن روش ها و اهداف نزدیک آنها در موقعیت های مختلف با هم متفاوت است. برای نمونه، حضرت یوسف (ع) با بهره گیری از فرصت تعبیر خواب دو زندانی، اصول دین ابراهیمی را تبیین و تبلیغ می کند؛ با پذیرش مسئولیت خزانه داری نقش مؤثر خود را در نجات مردم از قحطی و گرسنگی ایفا می نماید؛ با برنشمردن خطاهای برادرانش عظمت عفو و گذشت را نمایان می سازد. حضرت موسی (ع) نیز با فریادرسی فرد مظلوم و مساعدت فرزندان حضرت شعیب (ع) به یاری ناتوانان می شتابد و با آزادسازی بنی اسرائیل از دست فرعونیان زمینه عبودیت خداوند را فراهم می نماید و با سوزاندن گوسالهٔ سامری ضعف و ناتوانی خدای دروغین را اثبات می کند تا قوم خود را از گمراهی نجات دهد.
۲۶.

غرض شناسی تطبیقی داستان حضرت ابراهیم (ع) در سوره های مکی همگام با نزول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال شانزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۳۱) 185 - 215

کلیدواژه‌ها: قصص قرآن حضرت ابراهیم (ع) هدف قصه غرض سوره همگام با نزول سور مکی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۱۴۴
داستان حضرت ابراهیم (ع) در هشت سوره مکی شامل سوَر مبارکه «مریم، شعراء، هود، حجر، انعام، صافات، انبیاء و عنکبوت» تبیین گردیده است. این جستار با رویکرد تنزیلی به بررسی ارتباط میان غرض سوره های مذکور و داستان حضرت ابراهیم خلیل الله (ع) با شرایط پیامبر اکرم (ص) و مؤمنین پرداخته و به روش توصیفی – تحلیلی به ارتباط میان داستان های قرآن با غرض سوره در راستای جلوه های هدایتگری قرآن دست یافته است. بنابراین، می-توان این گونه انگاشت که سرگذشت انبیاء پیشین در قرآن نیز که فصل عمده ای از آیات الهی را در بر می گیرند، نقش بسزایی در تأمین پاره ای از اهداف هدایتگری قرآن ایفا می نمایند. با مداقه در سور هشت گانه مکی حوزه این پژوهش، معلوم گردیدکه داستان حضرت ابراهیم (ع) به جهت «استوار ساختن قلب پیامبر (ص)، تقویت پایداری آن حضرت (ص)، تصویر ساز یاز طبقات مخالف با دعوت الهی، تجلیل از مؤمنان به حقّ، چگونگی محاجّه با مشرکین، وعده پایان تخاصم کفّار و بشارت پایان نیک مؤمنان، وعده به هلاکت و عذاب مشرکان، سربلندی انبیای خدا از مصائب و ابتلائات الهی، و ... بازگو شده است.
۲۷.

واکاوی رابطه تکرار و بیان گزینشی قَصص انبیاء با هدفمندی سور قرآنی (مطالعه موردی قصه حضرت نوح (ع))(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۴ ۶۶-۳۹

کلیدواژه‌ها: قصص قرآن تکرار قصص غرض سوره هدفمندی سوره حضرت نوح (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۶ تعداد دانلود : ۱۷۸
بیان قصص و داستان امت های پیشین و انبیاء الهی از جمله شیوه های تربیتی قرآن و یکی از طرق انتقال مفاهیم و معارف وحیانی در مسیر هدایت بشری است. شیوه منحصر به فرد قرآن در به خدمت گرفتن ساختار تکرار قصص در تصویرگری از طریق روایت تصاویر برش خورده از یک داستان در چندین سوره با شیوه های بیانی و عبارات مختلف به صورت پراکنده، موجز و کوتاه با گزینش صحنه های مؤثر داستان، به جای نقل منسجم آن، طعن و ایراد مخالفان و برخی مستشرقان را برانگیخته تا جایی که ایشان، تکرار را موجب اضطراب و تزلزل و این سبک تصویرگری را شاهدی بر غیروحیانی بودن قرآن و اقتباس آن از منابع متعدد می دانند. لذا در پژوهش حاضر، تلاش شده تا به شیوه توصیفی-تحلیلی و با مطالعه موردی داستان حضرت نوح% در سور متعدد، با استناد به قرینه های پیرامونی به دست آمده از آراء و نظریات اندیشمندان و مفسران قرآنی، و نیز تدقیق و تعمیق در موقعیت و شأن نزول آیات، و مقایسه تکرار و تصویرگری متفاوت یک داستان در سوره های مختلف، علیرغم وحدت قهرمان و یا رخداد، این فرضیه را به اثبات برساند که ساختار قصه ها تابعی از ساختار سوره ها بوده و انگیزه اصلی از تکرار و پراکندگی تصویرگری ها و قصه ها در سور قرآن، با رویکردی هدایتی و تربیتی، به خدمت گرفتن آنها متناسب با هدف و غرض سوره ها در بیان جوهر معنایی نهفته در قصص و حوادث است.
۲۸.

رفع اتهام از حضرت یوسف (ع) در جریان نگهداری بنیامین

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال سوم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۵) 155 - 180

کلیدواژه‌ها: قصص قرآن حضرت یوسف (ع) سرقت جام پادشاهی تهمت به برادران یوسف (ع) کید الهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۵ تعداد دانلود : ۱۶۶
از جمله قصصِ حاوی برخی متشابهات در قرآن کریم، داستان نگهداری بنیامین توسط حضرت یوسف (ع) است که در آیات شصت و نهم تا هفتاد و نهم از سوره مبارکه یوسف (ع) ذکر شده است. تشابه موجود در این آیات که با ارجاع به محکمات رفع می شود عبارت اند از: ایراد تهمت سرقت از جانب یک پیامبر در ملأ عام به افراد ظاهراً بی اطلاع و توسل آن پیامبر به دروغ برای اجرای نقشه خویش. یافته های پژوهش بر اساس تفاسیر فریقین و برخی دقت های ظریف مفسران، نشان می دهد که حضرت یوسف (ع) در این مسئله، هیچ اتهامی را نسبت به برادرانش وارد نساخت، نسبت ناصحیحی نسبت به آنان نداد و هیچ دروغی از حضرتش صادر نشد. مراد از «إِنَّکمْ لَسارِقُونَ»(یوسف/70)، سرقت یوسف (ع) از پدر در دوران کودکی ایشان است که برادرانش انجام دادند؛ پس برادران یوسف (ع) سارق بودند و لازم بود آبرویشان در ملأ عام لکه دار شود. خداوند متعال نیز نقشه ای را از طریق حضرت یوسف (ع) به اجرا درآورد تا تنبه لازم نسبت به برادران به وجود آید. روش رسیدن به مطلوب در این متن، بررسی تطبیقی میان تفاسیر و استخراج مطالب موافق عصمت انبیا (ع) از آنهاست که از طریق تحلیل و توصیف حاصل شد.
۲۹.

تأثیر روایات تفسیری بر آراء مفسران: مطالعه موردی داستان تماس شیطان با ایوب

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال دوم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۳) 35 - 60

کلیدواژه‌ها: روایات تفسیری فقه الحدیث ایوب پیامبر (ع) ضرب زنان قصص قرآن تأویل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶ تعداد دانلود : ۹۲
از نگاه مفسران مسلمان، روایات نامعتبر ممکن است ذهنیتی ناصحیح را برای مفسر شکل دهد. حکایت قرآنی مَسِّ شیطان بر ایوب هم زمینه ای را برای توسعه ادبیات داستانی و حتی نقل این ادبیات هم چون روایات منسوب به بزرگان دین فراهم کرده، و متأثر از چنین ادبیاتی احکام فقهی نیز استنباط، و به قرآن منتسب شده است. در این مطالعه که با نگاهی درون دینی سامان یافته است به نقد و بررسی منقولات در این عرصه و تأثیرگذاری آن ها بر دیدگاه های تفسیری می پردازیم. هدف آن است که خوانشی از آیات قرآنی مرتبط با داستان ایوب نبی (ع) و روایات رسیده بازنموده شود که با مبانی کلامی تشیع سازگاری داشته باشد. یافته های این مطالعه نشان می دهد «مسّ شیطان» که در قرآن کریم به ایوب نبی (ع) نسبت داده می شود مفهومی عام دارد که آسیب زدن به بدن و دیگر امور متعلق به ایوب، وسوسه کردن او برای تضعیف روحیه و آزار روحی روانی، و تحریک مردم برای شماتت او را شامل می گردد. در مورد مجازاتی نیز که ایوب در مقام تنبیه بر هم سر خود روا داشت روایاتی متعدد، متشتت و متعارض وجود دارد که ارتباط میان مجازات با همسر ایوب را تردیدبرانگیز می کند. بنابراین، استنباط احکامی مانند «جواز تنبیه زن برای تأدیب» و انتساب آن به آیات نااستوار و مردود است؛ بل که از این آیات نوعی تدبیر فقهی برای حل معضلات در شرایط خاص استفاده می شود که در متن مقاله به آن پرداخته شده است.
۳۰.

اصول و روش های تربیتی انبیا در قصص قرآن از منظر تفسیر المیزان و فی ظلال القرآن

نویسنده:
منبع: قرآن و عترت سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ 51 - 76
تعداد بازدید : ۳۶۰ تعداد دانلود : ۱۵۱
هدف از آفرینش بشر هدایت و قرار دادن او در مسیر عبودیت است. خداوند متعال این رسالت خطیر را بر عهده پیامبران نهاده است و آنها را با معجزات و خصایص پیامبرانه تایید کرده تا کاروان بشری را به کمال مطلوب رسانند و جان های نورانی را آماده ملاقات پروردگار کنند. در این میان معجزه بی بدیل پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله وسلم با بیانی منحصر به فرد به زیبایی زندگانی انبیا و راه و روش آنها در مسیر هدایت بشر را در قالب داستان به تصویر کشیده است؛ چراکه بیان پیام به صورت غیرمستقیم و در اثنای قصص؛ تاثیرات هدایتی و تربیتی قابل توجه و فزاینده تری بر مخاطبان دارد. از آنجا که شناسایی و بازنگری اصول و روش های تربیتی انبیا در قصص قرآن؛ راهگشای بسیاری از مسایل و مشکلات تربیتی در سطوح مختلف اقشار جامعه اسلامی است این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی و بهره گیری از منابع مکتوب کتابخانه ای به بیان اصول و روش های تربیتی انبیا در قصص قرآن درنظر علامه طباطبایی و سید قطب اختصاص یافته است. نگرش در آیات وحی بیانگر آن است که اصل کرامت؛ توحید محوری؛ عزت مداری؛ تدریج محوری؛ اخلاق ورزی؛ اصلاح شرایط و روابط انسانی؛ صداقت و روش های تربیتی اسوه سازی؛ تشویق و تنبیه؛ انذار و تبشیر؛ تغافل؛ امر به معروف و نهی از منکر از جمله اصول و روش های تربیتی انبیا است که در تفاسیر گرانسنگ المیزان فی تفسیر القرآن و فی ظلال القران؛ به روشنی آمده است.
۳۱.

بررسی شاخصه های رفتاری سلامت روان در قصص قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۳ بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۹ 198 - 217
تعداد بازدید : ۱۴۶ تعداد دانلود : ۱۲۴
پیوند سلامت روانی و باورهای دینی از موضوعات مهم علوم روانشناسی و الهیاتی است. قرآن در آیات داستانی خود با ارائه الگوهای سلامت روانی مدعی است که کسب سلامت  در سایه اعتقادات و عمل به آنها امکان پذیر است. این موضوع در پژوهش های اندیشمندان این حیطه دارای مصادیق گسترده ای می باشد. قرآن با ارائه متدولوژی خود در قصص، اثرات مثبت عمل به آموزه های دینی را در رفع عوامل متضادبا سلامت روانی را مطرح نموده است. این مقاله به روش توصیفی_تحلیلی و با استمداد از آیات و تفاسیر،شاخصه های رفتاری سلامت روان در قصص را تبیین می نماید و نتیجه می گیرد که سلامت روانی در حوزه باورهای معنوی و عمل به آنها سعادت دنیا و عقبی را برای بشر رقم خواهد زد. خودکنترلی وحفظ هیجانات و پرهیز از گناه و رفتارهای سازنده چون عبادت و تقویت فضایل اخلاقی از مهم ترین شاخصه های رفتاری سلامت روان در قصص قرآنی می باشد.  
۳۲.

هنر و تربیت در شخصیت پردازی قصص سوره کهف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال چهارم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱۴ 67 - 97

کلیدواژه‌ها: سوره کهف عناصر داستانی تربیت اصحاب کهف ذوالقرنین قصص قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۴ تعداد دانلود : ۱۱۰
سوره کهف از جمله سوری است که چهار قصه را در خود جای داده است: قصه اصحاب کهف ، قصه صاحب دو باغ، قصه موسی(علیه السلام) و عبد صالح، و قصه ذوالقرنین؛ با دقت در قصص سوره می توان دریافت هر قصه متشکل از شخصی تهایی است که برخی دارای نقش اصلی و پررنگ، و برخی دارای نقش فرعی و کم رنگ هستند که در کنار، یا مقابل هم سبب حرکت و معرفی فضای داستان شده اند. این مقاله بر آن است تا با توجه به سبک متفاوت این سوره با سور مشابه، و هم چنین اهمیت نقش قهرمان و ضد قهرمان در هر داستان، به ترسیم شخصیت ها از دو بعد هنری و تربیتی بپردازد.
۳۳.

جلوه های هنری در قصص قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال پنجم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۱۹ 109 - 128

کلیدواژه‌ها: قصص قرآن شخصیت پردازی صحنه پردازی عنصر زمان و مکان عنصر معما

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۹ تعداد دانلود : ۱۰۷
هدف این تحقیق بررسی عناصر نمایشی در قصص قرآنی است. در ساختار اغلب داستان های قرآن، عناصر هنری شناخته شده در ادبیات نوین داستانی، تا حدودی قابل تحلیل و ارزیابی است. در ادبیات داستانی امروز، عناصری مانند طرح و پی رنگ، حادثه، شخصیت، گفت وگو، روایت، صحنه، زاویه دید و درون مایه وجود داردکه هم از نظر ساختار و هم از نظر محتوا مقوم داستان هستند. عنصر شخصیت نقش مهمی در داستان های قرآن دارد و یکی از محورهای مهم داستان به شمار می رود. این شخصیت ها با توجه به پیام و هدف سوره و داستان مورد نظر، به گونه ای هماهنگ با دیگر عناصر داستانی نقش خود را ایفا می کنند. "صحنه" ظرف زمانی و مکانی وقوع حوادث داستان است.
۳۴.

شمار پیامبران در قرآن و تحلیل انتقادی آن در منابع اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال ۵۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۱۰ 69 - 98

کلیدواژه‌ها: شمار انبیا قصص قرآن فلسفه نبوت عرضه روایات بر قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۲ تعداد دانلود : ۱۰۸
در قرآن کریم فقط نام 25 پیامبر ذکر شده است، اما در تفاسیر مجامیع حدیثی و دیگر منابع اسلامی، شمار پیامبران را از 23 تا 2225000 آورده اند. غالب این آمار ها یا سند ندارند یا ازنظرِ سندی ضعیف اند و حجیت ندارند. در عین حال، از صدر اسلام تاکنون با استشهاد به آیه «وَ لَقَد اَرسَلنا رُسَلاً مِن قَبلِکَ مِنهُم مَن قَصَصنا عَلَیکَ وَ مِنهُم مَن لَم نَقصُص عَلَیکَ» (مؤمن: 78) تضادی میان قرآن و روایات دیده نشده و در عرف مسلمانان شمار پیامبران با رقم 124000 جا افتاده و شهرت یافته است. مسئله این است که آیه پیش گفته و نیز آیه هم مضمون آن «وَ رُسُلًا قَدْ قَصَصْناهُمْ عَلَیکَ مِنْ قَبْلُ وَ رُسُلًا لَمْ نَقْصُصْهُمْ عَلَیک» (نساء: 164) در مقام بیان آن نیستند که نام برخی از انبیا در قرآن آمده و نام برخی نیامده است، بلکه هر دو آیه در مقام بیان این مطلب اند که قصه بعضی از انبیا همچون نوح(ع) و ابراهیم(ع) در قرآن بیان شده و قصه برخی از انبیا چون ذوالکفل(ع) و ادریس(ع) در قرآن نیامده و تقریباً یا تحقیقاً به ذکر نام آن پیامبران اکتفا شده است. خداوند هدایت اقوامی که پیامبری نداشته اند را با عقل - پیامبر درونی– و سلسله منذران و هادیان به سامان رسانده است. انبوه سازی پیامبران ریشه در فرهنگ یهودیان دارد، زیرا «نبی/نوی» معنایی عام داشته و کاهنان و پیشگویان و مفسرانِ تورات را نیز در برمی گرفته است.
۳۵.

شأن شناختی قصص قرآن در زبانِ دین، از منظر علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۳ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۲ 49 - 64

کلیدواژه‌ها: زبان دین واقع نمایی معناداری قصص قرآن علامه طباطبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷ تعداد دانلود : ۱۱۸
از منظر ناشناخت گرایان گزاره های دینی توصیف گر حقایق معنوی و واقعیات عینی نیستند و در برخی آراء معنادار هم تلقی نمی شوند. در این نگرش داستان های دینی نیز اشاره ای به واقعیت ندارند؛ بلکه به مقاصد دیگری بیان شده اند. در این راستا توجه به جنبه های عملی گزاره های دینی اهمیت بیشتری دارد. عمده متفکران اسلامی مانند علامه طباطبایی معتقد به شأن شناختی زبان دین هستند. از منظر علامه طباطبایی تمام گزاره های دینی، معنادار و حقیقی قلمداد می شوند و قصص قرآن نیز از جمله گزاره های تاریخی هستند که به عنوان اِخبار از حقایق گذشته یا تمثیل از نوع حقیقی بیان شده اند. این نوشتار با روش توصیفی_ تحلیلی به یک سؤال اصلی پاسخ می دهد: از منظر علامه طباطبایی قصص قرآنی دارای چه شأنی در زبان دین است؟ جهت پاسخ به این سؤال اصلی، پس از بررسی شأن شناختی زبان دین از منظر متفکران اسلامی و غربی به نظرات علامه طباطبایی پیرامون زبان دین در قصص قرآنی پرداخته می-شود.
۳۶.

راهبردهای دفاع اقتصادی از منظر قصص پیامبران الهی (بررسی موردی: قصص پیامبر اکرم(ص)، حضرت یوسف(ع) و حضرت شعیب(ع))(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق امنیت سال ۸ زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۹ 89 - 114

کلیدواژه‌ها: دفاع اقتصادی تهدید اقتصادی بحران اقتصادی فساد اقتصادی قصص قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰ تعداد دانلود : ۶۴
دفاع اقتصادی یکی از نیازهای اصلی جامعه اسلامی است که قرآن کریم، به عنوان معجزه جاودانه دین اسلام، در پاسخگویی به این نیاز، بی اعتنا نیست. پیامبران الهی در طول دوران رسالت خویش، با انواع تهدیدهای اقتصادی از داخل و خارج جامعه مواجه بودند و در قرآن کریم به قصص برخی از ایشان اشاره شده است. در این مقاله با بهره گیری از روش تدبر داستان محور در قرآن کریم، به سیره پیامبر اکرم(ص) در مقابله با تهدید نظامی اقتصادی احزاب، سیره حضرت یوسف(ع) در مدیریت بحران اقتصادی خشک سالی در مصر و نیز سیره حضرت شعیب(ع) در مقابله با فساد اقتصادی کم فروشی و آسیب پذیری اقتصادی قوم خویش، به عنوان مصادیقی از راهبردهای دفاع اقتصادی در قرآن کریم، پرداخته شده است. در نهایت با بررسی قصص پیامبران الهی در قرآن کریم، دفاع اقتصادی را می توان به سه نوع تقسیم بندی کرد: دفاع اقتصادی در برابر تهدیدهای داخلی، دفاع اقتصادی در برابر تهدیدهای خارجی (از بیرون مرزها) و دفاع اقتصادی در برابر تهدیدهای طبیعی. بر همین اساس به سه نوع راهبرد سلبی (کنترل و بازدارنده)، ایجابی (سازمان دهنده) و راهبرد فرهنگ سازی اقتصادی، به عنوان راهبردهای دفاع اقتصادی در قصص پیامبران الهی اشاره می شود. در پایان با توجه به مؤلفه های مذکور می توان به برخی سیاست های دفاع اقتصادی پیشنهادی جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد.
۳۷.

تفسیر علمی به مثابه نقد سنت تفسیری: قصص انبیاء در خوانش بهبودی و طباطبایی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۸) 69 - 100

کلیدواژه‌ها: محمدباقر بهبودی تفسیر علمی قصص قرآن انبیاء الهی نقد سنت تفسیری محمدحسین طباطبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴ تعداد دانلود : ۵۸
مسئله مطالعه حاضر، تحلیل و بررسی روی کرد محمدباقر بهبودی در بهره مندی از علوم طبیعی در فهم و تبیین آیات قرآن با بازخوانی عملکرد او در فهم قصه های انبیاء در قرآن کریم است. روی کرد حاکم بر مطالعه از نوع پژوهش های کیفی است و از روش توصیفی تحلیلی برای گردآوری و تحلیل داده ها استفاده شده است. یافته های مطالعه نشان می دهد که بهبودی در فهم قصه های انبیاء در قرآن از روش علمی استفاده نموده است از جمله داستان خلقت آدم (ع)، هبوط نطفه ها، گسترش نسل بشر بر روی زمین در زمان نوح (ع)، ایجاد ناقهٔ صالح. بهبودی از آموزه های علوم مختلف از جمله زیست شناسی و ژنتیک، نجوم و کیهان شناسی، الکتریسیته و پزشکی در فهم و تبیین برخی از نکات این قصه ها بهره برده است. همچنین از مهم ترین کاربردهای تفسیر علمی از نگاه وی؛ تأیید برداشت های تفسیری خود از مفاد آیات و پاسخ به ابهاماتی است که پیرامون محتوای برخی از آیات در قصه های انبیاء در قرآن مطرح شده است. از نتایج مطالعه می توان به انگیزه های بهبودی در استفاده از علوم جدید در تفسیر هم چون دورشدن و بی توجهی کامل نسبت به برخی از اقوال بسیار ضعیف تفسیری در تبیین آیات قرآن کریم به مثابه یک نگاه انتقادی و نشان دادن هماهنگی قرآن و علم، اشاره نمود.
۳۸.

راهبردهای تمدن ساز قرآن کریم با تأکید بر سوره یوسف (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال ۵ تابستان ۱۴۰۳شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 104 - 131

کلیدواژه‌ها: تمدن تمدن اسلامی راهبرد قصص قرآن قصه یوسف (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱ تعداد دانلود : ۳۲
انسان موجودی اجتماعی است و لازمه زیست اجتماعی او قوانین مدنی است که بخشی منبعث از عقل بشر و بخشی منبعث از وحی است. قصص قرآن نیز که هدف از نزول آن عبرت آموزی و نقش آن تمدن سازی است، رسالت بخش دوم را به عهده دارد. این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی سامان یافته، درصدد استخراج راهبردهای تمدن ساز قرآن بر مبنای قصه حضرت یوسف (ع) است. بنا بر یافته های تحقیق، راهبردهای تمدنی سوره یوسف در سه محور قابل شناسایی است که عبارت است از: راهبردهای تربیت نفس و خانواده و مدیریت سیاسی جامعه که ذیل این سه محور قرار دارد: محور اول شامل ترسیم نقش زندگی، کتمان سر، توسل و توکل به خدا،امانت داری، صبر و تقوا؛ محور دوم شامل مهر و عطوفت بین اعضای خانواده، شکیبایی بر ناملایمات فرزندان، ملاک نبودن برتری در توانمندی جسمی و عفو و گذشت؛ محور سوم شامل شایسته سالاری، عدالت اجتماعی، ارتباطات خارجی با محوریت اقتصادی، نظام گزینش کارگزاران و محوریت قانون. براین اساس، مؤلفه های جامعه متمدن، از ویژگی هایی نظیر شهروندان خودساخته، برخوردار از فضایل اخلاقی و انسانی، شکیبا در تعاملات خانوادگی و اجتماعی و عطوفت و پیوند عمیق، دور از تعصبات و زمینه ساز مدینه متمدنِ متدین مبتنی بر توحید و محوریت آن برخوردار خواهد بود. به علاوه حکمران جامعه ای با شهروندانِ فوق، برآیند آرای آن هاست و کارگزاران آن حکومت براساس شایسته سالاری، افرادی متخصص، متعهد و امانت دار هستند. حاکمیت آن نیز مبتنی بر قوانین الهی است و خیانت کار براساس عدالت و انصاف مجازات خواهد شد.