مطالب مرتبط با کلیدواژه

بافت موقعیتی


۱.

تحلیل متن نامه ای از تاریخ بیهقی با رویکرد معنی شناسی کاربردی «نامه سران تگیناباد به امیر مسعود»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: معنی شناسی کاربردی بافت موقعیتی کنش های گفتاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۹۳ تعداد دانلود : ۲۵۲۱
در این مقاله «نامه سران تگیناباد به امیر مسعود» از تاریخ بیهقی به عنوان نمونه ای از نثر برجسته ادب فارسی، با رویکرد معنی شناسی کاربردی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. با این رویکرد در واقع توانش ارتباطی متن، یعنی دانش زبانی نویسنده، شامل دانش قواعد زبانی و چگونگی کاربرد آن قواعد متناسب با موقعیت های گوناگون ارتباطی بررسی و تفسیر می شود. این پژوهش با هدف تبیین ظرفیت های زبانی و نشان دادن هنر نویسنده برای برقراری یک ارتباط موفق و اقناع هنری شکل گرفته است. به این منظور کنش های گفتاری و ویژگی های متن محور و کاربر محور متن، از طریق طرح بافت موقعیتی، شاخص ها، جایگزین ها و شناخته ها در کنار همه عناصر زنجیره ای و زبرزنجیری موثر در معنا مورد دقت نظر قرار گرفته است.
۲.

بررسی زبان شناختی گونه های حذف در گزارش های فوتبال سیما(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حذف بافت موقعیتی بافت زبانی کاهش معنا پیکرة زبانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴۸ تعداد دانلود : ۱۰۴۷
در این پژوهش میزان و نوع حذف های انجام شده در گزارش های فوتبال سیما را بررسی کرده ایم. نخست پیکره ای متشکل از پانزده دقیقة پایانی دوازده گزارش فوتبال سیما- که چهار گزارشگر برجسته ارائه کرده اند- فراهم آمده و سپس میزان و نوع واحدهای حذف شده برپایة نگرش صفوی (1390) بررسی شده است. از سوی دیگر، نگارندگان سعی کرده اند براساس الگوی هلیدی و حسن (1976) نوع مقولة زبانی واحدهای حذف شده را نیز بررسی کنند. در این پژوهش، چهار نوع حذف طبقه بندی شده است: حذفی که به ابهام معنایی می انجامد؛ حذفی که در ارتباط خللی ایجاد نمی کند و ازنظر صفوی، کاهش معنایی به شمار می آید؛ حذفی که تمایز زبان گفتار و نوشتار را مشخص می کند و حذف عناصر اختیاری زبان. پژوهش حاضر نشان می دهد بیش از نیمی از واحدهای حذف شده خللی در ارتباط ایجاد نمی کند و به نوعی، براساس ویژگی های گزارش فوتبال، کاهش معنایی تلقی می شود. از سوی دیگر، بررسی انواع حذف به لحاظ ویژگی های نحوی نشان می دهد نوع حذف های صورت گرفته با سه نوع حذف مورد نظر هلیدی و حسن یعنی حذف گروه فعلی، حذف گروه اسمی و حذف گروه بندی متفاوت است و انواع دیگری را نیز دربرمی گیرد. از یافته های دیگر پژوهش این است که رویکرد سنتی به حذف- که حذف را به قرینة لفظی و معنوی تقسیم می کند- نمی تواند حذف های رخ داده در گزارش های فوتبال سیما را توجیه کند. نتایج پژوهش ضمن اینکه فراوانی و انواع حذف در گزارش های فوتبال را مشخص می کند، نارسایی رویکرد سنتی به این مقوله را نیز می نمایاند.
۳.

تعادل بافتی در ترجمه از عربی به فارسی (با رویکرد کاربردشناختی)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: ترجمه کاربردشناسی زبان عربی مترجم بافت موقعیتی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری کاربرد شناسی و تحلیل گفتمان
  2. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی علوم مرتبط ترجمه شناسی
تعداد بازدید : ۱۳۴۸ تعداد دانلود : ۶۱۰
ترجمه به عنوان فرآیندی پیچیده، نیاز به شناخت همه جانبه زبان دارد چه زبان مبدأ و چه زبان مقصد. شناخت زبان از رهگذر زبان شناسی فرمالیستی و معناشناسی در نگرش سنتی یا مدرن، شرط لازم است نه کافی. در این راستا زبان شناسی کاربردی (البته در کنار نوع فرمالیستی آن) می تواند راه گشا باشد. نگرش کاربردی، زبان را به عنوان گفتمان و نه متن در نظر می گیرد. شناخت بافت غیر زبانی و به ویژه نوع موقعیتی آن از زاویه نگاه کاربردشناختی، به مراتب شناخت زبانی فراتر و عمیق تری به مترجم می دهد. مترجم با شناخت بافت موقعیتیِِ متن مبدأ می تواند چنین بافتی را در زبان مقصد در قالب واژگان و سبک متناسب به وجود آورد. و در نهایت به عنوان آفریننده متنی جدید و فرستنده پیام به تعادل ترجمه ای برسد. نگارنده در مقاله حاضر سعی بر آن نموده است تا با رویکرد کاربردشناختی به ترجمه از عربی به فارسی بپردازد. در این راه با فرض مثال هایی که بیشتر جنبه آموزشی دارند مطلب را در سطح عملی دنبال کرده است و در پایان مقاله به این نتیجه رسیده است که نگرش سنتی (فرمالیستی) باعث می شود تا مترجم با نگاهی جزئی در چهارچوب متن محصور شود و همه پیام را از زبان مبدأ دریافت نکرده و انتقال ندهد حال آنکه در نگرش گفتمانی جنبه های فرامتنی پیام هم قابل انتقال است.
۴.

تحلیل بلاغی عوامل مؤثر در ساختار کلامی «کوثر» قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: کلام مخاطب بافت موقعیتی متکلم اعجاز بلاغی قرآن سورة کوثر اقتضای حال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۰۶ تعداد دانلود : ۷۲۳
سورة کوثر، موجزترین و در عین حال، یکی از تأثیرگذارترین سوره های قرآن است که در عین ایجاز، می توان همه جنبه های کامل بلاغی یک کلام را در آن یافت؛ به طوری که پیام رسانی که وظیفه اصلی کلام است، در آن به حد نهایت رعایت شده است. این سوره که در شرایط خاص و متناسب با موقعیت ویژه ای نازل شده است، مضمون و محتوایی واحد دارد که وحدت و یکپارچگی خاصی بین آیات سه گانه آن برقرار کرده است. به طورکلی برای اثبات اعجاز لفظی قرآن، بررسی و تحلیل زبان قرآن و تحلیل ویژگی های ساختاری گفتارهای آن، نیز تبیین ویژگی ها و وجوه بلاغی این کلام ضروری است. در این راستا، همواره یکی از مهمترین دغدغه های دانشمندان، زبان شناسان و نحویون اسلامی، کوشش برای اثبات اعجاز لفظی قرآن بوده است. یکی از روش هادر این زمینه، بررسی وجوه بلاغی این کلام، تبیین بلیغ بودن متکلم و کلام آن و انطباق و تناسبش با ویژگی های مخاطبان و سیاق حالیه است. در کتاب های بلاغی، معیار سنجش ویژگی بلاغت در کلام و متکلم، مطابقت آنها با اقتضای حال تعریف شده است. با بررسی این معیار مشخص می شود که احوال گوناگونی شرایط شکل گیری یک کلام را متأثر می کند. عوامل چهارگانة متکلم، مخاطب، کلام و بافت موقعیتی در سطوح مختلف ساختار ظاهری و مفاهیم و معانی کلام را متأثر می کند. در این پژوهش با تمرکز بر موجزترین واحد کلام در قرآن، یعنی سورة کوثر و با بررسی احوال گوناگون این عوامل چهارگانه و مقتضیات متنوع آنها انطباق این کلام با اقسام احوال و مقتضیات، تبیین و تحلیل شده است.
۵.

تأثیر تفکر انتقادی و بافت موقعیتی در ادراک گفتمان با نقش تعدیل کنندگی خصوصیات شخصیت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تفکر انتقادی ادراک بافت موقعیتی خصوصیات شخصیتی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی روانشناسی روانشناسی شخصیت
  2. حوزه‌های تخصصی روانشناسی روانشناسی یادگیری شناخت
  3. حوزه‌های تخصصی روانشناسی روانشناسی یادگیری زبان
تعداد بازدید : ۱۴۵۱ تعداد دانلود : ۷۸۶
مقدمه: ادراک افراد از جهانی که در آن به سر می برند یکی از توانایی های انسان است که بر زندگی بشر اعم از تصمیم گیری یا عمل متناسب با موقعیت فرد تأثیر دارد. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی عواملی است که می توانند در ادراک افراد نقش داشته باشند. روش: به این منظور تعداد 64 نفر از دانشجویان دانشگاه پیام نور مرکز تهران جنوب که در سال تحصیلی 94 93 مشغول به تحصیل بودند به طور تصادفی انتخاب شدند. آن ها بعد از پاسخ به پرسشنامه شخصیت پنج عاملی نئو و تفکر انتقادی کالیفرنیا، فیلمی را به مدت 5 دقیقه تماشا کردند که شامل یک دیالوگ ثابت می شد که در 4 بافت مختلف اجرا شده بود. سپس بر اساس آن به پرسشنامه ای در خصوص فیلم پاسخ دادند. یافته ها: یافته های پژوهش حاضر نشان داد که میان خصیصه های شخصیتی و تفکر انتقادی رابطه معناداری وجود ندارد. با این وجود سه توانایی شناختی تفکر استقرایی، ارزیابی و استنتاج با مکان نمایش داده شده در فیلم همبستگی داشت. درنهایت نتایج نشان دهنده همبستگی بین تفکر با مکان و ادراک افراد بود. نتیجه گیری: نتایج به دست آمده نشان داد که تفکر برای ادراک امری ضروری تلقی می شود. بافت موقعیت نیز با انتقال عناصر خود به عنوان واحدهای اطلاعاتی برای ادراک و با دخالت در نوع توانایی شناختی به کار گرفته شده بر نوع ادراک افراد تأثیر دارد.
۶.

واکاوی خطبه «نکوهش مردم بصره» امام علی(ع) با توجه به بافت متنی و بافت موقعیتی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) خطبه بافت موقعیتی بافت متنی نکوهش مردم بصره

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی اخلاق و تربیت در روایات
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی موارد دیگر
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات موارد دیگر متون حدیث نهج البلاغه پژوهی
تعداد بازدید : ۱۲۰۴ تعداد دانلود : ۱۴۰۲
متون ادبی به واسطه ی چند لایه بودنش، با تأویل ها و تفاسیر مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی همراه است. هدف اصلی خطیب، اقناع مشارکین است. به همین سبب، باید با عوامل بافت متنی(درون زبانی) و بافت موقعیتی(بیرون زبانی) نظیر بافت های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آشنایی داشته باشد تا بتواند در اقناع مخاطبان از آن استفاده کند. خطبه ی نکوهش مردم بصره از مجموعه سخنرانی های زیبا و تأثیرگذار علی(ع) می باشد که بعد از پیروزی در جنگ جمل، در مسجد جامع بصره، ایراد فرمودند. فضای این خطبه آکنده از توبیخ مردم پیمان شکن بصره است که منافقانه و در پی اطاعت از خواص بی بصیرت، شورش کردند. در این مقاله، ضمن اثبات شناخت ویژگی های تأثیرگذار این خطبه در شناساندن مخاطبان، به تحلیل بافت متنی و موقعیتی آن می پردازیم. از نتایج مهم پژوهش، بیان زیبایی های ادبی این خطبه در حیطه ی تحلیل متن و اثبات وجود هماهنگی بین گفتمان این خطبه و موقعیت های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در ورای ظاهر این خطبه می باشد.
۷.

نقش بافت موقعیتی و پیرامونی در تفسیر آیات مربوط به منافقان( مورد مطالعه 8 – 20بقره و 1تا 9 منافقون )(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تفسیرقرآن بافت موقعیتی بافت پیرامونی بافت زبانی منافقان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۶ تعداد دانلود : ۵۸۸
چکیده از دیر باز، فهم عمیق آیات بر اساس سیاق، مورد توجه مفسران قرآن بوده است. تحلیل بافت های مختلف و روابط متداخل میان آیات، در راستای تبیین انسجام و پیوستگی معنایی آنها می باشد. بافت، قرینه مهمی است که قابلیت تطبیق مصادیق متعدد را در زمان های مختلف بوجود می آورد. بافت به دو دسته بافت درون متنی و برون متنی تقسیم می شود و منظور از بافت درون متنی، بررسی نقش عناصر زبانی در متن و تأثیر آن در تشخیص معنا می باشد و منظور از بافت برون متنی(بافت موقعیتی) همان موقعیت تولید متن است و عوامل مختلفی در آن تأثیر دارد.این مقاله در صدد است تا بر اساس نیازها و اولویت های علمی تفسیر، به مؤلفه های بافت موقعیتی و پیرامونی در آیات 8-20 بقره و 1-8 منافقون، بپردازد؛ تا از رهیافت آن، ابتدا تفسیر آیات، روشن شده سپس در راستای پیوند معنایی آیات، ارتباط متنی و دلالی الفاظ آیه، با بافت پیرامونی و نقش کنش گران، تبیین گردد.کلید واژه : تفسیرقرآن، بافت پیرامونی، بافت موقعیتی، بافت زبانی، منافقان
۸.

تحلیل بافت متنی و بافت موقعیتی خطبه «نکوهش مردم کوفه» امام علی (ع)

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) بافت متنی بافت موقعیتی خطبه کوفه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۲ تعداد دانلود : ۴۷۴
متون ادبی به واسطه ی چند لایه بودنش، با تأویل ها مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی همراه است. هدف اصلی خطیب، اقناع خوانندگان در فهم بافت متنی در فضای بافت موقعیتی کلام است.اصطلاح بافت معمولا به دو دسته ی بافت کلامی و بافت موقعیتی تقسیم می شود. بافت های متنی به بررسی نقش یک عنصر زبانی در متن و تاثیر آن در تبلور صوری و معنایی متن می پردازد و در پی دستیابی به جلوه های زیبا شناختی متون هستند. منظور از بافت های موقعیتی همان موقعیت خاص تولید متن است. «نکوهش مردم کوفه»، از جمله خطبه هایی است که علی(ع) در جمع مردم کوفه و برای نشان دادن ناراحتی خویش از صفات رذیله ی مردم و انتقاد از آنان در یاری نرساندن محمدبن ابی بکر ایراد فرمودند. آنگاه با یادآوری پیمان شکنی های متعدد کوفیان و مقایسه ی آنها با پیروان معاویه، سعی در تحریک غیرتشان دارند تا آنها را در مقابله با دشمنان فعال سازند. این پژوهش در پی بررسی بافت-های مختلف موقعیتی این خطبه و تأثیر آن در شرایط و تناسب بافت های ساختاری متنی و زیبایی است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که خطبه، به سبب تناسب بافت های ساختاری با بافت های موقعیتی آن، سرشار از ویژگی های بی نظیر ادبی، بلاغی و خطابی است. به کارگیری هنر معانی، بیان و بدیع، و نیز تناسب بافت های ساختاری و متنی با بافت های موقعیتی بر تأثیر خطبه افزوده است.
۹.

بررسی مقایسه ای برخی توانایی های کاربردشناختی کودکان کاشت حلزون با همسالان شنوا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: کاشت حلزون توانش کاربردشناختی آغازگری بافت موقعیتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۳ تعداد دانلود : ۴۷۵
کاربردشناسی زبان مطالعه معانی و منظورهای مد نظر گوینده و تعابیر و تفاسیر آن ها از سوی مخاطب است که با توجه به بافت موقعیتی صورت می گیرد و توانایی بکارگیری درست زبان در موقعیت های اجتماعی مختلف توانش کاربردشناختی نام دارد که در این پژوهش مورد بررسی و مداقه قرار گرفت . هدف از این پژوهش، مقایسه مهارت های کاربردشناختی آغازگری و استفاده از بافت موقعیتی در کودکان کاشت حلزون 5 تا 8 ساله با همسالان شنوا بود. روش: این پژوهش که بصورت مقطعی و توصیفی- تحلیلی انجام شد، 15 کودک شنوا و 15 کودک کاشت حلزون دوزبانه آذری-فارسی در شهرتبریز به روش نمونه گیری در دسترس و با توجه به معیارهای مطالعه، انتخاب شدند. جهت بررسی مهارت های آغازگری و استفاده از بافت موقعیتی، از مجموعه های کاربردشناسی در چک لیست برقراری ارتباط که توسط بیشاپ در سال 1998 تهیه شده و نسخه فارسی آن توسط کاظمی و همکاران درکودکان ایرانی 5 تا 11 ساله در سال 2005 هنجاریابی شده است، استفاده شد. سپس بهوسیلهنرم افزار SPSS با استفاده از آزمون تی برای دو گروه مستقل به تجزیه و تحلیل سؤال های پژوهش پرداخته شد. یافته ها: مقایسه میانگین های دو گروه آزمودنی نشان داد که بین کودکان کاشت حلزون و کودکان شنوا در آغازگری تفاوت معناداری وجودندارد. بنابراین می توان گفت که کودکان کاشت حلزون آغازگری نامناسب ندارند ولی در استفاده از بافت موقعیتی، اختلاف بین دو گروه معنادار بود. نواوری (ارزش) : ارزیابی توانایی های کاربردشناختی در کودکان ناشنوا و کاشت حلزون تا کنون در هیچ پژوهشی انجام نپذیرفته است و پژوهش حاضر ، با تاکید بر دو مهارت مهم آغازگری و بکارگیری بافت موقعیتی درمکالمه توسط کودکان کاشت حلزون، گام مهمی در راستای زمینه سازی برای انجام درمان های مداخله ای برداشت تا با آسیب شناسی موارد، آنها را در برنامه های آتی در دستور کار قرار دهد. نتایج حاصل از بررسی نشان داد که کودکان کاشت حلزون در برخی سطوح کاربردشناختی ضعیف تر از همسالان شنوا عمل می کنند ولی طبق یافته های محققان، توانایی بکارگیری مهارت های کاربرشناختی در کودکان کاشت حلزون نسبت به کودکان با آسیب شنوایی عمیق، خیلی بهتر است.
۱۰.

تحلیل انسجام واژگانی در سوره عنکبوت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سوره عنکبوت بافت موقعیتی انسجام واژگانی تکرار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۲ تعداد دانلود : ۶۲۵
از جمله موضوعات مهم زبان شناسی نقش گرای هالیدی و رقیه حسن، انسجام و به هم پیوستگی متن است. هراندازه انسجام آوایی، واژگانی، دستوری و معنایی میان یک متن و عناصر آن بیشتر باشد؛ آن متن ماندگارتر خواهد بود. از این رو می توان گفت یکی از دلایل ماندگاری قرآن مجید همین انسجامی است که میان عناصر آن برقرار است و مایه برخی از پژوهش های ادبی قرآنی گشته است. در این جستار با روش توصیفی– تحلیلی، «انسجام واژگانی» در سوره «عنکبوت» واکاوی شده است. از دستاورد های این پژوهش آن است که در قرآن کریم انواع انسجام ها چشم نواز است؛ از جمله انسجام واژگانی که در بافت زبانی به نحوی نمود مشترک دارند با پراکندگی خود در سطح متن باعث انسجام بخشی به پیکره متن شده اند و معلوم شده تکرار واژه «الله» به صورت های لفظی و معنایی، جزئی و کلی 64 درصد از انسجام واژگانی در سوره عنکبوت را به خود اختصاص داده است. همچنین در این سوره متناسب با بافت و سیاق سخن، الفاظ «کفر» و «ایمان» و زیرمجموعه آنها، بیشتر از واژه های دیگر تکرار می شوند و همین تکرار مایه انسجام گشته و به خواننده کمک می کند تا راحت تر با متن ارتباط پیدا کند و معنی آن را درک کند. واژگان متضاد به مثابه عناصر دیگر انسجام واژگانی در این سوره پربسامدند تضاد اسم ها با 23 مورد و تضاد فعل ها با 7 مورد، خواننده را از حالت انفعالی خارج و به درک و ارتباط بین آیات و واژه ها رهنمود می سازد.
۱۱.

بررسی قصه یوسف (ع) بر اساس نظریه تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قصه یوسف(ع) گفتمان انتقادی نظریه فرکلاف بافت زبانی بافت موقعیتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶۹ تعداد دانلود : ۷۴۱
بررسی معنا و یافتن مدلولات اثر ادبی به واسطه دال ها و نشانه های روساخت متنی، همواره یکی از دغدغه های اصلی ناقد ادبی از دیرباز تاکنون بوده است. تحلیل گفتمان با رویکردها و شاخه ها و نظرات متعدد و گوناگون خود در تلاش است روابط متقابل زبان و جامعه را گره گشایی کند؛ به بیانی دقیقتر تحلیل گفتمان با تکیه بر اشکال زبانی و نشانه ها، در ورای خود نوعی مفهوم ایدئولوژیک را با هدف عملکرد اجتماعی بازخوانی می کند و در واقع ایدئولوژی در پس متون را مورد واکاوی و کنکاش قرار می دهد؛ از این رو تحلیل گفتمان رویکردی متن بنیاد است که متن را از جهت ملاک های درونی و بیرونی بررسی می کند. نظریه تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف یکی از مشهورترین نظریات حوزه گفتمان کاوی به شمار می آید که در تلاش است ضمن بیان رابطه میان ملاک های درونی و برونی متن، قدرت مسلّط جامعه ای را که اثر ادبی در آن شکل گرفته از طریق سه محور توصیف، تبیین و تفسیر مورد واکاوی قرار دهد. بر این اساس پژوهش حاضر در صدد است با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و ابزار کتابخانه ای، داستان حضرت یوسف را بر پایه ی نظریه ی گفتمان انتقادی فرکلاف در سطوح سه گانه تحلیل نماید. دستاورد پژوهش حاضر نشان می دهد که میان زبان و بافت اجتماعی و بیرونی قصه حضرت یوسف در قرآن کریم انسجام و پیوند ناگسستنی وجود دارد و این قصه از جهت برجستگی های برهانی، عاطفی و گفتمانی در سطح زبان، متناسب با موقعیت آن در کنعان و سپس در قصر فراعنه مصر شکل گرفته است.  
۱۲.

نقش عوامل ارتباط کلامی در به کارگیری آرایه های بیانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: آرایه های بیانی متکلم مخاطب بافت موقعیتی کلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۰ تعداد دانلود : ۳۴۵
در کتاب های بلاغی، علم بیان «ایراد معنی واحد به طرق مختلف با تفاوت در وضوح و خفا» تعریف شده است. لازمه بلیغ بودن کلام، انتخاب این شیوه های گوناگون بیانی با توجه به شرایط و ویژگی های عواملی است که در ساخت یک کلام نقش دارند. با توجه به این که متکلم، مخاطب، بافت موقعیتی و کلام از عوامل ایجاد ارتباط کلامی است هماهنگ بودن ویژگی های کلام با احوال آن ها شرط بلاغت کلام خواهد بود. در این پژوهش سعی شده است نقش اقتضای حال این عوامل چهارگانه، در چگونگی و چرایی کاربرد مباحث مختلف علم بیان تبیین شود و ضرورت در نظر گرفتن این اقتضائات، هم در مرحله به کارگیری آرایه های بلاغی و هم در مرحله شناخت آن ها مشخص شود. احوال این عوامل در ساختار اقسام گوناگون تشبیهات، استعاره ها و وجوه تمایز آن ها نقش اساسی دارد. آفرینش کنایات نیز به شرایط بافت موقعیتی بستگی دارد و در شکل گیری و به کارگیری نمادها نیز مقتضیات ناشی از احوال این عوامل تأثیرگذار است
۱۳.

ارتباط بافت موقعیتی و لایه های معنایی زبان در رساله «در بیان سلوک» کتاب الانسان الکامل؛ با تکیه بر رویکرد نقشگرایی هلیدی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: دستور نقشگرای مایکل هلیدی بافت موقعیتی لایه های معنایی زبان سلوک انسان الکامل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۰ تعداد دانلود : ۴۶۱
رساله «در بیان سلوک» یکی از رسایل بیست و دو گانه کتاب الانسان الکامل اثر عزیزالدین نسفی، نویسنده قرن هفتم هجری، است. او در این رساله با معرفی و تبیین مراحل سلوک و ملزومات آن، به تعلیم و ترغیب مخاطب پرداخته است. در این پژوهش سعی شده است با بهره گیری از نظریه «ارتباط متن و معنا با بافت موقعیتی» در دستور نقش گرای نظام مند هلیدی و بررسی بندهایی که بار ایدئولوژیکی و معنایی دارد، این موضوعات بررسی شود: 1) شناخت گفتمان غالب نسفی در بیان مفهوم سلوک و ابزارها و سازوکارهای بیانی او در این اثر؛ 2) بیان ارتباط لایه های سه گانه بافت موقعیتی (گستره و منش و شیوه سخن) با لایه های معنایی زبان (فرانقش اندیشگانی و بینافردی و متنی). مؤلف در این رساله گفتمان خطابی   تعلیمی را در پیش گرفته است. مخاطب او چنانکه از گستره و منش سخن برمی آید، درویش مبتدی است و تأکید بر مفاهیم ایدئولوژیکی، برجستهترین سازوکار بیانی نسفی است. روش های تأکیدی، نفی و استثنا، تقدیم ادات نفی، کاربرد کلمات تأکیدی در ساختار جملات منفی، نوع چینشیِ ساختار نحوی، قراردادن افعال امر و نهی (اغلب از مصدرهای دانستن و فهمیدن) در آغاز جمله و استفاده بسیار از این مصدرها، بهره گیری از تمثیل و تشبیهات ساده و ملموس با زبان و بیانی عامیانه و نیز به طور ویژه انواع تکرار، از ابزارهای بیانی نسفی برای القای اندیشه خود به مخاطب با بیان مؤکد است. گستره سخن در فصل های مختلف این رساله آموزش مباحث اصلی در حوزه سیر و سلوک است. مشارکین مرکزی گفتمان سلوک، «رونده/ سالک» و «پیر/ هادی» اند که به ترتیب در محوریت فرآیندهای ذهنی و مادی قرار دارند.
۱۴.

تحلیل گفتمان غالب در داستان های کوتاه ذنون أیوب ( مطالعه موردی مجموعه «الضحایا»)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تحلیل گفتمان بافت متن بافت موقعیتی داستان کوتاه ذنون أیوب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۰ تعداد دانلود : ۵۴۰
تحلیلِ گفتمان، از اندیشه های زبان شناسان، نشانه شناسان و پژوهشگران دانشِ هرمونتیک سرچشمه می گیرد. این شیوه تحلیل، با بررسی بافتِ متن و بافتِ موقعیتی، گفتمانِ حاکم بر جامعه و تفکرِ چیره بر آن را تبیین می کند. مجموعه داستان کوتاهِ «الضحایا»، نوشته ذنون ایوب- نویسنده عراقی- بازنمودی از واقعیت ها و گرفتاری های جامعه سنتی عراق است. این داستان تصویری جهت مند از فرایندهای ایدئولوژیکی حاکم بر جامعه را ارائه می دهد. اهمیت این تصاویرِ بازنمایی ش ده از آن جهت است که فقر فرهنگی را در جامعه ترسیم می کنند. همچنین، شخصیت هایی در این داستان ها به نمایش در می آیند که بازنمودی از شخصیت های حقیقی جامعه اند و رفتاری همسو با کلیشه های نادرستِ موجود در جامعه خویش را به نمایش می گذارند. مقاله حاضر، با روش توصیفی-تحلیلی و در قالب تحلیل گفتمان، بر آن است به این پرسش پاسخ دهد که چگونه نظام یا نظام هاى گفتمانى حاکم بر جامعه، بستری برای تقویت و بازتولیدِ فقرِ فرهنگی، در جامعه سنتی عراق شده اند؟
۱۵.

بررسی اشعار شاملو به یاری نظریه زیبایی شناسی انتقادی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلیدواژه‌ها: زیبایی شناسی انتقادی نقد ادبی و نظریه پردازی شاملو هنجارشکنی بافت موقعیتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۸ تعداد دانلود : ۴۹۳
زیبایی شناسی انتقادی مهم ترین دستاورد مکتب فرانکفورت است. به اعتقاد زیباشناسان انتقادی هنر اصیل باید بتواند از قید شباهت ها و همسانی های القاء شده توسط سیستم حاکم خلاصی پیدا کند و در جهانی که ماهیت معنا در آن دست خوش ویرانی ست، آزادی معناسازی را محقق نماید. در این مقاله هنر شاملو با چنین رویکردی، به روش توصیفی تحلیلی بررسی شده؛ بدین ترتیب که ابتدا شواهد از متن استخراج و سپس به یاری نظریه تحلیل شده است. از آنجایی که اشعار او پیوندی تنگاتنگ با بافت موقعیتی برقرار می کنند بررسی آنها با رویکردی جامعه شناسانه ضروری می نماید. در این مختصر، نگاه متفاوت شاملو به هنجارهای معناشناختی مرسوم و نقص ها و کاستی های جامعه مدرن ذیل عناوینی دسته بندی و بررسی شده است. پربسامد ترین هنجارشکنی های معناشناختی او در حوزه باورهای مرسوم ایدئولوژیک، تقابل های دوتایی و مظاهر جامعه مدرن رخ می دهد و پربسامدترین اعتراض های صریح او ارزش های حاکم بر جوامع مدرن را نشانه می گیرد. بدین ترتیب ساختار منسجم فکری شاملو که در پس اشعارش حضور مطلق دارد به تصویر کشیده می شود تا به کشف ایدئولوژی اثر و ترسیم جهان بینی شاعر یاری رساند.
۱۶.

معناشناسی واژه های «امانی» و «اٌمنیه» در بافتارِ آیات قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: امانیّ امنیه بافت زبانی بافت موقعیتی سبک ارجاعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۳۱ تعداد دانلود : ۸۰۵
منظور از معناشناسی واژه های « اَمانی » و « اُمنیه » در بافتار آیاتِ قرآن کریم، تحلیل معناشناختی این واژه ها در بافت زبانی و موقعیتی آنهاست. در این تحلیل علاوه بر سیاق، آیات نظیر، اسباب نزول، مردم شناسی مخاطبان و سبک ارجاعی قرآن کریم آن گونه که ونزبرو ادعا می کند، نیز لحاظ می گردد. از معناشناسی واژه های « اَمانی » و « اُمنیه » در بافتارِ آیاتِ قرآن کریم این نتیجه کلی حاصل می شود که این واژه ها در تمام کاربردهای قرآنی خود با مفهوم « وعده » ارتباط معناشناختی نزدیکی دارند و به معنای « وعده های » خوشایندی هستند که انسان به خود و پیروان خود می دهد. مصادیقی از اَمانی، وعده هایی باطل و ناشی از فریبکاری شیطان هستند: مانند وعده داخل شدن در بهشت و رهایی سریع از آتش جهنم که یهودیان غرق در گناه دل خود را به آنها خوش کرده بودند و بی هیچ مستندی از وحی و تورات در این باره گمانه زنی می کردند. اما گاهی مصداقِ این وعده ها حق است: چنانکه در آیه 52 سوره حج، مصداقِ واژه « اُمنیه » ، « وعده فرج » است که انبیا و رسولان الهی آن را از وحی دریافت کرده و دلهای خود و پیروان خود را با آن محکم می کردند: این آیه در ارجاع به « وعده فرج » که در زبور حضرت داود علیه السلام قرار دارد، بیان شده است و تعبیر « القای شیطان » در این آیه، در ارجاع به پاسخ نمادین به شیطان در مراسم رمی جمرات بیان شده است. این مراسم در سرزمین « منا » انجام می شود که نام آن با واژه « اُمنیه » هم ریشه است.
۱۷.

تحلیل بافت متنی و بافت موقعیتی سطح دلالی خطبه قاصعه

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) نهج البلاغه قاصعه تحلیل گفتمان بافت متنی بافت موقعیتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۹ تعداد دانلود : ۳۵۵
تحلیل گفتمان مانند ابزاری در دست محقق عمل می کند و گفتمان را چه شفاهی و چه کتبی بررسی می نماید و با تحلیل ویژگی های زبانی، اجتماعی و فرهنگی متون به توضیح معنای مورد نظر متن می پردازد. این بررسی نشان دهنده ارتباط بین بافت متن و بافت موقعیت است. بافت متن به بررسی یک عنصر زبانی در قالب متن می پردازد و بافت موقعیت شرایطی است که گفتمان در آن ایراد می شود. این تحقیق بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی دلالی خطبه قاصعه بپردازد و ارتباط بین بافت متن و موقعیت را به اثبات برساند. نتیجه پژوهش نشان می دهد بافت موقعیتی و شرایط زمانی، مکانی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی منجر به زنده شدن احکام جاهلی، قبیله گرایی، تعصب جاهلیت و تکبر کورکورانه شده است و بافت متنی در سطح دلالی آن، تشبیه، استعاره، داستان، فصل و وصل، طباق و جز این موارد همگی متناسب با بافت موقعیتی هستند و این دو بافت باعث درک آسان هدف اصلی گفتمان یعنی پرهیز از تکبر و دعوت به تواضع می شود. 
۱۸.

ترجمه عناصر بافت برون زبانی در جلد اول «الکتاب» سیبویه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سیبویه الکتاب بافت موقعیتی ترجمه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۴ تعداد دانلود : ۳۲۲
زبان شناسان معاصر برای دریافت معنا و دلالت واژه، دو دیدگاه کاملاً متفاوت دارند؛ برخی معتقدند معنا، تنها در ارتباط با دیگر واژه ها و در جهان زبان به دست می آید و برخی نقطه مقابل این دیدگاه قرار دارند و بر این باورند که علاوه بر جهان زبان باید جهان خارج از زبان را نیز مورد بررسی و تحلیل قرار داد تا معنای دقیق جمله حاصل شود. بنابراین، بافت غیرزبانی که همان بافت موقعیتی خوانده می شود از اهمیت والایی برخوردار است. نکته حائز اهمیت اینجا است که دانشمندان اسلامی و در این میان سیبویه به عنوان اولین دستورنویس عربی به بافت و سیاق توجه ویژه ای داشته است. او اصطلاح سیاق را به کار نبرده، اما در «الکتاب» به اسالیب و واژه هایی برمی خوریم که امروزه تحت عنوان سیاق خوانده می شود. این مقاله سعی دارد تا به روش توصیفی- تحلیلی ردپای سیاق را در «الکتاب» و عوامل دخیل در تعبیر جمله ها برشمارد، سپس به ترجمه آن ها بپردازد.  نتایج این بررسی نشان می دهد سیبویه علاوه بر بافت زبانی برای متکلم و مخاطب و شرایط صدور کلام نیز اهمیت زیادی قائل شده است، چراکه مخاطب «الکتاب» دو گونه است؛ مخاطبی که در کنار متکلم است و در عبارات حضور دارد و مخاطبی که خارج «الکتاب» است. متکلم نیز به دو صورت ضمیر غائب و مخاطب ظاهر شده است. بنابراین، پیشنهاد می شود در فرآیند ترجمه، این ضمایر به مرجوعات آن ها برگردان شود.
۱۹.

نقد ترجمه سوره یوسف براساس بافت موقعیتیِ متن مبدأ از دیدگاه مایکل هالیدی (برای نمونه، ترجمه صفارزاده و غراب)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ترجمه قرآن کریم دستور نقش گرای نظام مند هالیدی بافت موقعیتی سوره یوسف صفارزاده غراب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۱ تعداد دانلود : ۲۵۱
سوره یوسف یکی از سوره های قرآن است که با شیوه ای بدیع، همه داستان یوسفِ پیامبر(ع) را از آغاز تا پایان گزارش کرده است. این سوره در پایان دوره مکّی نازل شد که فشار بر فراخوانی اسلام به اوج خود رسیده بود؛ ازاین رو، با شیوه ای تعلیمی - خطابی، پیامبر اسلام را مستقیم و همه مؤمنان را غیرمستقیم خطاب می کند. در این جستار، تلاش شده است با بهره گیری از نظریه بافت موقعیتی در دستور نقش گرای نظام مند هالیدی و لزوم توجه به آن در فهم متن، ترجمه خانم صفارزاده و آقای غراب از بخش هایی از سوره یوسف، بررسی و دریافته شود آیا آن دو مترجم در انتقال بافت موقعیتی متن زبان عربی به زبان فارسی، موفّق بوده اند یا خیر. در گام نخست، ارکان بافت موقعیتی هالیدی (گستره، منش و شیوه سخن) در متنِ عربی بخشی از سوره بررسی می شود، سپس به اندازه توجه مترجمان به این بافت موقعیتی اشاره می شود. ترجمه های مطالعه شده این جستار، کمتر بر مبنای بافت موقعیتیِ متن عربی و بیشتر بر پایه نگاه به ظاهر آن بوده است؛ ازاین روست که خواننده ترجمه فارسی نمی تواند به خوبی از نقش اندیشگانی، بینافردی و متنیِ زبان اصلی (عربی) و جایگاه عاملان گفتگو در داستان یوسف آگاه شود.
۲۰.

تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف براساس داستان سلیمان

کلیدواژه‌ها: داستان سلیمان گفتمان انتقادی نظریه فرکلاف بافت زبانی بافت موقعیتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۲ تعداد دانلود : ۴۷۰
بخشی از سوره ی نمل به روایت حکومت و قلمرو وسیع حضرت سلیمان می پردازد. که جن، انس، پرندگان و باد، همه تحت فرمان وی درآمدند. با توجه به اهمیت نظریات نوین در فهم متون به روش توصیفی–تحلیلی انجام می گیرد. تحلیل گفتمان با رویکرد ها ،شاخه ها و نظرات متعدد و گوناگون می کوشد، روابط متقابل زبان و جامعه را گره گشایی کند؛ به بیانی دقیق تر تحلیل گفتمان با تکیه بر اَشکال زبانی و نشانه ها، در ورای خود نوعی مفهوم ایدئولوژیک را با هدف عملکرد اجتماعی بازخوانی می کند؛ در واقع ایدئولوژی در پس متون را مورد واکاوی و کنکاش قرار می دهد، تحلیل گفتمان، متن را از جهت ملاک درونی و بیرونی بررسی می کند. نظریه تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف یکی از مشهورترین نظریات حوزه گفتمان کاوی است که،به بیان رابطه ، میان ملاک های درونی و برونی متن و قدرت تسلط جامعه ای را که اثر ادبی در آن شکل گرفته از طریق سه محور توصیف، تفسیر و تبیین مورد واکاوی قرار می دهد؛ بر این اساس، پژوهش حاضر در صدد است، داستان حضرت سلیمان را بر پایه ی نظریه ی گفتمان انتقادی فرکلاف در سطوح سه گانه تحلیل نماید. این پژوهش نشان می دهد که بیان سطح توصیف داستان اهمیت ویژه ای برخوردار است و در سطح تفسیر مشاهده می گردد که انسجام و پیوندی ناگسستنی وجود دارد و از جهت متن روایی و با نگاهی ایدئولوژی به داستان ارزش ویژه ای می بخشد