مطالب مرتبط با کلیدواژه

شیعه


۱۸۱.

از جمهور مسلمان تا جمهوری اسلامی

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال اول زمستان ۱۳۸۹ شماره ۱ 81 - 100

کلیدواژه‌ها: مشروطه مرجعیت فقه سیاسی شیعه جمهوری اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۹ تعداد دانلود : ۲۰۱
سه اندیشه در فقه سیاسی شیعه بی آنکه دست از سنت بکشند به مدرنیته متصل شدند. اندیشه ایی که با جمهور مسلمان، در آراء آخوند خراسانی آغاز و با تعدیل و جرح از طرف علامه ی نائینی در مانیفست مشروطه خواهی، با انتشار کتاب تنبیه الاُمه و تنزیه الملّه سیر میانی و پختگی خود را درطرح نظریه ی مشروطه ی مشروعه ی سلطنتی گذراند؛ دیگر نظریه، ولایت فقیه است که در قالب رژیم سیاسی جمهوری اسلامی، در بهمن 1357 ش با انقلاب و حوادثی که بعد از آن دراحیای اندیشه ی فقه جواهری ترسیم می شود به منصه ی ظهور رسید. ناگفته نماند طرح اولیه ی این نظریه با آن چیزی که امام خمینی( ره ) بعدها از آن به نام نظام جمهوری اسلامی، نه یک کلمه کم و نه یک کلمه زیاد، سخن به میان آورده بود قابل مقایسه نیست.
۱۸۲.

اوضاع فرهنگی عصر امام محمد باقر (ع)

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال چهارم بهار ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۰) 11 - 38

کلیدواژه‌ها: امام باقر(ع) اوضاع فرهنگی بنی امیه شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴۷ تعداد دانلود : ۴۶۳
امام باقر (ع) پس از پدرش امام سجاد (ع) بین سالهای (114-95هجری) امامت شیعیان را به عهده داشتند. اوضاع سیاسی جامعه به گونه ای بود که امام سیاست تقیه را اتخاذ کردند و مبارزه فرهنگی و علمی را به اقدامات سیاسی ترجیح دادند. به لحاظ فرهنگی جامعه ای که امام با آن مواجه بود درگیر جریانات فکری متناقض و فرقه های متفاوتی همچون خوارج, موجئه, معتزله و از طرفی رسوخ و نشر اسرائیلیات بوده است. این عوامل موجب شد امام مواضع مدبرانه و صحیحی در برابر این جریانات فکری اتخاذ کند و پاسخگوی سوالات و شبهات مردم باشد. این مقاله پس از معرفی مختصر زندگی نامه امام باقر (ع) به دنبال پاسخ به این سوال است که جامعه آنروز به لحاظ فرهنگی در چه اوضاعی بوده است؟ و به برخی راهکارهای امام باقر(ع) دراعتلای فرهنگی جامعه می پردازد.
۱۸۳.

استعاره های دولت در فقه سیاسی معاصر شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۱ پاییز ۱۳۹۰ شماره ۳ 205 - 226

کلیدواژه‌ها: استعاره اسلام دولت شیعه عبد و مولی فقه سیاسی وقف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۴ تعداد دانلود : ۱۰۴۴
تفکر استعاری بدین معنی است که مجموعه ای از روابط ساختاری که معمولاً در یک حوزه شناخته شده و کاربرد دارد؛ در حوزه ای دیگر نیز اعتبار شود و به کار رود. استفاده از استعاره یکی از روش های آفرینش و خلاقیت در اندیشه سیاسی است و اندیشمندان مسلمان نیز از کاربست های استعاره در فقه و فلسفه سیاسی به طور مصرح یا ضمنی، استفاده کرده اند. استعاره های «عبد و مولی»، «وقف»، «قضا و محکمه» و نیز استعاره شبان، راه، بدن، اجاره یا ارباب رجوع، از جمله استعاره هایی هستند که در تبیین نظام سیاسی در اسلام معاصر اهمیت بسیار داشته و برخی نیز از یک صد سال تاکنون وارد قانون اساسی ایران شده اند.
۱۸۴.

کلام شیعی و گفتمان معتزلی (ملاحظاتی در باب مسئلۀ تأثیرپذیری کلام امامیه از کلام معتزله)

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۸ آذر - اسفند ۱۳۹۶ شماره ۵ و ۶ (پیاپی ۱۶۷ و ۱۶۸) 3 - 40

کلیدواژه‌ها: شیعه معتزله امامیه اثرپذیری کلام امامیه کلام معتزله گفتمان کلامی معتزله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۹ تعداد دانلود : ۳۹۶
نسبت بین کلام شیعه و کلام معتزله، و بطور خاص مسأله تأثیرپذیری کلام امامیّه از نظام کلامی معتزله، در زمره بح ثبرانگیزترین مسائل تاریخ کلام شیعه بوده و هست و آراء مختلف و گاه متضادّی نیز در باب آن ابراز شده است. در این نوشتار، نخست، دیدگاههای گونا گونی که در چند دهه گذشته از سوی محقّقان مختلف در خصوص این مسأله بیان گردیده بطور خلاصه تدوین و گزارش شده است و پس از آن، نویسنده، دیدگاه منتخب خود در این باره را توضیح داده است. به باور نگارنده، متکلّمان رسمی امامیّه بطور خاص از زمان شیخ مفید )د: 413 ه .ق.(، به تدریج، در مرحله تبیین و تحریر مسائل اعتقادی و پرداخت به مباحث کلامی، تحت تأثیر «گفتمان کلامی معتزله » قرار داشته اند؛ یعنی در کلا مورزی خود، از ذهن و زبان و بیان و نظام کلامی معتزله بهره گرفته اند، و به شیوه نگرش و نگارش خاصّ  آنها مسائل و مباحث کلامی را ارائه نموده اند، در عین حال که از حیث آموزه ها و اصول اعتقادی مستقلّ بود هاند. این اثرپذیری، هم بنا به اقتضای دانش کلام مرسومِ زمانه آن متکلّمان بوده که ایجاب می کرده متکلّمان امامی نیز به همان زبان و بیان و سبک معتزلی، کلام ورزی و تکلّم کنند، و هم به سبب انتخاب آ گاهانه روش کلامی اعتزالی به عنوان برترین روش رایجِ عصر در پرداخت به علم کلام. 
۱۸۵.

بازخوانی و واکاوی فرق شیعه از منظر و دیدگاه نویسندگان جغرافیایی (قرن سوم تا هشتم ه.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 153-172

کلیدواژه‌ها: منابع جغرافیایی شیعه زیدیه امامیه کیسانیه فاطمیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۴ تعداد دانلود : ۳۳۶
اطلاعات نگاشته شده در منابع جغرافیای تاریخی به دلیل سوگیری کمتر، حائز اهمیت است. دسته ی عظیمی از این داده ها در مورد فرق شیعه است که با رویکرد میدانی و تجربی از سوی جغرافی نویسان مسلمان به نگارش درآمده است. در این پژوهش براساس روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد تاریخ اجتماعی جایگاه فرق شیعه از دیدگاه جغرافی نگاران مورد بررسی قرار می گیرد و گفتمان حاکم بر جغرافیای تاریخی این داده ها استخراج و دسته بندی شده؛ ارائه می شود. یافته ها حاکی از آن است که جغرافی نویسان مسلمان در مقایسه با نویسندگان کتب فرق، با رویکرد جغرافیایی- تاریخی واقعی به بحث از فرق پرداختند؛ از این رو، تصویر فرق شیعی در منابع جغرافیای تاریخی از جنبه ی عینی و قابل اعتنایی در مطالعات فرق اسلامی برخوردار است .
۱۸۶.

نگاهی به آرامگاه پیروز ملقب به (ابولؤلؤ) در گذشته و حال

نویسنده:
منبع: هنر و تمدن شرق سال هفتم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲۵ 5 - 8

کلیدواژه‌ها: یروزان ابولؤلؤ کاشان نهاوند شیعه آرامگاه بنای ایلخانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۲ تعداد دانلود : ۵۲۸
در پی مهجور ماندن یک بنای تاریخی صرف نظر از روایات و وقایع سیاسی که پیرامون آن مطرح شده، ضرورت معرفی و شناسایی مقبره پیروزان «ابولؤلؤ» موجب شکل گیری مقاله حاضر شده است. بعضاً بناها و اماکن تاریخی و یا درختان مقدس و کهنسال به بهانه های واهی که گاه از تعصب و ناآگاهی سرچشمه می گیرد و در پاره ای از موارد با هدف سیاسی و اقتصادی مورد بی مهری قرارگرفته است که به مرور زمان فرسوده شده یا به رسم بازسازی و تخریب در شکل جدید فاقد انرژی و اعتبار می شده است. در مواردی نیز با فشارهای داخلی و خارجی ویران و محو می شوند. چنانکه فشارها و تهدیدهای امروز باعث شکل گیری وضعیت وخیم بنای آرامگاه ابولؤلؤ در کاشان شده است. دیواری را مقابل آن کشیده اند و چه بسا در آینده ای نزدیک به آسیب های جدی دچار شود. در این نوشتار صرف نظر از مسئله قاتل، مقتول و شرایط سیاسی و تعصبات مذهبی، می بایست به معرفی این بنا به عنوان یک اثر تاریخی توجه شود. زیرا وجود یا عدم این بنا تأثیری در حل اختلاف بین فرق اسلامی ندارد. ضمن اینکه حکومت فعلی ایران کوشش بسیاری در جهت رفع اختلاف قومی و مذهبی دارد از این رو شایسته است این میراث ارزشمند هنری- فرهنگی را که از نمونه های معماری کهن ایران است حفظ کرده و با تغییر نام و کاربری آن خدشه در تاریخ و فرهنگ وارد نکنیم.
۱۸۷.

نقوش سنگاب امام زاده شاه سیدعلی اصفهان با تأکید بر مفاهیم و ساختار در هنری ایرانی

نویسنده:
منبع: هنر و تمدن شرق سال هفتم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۶ 67 - 80

کلیدواژه‌ها: سنگاب تزیینات شیعه صفوی هنر ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۰ تعداد دانلود : ۴۵۷
سنگاب ظرفی بزرگ و سنگی است که در حیاط و ورودی اماکن مقدس و عمومی قرار می گرفت و جهت رفع تشنگی از آن استفاده می شد. سنگاب سازی در دوره صفویه به اوج رسید و ارتباط نزدیکی به تفکر شیعه و قداست آب نزد ایرانیان دارد. ظهور دولت صفوی باعث تحول در ساختار اجتماعی و فرهنگی ایران شد. در این دوره جهان بینی سیاسی و مذهبی ایران تغییر اساسی پیدا کرد و دولت ملی بر پایه اندیشه های شیعی ایجاد شد که در پی آن هنر ملی-مذهبی شکل گرفت. بسیاری از نماد های کهن ایرانی بر پایه اندیشه جدید مجدداً مورد استفاده قرار گرفت. نقوش و تزیینات آثار عصر صفوی تحت تأثیر چنین تفکری ایجاد شدند. تحقیق پیش رو با استفاده از داده های گردآوری شده به صورت میدانی و کتابخانه ای و بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی است که ضمن بیان جایگاه آب در فرهنگ ایرانی به معرفی سنگاب امام زاده شاه سیدعلی اصفهان می پردازد. در این مقاله سعی در بررسی نقوش آن و ریشه یابی این نقوش از نظر مفهوم و ساختار در هنر ایران است. این سنگاب در بحث نمادشناسی دارای عالی ترین پیام های ملی و مذهبی است. استفاده نمادین از مفهوم آب، نقش شیر و خورشید و درخت مقدس (در بین دو حیوان روبه روی هم) و همچنین حالت چهره تداوم سنت نقش پردازی ایرانی قبل از صفوی به خصوص هنر ایران پیش از اسلام را نشان می دهد، که با مفاهیم جدید تحت تأثیر مذهب شیعه به بهترین نحو بیان می شود که در هیچ سنگاب یا اثر دیگری با این زیبایی تکرار نشده است. این تحقیق از نظر هدف، بنیادی و توسعه ای است. از نظر روش تحلیلی–توصیفی است. ضمن بررسی میدانی سنگاب، به صورت کتابخانه ای و مطالعه مقالات و اسناد، به بررسی و چگونگی تداوم نقوش و ریشه نمادین آنها پرداخته شده است.
۱۸۸.

نقش حکومت شیعی فاطمیان در گسترش علوم اسلامی

نویسنده:
منبع: پارسه بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۰

کلیدواژه‌ها: فاطمیان شیعه شمال آفریقا علم و دانش تمدن اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶۱ تعداد دانلود : ۵۱۴
فاطمیان خاندانی شیعه مذهب بودند که توانستند در سال 297 ه .ق در شمال آفریقا، حکومتی بر اساس مذهب اسماعیلی بنیان نهند. خلافت فاطمیان در آغاز به مغرب اسلامی محدود می شد ولی آنان توانستند پس از شصت سال مصر را فتح کرده و قلمرو نفوذ خود را تا شام و یمن و بخش هایی از حجاز بگسترانند. خلافت فاطمیان تا سال 567 ه .ق دوام یافت. به این ترتیب آن ها مجال کافی برای تمدن سازی و گسترش علوم و حمایت از دانشمندان در اختیار داشتند. فاطمیان در طول سه سده حکمرانی خویش، همواره به اهمیت و نقش علم و دانش در شکوفایی تمدن اسلامی توجه نشان می دادند. دانشمندانِ علوم مختلف، پیوسته در کنف حمایت های مادی و معنوی خلفای فاطمی قرار داشتند. در دوران زمامداری فاطمیان، شمال آفریقا مغرب اسلامی و مصر به یکی از بزرگترین کانون های علمی در جهان اسلام مبدل گشت. ایجاد و گسترش مراکز علمی متعدد نظیر الأزهر، دارالعلم ها و... از جمله اقدامات دولتمردان فاطمی در راستای گسترش علم و حمایت از عالمان محسوب می شود. پژوهش حاضر بر اساس منابع کتابخانه ای و با شیوه توصیفی تحلیلی به بررسی و تحلیل جایگاه علم و دانش در تمدن فاطمیان پرداخته است.
۱۸۹.

نقش فقه در تکوین هویت تشیع امامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات سال بیست و چهارم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۹۲ 59 - 81

کلیدواژه‌ها: شیعه فقه هویت هویت شیعه هویت فقهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۹ تعداد دانلود : ۲۹۰
هویت مقوله ای است که امروزه در علوم اجتماعی اهمیت فراوان دارد و از ابعاد مختلف مورد پژوهش قرار می گیرد. یکی از ابعاد آن، هویت دینی است که فقه، قانون رفتارهای آن است. درباره نقش فقه در هویت شیعه امامیه، با سه دیدگاه روبه رو هستیم. برخی پژوهشگران با نادیده گرفتن بُعد فقهی تلاش کرده اند بعد عرفانی شیعه امامیه را برجسته نموده، به نوعی هویت شیعه را با تصوف پیوند بزنند. برخی دیگر مانند ابن تیمیه با آنکه نقش فقه امامیه در شکل گیری هویت شیعه را می پذیرد، مشروعیت آن را انکار کرده، بنیان تشیع را برکفر و نفاق و ساخته فردی یهودی معرفی می کند. نظریه مختار در این پژوهش که دیدگاه رسمی امامیه است و برخی از شیعه پژوهان غربی نیز کمابیش به آن اذعان دارند، آن است که از آغاز شکل گیری شیعه، احکام شرعی و چگونگی استنباط آن و مراجع صلاحیت دار برای آن نقش پررنگی در هویت شیعه داشته است. روایات تقیه، احادیثی که انحرافات و بدعت های فقهی پدیدآمده پس از عصر رسول خداJ را گزارش می کند و نیز برخی گزارش های تاریخی از شواهد صدق این مدعاست.
۱۹۰.

واکاوی جریان معاصر ضد تقریب فریقین در درون اهل سنت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 167 - 180

کلیدواژه‌ها: امت اسلامی وحدت تقریب گرایی اهل سنت شیعه جریان ضد تقریب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۳ تعداد دانلود : ۳۸۴
اندیشمندان مسلمان شیعه و سنی، باوجود اختلا های نگرشی، در راستای اتحاد امت اسلامی، همواره اقدامات تقریب گرایانه را در اولویت هدف های خویش گنجانده اند؛ این اتحاد بر مبنای آیات قرآنی، روایات معصومین و سیره عقلا استوار است؛ اما گروهی در هر دو فرقه به دلیل های مختلف از پیوستن به جریان تقریب درونی امت اسلامی ابا ورزیده و با آن مخالفت کرده اند. در این مقاله جریان معاصر ضدّ تقریب در درون اهل سنت، مطرح شده است و با استقراء در کتاب های آنان، علت های هم نوانبودن آنان با جریان تقریب، استخراج و با توجه به نوع و شدت مخالفتشان، در سه دسته معارضان، مخالفان و مرتدان تقریب تحلیل شده اند. همچنین دیدگاههایشان نقد شد تا معلوم شود دلایل آنان برای مخالفت با جریان تقریب امت اسلامی، ناموجه و بیشتر ناشی از رویکرد و تحلیل اشتباه آنان نسبت به موضوع تقریب است.
۱۹۱.

تبیین بسترهای سیاسی – فضایی نقش آفرینی ژئوپلیتیکی کربلا به عنوان کانون ایدئولوژیک شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال پانزدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۵۵) 58 - 90

کلیدواژه‌ها: کربلا نقش آفرینی ژئوپلیتیکی کانون ایدئولوژیک شیعه بسترهای سیاسی - فضایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۱ تعداد دانلود : ۶۵۵
نقش مذهب در مطالعات جدید ژئوپلیتیک و در قالب مباحث ژئوکالچر جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. هر مذهب دارای مکانهای مقدسی است که غالب آنها دارای کارکرد مذهبی هستند و در برخی از مذاهب که کارکرد ایدئولوژیک نیز داراند، یک مکان مقدس می تواند نقش کانون ایدئولوژیک را نیز ایفا کند. تشیع یکی از شاخص ترین مذاهبی است که کارکردهای ایدئولوژیک آن قابل تشخیص بوده و در بین مکانهای مقدس متعدد آن، کربلا به واسطه واقعه عاشورا نقش کانون ایدئولوژیک آن را بر عهده دارد. کربلا در طول تاریخ به واسطه سرشت سیاسی – مذهبی خود نقش آفرینی های ژئوپلیتیکی داشته که این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی و با اتکاء به مطالعات کتابخانه ای و مقایسه یافته های علمی - پژوهشی و همچنین بهره گیری از نتایج مصاحبه های تفصیلی و عمیق با صاحب نظران، در پی پاسخ دادن به این سوال است که بسترهای سیاسی – فضایی نقش آفرینی ژئوپلیتیکی کربلا در طول تاریخ به عنوان کانون ایدئولوژیک شیعه کدام است؟
۱۹۲.

جلوه هایی از رفتار شیعه واقعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال بیست و هشتم شهریور ۱۳۹۸ شماره ۲۶۱ «ویژه تاریخ»

کلیدواژه‌ها: شیعه آفات اخلاقی حسد قضا و قدر الهی امر به معروف نهی از منکر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۷ تعداد دانلود : ۲۸۰
امیرمؤمنان علی علیه السلام در ادامه خطبه خود درباره صفات و نشانه های پرهیزگاران و شیعیان واقعی نشانه های دیگر آنان را این گونه معرفی می کنند: «لَا یُضِیعُ مَا اسْتَحْفَظَهُ، وَلَا یُنَابِزُ بِالْأَلْقَابِ، لَا یَبْغِی عَلَى أَحَدٍ، وَلَا یَغْلِبُهُ الْحَسَدُ، وَلَا یُضَارُّ بِالْجَارِ، وَلَا یَشْمَتُ بِالْمُصَابِ، مُؤَدٍّ لِلْأَمَانَاتِ، عَامِلٌ بِالطَّاعَاتِ، سَرِیعٌ إِلَى الْخَیْرَاتِ، بَطِی ءٌ عَنِ الْمُنْکَرَاتِ یَأْمُرُ بِالْمَعْرُوفِ وَیَفْعَلُهُ، وَیَنْهَى عَنِ الْمُنْکَرِ وَیَجْتَنِبُه» ؛ آنچه را باید حفظ کند، ضایع نمی سازد و لقب های سبک و زشت به دیگران نمی دهد و به کسی ستم نمی کند و مغلوب حسد نمی شود. به همسایه خود زیان نمی رساند و مصیبت دیده را شماتت و سرزنش نمی کند. امانت ها را ادا، و به طاعات و تکالیف خود عمل می کند و در انجام دادن کارهای خیر شتاب و سرعت دارد و در انجام کارهای زشت کندی، و از انجام آنها خودداری می کند. امربه معروف می کند و خود نیز بدان عمل می کند و از منکر نهی می کند و خود نیز از آن پرهیز می کند. این مقال، به شرح و تفسیر این ویژگی ها می پردازد.
۱۹۳.

نقش تاریخ در مجادلات کلامی شیخ مفید پیرامون واقعه جمل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 341 - 362

کلیدواژه‌ها: کتاب الجملمفید امام علی (ع) جنگ جمل سران جمل معتزله اهل سنت شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۵ تعداد دانلود : ۴۵۷
کتاب الجمل با هدف اثبات حقانیت امام علی(ع) در جنگ جمل نگاشته شد. نظرات کلامی فرقِ معاصر شیخ مفید نسبت به این واقعه، در ترغیب او برای تألیف این تک نگاری وگزینش او از روایات تاریخیِ نبرد جمل مؤثر بود. پرسش این است که شیخ مفید متأثر از کدام شرایط فکریِ زمانه و با تأکید بر چه شاخصه هایی روایات جنگ جمل را گرد آورد و هدف خود را از تألیف کتاب تحقق بخشید؟ نتیجه این پژوهش، متکی بر تحلیل متنِ کتاب الجمل است و حاکی از اینکه شیخ مفید در تقابل با دو باورِ در حال گسترش در جامعه آن روز، در خصوص حقانیت عملکرد صحابه حاضر در رأس دو سپاه و نیز نظریه «سران بر حق/ یاران بر باطل» اثر خود را بر سه محور نگاشت: عدول آشکار اصحاب جمل از دستورات دین اسلام؛ پافشاری آنها بر جنگ، رد اجتهاد و توبه آنها؛ فضائل امام علی(ع).
۱۹۴.

سیر تحول تئوری سیاسی شیعه در دورهٔ امامت

نویسنده:
منبع: جندی شاپور سال پنجم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱۷

کلیدواژه‌ها: امامت شیعه اندیشه سیاسی حکومت اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۲۹۵
در اندیشهٔ سیاسی شیعه وجود حکومت یک اصل است، اما نظریات پیرامون نوع حکومت و حاکم در دوران مختلف تاریخی، متفاوت است؛ دیدگاه شیعیان بر این مبنا قرار دارد که حکومت از آنِ خداوند است، اما خداوند پیامبر را بر روی زمین به عنوان خلیفهٔ خود قرار داده است، که به حل امور مسلمین بپردازد، و بعد از پیامبر نیز امام به عنوان حاکم دینی مشخص شده است؛ بنابراین علی (علیه السلام) به عنوان حاکم بر حق در واقعهٔ غدیر و از طریق نص به عنوان حاکم جامعهٔ اسلامی برگزیده شد. آنان حکومت های موجود زمان را غاصب می شمردند. در اندیشهٔ سیاسی شیعه در این دوره سه انشعاب رخ داد؛ کیسانیه، اسماعیلیه، زیدیه؛ که هر کدام از آنان نسبت به خلافت اندیشه های یکسانی نداشتند. یافته های پژوهش حاضر بدین قرار است که اندیشهٔ سیاسی شیعه متناسب با شرایط زمانه عمل می کرده است به طوری که در دورهٔ مورد بحث به صورت تضاد و تقیه مسیر خود را پیش می برده است. در اندیشهٔ سیاسی شیعه دیدگاه حاکمی در میان همهٔ نحله ها وجود نداشته بلکه هر کدام از آن ها مبانی فکری و سیاسی خود را دنبال می کرده است.
۱۹۵.

مذهب از جامعه تا سیاست؛ نقدی بر کتاب جابه جایی دو انقلاب: چرخش امر دینی در جامعه ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال نوزدهم مهر ۱۳۹۸ شماره ۷ (پیاپی ۷۱) 87-107
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۵۲۶
درک ماهیت دولت و جامعه یکی از مهم ترین حوزه های موردمطالعه جامعه شناسان سیاسی به ویژه تحلیل گران انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی در ایران بوده است. کتاب جابه جایی دو انقلاب درصدد پاسخ به این پرسش است که چرا در جامعه سنتی و عقب مانده ایران دوره قاجار انقلابی مدرن و در جامعه نوشده ایران دوره پهلوی انقلابی مذهبی رخ داده است؟ نویسنده با بهره گیری از ایده جامعه شبکه ای میگدال معتقد است که در پروسه ای سی صدساله مذهب تشیع و امر دینی شاهد چرخشی از تفکرات باطنی و رازوارانه به حوزه اجتماعی بوده که با انقلاب اسلامی به آخرین مرحله اجتماعی شدن رسیده است. در این مقاله تلاش شده تا کتاب جابه جایی دو انقلاب را در سه سطح شکلی، محتوایی، و روشی نقد و بررسی کنیم. نتایج نشان می دهد که باوجود برخی انتقادات، این کتاب ازنظر شکلی اثری مطلوب است و تلاش برای ارائه الگویی بومی با تمرکز بر فرهنگ و جامعه و به طور خاص مذهب و روحانیت شیعه، به منزله موضوع تحلیل، از مهم ترین نقاط قوت این اثر است. درمقابل، تعلق روشن فکری نویسنده مبنی بر هم دلی با دموکراسی خواهی لیبرال و مدرنیزاسیون درکنار فقدان روش مناسب و منسجم به شکل محسوسی از کیفیت محتوایی و روشی اثر کاسته است.
۱۹۶.

بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر شیعیان یمن

نویسنده:
منبع: پژوهش های راهبردی انقلاب اسلامی سال اول زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴

کلیدواژه‌ها: یمن جمهوری اسلامی ایران نظریه پخش شیعه جهان اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰۷ تعداد دانلود : ۶۵۵
انقلاب اسلامی ایران، مانند بسیاری از انقلاب های دیگر، پیامدهای داخلی، منطقه ای و بین المللی داشته است. از جمله پیامدهای فراملی انقلاب اسلامی این بود که توانست روح تازه ای را در کالبد مسلمانان جهان بدمد و به احیا اسلام سیاسی کمک کند. عواملی چون نزدیکی فرهنگی و مذهبی در تسریع گسترش ارزش های انقلاب اسلامی ایران به عنوان یک مؤلفه مهم تلقی می شوند. از همین رو، از کشورهایی که بازتاب انقلاب اسلامی در آن مشاهده شد کشور یمن بود. شیعیان یمن با الهام از انقلاب اسلامی ایران در کشور یمن بسیار فعال و در عرصه اجتماعی و سیاسی به عنوان یک نیروی موثر ظاهرشده اند . این مقاله گردآوری شده به روش تحلیلی توصیفی در تلاش است تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر جنبش های شیعی یمن و بازتاب آن در داخل کشور و منطقه به ویژه سیاست عربستان در قبال یمن را موردبررسی قرار بدهد. یافته های پژوهش نشان می دهد که با وقوع انقلاب اسلامی ایران روح تازه ای بر جنبش های شیعی یمن دمیده شد و آن ها با الگوبرداری از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و پیروی از ارزش های انقلاب اسلامی بر ژئوپلیتیک شیعیان افزوده اند. از همین رو، نگرانی هایی نیز از سوی برخی کشورهای منطقه بویژه عربستان ازتاثیر انقلاب اسلامی بر یمن باعث شده است تا این کشور به دخالت در امور داخلی یمن به صورت نرم و سخت مبادرت ورزد.
۱۹۷.

سوگواری و گریستن بر مصائب سیدالشهدا(ع) از نگاه شیعه و وهابیت

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال پنجم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱۷ 65 - 94

کلیدواژه‌ها: امام حسین (ع) شیعه وهابیت سوگواری گریه اشک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۹ تعداد دانلود : ۳۶۸
سوگواری و اَشک ریختن برای حضرت اَباعبدالله الحسین(ع) رساندن صدای مظلومیت آل محمد و علی به گوش تاریخ است. اَشک، احساس و عشقی پاکی است که از ژرفای جان پدیدار می شود و نشان دلدادگی و ارادت به محبوب است. ایضاً مقاله حاضر درصدد است شناخت روشنی از سوگواری و گریستن بر مصایب حسین بن علی(ع) در کربلا از نگاه شیعه و وهّابیّت به خواننده گان گرامی ارائه شود که این هدف اصلی پژوهش حاضر می باشد. هدف دیگر این تحقیق نقد سخنان آقایان ابن تیمیّه حرانی و محمد بن عبد الوهاب در مورد اَشک ریختن و عزاداری برای امام حسین(ع) می باشد. از یافته های تحقیق نتیجه گیری می شود که مذهب شیعه به سوگواری و گریه برای حضرت سیّدالشهدا(ع) برخلاف فرقه وهّابیّت؛ تأکید و توجه فراوان دارد.
۱۹۸.

دولت صفوی و برگزاری نماز جمعه از دیدگاه ملا خلیل قزوینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 19-32

کلیدواژه‌ها: صفویه شیعه ملا خلیل مشروعیت حکومت نماز جمعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷۱ تعداد دانلود : ۴۶۹
حاکمیت صفویان در ایران زمینه مناسبی را برای فعالیت گسترده سیاسی و اجتماعی علمای شیعه ایجاد کرده و آن ها نه تنها روابط حسنه ای با صفویان برقرار کردند بلکه بالاترین مناصب مذهبی حکومت را نیز عهده دار شدند. این همکاری حاصل تغییر دیدگاه های فقهی سیاسی علما بود که پیش از آن در طول تاریخ فقه شیعه بی سابقه می نمود. ملا خلیل قزوینی از علمای برجسته زمان شاه عباس دوم صفوی است که در طیف علمای اخباری می باشد. نگرش فقهی سیاسی او به نوعی متفاوت از علمای هم مسلک معاصر خویش می باشد زیرا او ضمن تحسین و تمجید شاه عباس دوم به عنوان پادشاه شیعه مذهب، درعین حال با یکی از مراسم مذهبی که نشانه مشروعیت حکومت است یعنی نماز جمعه مخالفت و در رساله نماز جمعه خویش دلایل فقهی و عقلی را برای این مخالفت توضیح می دهد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و بر اساس منابع تاریخی و با استناد به آثار مکتوب ایشان به بررسی دیدگاه های او نسبت به دولت صفوی؛ شاه عباس دوم و برگزاری نماز جمعه پرداخته است .
۱۹۹.

آموزه رجعت و تأثیر آن در اختلاف سبک ترجمه های قرآنی

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبی متون اسلامی سال چهارم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۱۵) 113 - 127

کلیدواژه‌ها: شیعه رجعت سوره نمل ترجمه فارسی قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۹ تعداد دانلود : ۴۱۱
از جمله حوادث بسیار مهم دوره ظهور و برقراری حکومت امام زمان (عج)، موضوع رجعت است که برای امکان وقوع آن به آیات 82 و83 سوره نمل، آیات 55، 72، 254 و 259 سوره بقره و 43 سوره ص استناد شده است. رجعت امری مسبوق به سابقه است چرا که پروردگار نظیر آن را در باره امت هاى گذشته اجرا فرموده است. بدین معنی که افرادی که از این دنیا رفته اند، دوباره به آن باز می گردند و رجعت نیز از منظر لغوی به همین معناست، یعنی بازگشت به دنیا قبل از برپایی قیامت. در فرهنگ دینی شیعه مراد از رجعت بازگشت گروهی از نیکان و نیز برخی انسان های فاسق و ظالم به این دنیا پیش از قیامت است. رجعت با بازگشت انسان ها در قیامت تفاوت دارد و طبق روایات در دوران ظهور امام زمان (عج) غیر از افرادی که در آن دوره زندگی می کنند، عده ای از مؤمنان مخلص و کافران مطلقی که در گذشته زندگی می کرده اند بر خواهند گشت. این پژوهش بر آن است تا به-صورت موردپژوهانه در آیات 82 و 83 سوره نمل نشان دهد که مترجمان فارسی قرآن تا چه حدی این موضوع را در ترجمه فارسی آیات مذکور از سوره نمل بازتاب داده اند.
۲۰۰.

نمود هنر شیعی در بقعه های گیلان (با تاکید بر رویکرد مطالعات تاریخ فرهنگی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال یازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۳ ۸۱-۱۰۸

کلیدواژه‌ها: بقعه گیلان نقاشی دیواری شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۶ تعداد دانلود : ۱۳۱۶
مناطق شرقی گیلان از جمله اولین مناطقی است که مذهب شیعه در آن رواج پیدا کرد. در تعدادی از بقعه های این مناطق، نقاشی دیواری بر روی گچ شامل شرح مصائب وارده بر امام حسین (ع) و اهل بیت او در روز عاشورا، معراج پیامبر همراه با براق در حال اهدای انگشتری به شیر (حق جانشینی به حضرت علی (ع))، حضرت علی (ع) در حال نبرد با اژدها، امام رضا (ع) به عنوان ضامن آهو، امام کاظم (ع) در زندان هارون و...موجود است. تاریخ های موجود در برخی از این آثار، حاکی از تعلق آنها به دوره قاجار است. اما به نظر می رسد پیدایش دیوارنگاره های بقاع مربوط به دوره صفوی و همزمان با اشاعه ی مذهب شیعه اثناعشری باشد. در پژوهش حاضر در پی پاسخ دادن به این پرسش ها هستیم: دیوارنگاره های موجود در بقاع در راستای برآورده کردن کدام نیازهای جامعه شکل گرفته است؟ پراکنش بقاع دارای نقاشی در مناطق مختلف گیلان به چه صورت است؟ هدف از این تحقیق مشخص کردن جنبه های مختلف عقاید شیعه بر روی نقوش دیواری بقعه ها است.